Maria Sobieszczyk
"Książka literacka dla dziecka w
edukacji wczesnoszkolnej", Elżbieta
Szefler, Bydgoszcz 1998 : [recenzja]
Nauczyciel i Szkoła 2 (7), 189-191
Maria Sobieszczyk
Recenzja: Elżbieta Szefler —
Książka literacka
dla dziecka w edukacji wczesnoszkolnej
W ydawnictwo Uczelniane WSP. Bydgoszcz 1998, ss. 471
W ydawnictwa Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej wydały w końcu 1998 roku niespotykaną w treści i formie książkę, napisaną przez pracownika naukowego tej U czelni, E lżbietę Szefler. Jest to „K siążka literacka dla dziecka w edukacji wczesnoszkolnej”.
N a oryginalność recenzowanej publikacji ma wpływ kilka jej walorów. Chociaż przeznaczona jest głównie dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, to powinni się nią także zainteresować nauczyciele przedszkoli i poloniści ze szkół podstawowych. Byłoby dobrze, gdyby zajrzeli do niej również wydawcy książek dla dzieci, którzy po jej lekturze będą mogli zweryfikować swoje założenia wydawnicze, dotyczące między innymi niektórych elementów grafiki wydawanych książek. Autorka kieruje sw oje rozw ażania na tem at książki literackiej rów nież do przyszłych adeptów zawodu nauczycielskiego, a więc od studentów kolegiów nauczycielskich, uczelni pedagogicznych i polonistyki uniwersyteckiej. Chciałaby i, jak sądzę, słusznie, aby jej rozw ażaniam i na tem at książki dla dziecka zainteresow ali się także rodzice najm łodszych dzieci. To oni przecież najczęściej kupują pierwsze książki swoim dzieciom, a tym samym zaczynają kształtować ich czytelniczą świadomość. Rzadko spotyka się opracow anie tego typu, które miałoby tak szerokiego odbiorcę.
Inny w alor tej publikacji to ten, że opublikowane do tej pory prace metodyczne (także bardzo ciekawe) zaw ierają w swej treści wybrane aspekty pracy z tekstem literackim. D otyczą one między innymi pracy z lekturą w klasach niższych, poka zują, ja k pracow ać z utworem wierszow;anym w' klasach I-III, a niektóre zamiesz czają jedynie scenariusze rozw iązań metodycznych. W książce Elżbiety Szefler znajdujem y natom iast jej własne przemyślenia, refleksje i wizje dotyczące lektur, innych książek dla dzieci w tym w ieku, zestaw ów zabaw i ćw iczeń z lekturą. Publikacja zaw iera także bibliografię adnofcwaną literatury fachowej dla nauczy cieli klas początkow ych za lata 1993-1995. A utorka zam ieściła w niej krótkie recenzje o najnowszych pracach zwartych kierowanych do dorosłych, traktujących o różnorodnych problemach literatury' dla dzieci oraz w ykaz artykułów1 (w liczbie 358) dotyczących omawianej w publikacji problematyce.
190 Nauczyciel i Szkota 2(7) 1 999
O m aw iana praca prócz w stępu, zakończenia, literatury przedm iotu i w spom nianej bibliografii składa się z trzech rozdziałów.
W rozdziale pierw szym , zatytułow anym „ P rezentacja w łasnych po g lą d ó w
pedagogicznych dotyczących książki literackiej dla dziecka w edukacji w czesno sz k o ln e j o ra z za ło że ń d y d a kty czn ych w za kresie j e j w y k o rzy s ta n ia w p r a c y z uczniam i klas począ tko w ych ”, jedna z głów nych myśli autorki, rozw ijana w dal
szych częściach pracy i konkretyzowana, w yraża się w stwierdzeniu: „aby dziecko stało się samodzielnym i świadom ym czytelnikiem, m usi w zbogacać swe dośw iad czenia w kontakcie z książką nie tylko poprzez częsty kon tak t z coraz to innym tytułem , lecz istotny jest przede wszystkim taki dobór książek, który um ożliw i nie tylko refleksję nad pojedynczym utw orem , ale pozw oli dziecku dostrzec rozmaite związki łączące różne książki” (s. 12).
