Czesław Francke
Gniewoszów, woj. wałbrzyskie,
Zamek "Szczerba", AZP 99-24/3
Informator Archeologiczny : badania 24, 94-95
94 P óźne śre d n la w te cze
Dębczyno. woj. koszalińskie St. 53 patrz wcesne średniowiecze Dobrzyca, woj. kaliskie patrz okres nowożytny
E lbląg S ta re M iasto P racow nie K onserw acji Zabytków
AZP 1 5 -5 1 / 2 3 ____________ w G dańsku, sp. z o,o. Pracow nia
Ar-" " ' cheologi! M iast
B adania prowadzili mgr m gr G rażyna Nawrolska, Andrzej Gołębiewski, Mirosław Marcinkowski pod kierunkiem T adeusza Nawrolskiego (autor spraw ozdania). Finansow ał WKZ w Elblągu. J e d e n a sty sezon badań. Miasto średniowieczne i nowożytne (1237-1945).
W sezonie kontynuow ano b ad an ia w obrębie kw artału między ulicam i; R ybacka — Stary R ynek — M asztowa — Ścieżka Kościelna. Pracam i objęto obszar 493 m 2 zwiększając ogólną przeb ad an ą pow ierzchnię Starego M iasta do 4.000 m a (ca 2,6%).
B adania prowadzono n a podw órkach działek Rybacka 28-33 oraz m asztow a 12-14. Analiza zachow anych m urów gotyckich ukazuje silne zagęszczenie zabudowy przy ul. Rybackiej oraz dużo w iększe działki od ul. Masztowej. Zabudowa od ul. Rybackiej n ad al pow tarza schem at zaobserw ow any w 1989 r. tj. oficyna n a podwórku, w oficynie lub poza nią piec. w tyle zespól latryn. N atom iast w środkowej partii zabudowy od ul. Masztowej zanikają oficyny. Istotnym elem entem Jest stw ierdzenie dwóch działek należących do ul. Rybackiej zajm ujących 2 /3 głębokości bloku. W przypadku jednej z nich. tj. Rybacka 32 widoczne są zm iany przestrzenne zabudow y i odstąpienie części terenu działce przeciwległej, mimo w cześniejszego w ykonania fundam entów punktow ych do w zniesienia m uru granicznego.
Intensyw ność zabudowy m urowanej oraz liczne latryny (średnio 2 n a je d n ą działkę) poważ nie ograniczały powierzchnię badań. Niemniej n a 7 podw órkach odkryto od 3 do 6 poziomów konstrukcji drew nianych. W wielu przypadkach ich granice pokrywają się z dyspozycją prze strz e n n ą m urow anej zabudowy, choć lokalnie widoczne s ą pewne przesunięcia. Prawie w szys tkie b u dynki drew niane w zniesione zostały w konstrukcji ramowo-słupowej posadowionej n a potężnych, dębow ych podwalinach ulokowanych najczęściej pod gniazdam i słupów. W podło dze jednego z budynków znajdowały się w tórnie użyte desld z poszycia łodzi.
Uzyskane podczas b ad a ń m ateriały pośw iadczają znacznie wyższy poziom kultu ry m a te rialnej m ieszkańców tej części m iasta. Dowodzi tego znakom ita kolekcja fajansów h o len d ers kich z XVI-XVII wieku oraz naczyń kamionkowych z końca XVI — początku XVII w. Pojawiły się pojedyncze egzem plarze ceram iki północnowłoskiej oraz hiszpańskiej. Znacznie wzrósł zbiór wyrobów ze szkła oraz drewna. Odnotować także należy obecność moździerza k am ienne go w yprodukow anego w północno-zachodniej Euorpie.
Badania będą kontynuowane. G niew oszów , woj. wałbrzys k ie Z a m ek „ S z c z e r b a " AZP 9 9 - 2 4 /3 ________________
M uzeum Archeologiczne we Wrocławiu
B adania prowadził mgr Czesław Francke. B adania finansow ał KZA w W ałbrzychu oraz Muzeum Ziemi Kłodzkiej. Szósty sezon b ad ań . Za m ek średniow ieczny (XIV w. — 1428 r.).
B adania zam ku przeprow adzono w sierpniu i w rześniu. Objęto nim i piwnicę B, pom ie szczenie znajd u jące się nad piwnicą A oraz teren dziedzińca.
