Medycyna Wet. 2007, 63 (6) 736
Praca oryginalna Original paper
Do oceny ska¿enia rodowiska metalami ciê¿kimi i chlorowanymi wêglowodorami wykorzystuje siê wiele gatunków zwierz¹t, a nawet roliny (9). Najbardziej przy-datne wydaj¹ siê pszczo³y. Oblatuj¹ one niedostêpne dla innych zwierz¹t uprawy rolin, wraz z nektarem i py³-kiem lub wod¹ znosz¹ do ula ró¿ne substancje chemicz-ne (4-6). Poza pszczo³ami, czêsto do monitorowania ro-dowiska wykorzystuje siê dziko ¿yj¹ce ptaki i ssaki (2, 3). Zwierzêta te, ¿yj¹c na wolnoci w okrelonych bio-topach, wraz z pokarmem i wod¹ gromadz¹ w swoim organizmie ró¿ne substancje chemiczne. Badania Falan-dysza i wsp. (3) przeprowadzone na jeleniach z Warmii i Mazur, wykaza³y zró¿nicowan¹ zawartoæ o³owiu i kad-mu w narz¹dach wewnêtrznych. Ich iloæ w tkankach zwi¹zana by³a z miejscem przebywania tych zwierz¹t. Podobnie Fabczak i wsp. (2), badaj¹c kormorany od³o-wione na jeziorach w okolicy I³awy i Mr¹gowa, stwier-dzili obecnoæ o³owiu i kadmu. Zawartoæ tych metali w tkankach ptaków zale¿a³a od miejsca ¿erowania i ro-dzaju próbki. Znacznie wiêksze iloci tych metali stwier-dzili wymienieni autorzy u kormoranów od³owionych w okolicy I³awy. Roman (7), badaj¹c pierzgê i propolis na obecnoæ metali ciê¿kich, stwierdzi³ wiêksz¹ iloci Pb w propolisie ni¿ w pierzdze. Romaniuk i wsp. (8), prowadz¹c badania w kilku pasiekach z Puszczy Piskiej, stwierdzili u pszczó³ zró¿nicowan¹ zawartoæ metali
ciê¿kich; wiadczy to o niejednakowej ich koncentracji w rodowisku.
Celem badañ by³o okrelenie zawartoci o³owiu i kad-mu u pszczó³ w losowo wybranych pasiekach wojewódz-twa warmiñsko-mazurskiego.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono w 22 pasiekach rozmieszczonych w centralnej, zachodniej i pó³nocnej czêci województwa oraz w rejonie Wielkich Jezior Mazurskich (wschodnia jego czêæ). Podzia³ ten mia³ wskazaæ, które rejony województwa s¹ naj-bardziej ska¿one metalami ciê¿kimi. Próbki pszczó³ w licz-bie oko³o 400 policz-bierano w ka¿dej pasiece z 3 rodzin. Pobra-ny materia³ badano w Laboratorium Katedry Towaroznaw-stwa i Badañ ¯ywnoci Wydzia³u Nauki o ¯ywnoci UWM w Olsztynie, stosuj¹c metodê bezp³omieniowej spektrofoto-metrii absorpcji atomowej.
Wyniki i omówienie
We wszystkich próbkach pszczó³ stwierdzono obec-noæ o³owiu i kadmu. Koncentracja tych metali nie by³a jednakowa. Najwy¿sz¹ zawartoæ o³owiu u pszczó³ stwierdzono w pasiekach pó³nocnej czêci wojewódz-twa. Nieco mniejsz¹ zawiera³y pszczo³y w zachodniej, a najmniejsz¹ w centralnych gminach województwa. U pszczó³ z rejonu Wielkich Jezior, w dwóch pasiekach
Zawartoæ o³owiu i kadmu u pszczó³
z pasiek województwa warmiñsko-mazurskiego
ANNA SPODNIEWSKAZespó³ Toksykologii Weterynaryjnej i rodowiskowej Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM, ul. Oczapowskiego 14, 10-957 Olsztyn
Spodniewska A.
