Wybrane czynniki wpływające na czas oprysków w sadach wielkotowarowych

(1)

Wojciech Majerowski

Wybrane czynniki wpływające na

czas oprysków w sadach

wielkotowarowych

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 20, 235-254

(2)

A N N A L E S

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A

Vol. X X , 14 SECTIO H 1986

In sty tu t E k on om iki i O rganizacji R oln ictw a A k a d em ii R o ln iczej w L u b lin ie

W o j c i e c h M A J E R O W S K I

Wybrane czynniki wpływające na czas oprysków w sadach wielkotcfrowych

Некоторые факторы, влияющие на продолжительность опрыскивания в крупнотоварных садах

Selected Factors Influencing the Time of Spraying in Large Orchards

WSTĘP

S tra ty spowodowane przez choroby i szkodniki w produkcji roślinnej są najw yższe w sadow nictw ie i określa się je na 25— 40°/o (1, 10), a n a w et 50°/o (3). S tąd w ynika w ysoka ranga ochrony roślin, jako zabiegu m ającego na celu zabezpieczenie uzyskania plonu biologicznego. Dla eko nom istów zaś ochrona roślin, jest sposobem gospodarow ania (9).

K rótkie cykle rozw ojow e niek tó ry ch patogenów zm uszają do szybkie go w ykonania ty ch zabiegów. Szybkość ta m a bezpośredni w pływ na k o szty i skuteczność ochrony roślin oraz na w ydajność pracy. W ochronie roślin w ydajność ta zależy m. in. od: sposobu w ykonania poszczególnych zabiegów (opylanie lub opryskiwanie}, typ u a p a ra tu ry i odległości źró dła w ody od m iejsca oprysku. W w ielu przypadkach skuteczność ochrony roślin zależy od szybkiego i term inow ego w ykonania zabiegu, w czym istotn ą rolę odgryw a problem w łaściw ej organizacji p racy (6, 7).

Celem przeprow adzonych badań była analiza czynników w p ły w ają cych na szybkość w ykonania zabiegu, jakim jest oprysk sadu.

METODYKA GROMADZENIA I OPRACOWANIA MATERIAŁÓW

Spośród m etod stosow anych w podobnych typach b adań w ym ienić można następujące: chronom etraż, m igaw kow e badanie czasu p racy oraz obserw acje przebiegu dnia roboczego, czyli fotografia dnia pracy (5). Ta 16 — A n n a les UMCS, se ctio H, v ol. X X

(3)

236 W. Majerowski

ostatn ia m etoda jest jedną z pow szechnie stosow anych w rolnictw ie i po zw ala na uchw ycenie pow tarzalnych, zm iennych, przypadkow ych i ob cych elem entów czasu pracy.

O biektem obserw acji — przeprow adzonych m etodą foto grafii dnia pracy — był ag reg at (ciągnik z opryskiw aczem ) i zespół osób w ykonu jący zabieg ochrony roślin w sadzie, k tó re zapoznane zostały z celem badań.

O bserw acje w ykonyw anych czynności op rysku przeprow adzono za pom ocą czasom ierzy (sekundom ierzy), a czas ich trw an ia m ierzono z do kładnością do jednej sekundy. Z apisy w ykonyw ano bez zatrzym yw ania czasom ierza w czasie bieżącym , licząc od chw ili rozpoczęcia pracy. W y konujący fotografię dnia p racy jeździł razem z osobą obsługującą ag re gat. B adania prow adzono bez ingerencji w istniejącą organizację pracy. P rezen to w ane tu w yniki b adań pochodzą z siedm iu sadów w ielkotow arow ych, podległych byłem u Z PP G R w L ublinie (tab. 1). O bejm ują one la ta 1974 i 1975. W 1974 r. bad an ia przeprow adzono w ciągu sa dach, a w 1975 — w czterech. W dwóch sadach obserw acje dotyczyły lat 1974 i 1975.