O dsłonięto ponad połowę piwnicy В docierając wykopem do poziomu użytkowego, tzn. skały. Dzięki tem u, że częściowo zachowało się sklepienie ją przykrywające udało się u stalić jej pierw otną wysokość. Piwnica m iała ok. 360 cm wysokości przy ok. 400 cm szerokości. Ustalono, że do piwnicy schodziło się po 3 stopniach schodów. W ypełnisko pom ieszczenia, to przede w szystkim kam ienie wymieszane z hum usem , a w partii przypodłogowej zapraw a i sp a lenizna. Pozyskano z niego fragm. ceram iki naczyniowej i kafli garnkowych oraz 67 grotów, 22 gwoździe, 4 klucze. 2 fragm. 1 2 cale płytki zbroi. 2 sprzączki, a także: fragm. podków, sierpów, zawiasy, krzesiwo 1 wiele innych przedmiotów z żelaza lecz mniej charakterystycznych. Listę zabytków uzupełniły 2 przęślikl, fragm. gąsiorów, fragm. cegieł, kul kam iennych oraz detali architektonicznych z piaskowca.
Nad sklepieniem przykrywającym piwnicę A odkryto podstaw ę pieca kaflowego zbudow aną z kam ieni powiązanych zapraw ą w apienną. Prawie p rostokątna w rzucie skrzynia m iała n a zew nątrz do 20 0 cm długości przy ok. 170 cm szerokości t zachow anej wysokości do 85 cm, a od w ew nątrz ok. 100 cm długości przy ok. 60 cm szerokości i zachowanej wysokości do 75 cm. A rchitekturę podstaw y pieca uzupełniały 2 „filarki" w ystające z lica skrzyni, zbudow ane z cegieł łączonych zapraw ą, o przybliżonych wym iarach: 28 x 1 3 x 8 cm. U stalono także, że w pewnym m om encie w piecu w ykonano nowy otwór wsypowy po uprzednim zam urow aniu
Informator Archeologiczny 1990 95
cegłami otworu starego. Oba miały po ok. 65 cm szerokości. W najbliższym otoczeniu pieca ί n ad nim znaleziono otoczaki i cegły spoczywające w wypalonej, lub też czystej glinie. Otoczaki t cegty nosiły ślady okopcenia co dowodzi, że zostały użyte w tórnie. Znad i otoczenia pieca uzyskano 43 0 fragm. ceram ik (w tym kafli garnkowych}, ułam ki kości, przepalone z ia rn a zbóż. 27 gwoździ. 3 groty, 1 fragm, kłódki, 1 skobel, 1 h a k zawiasowy i 3 pręty.
Przebadano blisko 60-70 dziedzińca od strony bramy głównej, prży czym nie osiągnięto Jeszcze Jego poziomu użytkowego. Przy tej okazji odsłonięto 2 0 -metrowy odcinek m u ru będący częścią ściany b udynku mieszkalnego, a n a jej przedłużeniu w kieru n k u bram y głównej m u ru obwodowego. W najbliższym sąsiedztw ie w ejścia do piwnic odkryto próg innego otw oru drzwio wego. Znajdował się on ponad 7 m wyżej oa poziomu użytkowego piwnic. Z terenu dziedzińca uzyskano 422 fragm. ceram iki, ułam ki kości oraz 142 gwoździe, fragm. 4 podków, 2 groty, po 1 klam erce i sprzączce, 1 fragm. strzem ienia i Inne przedmioty z żelaza, a także fragm. kul kam iennych i detali architektonicznych. Za najcenniejsze znaleziska należy uznać: 9 lragm. p u charka szklanego oraz ok. 320 fragm. i całych płytek zbroi z 5 od niej sprzączkami. Na terenie dziedzińca znaleziono fragm. 2 dalszych płyt z pieca typu h y pokaustum odkrytego w 1987 r.
Badania zam ku będą kontynuowane.
I Gniezno, woj, poznańskie, St, 15 t 15 patrz w czesne średniowiecze
G n ie z n o w o j. p o z n a ń s k ie S t. 3 4 a AZP 5 0 - 3 4 /I S 0
B adania prowadziła mgr Elżbieta Rogowska. Finansowało MPPP w Gnieź nie. Pierwszy sezon badań. O sada wójtostwo. Późne średniowiecze.
