Medycyna Wet. 2006, 62 (2) 212
Praca oryginalna Original paper
Koniki polskie, podobnie jak inne koniowate, utrzy-mywane w systemie alkierzowo-pastwiskowym zara-¿one s¹ zwykle paso¿ytami wewnêtrznymi (3, 6, 7). Wród wielu helmintów najczêciej stwierdza siê in-wazjê s³upkowców, glist, owsików, a tak¿e tasiemców (2, 4). Ekstensywnoæ i intensywnoæ inwazji wspom-nianych paso¿ytów zale¿y od ich wieku, rasy, warun-ków utrzymania, ¿ywienia i pielêgnacji, czêstotliwo-ci odrobaczania, a nawet rodzaju leku (1, 5). Dotych-czasowe parazytologiczne badania dotyczy³y zazwy-czaj oceny wystêpowania s³upkowców u koni w ró¿-nych warunkach chowu i wieku, brak jest badañ, któ-re obejmowa³yby przebieg inwazji s³upkowców u kla-czy w pierwszym trymestrze ci¹¿y. Maj¹c powy¿sze na uwadze postanowiono oceniæ inwazjê s³upkowców u klaczy na 7 dni przed porodem i w okresie wczesnej ci¹¿y.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono od marca do maja 2004 r. na 11 klaczach koników polskich naturalnie zara¿onych s³up-kowcami. Bêd¹ce przedmiotem badañ klacze nie by³y od-robaczane. W okresie wysokiej ci¹¿y (od grudnia 2003 r.
do wyst¹pienia porodu w 2004 r.) intensywnoæ inwazji u wszystkich klaczy by³a wyrównana i wynosi³a 530-560 jaj w gramie ka³u. Konie bêd¹ce przedmiotem kilkumie-siêcznych badañ stanowi³y w³asnoæ Stacji Badawczej Rol-nictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierz¹t PAN w Popielnie.
Zwierzêta podzielono na 3 grupy: I stanowi³y klacze, które odby³y 1-2 porody, II 3-6, a III 9-10. Dodatkowo z ka¿dej grupy wydzielono dwie podgrupy. Do podgru-py A w³¹czono klacze, które urodzi³y klaczki, a do B ogierki.
Podzia³ klaczy na grupy i podgrupy mia³ na celu wyja-nienie ewentualnego wp³ywu okresu oko³oporodowego i wczesnej ci¹¿y na przebieg intensywnoci inwazji s³up-kowców w zale¿noci od liczby odbytych porodów i p³ci urodzonych rebi¹t.
U klaczy grupy I porody odby³y siê w okresie od 31 marca do 23 czerwca, a w II i III od 11 kwietnia do 10 maja 2004 r. W po³owie maja 2004 r. wszystkie klacze ze rebiêtami wypuszczono na pastwisko, na którym przebywa³y do pa-dziernika. Klacze grupy I rodz¹ce klaczki (podgrupa A) zosta³y zarebione po 45, a rodz¹ce ogierki (podgrupa B) po 48,5 dniach od porodu, podgrupy IIA po 48 a IIB po 26 dniach, a IIIA po 42 i IIIB po 59 dniach od porodu.
Przebieg inwazji s³upkowców u klaczy
w okresie oko³oporodowym i wczesnej ci¹¿y
KONSTANTY ROMANIUK, ZBIGNIEW JAWORSKI*, MA£GORZATA GOLONKA**
Katedra Chorób Zakanych i Inwazyjnych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM, ul. Oczapowskiego 13, 10-957 Olsztyn *Instytut Genetyki i Hodowli Zwierz¹t PAN Jastrzêbiec, 05-552 Wólka Kossowska
**Zak³ad Hodowli Koni Wydzia³u Nauki o Zwierzêtach SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa
Romaniuk K., Jaworski Z., Golonka M.
