• Nie Znaleziono Wyników

Widok Łamanie praw człowieka w imię ochrony bezpieczeństwa. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec zagrożenia terroryzmem na początku XXI wieku

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Widok Łamanie praw człowieka w imię ochrony bezpieczeństwa. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec zagrożenia terroryzmem na początku XXI wieku"

Copied!
10
0
0

Pełen tekst

(1)

Ewelina WAŒKO-OWSIEJCZUK

Uniwersytet w Bia³ymstoku

£AMANIE PRAW CZ£OWIEKA W IMIÊ OCHRONY

BEZPIECZEÑSTWA. POLITYKA STANÓW

ZJEDNOCZONYCH WOBEC ZAGRO¯ENIA

TERRORYZMEM NA POCZ¥TKU XXI WIEKU

Po zamachach terrorystycznych 11 wrzeœnia 2001 r. administracja prezydenta George’a W. Busha wprowadzi³a wiele zmian w amerykañskiej polityce bezpieczeñ-stwa. Atmosfera strachu u³atwi³a wdro¿enie zapisów prawnych, które w innych oko-licznoœciach by³yby nie do zaakceptowania przez Amerykanów, poniewa¿ znacz¹co ogranicza³y ich prawa i swobody obywatelskie. Po atakach terrorystycznych na World Trade Center i Pentagon administracja prezydenta Busha rozpoczê³a propa-gandê strachu. Nieustannie podsycano atmosferê zagro¿enia, podkreœlaj¹c, i¿ groŸba kolejnych zamachów na terenie USA jest bardzo realna. Tym samym nale¿a³o wpro-wadziæ wiêksze zabezpieczenia wewnêtrzne, zaostrzyæ przepisy i poszerzyæ zakres kompetencji s³u¿b specjalnych i policji. Staj¹c przed nie³atwym dylematem – wol-noœæ czy bezpieczeñstwo, spo³eczeñstwo amerykañskie zaufa³o prezydentowi Busho-wi, który w orêdziu do narodu zapewni³, ¿e znajdzie i ukarze sprawców ataków (White House, 2001).

Atmosfera strachu spowodowa³a wzrost zaufania dla polityki i dzia³añ prezydenta. George W. Bush sta³ siê niemal bohaterem narodowym, który w dobie tragedii potrafi³ zjednoczyæ ca³y naród, wyzwalaj¹c przy tym ogromne pok³ady patriotyzmu (Wood-ward, 2003: 58). Wyniki przeprowadzonej w dniach 28–31 sierpnia 2001 r. ankiety przez New York Times i CBS News pokazywa³y 50% poparcie dla prezydenta Busha. Kolejna ankieta przeprowadzona po atakach terrorystycznych na World Trade Center i Pentagon w dniach 13–14 wrzeœnia 2001 r. wskazywa³a wzrost poparcia dla prezy-denta USA o 34%. Pod koniec wrzeœnia 2001 roku pracê Busha pozytywnie oceni³o 89% ankietowanych Amerykanów („New York Times”, 2001).

Wed³ug badañ ABC News i Washington Post z 2001 r. 94% amerykañskich respon-dentów popiera³o militarn¹ akcjê przeciwko ugrupowaniom lub pañstwom odpowie-dzialnym za zamachy. Wiêkszoœæ respondentów (77%) popar³aby dzia³ania militarne, nawet je¿eli skutkowa³yby one du¿¹ liczb¹ ofiar wœród ludnoœci cywilnej. Ponad 70% Amerykanów deklarowa³o chêæ zawieszenia praw i swobód obywatelskich na okres wojny z terroryzmem, a 92% respondentów popar³oby zmiany w amerykañskim pra-wodawstwie poszerzaj¹ce zakres kompetencji w³adzy wykonawczej, s³u¿b specjal-nych i policji („Washington Post”, 2001)

Szykuj¹c siê do wojny z terrorystami, amerykañskie w³adze mog³y liczyæ na przy-chylnoœæ i wsparcie innych uczestników stosunków miêdzynarodowych, którzy

(2)

po-twierdzili prawo USA do samoobrony oraz zaoferowali swoj¹ pomoc1(UN Security Council Resolution 1368, 2001; Statement by the North Atlantic Council, 2001).

Pierwsza amerykañska interwencja zbrojna zorganizowana w ramach og³oszonej wojny z terroryzmem rozpoczê³a siê 7 paŸdziernika 2001 r. w Afganistanie. I chocia¿ operacja Enduring Freedom uzyska³a poparcie zarówno Rady Bezpieczeñstwa ONZ, jak i NATO, to wykorzystana taktyka wojskowa2spowodowa³a œmieræ g³ównie ludnoœci cywilnej. Bior¹c pod uwagê górzyste ukszta³towanie terenu, brak infrastruktury prze-mys³owej (z powietrza wszystkie budynki wygl¹da³y tak samo), Afganistan nie by³ od-powiednim miejscem do urz¹dzania nalotów strategicznych. Dodatkowo talibowie nie nosili mundurów, co stanowi³o utrudnienie w odró¿nieniu ich od ludnoœci cywilnej. Przez pomy³kê dosz³o do zniszczenia obiektu ONZ oraz zbombardowania wioski w wyniku czego œmieræ ponios³o wiele kobiet i dzieci (Human Rights Watch, 2001). Ju¿

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2001 2002 2004 2005 2006 2007 2008

Wykres 1. Poparcie Amerykanów dla polityki prezydenta George’a W. Busha w latach 2001–2009

ród³o: Opracowanie na podstawie: Gallup,

http://www.gallup.com/poll/113641/Despite-Recent-Lows-Bush--Approval-Average-Midrange.aspx (4.08.2012).