Lead and cadmium content in bees from apiaries of Warmia and Mazury province Summary
The aim of the presented study was to determine the concentration of lead and cadmium content in randomly selected apiaries of the Warmia and Mazury province. The study was carried out on apiaries in the central, northern, western and eastern part of the province. Presence of lead and cadmium were found in all bee samples. The highest concentration of Pb (0.531 µg/g) was ascertained in bees in apiaries from the northern part of the province, a little less (0.464 µg/g) from the western part, and the lowest (0.390 µg/g) in the centrally situated districts of the province. In bees from apiaries located in the eastern part of the province, Pb content fluctuated between 0.135 µg/g and 0.190 µg/g in two apiaries and in one, situated north of niardwy Lake, the concentration of Pb was 1.421 µg/g. The level of cadmium in bees was considerably lower than that of lead. The highest content of Cd was found in apiaries from central and northern part of the province (0.178 µg/g and 0.166 µg/g, respectively), and the lowest in Piska Forest and at its perimeters (0.081 µg/g). The environment influences the diverse concentration of lead and cadmium in bees in Warmia and Mazury province; in apiaries situated near busy routes as well as in regions with intensive husbandry the level of these elements was higher than in remaining districts.
Medycyna Wet. 2007, 63 (6) 737
zawartoæ o³owiu wynosi³a rednio 0,0162 µg/g s.l., a jednej po³o¿onej na pó³noc od jeziora niardwy by³a prawie dwa razy wy¿sza. Fakt ten wiadczy o bardzo zró¿nicowanym ska¿eniu tego rodowiska (tab. 1).
Zawartoæ kadmu u pszczó³, by³a znacznie ni¿sza ni¿ o³owiu. Najwiêk-sz¹ zawartoæ tego metalu stwierdzo-no u pszczó³ z pasiek w centralnej i pó³nocnej czêci województwa, a najmniejsz¹ w pasiekach w Pusz-czy Piskiej i na jej obrze¿ach (tab. 2). Du¿a zawartoæ o³owiu i kadmu w badanych próbach wskazuje na zdolnoæ gromadzenia tych pier-wiastków w organizmie pszczó³. Powodowane to jest zjadaniem przez m³ode pszczo³y du¿ej iloci pierzgi. Poparciem tej hipotezy s¹ badania Romaniuka i wsp. (8), którzy stwier-dzili najwy¿sz¹ zawartoæ tych me-tali w pierzdze i py³ku, a ni¿sz¹ u pszczó³. W niniejszych badaniach poziom Pb i Cd zale¿a³ od usytuowa-nia pasieki i rodzaju próbki. Na przy-k³ad, w pierzdze z pasieki P. zawar-toæ o³owiu by³a blisko 1,6 razy wy¿-sza ni¿ kadmu, natomiast u pszczó³ o³owiu by³o 1,2, a kadmu 1,6 razy mniej ni¿ w pierzdze. Z badañ w³as-nych wynika, ¿e pasieki, w których wystêpowa³a du¿a zawartoæ o³owiu i kadmu po³o¿one by³y w gminach, przez które przebiega³y g³ówne trak-ty komunikacyjne, by³y dobrze roz-winiête rolniczo oraz istnia³ prze-mys³ rolno-spo¿ywczy. W gminach o du¿ych powierzchniach lasu, roz-leg³ych u¿ytkach zielonych, obec-noci jezior oraz ma³ej liczbie pól uprawnych, zawartoæ o³owiu by³a
nieznaczna. Najwiêksz¹ iloæ kadmu u pszczó³ stwier-dzono w Olsztynie i pasiekach po³o¿onych w po³udnio-wo-zachodniej czêci województwa. Na stosunkowo wysok¹ zawartoæ kadmu u pszczó³ z Olsztyna wp³yw mia³y: elektrociep³ownia, du¿y ruch kolejowy oraz ogródki dzia³kowe, w których stosowano spore iloci na-wozów mineralnych i rodków ochrony rolin. Natomiast w gminach prowadzona by³a intensywna uprawa roli wraz ze stosowaniem wysokich dawek nawozów mine-ralnych, w tym fosforowych. Na tak zró¿nicowan¹ za-wartoæ o³owiu i kadmu u pszczó³ w badanych gminach, wydaje siê wp³ywaæ rodowisko (1), sk¹d metale ciê¿-kie z gleby poprzez system korzeniowy dostaj¹ siê do rolin, a z nich pobierane s¹ przez pszczo³y.
Pimiennictwo
1.Dutkiewicz T., wi¹tek J.: O³ów w rodowisku w Polsce. Medycyna Pracy 1993. Suplement 1, 53-57.
2.Fabczak J., Szarek J., Markiewicz K.: Poziom kadmu, o³owiu i rtêci w w¹trobie kormoranów. Medycyna Wet. 2000, 56, 734-737.
3.Falandysz J., Szymczyk-Kobrzyñska A., Brzostowski K., Zalewski K., Zasa-dowski A.: Concentrations of heavy metals in the tissues of red deer (Cervus elaphus) from the region of Warmia and Mazury, Poland. Ford Add. Contam. 2005, 22, 141-149.
