183 RECENZJE
wyzej powiedziaem, kolejny bardzo wazny aspekt tej ksi azki, gdyz w ten sposób zostao zrealizowane znane powiedzenie verba volant, scripta manent.
Jerzy Flaga Emerytowany prof. KUL jurek.flaga@gmail.com
Ks. STANISAW LUDWIK PIECH, Parafia na s´wietojakubowym szlaku. Dzieje parafii Najs´wietszej Maryi Panny Matki Kos´cioa i s´w. Jakuba Apostoa w Brzesku 1385-2010, Brzesko: Brzeska Oficyna Wydawnicza 2012, ss. 343.
DOI:http://dx.doi.org/10.18290/rt.2017.64.4-11
Miar a wytrawnego historyka, badacza dziejów, jest nie tylko zdolnos´c´ do tworze-nia monumentalnych i detalicznie udokumentowanych monografii, ale nade wszystko umiejetnos´c´ m adrej popularyzacji wiedzy. Nie ma w atpliwos´ci, ze w prezentowanej tutaj monografii ks. prof. Stanisawa Piecha, wybitnego krakowskiego historyka z Papieskiego Uniwersytetu Jana Pawa II, mamy do czynienia was´nie z przykadem takiej umiejetnos´ci. Ksi azke cechuje zarówno ogrom prezentowanego materiau, jak i lekkos´c´ jego podania. Wartki styl narracji sprawia, ze czytelnik zostaje w aczony w nurt opisywanych dziejów. Lektura ksi azki nie obarcza go nieznos´nym balastem detali, ale porz adkuje i systematyzuje jego szczegóow a wiedze. Ks. Piech chcia napisac´ ksi azke rzeteln a, pogebione studium wycinka historycznego krajobrazu, cz astki tego, co polskie i katolickie. Chcia napisac´ ksi azke zarówno informuj ac a jak i pouczaj ac a, ksi azke dostepn a dla szerszego kregu czytelników niz tylko specjalisci historycy. To zbadanie, jakie sam sobie postawi, udao sie w peni. Inicjatywe ks. Piecha trzeba uznac´ za udan a takze z perspektywy duszpasterskiej. Nie ulega w atpli-wos´ci, ze dla kazdego z brzeskich parafian, którzy siegn a do tej pozycji, jej lektura moze przynies´c´ nie tylko sume konkretnej wiedzy o ich korzeniach, ale poprzez to równiez gebsze zakorzenienie w wierze i w zyciu ich konkretnej wspólnoty kos´ciel-nej. W czasach, kiedy sabnie pamiec´ historyczna, takze pamiec´ chroni aca ci agos´c´ dos´wiadczenia wiary we wasnym siedlisku zyciowym, spisywanie dziejów konkret-nych parafii to duzy przyczynek do teraz´niejszego budowania ich spójnos´ci, histo-rycznej i teologicznej integralnos´ci. Ten duszpasterski wymiar ksi azki nie powinien zostac´ przeoczony i zaniedbany. Nie sprawia on, ze monografia traci na swojej obiektywnos´ci. Moze wrecz odwrotnie wychodz ac od zaozenia istnienia historycz-nej i egzystencjalhistorycz-nej ci agos´ci w zyciu parafii, wydobywa istotny aspekt badawczy: interpretuje dzieje przedmiotowej jednostki parafialnej z duzym wyczuciem jej istoty i sensu, który niejednokrotnie moze byc´ niedostrzezony w gmatwaninie ludzkich ROCZNIKI TEOLOGICZNE 64:2017 z. 4
184 RECENZJE
spraw na ni a sie skadaj acych. Z tego samego powodu ksi azka staje sie nieocenion a pomoc a duszpasterska dla ksiezy pracuj acych w Brzesku i dla samych wiernych, którym oferuje ona wgl ad w piekno, witalnos´c´ i nieocenion a wartos´c´ ich „ojczyz´nia-nego” Kos´cioa.
Przedmiotem opowies´ci Autora s a dzieje jego rodzinnej parafii w Brzesku, której patronk a jest Najs´wietsza Maryja Panna Matka Kos´cioa, a wspópatronem s´w. Jakub. Historia parafii siega 2. poowy XIV w. i jest dynamicznie wpisana w dzieje miasta i losy polskiej czes´ci Camino de Santiago. W istocie rzeczy te trzy watki stanowi a fundament i rame caej opowies´ci, której gównym przedmiotem jest przede wszyst-kim sama parafia. Autor zdaje sobie jednak sprawe, ze dzieje parafii, a szerzej dzieje Kos´cioa nigdy nie mog a zostac´ zamkniete tylko do niego samego. Historia parafii to historia pewnego s´rodowiska, jego kultury, zwyczajów, spoecznych prze-mian, jakie cyklicznie dotykay samych fundamentalnych struktur maych ojczyzn, owych mikros´wiatów ludzkich relacji.
Struktura ksi azki jest przejrzysta i pozwala na szybk a orientacje w jej tres´ci, a tym samym na wstepn a periodyzacje dziejów parafii i miasta. Na monografie ska-da sie szes´c´ rozdziaów: pierwszy obejmuje najstarsze dzieje parafii (ss. 19-27) i jest, za spraw a szczupos´ci dostepnego materiau archiwalnego, najmniejszy. Kolejne, co-raz obszerniejsze czes´ci monografii, zdaj a sprawe z jej historii w okresie niewoli narodowej (ss. 29-78), w odrodzonej ojczyz´nie (ss. 79-100), w latach okupacji nie-mieckiej (ss. 101-106), w okresie komunistycznego zniewolenia (ss. 107-193) i w kon´cu w niepodlegej ojczyz´nie (ss. 195-296). Ksi azka zawiera dodatkowo, krótkie, wstep i zakon´czenie, aneksy z nowymi dokumentami (ss. 301-313), sk ape choc´ cenne wskazówki bibliograficzne (ss. 314-315), starannie uozony i obszerny indeks na-zwisk (ss. 316-325) oraz az 99 wielokolorowych ilustracji. Ksi azka nie ma przypi-sów: uwazny czytelnik znajdzie jednak wszystkie odniesienia konieczne do poszerza-nia wiedzy w samym teks´cie. Autorska kwerenda uwzgledposzerza-nia szerok a palete dostep-nych z´róde, od dokumentów i archiwaliów (szczególnie akt wizytacji parafialdostep-nych, kroniki), po teksty wspomnien´, opracowan´ i publikacje zawarte w prasie parafialnej.