1

Ju¿ 12 wrzeœnia 2001 r. Rada Bezpieczeñstwa ONZ w rezolucji nr 1368 uzna³a prawo USA do samoobrony zgodnie z Kart¹ Narodów Zjednoczonych. ONZ potêpi³a ataki terrorystyczne i wezwa³a wszystkie pañstwa do uniemo¿liwiania terrorystom przemieszczania siê przez ich terytorium, doko-nywania operacji finansowych oraz œcigania sprawców zamachów. Równie¿ reakcja NATO na wyda-rzenia w USA by³a natychmiastowa. W ci¹gu 24 godzin, jakie up³ynê³y od ataków terrorystycznych, pañstwa cz³onkowskie uzna³y prawo USA do podjêcia dzia³añ, jakie uzna za konieczne, ³¹cznie z u¿y-ciem si³y.

2

Pierwsza czêœæ operacji opiera³a siê g³ównie na ataku bombowców i samolotów myœliw-sko-bombowych marynarki wojennej.

(3)

w paŸdzierniku w 2001 r. pojawi³a siê pierwsza krytyka dzia³añ Stanów Zjednoczo-nych za wykorzystywanie œmiercionoœnej broni (Tanner, 2007: 186).

Administracja prezydenta George’a W. Busha chcia³a zminimalizowaæ straty w ¿o³nierzach amerykañskich i brytyjskich, z tego powodu g³ówna taktyka operacji opiera³a siê na nalotach oraz na wspieraniu finansowym i technologicznym Sojuszu Pó³nocnego3. I chocia¿ g³ówny cel amerykañskiej interwencji w Afganistanie nie zo-sta³ zrealizowany, poniewa¿ nie uda³o siê pojmaæ Osamy bin Ladena4, to operacjê En-during Freedom prezydent G. W. Bush postrzega³ jako sukces USA. W ksi¹¿ce Decision Points, stwierdzi³: „W szeœæ miesiêcy uda³o nam siê odsun¹æ talibów od w³adzy, zniszczyæ obozy szkoleniowe terrorystów, uwolniæ ponad 26 milionów ludzi spod brutalnej w³adzy dyktatorskiej” (Bush, 2010: 202).

Og³oszona przez prezydenta Busha wojna z terroryzmem wymaga³a wprowadzenia zmian w amerykañskim prawodawstwie. Wprowadzony 14 wrzeœnia 2001 r. stan wyj¹tkowy umocni³ spo³eczne przeœwiadczenie, i¿ USA w ka¿dej chwili mog¹ staæ siê ponownym celem ataku terrorystycznego (Federal Register, 2001). W swoich wypo-wiedziach prezydent USA czêsto podkreœla³, ¿e nowe zagro¿enie, wymaga nowych na-rzêdzi do jego zwalczania (White House, 2001). W tym celu 26 paŸdziernika 2001 r. George W. Bush podpisa³ Patriot Act. Kontrowersyjna ustawa zezwala³a m.in. na prze-trzymywanie (bez zgody s¹du) osób nieposiadaj¹cych obywatelstwa amerykañskiego, wobec których zaistnia³o podejrzenie o prowadzenie dzia³alnoœci terrorystycznej. Ponadto s³u¿by specjalne nie musia³y uzyskaæ nakazu s¹dowego zezwalaj¹cego na przeszukiwanie mieszkañ, zak³adanie pods³uchów telefonicznych, wgl¹d do kont in-ternetowych, dokumentacji medycznej i finansowej osób podejrzanych o terroryzm. Czêsto powy¿sze praktyki odbywa³y siê bez zgody i wiedzy w³aœcicieli. Warto pod-kreœliæ, i¿ Patriot Act przyznawa³ wiele nowych kompetencji prezydentowi USA, jak choæby mo¿liwoœæ wydania zgody na za³o¿enie pods³uchu elektronicznego osobom podejrzanym o dzia³alnoœæ terrorystyczn¹ (Uniting and Strengthening America, 2001; Etzioni, 2005: 16). Do tej pory powy¿sza decyzja le¿a³a wy³¹cznie w gestii s¹du.

Z pañstwa charakteryzuj¹cego siê otwartoœci¹, przywi¹zaniem do wolnoœci i swo-bód obywatelskich, Stany Zjednoczone Ameryki przekszta³ci³y siê w pañstwo pod-s³uchuj¹ce i inwigiluj¹ce w³asnych obywateli. Wielu prawników uwa¿a³o, ¿e Patriot Act ogranicza³ prawa i swobody obywatelskie. Zdaniem Susan Herman, profesor pra-wa z Brooklyn Law School w Nowym Jorku, wiele uprawnieñ ustawy by³o sprzecznych z konstytucj¹ i nara¿a³o Amerykanów na utratê prywatnoœci oraz prawa do domniema-nia niewinnoœci (Herman, 2006: 130–132). Jak s³usznie wskazuje Eric Foner: „Wojny, i te gor¹ce, i te zimne, zawsze rodzi³y w Ameryce pokusy ograniczania wolnoœci tych, których podejrzewano o to, ¿e s¹ po drugiej stronie” (Foner, 2007: 37).