Liczba p racu jących agregatów w poszczególnych dniach i gospodar stw ach była zm ienna i w ahała się od dwóch do dziesięciu. Badania obej m ow ały w szystkie osoby p racu jące przy o prysku w danym dniu. O bser w acje te dotyczyły trzech typów opryskiw aczy, k tó re zagregatow ane były z czterem a ty p am i ciągników.

Ilość dni i cykli p racy nie była jednakow a dla w szystkich rodzajów agreg ató w (tab. 1). W dużej m ierze zależała ona od w yposażenia tech nicznego badanych gospodarstw . Łącznie badano osiem różnych agrega tów obsługiw anych p rzez 38 tra k to rz y stó w w ciągu 121 dni pracy. W tym czasie w ykonano ogółem 1428 cykli oprysku, a fotografia dnia roboczego obejm ow ała ponad 1055 godzin oprysku sadu.*

Dla dokładnego prześledzenia przebiegu pracy, czas jej trw an ia po dzielono n a e lem en tarn e czynności składow e i w yrażono go w sekundach. N astępnie podobne czynności połączono w gru p y (4), w zorując się na klasy fik acji CIOSTA (5).

Po dokonaniu obserw acji p racy każdego agregatu, policzono czas trw an ia poszczególnych g ru p czynności, k tó ry w yrażono za pom ocą śre dniej a ry tm ety c zn e j — x. P oniew aż śred n ia nie daje pełnego obrazu zmienności, różnice w y stęp u jące pom iędzy w artościam i badanej cechy m ierzono odchyleniem stan d ard o w y m — Sx (8), ja k rów nież w spółczyn nikiem zmienności — V. W spółczynnik zm ienności zastępu je bezw zględ ne m ia ry d yspersji, pozw ala porów nać szeregi tego samego ty p u (ale o różnej s tru k tu rz e w ew nętrznej) i um ożliw ia dokonyw anie analizy w czasie i p rzestrzen i (2),

(4)

T a b . 1. L ic zb a d n i i cyk li p ra cy pr zy o p ry sk a ch w sa d ac h p os zcz eg óln yc h g o sp o d a rs tw w ed łu g ty pó w a g r e g a tó w N u m b er of d ay s an d cycl es of w o rki ng at sp ra y in g in th e o rch a rd s of partic ular fa rm s by ty p es of a g g r e g a te s

Wybrane czynniki w pływ ające na czas oprysków ₂₃₇

R a z e m _cyk le p ra cy O oo 5 6 ₅7 i 2 6 CN 1 1 4 9 2 4 7 <N 2 5 9 ₂9 1 4 2 8 dn i pr ac y 1 65 «O <S 98 20 - _<N <N .5 o or cyk le p ra cy ₅₃ co 1 0 8 00 O 1 v© N *o CO dn i >> CJ 03 u & * 1 1 1 1' VO I 1 O W y g o d a cy k le pr ac y 1 4 8 1 5 7 1 1 O 1 1 1 1 UO O dn i p ra cy *o 1 - 1 1 O 1 1 1 1 o £ to "S cy k le p ra cy 2 4 _ 24 i i 2 5 _“ 1 2 5 1 I c* N3 W £ _dn i >>_U 03 Jh Cm - > 1 1 I I ro co | ro 1 M a z a n ó w cy k le U 03 U Dh <N r-! 4 4 1 VD <N tjTf -2 86 23 ra 35 1 CM_co dn i | pr ac y | V"> 1 <N 27 n - ro ₁ ₃0 £ -o C cy k le p ra cy *o CS I 1 1 ₁27