Czytelnik znajdzie w opisywanej monografii przede wszystkim skrupulatnie opisa-ny stan wiedzy, dotycz acy wszystkiego, co skada sie na zycie parafii brzeskiej (w tym jej relacje z wyznawcami innych religii, szczególnie mojzeszowej). Autora interesuj a przede wszystkim ludzie, koleje ich zycia, bogactwo dos´wiadczenia. Szcze-góln a uwage ks. Piech pos´wieca brzeskim proboszczom, opisuj ac niejednokrotnie nie tylko ich wkad do zycia wspólnoty parafialnej, ale takze osobowos´c´ i cechy charak-teru. Monografia daje wgl ad w dzieje architektonicznych przemian sakralnych budyn-ków oraz ich wyposazenia, nie pozostawiaj ac na boku tego, co najwazniejsze: roz-nych wizji zycia Kos´cioa uwarunkowaroz-nych zarówno duchem czasu, jak i wielorakimi potrzebami chwili. Z opisu ks. Piecha wyania sie obraz zywej wspólnoty parafialnej, która w tyglu wielu dziejowych dos´wiadczen´ i problemów staje sie sob a, ros´nie, ubo-gaca sie i walczy o zachowanie swojej podwójnej tozsamos´ci: kos´cielnej i narodowej. Bior ac pod uwage to wszystko, pozostaje jedynie zachecic´ do lektury tej wartkiej opowies´ci, która daleko wykracza poza ramy nudnego sprawozdania, a rysuje przed czytelnikiem piekny, dynamiczny obraz maej wspólnoty wierz acych, s´wiadomych dziedzictwa, w jakim uczestnicz a. Monografie ks. Piecha Parafia na
s´wietojakubo-185 RECENZJE
wym szlaku warto polecic´ rowniez tym wszystkim, którzy opracowuj a dzieje roznych parafii. acz ac w sobie najszlachetniejsze cechy stylu naukowego i popularyzator-skiego, moze ona suzyc´ za dobry przykad gatunku.
Ks. Robert J. Woz´niak Uniwersytet Papieski Jana Pawa II w Krakowie e-mail: robert.wozniak@upjp2.edu.pl
MAGORZATAPABIS, Spotkalis´my S´wietych. Wspóczes´ni meczennicy Chrystu-sa: b. o. Zbigniew Strzakowski OFM Conv i b. o. Micha Tomaszek OFM Conv, Kraków: Dom Wydawniczy RAFAEL 2016, ss. 168.
DOI:http://dx.doi.org/10.18290/rt.2017.64.4-12
„Kos´ció pierwszego tysi aclecia zrodzi sie z krwi meczenników: Sanguis marty-rum - semen christianomarty-rum. […] U kresu drugiego tysi aclecia Kos´ció znowu sta sie Kos´cioem meczenników. Przes´ladowania ludzi wierz acych - kapanów, zakonników i s´wieckich - zaowocoway wielkim posiewem meczenników w róznych czes´ciach s´wiata. [...] To s´wiadectwo nie moze zostac´ zapomniane. [...] W naszym stuleciu wrócili meczennicy. A s a to czesto meczennicy nieznani, jak gdyby nieznani zonie-rze wielkiej sprawy Bozej”1. Zdania te zaczerpniete z Listu Apostolskiego Jana Pawa II oddaj a prawde, iz kazdy okres historii niesie nowych s´wiadków – meczenni-ków, którzy, daj ac odwazne s´wiadectwo swojej wiary, pos´wiecaj a zycie, by na ich przelanej krwi moga jeszcze bardziej umacniac´ sie wiara wspówyznawców. Od samego pocz atku dziejów chrzes´cijan´stwa ludzie oddaj acy swe zycie za wiare w Bo-ga i w obronie podstawowych wartos´ci byli traktowani jako najwierniejsi s´wiadkowie goszonych przekonan´ religijnych. Dlatego tez od wieków stanowili filar Kos´cioa jako wzór bezgranicznego oddania i zaufania Jezusowi. Meczen´ska s´mierc´ ma ogrom-ne znaczenie w utrwalaniu postaw, wzorców kulturowych i religijnych.
Akta meczenników pierwszych wieków nios a s´wiadectwa pokoju i zawierzenia Bogu, gdy przyjmowali oni wyrok s´mierci jako szczególn a aske szybkiego zjedno-czenia z Chrystusem. Dwadzies´cia jeden wieków chrzes´cijan´stwa zna wielu s´wietych i bogosawionych, którzy byli wrecz wdzieczni Bogu za dar wybrania do meczen´-stwa. Nie trzeba siegac´ az do starozytnos´ci, by dostrzec, iz Jezusowe sowa: „Nie bójcie sie tych, którzy zabijaj a ciao, lecz duszy zabic´ nie mog a” (Mt 10, 28) s a
1J
ANPAWE II, List Apostolski Tertio millennio adveniente, 37. ROCZNIKI TEOLOGICZNE 64:2017 z. 4