Analizuj¹c skutki wdro¿enia kontrowersyjnych zapisów Patriot Act, ustawê mo¿na oceniaæ w dwojaki sposób. Z jednej strony Patriot Act „wprowadzi³” Amerykanów przywi¹zanych do szeroko rozumianej wolnoœci i prywatnoœci w œwiat oparty na

kon-3

W sk³ad Sojuszu Pó³nocnego wchodz¹ ró¿ne ugrupowania afgañskie, które po³¹czy³a walka przeciwko talibom o kontrolê nad krajem. Sojusz ma charakter polityczno-militarny.

4

Wytropienie przywódcy Al-Kaidy zajê³o niemal 10 lat. Osama bin Laden zosta³ zabity przez amerykañskich komandosów w Abbotabadzie 2 maja 2011 r.

(4)

troli i pods³uchu. Z drugiej strony, bior¹c pod uwagê fakt, i¿ po 2001 r. nie dosz³o do kolejnych ataków terrorystycznych na terytorium USA, mo¿na stwierdziæ, i¿ wdro¿e-nie kontrowersyjnych zapisów by³o skuteczne, co de facto mo¿e wskazywaæ na to, ¿e Patriot Act spe³ni³ swoj¹ rolê.

Do kontrowersyjnych zmian w amerykañskim prawodawstwie nale¿a³o równie¿ zarz¹dzenie prezydenta Busha z listopada 2001 r. dotycz¹ce zatrzymania, traktowania i os¹dzania osób podejrzanych o terroryzm (President Issues Military Order, 2001). Zgodnie z tym zarz¹dzeniem, osoby podejrzane o prowadzenie dzia³alnoœci terrorys-tycznej, nieposiadaj¹ce obywatelstwa amerykañskiego, mog³y byæ przetrzymywane przez amerykañskie w³adze przez dowolny czas, w obrêbie b¹dŸ poza terytorium USA. Decyzje w sprawie miejsca przetrzymywania osób podejrzanych o terroryzm, podej-mowa³ sekretarz obrony. I chocia¿ w zarz¹dzeniu mowa jest o non-citizens, to admini-stracja Busha zastrzeg³a sobie prawo do zatrzymywania równie¿ obywateli USA, w przypadku kiedy prezydent uzna, ¿e stanowi¹ zagro¿enie dla bezpieczeñstwa super-mocarstwa (Fisher, 2006: 2). Procesy by³y przeprowadzane nie przez niezawis³e i bez-stronne s¹dy, ale przez komisje wojskowe. Nale¿y dodaæ, ¿e wielu zatrzymanym nie zosta³y nawet postawione zarzuty. Paradoksalnie zarz¹dzenie prezydenta Busha gwa-rantowa³o zatrzymanym humanitarne traktowanie, bez wzglêdu na rasê, kolor skóry, religiê i p³eæ. Zatrzymani mieli otrzymywaæ odpowiednie racje ¿ywnoœciowe, wodê pitn¹, schronienie, ubrania i opiekê medyczn¹, jak równie¿ prawo do swobodnego praktykowania religii (A Human Rights First Report, 2006: 1).

Jednoczeœnie odebrano im prawo do domniemania niewinnoœci przed niezawis³ym s¹dem.

Po szybkiej i wrêcz bezproblemowej (przynajmniej w fazie pocz¹tkowej) operacji w Afganistanie, amerykañskie w³adze zaczê³y planowaæ kolejn¹ interwencjê zbrojn¹. I chocia¿ od pocz¹tku rozpoczêcia wojny z terroryzmem, celem USA by³o schwytanie g³ównego winowajcy ataków na USA – Osamy bin Ladena, to zdaje siê, i¿ po rozpoczê-ciu wojny w Iraku, cel nadrzêdny sta³ siê drugorzêdnym, a ca³a uwaga administracji prezydenta Busha skupi³a siê na tropieniu ukrywaj¹cego siê Saddama Husajna oraz na zabezpieczeniu Ministerstwa Ropy Naftowej, gdzie znajdowa³y siê mapy z³ó¿ i plany rafinerii.