i

1 2 0 m o 0) dn i >> U CC CU - ₁ ₁ ₁ O i i l <N (N J ó z e fó w cy k le >» O CJ Sh O« i i i i • § tT 56 56 1 56 dn i 1 p ra cy I I I 1 2 vo I \o 1 <N >» W CTJ cy k le >> O c« CU § 1 1 , 1 1 r -o 35 _{I_} i ■" -1 3 5 1 ₄42 CT3 ffi d n i p ra cy a i i i i 29 ro I ro 1 ZZ T yp a g r e g a tu O R C -T O O z ra m ą łu k o w ą + U rs u s 0 -4 )0 1 1 O R C -7 I0 O z ra m ą łu k o w ą O w r U w 3 w + OR C -T O O z ra m ą łu k o w ą + U rs u s 0 -3 3 8 O R C -7 W O z ra m ą łu k o w ą je d n ą st ro n ą + U r su s C-3 30 O R C -T O O z la n c a m i + U rs u s C -380 s <D M 05 U <=> L— 1 U rt o w >■> N J-« a N O e> 05 ~r O PS o w e n t. + U rs u s C-4011 O R C -9 <№ z p r z y st . w e n ty l. + U rs u s C -3 30 O R C -J W O r a z e m 1 R S -0 9 + la n c e | O gó łe m j

(5)

CHARAKTERYSTYKA SADÓW I WYPOSAŻENIA TECHNICZNEGO

Badania przeprow adzono w sadach w ielkotow arow ych o łącznej po w ierzch ni około 650 ha. B yły to z reg u ły sady młode, w w ieku 4— 10 lat. S tru k tu r a ich nasadzeń przed staw iała się następująco: jabłonie — 84,59%, śliw y — 8,25%, w iśnie — 3,30%, grusze — 2,79% i inne ga tu n k i drzew — 1,07%. Pow ierzchnie poszczególnych sadów b y ły różne i w'ahały, się od 50 do 203 ha. K ażdy sad podzielony b y ł na k w a te ry o kształcie nieforem nych w ieloboków , k tó ry ch pow ierzchnia była różna (od 2,2 do 29,0 ha). Tylko w sadzie Radzięcin w ystępow ał jeden g atunek drzew (jabłonie), n ato m iast w innych było ich po kilk a gatunków . Pod w zględem rozstaw y, w ieku drzew i sposobu ich prow adzenia k w a te ry sadów b y ły z reg u ły jednorodne. N ajczęściej spotykana rozstaw a drzew w ynosiła dla: jabłoni 5 X 5 m, śliw — 5 X 4 m i w iśni — 4 X 4 m. Ja b ło nie i śliw y prow adzone były głów nie w form ie szpaleru wolnostojącego.

Stosow any system u p raw y to z reg u ły ugór herbicydow y w rzędach, z pasam i m u ra w y w m iędzyrzędziach.

Sady zazw yczaj posiadały jedno ujęcie wody lu b jeden p u n k t n ap eł niania opryskiw aczy. W y jątek stanow ił tu sad w Józefow ie, k tó ry posia dał 2 położone w różnych jego m iejscach zbiorniki na ciecz. U jęcia wody lub p u n k ty n apełniania cieczy nie b y ły położone w środku sadów, lecz z któregoś boku, a czasem n aw et poza sadem (Wiszniów). W związku z ty m odległości od p u n k tu poboru w ody lub cieczy do poszczególnych k w a te r b yły różne i w ynosiły od 0 aż do 2,5 km . M agazyny środków chem icznych b y ły najczęściej w niew ielkiej odległości od ujęć wody, cho ciaż w n iek tó ry ch p rzy p ad k ach dochodziły do 450 m. D ojazd do p u nk tu napełniania cieczy do poszczególnych k w a te r sadów odbyw ał się p rze ważnie drogą o naw ierzchni n ieutw ard zo nej. W czasie tego zabiegu w b a danych sadach praco w ały z reg u ły w szystkie zdolne do p rac y o p ry ski wacze, a ilość ich w ah ała się od dwóch do dziesięciu.

ORGANIZACJA PRACY

S tały m m iejscem postoju ciągników i opryskiw aczy był ośrodek gos podarstw a, skąd każdorazow o brano je do pracy. Dotyczy to również przerw obiadow ych oraz dłuższych p rze rw przeznaczonych na n ap raw y bieżące.

G rupę osób biorących udział przy op ryskach m ożna podzielić na dw ie podgrupy: 1) pracow ników bezpośrednio w ykonujących o pryski (tra k to rzystów ), 2) pracow ników pom ocniczych — przygotow ujących środki che m iczne i obsługujących h y d ro fo r lub p u n k t napełniania cieczy.