Strongyles invasions in mares during the prenatal and early gestation period Summary
The aim of the study was to assess strongylus invasions in mares during the first three months of pregnancy. Studies were carried out on 11 mares naturally infected with strongyles and divided into 3 groups: I mares following 1-2 deliveries, II 3-6 deliveries, and III 9-10 deliveries. Each group was additionally subdivided into 2 subgroups: A included mares which had bred mare foals and B mares which had bred stallion foals. Samples of excrement were collected during the following periods: 7 days before delivery and next at weekly intervals up to day 63, and then every two weeks up to day 115 following the delivery date. The intensity of strongyles invasions in the mares was directly related to the postnatal period, number of deliveries and even the sex of the foals. Analyzing the course of the strongyles invasion indicated that the greatest number of eggs were contained in the excrement on day 21 post delivery in the all the groups of mares breeding mare foals whereas a significant decrease in the amount of eggs was noted in mares breeding stallion foals on that day, and it only significantly increased on day 28. During the following gestations the intensity of the strongyles invasion was reduced up to day 42 in group A of the mares and day 49 in group B. A gradual increase in the number of eggs was observed up until day 77 e.g. there were 1000 eggs in group A on day 115 following delivery, and 796 in group B. Hormones produced in the estrus period and early pregnancy seem to affect the progress of Strongylidae invasions in mares.
Medycyna Wet. 2006, 62 (2) 213 Próbki ka³u pobierano od ka¿dej klaczy w nastêpuj¹cych
terminach: na 7 dni przed spodziewanym porodem, a na-stêpnie do 63. dnia w odstêpach tygodniowych, a póniej co dwa tygodnie a¿ do 115. dnia od daty porodu. Ka³ bada-no metod¹ flotacji w celu okrelenia liczby jaj w gramie ka³u, wykorzystuj¹c metodê McMastera w modyfikacji Raynauda.
Wyniki i omówienie
Sporód badanych klaczy w grupie I urodzi³y siê trzy klaczki i dwa ogierki, w grupie II trzy klaczki i jeden ogierek, a w III grupie sk³adaj¹cej siê z dwóch klaczy jedna z nich urodzi³a klaczkê, a druga ogierka. W za-sadzie wszystkie klacze dotkniête by³y inwazj¹ s³up-kowców. Jedynie u klaczy z III grupy przed porodem i po 42 dniach po porodzie nie wykryto w kale jaj s³up-kowców. Intensywnoæ inwazji wymienionych nicie-ni u klaczy by³a zró¿nicie-nicowana, m.in. zale¿a³a od okre-su poporodowego i liczby przebytych ci¹¿y, a nawet p³ci urodzonych rebi¹t. Na przyk³ad, u klaczy grupy I rodz¹cych klaczki intensywnoæ inwazji pozostawa³a na zbli¿onym poziomie sprzed porodu a¿ do 14. dnia po porodzie, póniej wyranie wzros³a (21. dzieñ po porodzie), nastêpnie dosz³o do obni¿enia siê jej po-miêdzy 28. a 42. dniem po porodzie (270 jaj w gramie ka³u (epg)). Kolejny wzrost intensywnoci inwazji wyst¹pi³ 56. i 115. dnia po porodzie. Intensywnoæ in-wazji s³upkowców u klaczy rodz¹cych ogierki by³a wyranie ni¿sza ni¿ w poprzedniej podgrupie. Naj-wiêksz¹ liczbê jaj w kale klaczy tej podgrupy stwier-dzono w 77. dniu po porodzie (2040 epg). Pod koniec badañ liczba jaj s³upkowców w gramie ka³u klaczy tej podgrupy wyranie zmniejszy³a siê (ryc. 1).
Intensywnoæ inwazji s³upkowców u klaczy II gru-py, rodz¹cych klaczki wykazywa³a du¿e wahania. Wysok¹ intensywnoæ inwazji nicieni stwierdzono 21. i 63., a szczyt inwazji wyst¹pi³ 115. dnia po porodzie. U klaczy, która urodzi³a ogierka intensywnoæ inwazji s³upkowców by³a wy¿sza ni¿ u klaczy poprzedniej podgrupy. Szczególnie wysoki wzrost intensywnoci inwazji s³upkowców wyst¹pi³ 28., 63. i 115. dnia po porodzie (ryc. 2).