Si³y koalicji (sk³adaj¹cej siê z wojsk amerykañskich i brytyjskich, przy wsparciu ¿o³nierzy z Australii, Danii i Polski) wkroczy³y do Iraku zapewniaj¹c o szlachetnych powodach misji, do których zaliczono m.in. wyzwolenie uciœnionego narodu spod w³adzy dyktatora Saddama Husajna oraz wprowadzenie demokracji w Iraku (President Bush Addresses the Nation, 2003). I chocia¿ w marcu 2003 r. ponad 70% Amerykanów uzna³o za s³uszn¹, decyzjê prezydenta G. W. Busha o rozpoczêciu wojny w Iraku (PewResearchCenter Publications, 2003), to badacze stosunków miêdzynarodowych ostrzegali, ¿e imperialne ambicje Busha doprowadz¹ do „rozpowszechnienia broni ma-sowej zag³ady, terroru, zastraszania i odwetu” (Chomsky, 2008: 15). Planowana przez administracjê Busha interwencja zbrojna w Iraku wywo³a³a ogromny sprzeciw spo-³ecznoœci miêdzynarodowej. Na ca³ym œwiecie dochodzi³o do antywojennych protestów. Mo¿na pokusiæ siê o stwierdzenie, i¿ dopiero inwazja na Irak ujawni³a prawdziwe oblicze amerykañskiej wojny z terroryzmem. Nadinterpretacja zapisów zawartych w rezolucji Rady Bezpieczeñstwa nr 1441, brak dowodów na posiadanie broni

(5)

maso-wego ra¿enia przez Saddama Husajna oraz jego powi¹zañ z Al-Kaid¹, œwiadcz¹ o tym, ¿e misja wyzwolenia by³a w rzeczywistoœci napaœci¹ na suwerenne pañstwo, które w tamtym okresie nie prowadzi³o agresywnych dzia³añ za granic¹.

I chocia¿ w maju 2004 r. prezydent Bush zapewnia³, ¿e operacja w Iraku przebiega sprawnie, a amerykañscy ¿o³nierze dostarczaj¹ humanitarnej pomocy Irakijczykom, którzy znaleŸli siê w trudnej sytuacji ¿yciowej (President Bush Reaffirms Commit-ments in Iraq, 2004), to wraz z potwierdzeniem informacji o stosowaniu brutalnych tortur przez ¿o³nierzy amerykañskich wobec wiêŸniów osadzonych w Abu Ghraib, wiarygodnoœæ obranej przez supermocarstwo misji szerszenia pokoju, sprawiedliwoœci i demokracji na œwiecie zosta³a mocno nadwerê¿ona.

Po obaleniu rz¹dów Saddama Husajna, amerykañscy ¿o³nierze przejêli oddalone o 20 kilometrów od Bagdadu wiêzienie. W okresie dyktatury Husajna w Abu Ghraib przetrzymywano zw³aszcza jego przeciwników, których przed egzekucj¹ poddawano torturom. Po wyzwoleniu Iraku, si³y amerykañskie przetrzymywa³y w tym wiêzieniu pospolitych przestêpców, osoby podejrzane o dzia³alnoœæ przeciwko koalicji oraz przy-wódców rebeliantów (Hers, 2004).

W maju 2004 r. Seymour Hersh na ³amach „New Yorker” opublikowa³ artyku³, w którym znalaz³y siê zdjêcia przedstawiaj¹ce wiêŸniów torturowanych przez ¿o³nie-rzy amerykañskich w Abu Ghraib. Artyku³ oparty by³ na informacjach zawartych w ra-porcie US Army o systemie wiêziennictwa armii amerykañskiej, sporz¹dzonego przez gen. Antonia Tagubê w 2004 r. W powy¿szym raporcie genera³ stwierdzi³, ¿e dosz³o do licznych „sadystycznych przypadków kryminalnego znêcania siê nad zatrzymanymi Irakijczykami” (Taguba Report, 2004). Jak siê okaza³o „policjant œwiata” krytykuj¹cy

Mapa 1. Protesty antywojenne na œwiecie w 2003 roku

(6)

³amanie praw cz³owieka m.in. w Iraku czy w ChRL (The U.S. Record 2004–2005, 2004), sam dopuszcza siê niemoralnych czynów. Fotografie, które na ca³ym œwiecie wywo³a³y krytykê Stanów Zjednoczonych ukaza³y rozebranych do naga wiêŸniów irackich, którzy byli upokarzani i torturowani przez ¿o³nierzy amerykañskich. WiêŸ-niów prowadzono na smyczy, szczuto psami, nak³adano na g³owy kaptury, ustawiano w ludzkie piramidy.

W odpowiedzi na zaistnia³¹ sytuacjê, 5 maja 2004 r. prezydent George W. Bush udzieli³ wywiadu arabskiej telewizji Al-Arabija, w którym ostro potêpi³ sprawców oraz zapowiedzia³ ich ukaranie, podkreœlaj¹c jednoczeœnie, i¿ s¹ to pojedyncze przypadki sprzeczne z amerykañskim systemem wartoœci. „W naszym kraju, gdy istnieje podej-rzenie nadu¿ycia jest przeprowadzone pe³ne œledztwo. W naszym systemie obowi¹zuje zasada domniemania niewinnoœci do czasu, kiedy zostanie udowodniona wina. Sprawa jest powa¿na i Ÿle rzutuje na wizerunek mojego kraju. Œwiat zobaczy, ¿e zostanie prze-prowadzone pe³ne œledztwo („New York Times”, 2005; „Los Angeles Times”, 2006; „BBC News”, 2006), w tej sprawie i sprawiedliwoœci stanie siê zadoœæ.” – mówi³ pre-zydent Bush (White House, 2004).