(6)

Wybrane czynniki wpływające na czas oprysków ₂₃₉

T rakto rzy ści bezpośrednio w ykonujący opryski pracow ali na czterech różnych typach ciągników, k tó re były zagregatow ane z trzem a typam i opryskiw aczy. K ażdy ag reg at obsługiw ał jeden trak to rzy sta. Wodę i środ ki chem iczne pobierano z jednego, a w Józefow ie z dwóch punktów po łożonych w sadzie. N astępnie rozwożono je do oprysku na poszczególne k w a te ry sadów, k tó rych odległość od p u n k tu napełniania cieczy była różna. O pryski były w ykonyw ane w e w szystkich sadach przy jednako wej szybkości jazdy ciągnika (na drugim biegu).

P u n k t napełniania cieczy (hydrofor) obsługiw any był przez jednego lub dwóch pracow ników . Do ich obowiązków należało napełnienie zbior nika wodą. W ykonyw ał to jeden pracow nik, podczas gdy drugi zdejm o wał pokryw ę opryskiw acza, w lew ał do zbiornika środki chem iczne i za kładał pokryw ę. Ilość ty ch środków, przeznaczona na jeden zbiornik opryskiw acza, przygotow yw ana była w specjalnym naczyniu (w iaderku). Środki chem iczne przygotow yw ane były najczęściej przez obu pracow ni ków, na zmianę. W ydaw ał je z m agazynu technik, lub specjalista ochro ny roślin, codziennie przed rozpoczęciem oprysku. Po zakończeniu dnia p racy pozostałe środki zw racano do m agazynu. W przy pad ku m ałej licz by agregatów (do trzech) n apełnianie opryskiw acza i rozrabianie środ ków ochrony w ykonyw ali sam i traktorzyści. Podobnie było w sadach,, gdzie w ystępow ały zbiorniki na ciecz. W ty m p rzy pad ku napełnianie opryskiw acza cieczą w ykonyw ał sam trak to rzy sta, natom iast przygoto w yw ał ją wcześniej technik ochrony roślin.

WYNIKI BADAŃ

O trzym ane w yniki badań dają podstaw ę do analizy czasów pracy przy opryskach sadów w zależności od: odległości ośrodka gospodarczego od p u n k tu napełniania opryskiw aczy, odległości k w a te r od m iejsca pobie rania cieczy, w ydajności kranów , typów opryskiw aczy i czynnika ludz kiego (traktorzystów ).

CZAS PRZEJAZDÓW A ODLEGŁOŚĆ OŚRODKA GOSPODARCZEGO OD PU N K T U N A PEŁ N IA N IA OPRYSKIW ACZY

Z danych zamieszczonych w tab. 2 w ynika, że w badanych gospodar stw ach czas przejazdów był bardzo zróżnicowany. N ajdłuższym czasem przejazdów ch arak tery zo w ały się gospodarstw a Józefów (13') i Leonów (11'). Stosunkow o długi czas przejazdów w tych gospodarstw ach m ożna w ytłum aczyć dużą odległością od m iejsca postoju ciągników do p u n k tu napełniania opryskiw aczy, któ ra w obu przypadkach wynosiła praw ie po 3 km. K rótkim czasem przejazdów charaktery zow ały się W ygoda i M

(7)

a-240 W. M ajerowski

Tab. 2. Średnie czasy czynności (w sekundach) i ich Mean tim es of activities (in seconds) and