Intensywnoæ inwazji s³upkowców u klaczy III gru-py rodz¹cych zarówno klaczkê, jak i ogierka by³a znacznie ni¿sza ni¿ w poprzednich grupach. Nale¿y podkreliæ, ¿e u tych klaczy przed porodem i 42. dnia po porodzie nie wykryto w kale jaj. Intensywnoæ in-wazji s³upkowców u klaczy, która urodzi³a klaczkê by³a znacznie ni¿sza ni¿ u klaczy, która urodzi³a ogierka. U klaczy podgrupy IIIB intensywnoæ inwazji wzra-sta³a bardzo szybko do 28. dnia po porodzie, a po 35--42 dniach obni¿y³a siê znacznie (0-10 epg), aby 77. dnia wzrosn¹æ do wartoci 120 epg. W 91. dniu kolej-ny raz obni¿y³a siê (40 epg), a w 115. dniu po poro-dzie ponownie wzros³a osi¹gaj¹c wartoæ 160 epg (ryc. 3).
Analiza przebiegu inwazji ³¹cznie dla wszystkich grup klaczy rodz¹cych klaczki wykaza³a, ¿e
najwiêk-sza liczba jaj w kale wystêpuje 21. dnia po porodzie, natomiast u klaczy rodz¹cych ogierki dochodzi do znacznego w tym dniu obni¿enia intensywnoci inwa-zji, a do wyranego jej wzrostu dopiero 28. dnia. W dal-szym przebiegu ci¹¿y u klaczy rodz¹cych klaczki in-tensywnoæ inwazji s³upkowców obni¿a³a siê do 42. a rodz¹cych ogierki do 49. dnia. Po tym okresie a¿ do
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000 0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 77 91 115 dni od porodu I.i. klaczki ogierki
Ryc. 1. Przebieg intensywnoci inwazji s³upkowców u klaczy konika polskiego po przebytych 1-2 porodach (l.i. liczba jaj w gramie ka³u, epg)
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 77 91 115 dni od porodu I.i. klaczki ogierki
Ryc. 2. Przebieg intensywnoci inwazji s³upkowców u klaczy konika polskiego po przebytych 3-6 porodach
0 100 200 300 400 500 600 0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 77 91 115 dni od porodu I.i. klaczki ogierki
Ryc. 3. Przebieg intensywnoci inwazji s³upkowców u klaczy konika polskiego po przebytych 9-10 porodach
Medycyna Wet. 2006, 62 (2) 214
77. dnia nastêpowa³ u wszystkich klaczy powolny wzrost liczby jaj w kale. Od 77. do 115. dnia inten-sywnoæ inwazji s³upkowców by³a wy¿sza u klaczy rodz¹cych ogierki (ryc. 4).
Maj¹c na uwadze wp³yw pory roku na przebieg in-tensywnoci inwazji s³upkowców u klaczy nale¿y pod-kreliæ, ¿e nie mia³a ona znacz¹cego wp³ywu, ponie-wa¿ porody odbywa³y siê w ró¿nych okresach (od marca do maja), a 7-dniowe terminy badañ po ka¿-dym porodzie, przypada³y na inne miesi¹ce. Nie wy-daje siê równie¿, aby istnia³ wp³yw cyklu rozwojowe-go paso¿ytów na wysokoæ intensywnoci inwazji s³up-kowców u klaczy po porodzie, poniewa¿ zwierzêta nie by³y odrobaczane i przebywa³y przez ca³y czas w staj-ni. Wobec braku odrobaczania klaczy nale¿y przy-puszczaæ, ¿e u badanych zwierz¹t znajdowa³a siê w przewodzie pokarmowym sta³a liczba doros³ych ni-cieni.