Reakcja prezydenta, jak i jego administracji na wydarzenia w Abu Ghraib wywo³a³a falê krytyki na œwiecie. Amerykanom zarzucano stosowanie podwójnych standardów. Zasada domniemania niewinnoœci by³a stosowana w przypadku ¿o³nierzy amerykañ-skich, którzy dopuœcili siê karygodnych czynów, udokumentowanych zdjêciami, na których widaæ jest wyraŸnie twarze oprawców. Tej samej zasady nie zastosowano wo-bec osób osadzonych w Abu Ghraib („Guardian”, 2005).

Po publikacji szokuj¹cych zdjêæ administracja w Waszyngtonie stara³a siê przeko-naæ opiniê publiczn¹, i¿ nie posiada³a wiedzy na temat torturowania i znêcania siê ame-rykañskich ¿o³nierzy nad Irakijczykami. Czy rzeczywiœcie Pentagon ukrywa³ swoje poczynania przed prezydentem Bushem? Wraz z rozpoczêciem wojny z terroryzmem sukcesywnie dokonywano zmian w amerykañskim prawodawstwie. Bior¹c pod uwagê fakt, i¿ prezydent najpierw podpisa³ w paŸdzierniku 2001 r. ustawê antyterrorystyczn¹, a w listopadzie tego samego roku zarz¹dzenie dotycz¹ce zatrzymania, traktowania i os¹dzania osób podejrzanych o prowadzenie dzia³alnoœci terrorystycznej, stwierdze-nie o stwierdze-niewiedzy prezydenta supermocarstwa na temat praktyk stosowanych wobec wiêŸniów Abu Ghraib przez ¿o³nierzy amerykañskich, wydaje siê byæ co najmniej na-iwne (Usborne, 2007). Zastanawiaj¹ca by³a reakcja G. W. Busha na list Donalda Rums-felda, w którym ze wzglêdu na fakt, i¿ do tortur w Abu Ghraib dochodzi³o podczas jego pracy na stanowisku sekretarza obrony, czuje siê zobowi¹zany do ust¹pienia ze stano-wiska, w zwi¹zku z tym odda³ siê do dyspozycji prezydenta (Bush, 2010: 89). George W. Bush nie przyj¹³ rezygnacji D. Rumsfelda. Decyzja ta by³a o tyle zaskakuj¹ca, ¿e w zaistnia³ej sytuacji, kiedy opinia publiczna by³a zbulwersowana wydarzeniami w Abu Ghraib, ¿¹daj¹c sprawiedliwoœci, ukarania sprawców i osób przyzwalaj¹cych na karygodne praktyki, dymisja Rumsfelda mog³aby z³agodziæ falê krytyki wobec Sta-nów Zjednoczonych. Prezydent Bush postanowi³ jednak zatrzymaæ D. Rumsfelda na stanowisku sekretarza obrony. Pytaniem zasadnym jest: czy gdyby rzeczywiœcie George W. Bush by³ nieœwiadomy praktyk stosowanych przez amerykañskich ¿o³nierzy wobec wiêŸniów w Abu Ghraib, to czy nie powinien poci¹gn¹æ do odpowiedzialnoœci w pierw-szej kolejnoœci szefa Departamentu Obrony? Autor wspominanego raportu genera³

(7)

Taguba by³ zdania, ¿e o stosowaniu takich a nie innych metod przes³uchañ wiedzieli zarówno agenci CIA, wywiad wojskowy, jak i wysocy rang¹ urzêdnicy pañstwowi (Hersh, 2007).

Po wydarzeniach w Abu Ghraib dosz³o do ujawnienia kolejnych kontrowersyjnych dzia³añ amerykañskich ¿o³nierzy, które wywo³a³y falê krytyki na œwiecie. W mediach ukaza³y siê informacje o wykorzystaniu przez USA podczas bitwy o Falud¿ê (listopad 2004) bia³ego fosforu5. Pocz¹tkowo Departament Stanu zaprzecza³, i¿ groŸna substan-cja zosta³a wykorzystana w stosunku do rebeliantów. Wskazywano, ¿e ze wzglêdu na nocn¹ porê przeprowadzania operacji, bia³y fosfor wykorzystano do oœwietlenia terenu („New York Times”, 2005; „Field Artillery”, 2005). Kolejne oœwiadczenie przedstawi-cieli Departamentu Stanu precyzowa³o, i¿ groŸna substancja nie by³a stosowana wobec ludnoœci cywilnej, tylko w stosunku do rebeliantów („Washington Post”, 2005; „Inde-pendent”, 2005). W mediach pojawi³y siê informacje, ¿e podczas operacji wojskowej ucierpieli równie¿ cywile („Independent”, 2005).

Administracja prezydenta G. W. Busha kategorycznie zaprzeczy³a doniesieniom o u¿ywaniu nielegalnej broni przez ¿o³nierzy amerykañskich w Iraku. Wskazano przy tym, i¿ wykorzystywanie bia³ego fosforu nie jest prawnie zakazane. Protokó³ Konwen-cji o zakazie lub ograniczeniu u¿ycia pewnych broni konwencjonalnych z 10 paŸdzier-nika 1980 r. zabrania stosowania pocisków zapalaj¹cych w skupisku ludnoœci cywilnej. Zosta³ ratyfikowany przez Stany Zjednoczone dopiero w 2009 r. I chocia¿ nie dosz³o do formalnego z³amania prawa miêdzynarodowego, to warto podkreœliæ, i¿ w latach dzie-wiêædziesi¹tych XX w. w³adze USA krytykowa³y Saddama Husajna za u¿ywanie bia³ego fosforu w stosunku do Kurdów. Substancja ta w rêkach Husajna by³a postrzega-na przez Amerykanów jako œmiercionoœpostrzega-na broñ, a w rêkach ¿o³nierzy amerykañskich sta³a siê legaln¹ broni¹ zapalaj¹c¹. Jest to kolejny przyk³ad na stosowanie przez USA podwójnych standardów.