B adania miały ch a ra k te r ratowniczy. Prowadzono Je n a terenie ogródków należących do posesji przy ul. M. Lubieńskiego 13 (dawniej ulica Marchlewskiego). Podjęcie prac w ykopalis kowych było konsekw encją wyników obserwacji powierzchniowych dokonanych w iosną, w związku z prowadzonym i n a tym terenie pracam i ziem no-budowianym i — budow a In tern atu Liceum Medycznego. Stwierdzono wówczas, że po zdjęciu 0.5 m grubości w arstwy ornej w ystąpiła w tym m iejscu du ża Ilość m ateriału ceramicznego z okresu późnego średniowiecza. Celem b ad a ń było więc wyeksplorowanie naw arstw ień kulturow ych. Przebadano obszar o po w ierzchni 19 m2. Wykop podzielono n a dwie części (cz. I — północna 1 cz. II — południowa). Część I-szą założono w m iejscu największej koncentracji ceram iki. Ukiad w arstw był n a s tę p u jący: w arstw a i — ja sn o b ru n a tn a próchnica zawierająca d u żą domieszkę gruzu ceglanego oraz zn aczn ą ilość ceram iki. Zachow ana m iąższość w arstw y przy profilu południowym w ynosiła ok. 0 ,20 m, n ato m ia st w części południowo-wschodniej wykopu zm ieniał się we wkop. Eksplorację wkop u przerw ano n a głębokości 2.80 m od powierzchni z powodu pojawienia się wody. Wkop sięgał je d n a k głębiej. W arstwa II — ciem nobrunatna próchnica z nieliczną dom ieszką d ro b n e go gruzu ceglanego, d u żą ilością ceram iki oraz małymi kam ieniam i. Przeciętna m iąższość w arstw y w ynosiła ok. 0,20 m, jednakże w środkowej części wykopu w ypełniała ona jam ę-sk u - plsko (wysypisko?) o głębokości 1 m. Przy profilu południowym wykopu odsłonięto fragm ent m u rk a? składającego się z cegieł, polepy i małych kam ieni. Długość 0,50 m, szerokość 0 ,40 m, grubość 0,20 m. W arstwa III — jasnobrązow y, zbity piasek z węgłami drzewnymi, plam kam i ciemniejszej próchnicy. W yraźnie mniej je s t ceramiki. W arstwa ta w ystąpiła tylko w p ołudnio wej części wykopu. Miąższość w arstwy wynosiła 0,30 m. Calec stanowił ciemnożółty zbity p iasek z soczewkami gliny. Strop calca osiągnięto n a głębokości 1.15 m poniżej poziomu.
W śród ruchom ego m ateriału zabytkowego uzyskanego w trakcie b ad a ń najliczniejszą g ru pę stanow ią fragm enty naczyń glinianych w ypalanych głównie w atm osferze redukcjdnej oraz niewielki p rocent w ypalanych w atm osferze utleniającej (razem około 34,5 tysiąca fragm en tów). Wydobyto także kilkaset fragmentów naczyń pochodzących z wczesnego średniowiecza
[fazy E-F) oraz kilkanaście fragmentów ceramiki nowożytnej. Z innych zabytków znaleziono:
fragm ent sreb rn ej monety, osełkę kam ien n ą i dwie brązowe blaszki.
Nagrom adzenie tak dużej ilości potłuczonych naczyń, głównie dzbanów n asu w a pytanie, czy w pobliżu nie znajdował się w arsztat g arncarski ew entualnie karczm a.
Na podstaw ie w stępnej analizy m ateriału zabytkowego odsłonięte w arstw y datow ano n a d rugą połowę XV w.
Materiały i dokum entacja znajdują się w Muzeum Początków Państw a Polskiego w Gnieźnie.
Badania zakończono.
M uzeum Początków P a ń stw a Pol skiego w G nieźnie
B adania prowadziła mgr Katarzyna Szurkow ska. Finansow ało M uzeum P.P.P. w Gnieźnie. Pierwszy sezon badań. Relikty m urów m iejskich (XIV/XVw.).
G n ie z n o , w oj. p o z n a ń s k ie S t. 5 3 AZP 5 0 - 3 4 /1 7 7 _______
M uzeum Początków P ań stw a Pol- skiego w G nieźnie________________