Gospodar stwa Miernik Liczba cykli Dojazd do hydroforu i powrót Czas przy- gotowaw - czo-zakoń- czeniowy (agregało- wanie) Czas pomocniczy n apełnia- dojaid nie opry- d0 sadu

skiwacza Hałasy X 442 444,9 108,7 108,7 288,6 V°/o 125,9*1 9i8,»l 98,81 104,,57 Józefów _X 203 769,2 — 6,110,9 308,3 V% 54,95 — 3„94 '5)6,06 Leonów X 147 6419,5 2i36,0 347,9 217,3 V°/o 44,,24 519,93 52„84 513,31 Mazanów _X 321 143,9 68i3,6 100,8 332*1 V°/o 1(2!5,08 1®1,7'9 ©5,49 38,07 W iszniów X 49 346,2 398,2 3)2)2,4 601,4 V% 1'3,0|2 27.,73 26,76 33,613 Wygoda X 105 11*8,7 460,0 594,72 146,4 V°/o 64,67 56,818 40,91 48,89 Radzięcin X 161 — — 406,3 284,2 V°/o — — 43,60 57i,,83 Średnio X 14218 4is,;o 380,4 2183,8 2)97,8 V% 1016,2'9 9)3,lv3 812,70 75,70

zanów (po około 2'). W obu ty ch g ospodarstw ach m iejsca p osto ju ciągni ków i p u n k ty nap ełn iania opryskiw aczy znajdow ały się w podwórzu, w odległości od siebie po około 500 m. Na uw agę zasługuje wysoka zmienność w yników u zyskanych w tej g rup ie czynności w H ałasach i M azanow ie. Tak w ysoka zm ienność (ponad 125%) m oże jedynie w yni kać z różnej chęci do p rac y poszczególnych trak to rzy stó w .

Duże różnice w czasie przygotow aw czo-zakończeniow ym pom iędzy g ospodarstw am i (H ałasy — 2', M azanów — 11') m ożna tłum aczyć zróżni cow aną odległością ich m agazynów od m iejsca postoju ciągników oraz zw yczajam i u ta rty m i w zakresie rozproszenia czasu przygotow ania sa m ego sp rzętu do p racy . S tąd też w gospodarstw ie M azanów oprócz d łu giego czasu trw an ia ty ch czynności, w ystąp iła rów nież w ysoka jego zmienność.

CZAS POMOCNICZY A ODLEGŁOŚĆ KW ATER OD P U N K T U PO B IE R A N IA CIECZY <

Odległość k w a te r od m iejsca napełniania opryskiw aczy i czas doja zdu do nich najw yższe b yły w W iszniowie (tab. 2), gdzie opryskiw acze

(8)

Wybrane czynniki w pływające na czas oprysków ₂₄₁ w spółczynniki zmienności w %> według badanych gospodarstw

their coefficients of changeability in % by investigated farms

powrót z sadu razem Czas główny (oprysk) przestoje z w iny org. pracy Czas sti przestoje z w iny pracow nika racony awarie razem Długość cyklu 309,5 »92,1 ©71,1 367,3 370,8 446,9 955,7 1822,1 106,88 101,50 97„33 1154,36 189,93 273,07 174,27 10il,35 435,2 1114,4 111612,0 1300,0 — 2212,20 2072,3 2606,1 42,95 16,08 26,44 30,28 — 102,80 101,60 35,20 285,9 742,6 84)9,5 700,0 397,7 856,5 800^ 2128,1 95,22 50,07 24,7(5 317,34 83,88 187,71 1819,20 35,05 332,9 855,8 11180,9 477,1 537,0 85(9,3 780,2 2600,3 54,11 34,15 44,44 126,24 150,69 120,97 181,58 46,75 431,7 130^,6 i6ie,9 237,5 128,0 384,8 306,7 3488,1 16,03 20,04 10,02 05„92 64,64 78,97 81,78 46,06 175,7 901,7 996,5 258,9 362,7 390,6 3S8„4 2'158,3 90,08 42,37 19,07 133,08 39,04 2203,6 105,41 36*35 283,6 1064,1 1353,4 448,3 298,5 2150,0 466,3 2080,7 49,27 19,40 218,02 90,19 60,80 — 205,16 16,00 316,0 905,4 9i98„8 408,8 172,5 651,1 6119,7 21287,3 79,27 58,07 54,41 170,90 272,71 221,73 174,20 61,49

napełniano ze zbiornika wody położonego poza obrębem sadu. N ajkrótszy czas dojazdu do k w a te r zanotowano n atom iast w W ygodzie. W ynikał on z centralnego usytuow ania p u n k tu napełniania opryskiw aczy w sadzie.