Jak siê okaza³o wiêzienie Abu Ghraib nie by³o jedynym miejscem gdzie wojska amerykañskie dopuszcza³y siê karygodnych czynów. Po og³oszeniu wojny z terroryz-mem miejscem, gdzie przetrzymywano osoby podejrzane o prowadzenie dzia³alnoœci terrorystycznej by³a amerykañska baza wojskowa Guantanamo na Kubie. Wspomnia-ne zarz¹dzenie prezydenta Busha z listopada 2001 r. umo¿liwi³o przetrzymywanie osób podejrzanych o prowadzenie dzia³alnoœci terrorystycznej (nieposiadaj¹cych obywatel-stwa amerykañskiego) przez nieokreœlony czas bez obowi¹zku postawienia im zarzu-tów. Zatrzymani podlegali jurysdykcji komisji wojskowych, co de facto odbiera³o im prawo do ubiegania siê o proces przed bezstronnym s¹dem (Amnesty International, 2011). Techniki prze³amywania oporu zatrzymanych mia³y kilka kategorii, od izolacji, pozbawienia ubrania, szczucia psami, oœmieszania po zastraszanie, ustawianie na wiele godzin w niewygodnych pozycjach, pod³¹czanie przewodów elektrycznych do koñ-czyn wiêŸnia, gro¿enie zatrzymanym, ¿e zostan¹ pora¿eni pr¹dem je¿eli spadn¹ z pude³, na których stali czy przetrzymywanie w pomieszczeniach ze skrajnie nisk¹ temperatur¹ (Saar, Novak, 2006: 224).

5

Bia³y fosfor u¿ywany jest g³ównie do oznakowania i oœwietlenia terenu oraz ograniczania pola widzenia przeciwnika (wydziela bia³y ¿r¹cy dym). W stycznoœci z ludzk¹ skór¹ powoduje g³êbokie oparzenia, które mog¹ prowadziæ do œmierci.

(8)

Aby powy¿sze praktyki mog³y byæ mo¿liwe, zmiany w interpretacji zapisów praw-nych wymaga³ status jeñców wojenpraw-nych. Administracja G. W. Busha przekonywa³a opiniê publiczn¹, ¿e wiêŸniowie z Guantanamo nie maj¹ statusu jeñców wojennych, jak równie¿ nie obejmuje ich III konwencja genewska z 1949 r., zakazuj¹ca stosowania tortur, poni¿aj¹cego, upokarzaj¹cego traktowania i gwarantuj¹ca im prawo do uczci-wego procesu. Osoby podejrzane o prowadzenie dzia³alnoœci terrorystycznej otrzyma³y status wrogich bojowników – enemy combatants. Nawet wyrok S¹du Najwy¿szego z 2006 r. nie stanowi³ przeszkody w realizowanych przez administracjê Busha planach. I chocia¿ s¹d jasno okreœli³, i¿ ustanowione zarz¹dzeniem prezydenta Busha z 2001 r. komisje wojskowe s¹ sprzeczne z prawem amerykañskim i miêdzynarodowym oraz zmieni³ postanowienie prezydenta z 2002 r. wy³¹czaj¹ce wiêŸniów Guantanamo z prawnego re¿imu okreœlonego przez konwencje genewskie z 1949 r., administracja amerykañska znalaz³a sposób na obejœcie wyroku S¹du Najwy¿szego. W paŸdzierniku 2006 r. prezydent Bush podpisa³ ustawê o komisjach wojskowych (ang. Military Com-mision Act). Tym samym odebrano s¹dom amerykañskim prawo do rozpatrywania wniosków w sprawach legalnoœci zatrzymania osób przetrzymywanych jako wrodzy bojownicy (Military Commision Act, 2006). Paradoksalnie praktyki dozwolone przez w³adze USA w wojnie z terroryzmem by³y krytykowane przez rz¹d amerykañski w sto-sunku do innych pañstw. W 2005 r. Departament Stanu wyda³ coroczny raport na temat praw cz³owieka, w którym skrytykowano takie pañstwa, jak Syria czy Egipt za z³e trakto-wanie wiêŸniów (Report 2005 Country Reports, 2005). Praktyki typu: pozbawianie snu, szczucie psami, obna¿anie okreœlono jako tortury. Te same praktyki stosowane by³y przez Amerykanów. Atmosfera strachu rozpowszechniona przez administracjê G. W. Busha mia³a na celu odwrócenie uwagi od niejednokrotnie nieetycznych i bez-prawnych poczynañ wojsk amerykañskich. Portal WikiLeaks ujawni³ nagranie z heli-koptera nale¿¹cego do armii USA, dokumentuj¹ce zabicie kilkunastu ludzi w Iraku na przedmieœciach Bagdadu, którzy okazali siê cywilami, a nie bojownikami. W wyniku ostrza³u zginê³o kilkanaœcie osób, dwoje ma³ych dzieci zosta³o ciê¿ko rannych. To co w³adze USA okreœli³y jako „pomy³ka” – wpisana w ryzyko prowadzenia wojny, przez opiniê publiczn¹ zosta³o nazwane morderstwem („Huffingtonpost”, 2010).