4.Jab³oñski H., Kotowski Z., Marcinkowski J., Rybak-Chmielewska H., Szczês-na T.: Zawartoæ metali ciê¿kich (Pb, Cd i Cu) w nektarze, miodzie i py³ku pochodz¹cym z rolin rosn¹cych przy szlakach komunikacyjnych. Pszczel. Zesz. Nauk. 1995, 39, 129-144.
5.Konopacka Z., Pohorecka K., Syrocka K., Chaber J.: Zawartoæ kadmu, o³o-wiu, azotanów i azotynów w obnó¿ach py³kowych pochodz¹cych z ró¿nych miejsc w okolicach Pu³aw. Pszczel. Zesz. Nauk. 1993, 37, 181-187.
6.Podgórski W., Kanoniuk D.: Miód jako wskanik zawartoci metali ciê¿kich w rodowisku. Annales UMCS, Sect. EE 2004, 22, 359-366.
7.Roman A.: Badania porównawcze zawartoci Cd, Pb i Zn w miodzie, propolisie i wosku pochodz¹cym z rejonów wa³brzyskiego i g³owackiego. Pszczel. Zesz. Nauk. Suplement 1, 1997, 76-77.
8.Romaniuk K., Spodniewska A.: Kadm i o³ów u pszczó³ w niektórych produktach pszczelich oraz mniszku lekarskim i borówce czarnej. Mat. V Konf. Naukowo--Promocyjnej Lepsza ¯ywnoæ, Olsztyn 26-28.06.1998, s. 26-32.
9.Wa³kuska G., Szczepanik M., Bojar H.: Zawartoæ metali ciê¿kich w rolinach wodnych pozyskiwanych z ró¿nych akwenów Lubelszczyzny. Annales UMCS Sect. DD 2003, 58, 189-194.
Adres autora: dr Anna Spodniewska, ul. S³owackiego 1, 10-373 Olsztyn--Wad¹g æ ê z C a w tz d ó w e j o w Gmina Zawwaµgtr/ogæ a n l a rt n e C a d r u P 0,048 a n i m G n y tz s l O 0,289 d ³ a w z rt e i G 0,298 k e n y tz s l O 0,620 o t s a i M n y tz s l O 0,698 o i n d e r 0,390 a i n d o h c a Z z s u S 0,157 o t s a i M e w o N e i k s w a b u L 0,190 a w a b u L 0,196 y t y d ³ a M 0,292 e c il e i s i K 0,341 o w e l a Z 1,033 n y ³ m o ³i M 1,040 o i n d e r 0,464 a n c o n ³ ó P i k t ¹ i w 0,081 i k s ñ i m r a W k r a b z d i L 0,250 y n r o iz e J 0,340 k e n y tz s i B 0,466 o t s a i M e r b o D 0,691 e i k c e i w a ³I o w o r ó G 0,922 e z s r o K 0,966 o i n d e r 0,531 a i n d o h c s W i k c e i P 0,135 z s i P 0,190 n y R 1,421 o i n d e r 0,582 æ ê z C a w tz d ó w e j o w Gmina Zawwaµgtr/ogæ a n l a rt n e C a n i m G n y tz s l O 0,057 a d r u P 0,096 k e n y tz s l O 0,190 d ³ a w z rt e i G 0,224 o t s a i M n y tz s l O 0,324 o i n d e r 0,178 a i n d o h c a Z o w e l a Z 0,060 o t s a i M e w o N e i k s w a b u L 0,085 y t y d ³ a M 0,088 e c il e i s i K 0,091 a w a b u L 0,134 n y ³ m o ³i M 0,174 z s u S 0,180 o i n d e r 0,116 a n c o n ³ ó P k e n y tz s i B 0,066 o t s a i M e r b o D 0,126 e i k c e i w a ³I o w o r ó G 0,130 i k s ñ i m r a W k r a b z d i L 0,157 e z s r o K 0,196 y n r o iz e J 0,210 i k t ¹ i w 0,281 o i n d e r 0,166 a i n d o h c s W z s i P 0,014 i k c e i P 0,042 n y R 0,188 o i n d e r 0,081
Tab. 1. Zawartoæ o³owiu u pszczó³ w wy-branych pasiekach województwa war-miñsko-mazurskiego
Tab. 2. Zawartoæ kadmu u pszczó³ w wy-branych pasiekach województwa war-miñsko-mazurskiego