Na stwierdzony przebieg inwazji s³upkowców u kla-czy w pierwszym trymestrze ci¹¿y wydaj¹ siê mieæ wp³yw g³ównie hormony okresu rui i wczesnej ci¹¿y. Z badañ Skolimowskiej i wsp. (8) wynika, ¿e pewna iloæ hormonów p³ciowych klaczy w okresie ci¹¿y znajduje siê nie tylko we krwi, ale i kale. Zatem
skoja-rzone dzia³anie estrogenów nieskoniugowanych krwi i wystêpuj¹cych w kale, mo¿e mieæ znacz¹cy wp³yw na sk³adanie jaj przez samice s³upkowców. W kolej-nym badaniu Skolimowska i wsp. (9), oceniaj¹c kon-centracjê estrogenów w kale klaczy konika polskiego w okresie ci¹¿y stwierdzili, ¿e ich wartoæ do 16. ty-godnia po porodzie jest poni¿ej progowej (41,88 ng/g). Dopiero od 16. tygodnia zawartoæ hormonów w kale podnosi siê, osi¹gaj¹c szczyt w 22. tygodniu. Po tym okresie koncentracja obni¿a siê, osi¹gaj¹c wartoæ po-ni¿ej progowej na kilka tygodni przed spodziewanym porodem. Trudno jest na tym etapie badañ wyjaniæ, dlaczego u klaczy rodz¹cych klaczki, 21. dnia po po-rodzie liczba jaj s³upkowców w kale jest bardzo du¿a, natomiast u klaczy rodz¹cych ogierki ma³a, a 115. dnia w obydwu grupach podobna. Zachodz¹ce zmiany w in-tensywnoci inwazji s³upkowców u klaczy w pierw-szych trzech miesi¹cach ci¹¿y nale¿y wi¹zaæ z pozio-mem estrogenów nieskoniugowanych w kale.
Pimiennictwo
1.Betlejewska K., Ramisz A.: Przypadek lekoopornoci s³upkowców ma³ych (Cyathostominae) na fenbesan u koni. Magazyn Wet. 1993, 6, 39-41. 2.Betlejewska K.: Dynamika inwazji s³upkowców ma³ych (Cyathostominae)
u koni w cyklu rocznym. Medycyna Wet. 2000, 56, 36-38.
3.Gawor J.: Zara¿enie koni wierzchowych paso¿ytami przewodu pokarmowe-go. Medycyna Wet. 2002, 58, 148-150.
4.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B., Tomczuk K., Studziñska M. B.: Paso¿yty przewodu pokarmowego koni z terenu Lubelszczyzny w wietle badañ ko-proskopowych i sekcyjnych. Medycyna Wet. 2004, 60, 1089-1092. 5.Korna B., Nowosad B., Skalska A.: Zara¿enie paso¿ytami przewodu
pokar-mowego koni w zale¿noci od warunków utrzymania. Medycyna Wet. 2004, 60, 853-856.
6.Romaniuk K., Jaworski Z., Golonka M., Snarska A.: Wystêpowanie i dyna-mika inwazji paso¿ytów wewnêtrznych u koników polskich chowu wolnego. Medycyna Wet. 2003, 59, 617-619.
7.Sasimowski E., Pietrzak S., Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B.: Zarobaczenie kuców feliñskich, arabo-koników i koników polskich w ró¿nych rodowis-kach i porach roku. Medycyna Wet. 1994, 50, 555-557.
8.Skolimowska A., Janowski T., Golonka M.: Koncentracja estrogenów w kale i krwi u klaczy ras: pe³na krew angielska i konik polski podczas ci¹¿y. Medy-cyna Wet. 2004, 60, 96-99.
9.Skolimowska A., Janowski T., Golonka M.: Diagnozowanie i monitorowanie ci¹¿y u klaczy poprzez oznaczanie estrogenów w kale. Medycyna Wet. 2004, 60, 512-516.
Adres autora: prof. dr hab. Konstanty Romaniuk, ul. S³oneczna 42, 10-710 Olsztyn 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000 0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 77 91 115 dni od porodu I.i. klaczki ogierki
Ryc. 4. Przebieg intensywnoci inwazji s³upkowców u klaczy konika polskiego rodz¹cych klaczki lub ogierki