Ujawnienie tortur stosowanych wobec wiêŸniów przetrzymywanych w Abu Ghraib i Guantanamo zmieni³o wizerunek supermocarstwa na œwiecie, pokazuj¹c opinii pu-blicznej, i¿ wybawiciel z ³atwoœci¹ potrafi przemieniæ siê w okupanta. Misja szerzenia pokoju, sprawiedliwoœci i wolnoœci na œwiecie okaza³a siê mitem, w który spo³ecznoœæ miêdzynarodowa przesta³a wierzyæ. Wed³ug Erika Saara, by³ego ¿o³nierza armii ame-rykañskiej, który przez szeœæ miesiêcy s³u¿y³ w wiêzieniu Guantanamo, Stany Zjedno-czone ponios³y pora¿kê na dwóch frontach. Po pierwsze, by³a to klêska moralna. Zlekcewa¿enie zapisów konwencji genewskiej, stosowanie kontrowersyjnych metod wobec wiêŸniów, rozmija³y siê z oficjalnie g³oszonymi wartoœciami moralnymi. „Twierdzimy, ¿e szanujemy zasadê sprawiedliwoœci i praw cz³owieka jednak wi-dzia³em wiele rzeczy, które nas, ludzi poni¿aj¹ i odcz³owieczaj¹. S³usznie nazywaj¹ nas hipokrytami, gdy odmawiamy sprawiedliwoœci i procesów s¹dowych w imiê obrony Ameryki” – twierdzi³ E. Saar (Saar, Novak, 2006: 227; Fuentes, 2004: 136–138). Za drug¹ pora¿kê supermocarstwa, by³y ¿o³nierz postrzega³ ogromn¹ falê nienawiœci w œwiecie arabskim i muzu³mañskim do Stanów Zjednoczonych oraz rosn¹c¹ niechêæ

(9)

sojuszników, którzy nie akceptowali poczynañ administracji Busha. Kontrowersyjne dzia³ania i polityka administracji George’a W. Busha doprowadzi³a do nadwerê¿enia wizerunku USA jako „policjanta œwiata”. „Trudno zrozumieæ, jak Stany Zjednoczone mog¹ w dobrej wierze rozliczaæ obywateli innych pañstw z zasad, których same nie przestrzegaj¹” – podkreœli³ E. Saar (Saar, Novak, 2006: 229).

Bibliografia

A Human Rights First Report: Trials Under Military Order. A Guide to the Rules for Military Commis-sions, New York 2006.

American Civil Liberties Union, http://aclu.org/leader/susan-n-herman (14.08.2012).

Amnesty International, http://www.amnesty.org/en/library/asset/AMR51/103/2011/en/43fe877f-9-2c6-44b8-ad3e-4840db5d0852/amr511032011en.pdf (20.08.2012).

BBC News, http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4956946.stm (15.08.2012). Bush G. W. (2010), Decision Points, New York.

Chomsky N. (2008), Interwencje, Katowice.

Department of Defense, http://www.defense.gov/news/combatant_tribunalsarchive.html (20.08.2012). Etzioni A. (2005), How Patriotic is The Patriot Act?, New York.

Federal Register, http://fas.org/irp/news/2001/09/fr091801.html (10.08.2012).

Fisher L. (2006), Detention and Military Trial of Suspected Terrorists: Stretching Presidential Power, „Journal of National Security Law & Policy”, Vol. 2, No. 1.

Foner E. (2007), Ameryka nie jest niewinna, w: Ameryka zbuntowana. Siedemnaœcie dialogów o ciem-nych stronach imperium wolnoœci, (red.) A. Domos³awski, Warszawa.

Fuentes C. (2004), Contra Bush, Warszawa.

Gallup, http://gallup.com/poll/113641/Despite-Recent-Lows-Bush-Approval-Average-Midrange.aspx (4.08.2012).

„Guardian”, http://www.guardian.co.uk/world/2005/sep/28/iraq.usa (15.08.2012).

Herman S. N. (2006), The USA Patriot Act and the Submajoritarian Fourth Amendment, „Harvard Civil Rights-Civil Liberties Law Review”, No. 41.

„Huffingtonpost”, http://www. huffingtonpost.com/2010/04/05/wikileaks-exposes-videoo_n_525569.html (20.08.2012).

Human Rights Watch, http://hrw.org/news/2001/10/29/afghanistan-new-civilian-deaths-due-us-bom-bing (10.08.2012).

„Independent”, http://www.independent.co.uk/news/world/americas/the-fog-of-war-white-phospho-rus-fallujah-and-some-burning-questions-515345.html (18.08.2012).

International Humanitarian Law, http://www.icrc.org/ihl.nsf/FULL/375 (20.08.2012).