W rozdziale drugim ,, Założenia program u nauczania początkow ego w zakresie
p ra cy z tekstem literackim " czytelnik znajdzie charakterystykę program u jçzÿka
polskiego w klasach niższych i prezentację jego zw iązków z program em plastyki w tych klasach. A utorka przedstaw ia w nim także założenia program u przysposo bienia bibliotecznego w nauczaniu początkowym, który obowiązuje w szkole podsta wowej od 1983 roku, a chyba rzadko jest nauczycielom znany, a jeszcze rzadziej realizowany. Treści tego rozdziału kończą w nioski dotyczące koncepcji p ro g ra mowych pracy z tekstem literackim w klasach niższych. A utorka stw ierdza w nich, iż o b o w iązu ją cy ak tu aln ie p ro g ram n au czan ia ję z y k a polskiego p o siad a w iele niedoskonałości i uchybień. Zmiany, jakie w nim przez ostatnie lata następowały, nie były radykalne, a dokonyw ana w eryfikacja dotyczyła tylko nieznacznych frag mentów treści. W końcowej części rozdziału E. Szefler staw'ia szereg zasadniczych pytań o cele i now'e sposoby oswajania dziecka w młodszym wieku z książką, a także 0 perspektyw y nauczycielskiego postrzegania samej książki dla dziecka. P rzynaj mniej na część z nich próbuje odpowiedzieć nauczycielom edukacji wczesnoszkolnej w kolejnym rozdziale.
Rozdział trzeci został zatytułowany „Lektury szkolne klas niższych; ich aspekty
treściowe i e d y to r sk ie ”. Rozdział ten je st najobszerniejszą częścią tej publikacji
1 składa się aż z siedmiu rozbudow anych podrozdziałów. A utorka dokonała w nim między innymi analizy i oceny aktualnego kanonu lektur szkolnych o raz zaprezen tow ała now e lektur}' poszerzające ten kanon (S za ra czek — M ieczysław )' B ucz- kówny, W ierszykarnia — D anuty W awilow , M agda. P aw eł i Ty — K rystyny Kowaliszyn). Dużo m iejsca pośw ięciła w artości ilustracji w lekturach szkolnych. Z ap rezen to w ała rozm aite w izje ilu strato rsk ie w ybranych lek tu r szkolnych, co przyczyni się — jak sądzę — do zainspirow ania nauczycieli klas początkow ych do takiej w łaśnie pracy z lekturami, traktowanej jak o jeden ze sposobów, innych niż do tej pory, osw ajania dziecka z książką, uw rażliw iania go na w arto ści treściow a i plastyczne ilustracji, rozwijanie jego procesów' myślowych. Interesujący je st także
Maria Sobieszczyk — Recenzja: Elżbieta Szefler — Książka literacka dla dzieci... 1 91
podrozdział, w którym auto rk a przedstaw ia czytelnikom nowe książki znanych autorów, które m ogłyby się znaleźć w poszerzonym czy zmodyfikowanym kanonie lektur szkolnych. Nowe przyg o d y dzieci z Bidlerbyn. Powrót Pippi, Apselutnie...
w spaniała!, są wstępem do interesująco przedstawionych recenzji owych nowych
książek dla dzieci, np. G wiazdka w Bullerbyn, Zabawa choinkowa Pipi, M adika
z C zerw onego W zgórza; wszystkie wymienione stanowią tytuły książek ulubionej
autorki polskich dzieci — szwedzkiej pisarki Astrid Lingren. Jeden z podrozdziałów za w ie ra in teresu jące p ropozycje m etodyczne do p racy nauczyciela nauczania początkowego z książką literacką dla dziecka. Czytelnik znajdzie w nim koncepcję zeszytu lektur szkolnych, ciekawe zabawy z tytułam i utworów' literackich, sposoby zachęcania dzieci do czytania i zabaw' z książką, „Bigos literacki” i „Sałatkę z bajek”. Po lekturze tej publikacji mogę stwierdzić, że książka napisana jest zrozum ia łym, komunikatyw nym stylem, co dodatkowo podnosi jej walory treściowe. Sądzę, że wielość kierunków poszukiwań Autorki oraz penetracja przez N ią nowych obsza rów książki literackiej dla dziecka spraw i, że spośród grona licznych odbiorców·' każdy znajdzie coś interesującego dla siebie.