„Los Angeles Times”, http://articles.latimes.com/2006/apr/29/nation/na-jordan29 (15.08.2012). Military Commission Act of 2006, http://frwebgate.access.gpo.gov/cgibin/getdoc.cgi?dbname=

109_cong_public_laws&docid=f:publ366.109.pdf (20.08.2012). NATO, http://www.nato.int/docu/pr/2001/p01-124e.htm (10.08.2012).

„New York Times”, http://www.nytimes.com/packages/html/politics/20030322_poll/20030322poll-re-sults.html (4.08.2012).

(10)

PewResearchCenter Publications, http://pewresearch. org/pubs/770/iraq-war-five-year-anniversary (14.08.2012).

President Issues Military Order: Detention, Treatment, and Trial of Certain Non-Citizens in the War Against Terrorism, Washington D.C., November 13, 2001.

Raport 2005 Country Reports on Human Rights Practices, http://state.gov/g/drl/rls/ hrrpt/2005/in-dex.htm (20.08.2012).

Saar E., Novak V. (2006), Guantanamo. Ca³a prawda o amerykañskiej bazie na Kubie, Warszawa. Supporting Human Rights and Democracy: The U.S. Record 2004–2005, http:// state.gov/j/drl/

rls/shrd/2004/ (15.08.2012).

Tanner S. (2007), Wojny Bushów. Ojciec i syn jako zwierzchnicy si³ zbrojnych, Wroc³aw.

The „Taguba Report" On Treatment Of Abu Ghraib Prisoners In Iraq, http:// http://news.fin-dlaw.com/wsj/docs/iraq/tagubarpt.html (15.08.2012).

United Nations, http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N01/533/82/PDF/N0153382.pdf? OpenElement (10.08.2012).

Uniting and Strengthening America by Providing Appropriate Tools Required to Intercept and Ob-struct Terrorism Act of 2001, October 26, 2001, U.S. H.R. 3162, Public Law 107-56. UN Security Council Resolution 1368, 2001, http://www.un.org (15.06.2013).

„Washington Post”, http://www.washingtonpost.com/wp-srv/politics/polls/vault/stories/data091401.htm, (4.08.2012).

White House, http://georgewbushwhitehouse.archives.gov/news/releases/2001/09/ 20010911-16.html (4.08.2012).

Woodward B. (2003), Wojna Busha, Warszawa.

STRESZCZENIE

Zamachy terrorystyczne przeprowadzone 11 wrzeœnia 2001 r. przez organizacjê Al-Kaida na World Trade Center i Pentagon, zapocz¹tkowa³y szereg zmian w polityce bezpieczeñstwa USA. Poszerzono uprawnienia w³adzy wykonawczej, s³u¿b specjalnych i policji w zakresie wojny z ter-roryzmem. Z pañstwa charakteryzuj¹cego siê otwartoœci¹, przywi¹zaniem do wolnoœci i swobód obywatelskich, Stany Zjednoczone Ameryki przekszta³ci³y siê w kraj inwigiluj¹cy w³asnych oby-wateli. Jak siê okaza³o „policjant œwiata” sam nie przestrzega³ prawa miêdzynarodowego i stoso-wa³ tortury wobec osób podejrzanych o prowadzenie dzia³alnoœci terrorystycznej.

VIOLATION OF HUMAN RIGHTS IN THE NAME OF SECURITY. US POLICY TOWARDS TERRORISM THREAT IN THE EARLY 21 CENTURY

ABSTRACT

The terrorist attacks on 11 September 2001 by the terrorist organization Al-Qaeda on the World Trade Center and the Pentagon, initiated a series of changes in U.S. security policy. The amount of power the executive government, special services and police had was greatly ex-tended in the name of the war on terror. A country that used to be characterized by openness, commitment to freedom and civil liberties, has become a country that spies on its own citizens. It has turned out that „the police of the world” do not comply with international law themselves and use torture against people suspected of terrorist activities.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Dane pacjentów oraz ocena skuteczności leczenia miejscowym podawaniem 40% etanolu celem zmniejszenia spastyczności Rozpoznanie Subiek- Chory Płeć Problem kliniczny

Głównym nośnikiem indyjskiego wzrostu gospodarczego w całym niemal okresie transformacji ustrojowej, czyli po 1991 roku, był – jak już wcześniej za- uważono –

Because the metrics are weighed with the number of times a method is used in the Maven repository, methods that are more frequently used and thus have more impact on client systems

In the year 1634 the visitor Juraj Draskovic found the parish schools in all sites of the parishes: in Dlha, Dolne Oresany and Horne Oresany, Smolenice, Nahac, Trstin,

Drugim niebezpieczeństwem wykorzystania rynku jako dystrybutora importowanej żywności dla realizacji określonych programów inw esty­ cyjnych jest to, że żywność ta

Często pojawia się w historii literatury i sztuki kategoria dłu­ giego trwania.. Tu Wólfflinowska teoria wydaje się

Tompalski P., Wê¿yk P., 2009: Wady i zalety automatycznego okreœlania liczby drzew oraz pierœnicowego pola przekroju sosny zwyczajnej jednostanowiskow¹ metod¹ naziemnego

We get the GPS information about position and camera calibration at the moment of image acquisition by using base station data.. One second GPS data will be requested from one of