Analizę w pływ u odległości k w a te r w sadzie od m iejsca napełniania opryskiw aczy przeprow adzono na przykładzie jednego sadu w Hałasach. S ad ten w ybrano dlatego, że jest on najw iększy spośród badanych obiek tów (203 ha) i posiada najw iększą ilość k w a te r oraz jedno źródło n a p e ł niania opryskiw aczy. W ty m sadzie przeprow adzono również najw iększą ilość obserw acji (ponad 400 cykli pracy).

Z danych zaw artych w tab. 3 w ynika, że istnieje dodatni związek po m iędzy odległością k w a te ry a m iejscem napełniania opryskiw aczy o k re ślony czasem przejazdu; im odległość ta jest większa, ty m czas przejazdu jest dłuższy. O d tej zasady są jedn ak w yjątki, gdyż do n ajd alej położo nych k w a te r (D i N) szybkość dojazdu jest dw ukrotnie w iększa niż do k w a te r położonych znacznie bliżej od p u n ktu napełniania cieczy (np. K i J). W ynika to głównie z różnej jakości dróg dojazdow ych, jak rów nież ze sosobu m ierzenia odległości k w a te ry od p u n k tu napełniania cieczy. Odległość ta była m ierzona po drodze dojazdowej do najbliższego rogu

(9)

Tab. 3. Średnie czasy czynności (w sekundach) i ich współczynniki zm ienności w °/o Mean tim es of activities (in seconds) and their coefficients of changeability in %> by

Symbol kwatery Odległość od hydro foru w m Szybkość dojazdu do kwatery Miernik Liczba cykli Czas pomo napełnianie opryski wacza dojazd do sadu A 350 6,96 X 70 97„1 1'80,6 V°/o 36 „56 31,39 III sad 400 7,78 X 11 94,9 164,8 V°/o 32,33 8,38 E 400 5,9(2 X 16 90,6 243,1 V% 218,37 16,39 B 450 €„78 _X 11 915,5 209,0 84,19 33,01 K 47i0 5,01 _X 24 112,5 337,6 V% 312,18 15,85 J 470 5,01 X 39 83,8 307,6 V°/o 77,06 36,18 stary sad 5 0 0 7,72 X 16 97,7 233,4 V°/o 26,74 23,46 L 5 5 0 6,67 X 29 12*1,9 296,7 v% 38,96 46,84 M 6 5 0 7,90 X 23 l'2l5,9 295,6 V%> 41,41 33,96 Przech. 6 5 0 5,03 X 8 103,6 464,6 V °/o 19,1(5 12,57 Ł 720 6,10 X 26 912,7 424,7 V% 212,42 9,,37 D 9 0 0 10,22 X 38 1)11,5 3)17,2 V°/o 32,06 318,61 N 1 0 5 0 10,13 X 50 112,4 372,7 V°/o 41,58 34,26

k w atery , a więc nie uw zględnia jej w ielkości i rozłogu. S tąd też mogą w ynikać rów nież pew ne nieścisłości w w yliczonej szybkości przejazdów . Pom ocnym w y d aje się być tu w spółczynnik zmienności, k tó ry p rzy ob szarow o w iększych k w a te ra c h (A, B, L, M, D, N) i k w a te ra c h o nie k o rzy stn y m rozłogu (np. Ł i N) je st znacznie wyższy.

CZAS POM OCNICZY A W YDAJNOŚĆ KRANÓW

Zróżnicow anie gospodarstw w zakresie n iek tó ry ch elem entów w ypo sażenia technicznego — m a także sw oje odbicie w różnym czasie n ap

(10)

eł-Wybrane czynniki wpływające na czas oprysków ₂₄₃ według odległości kwaiter od punktu napełniania cieczy w sadzie w Hałasach distances betw een quarters and the place of filling w ith liquid in the Hałasy orchard

cniczy Czas główny (oprysk) Czas stracony Długość cyklu powrót z sadu razem przesto je z w iny org. pracy przestoje z winy pracow ników awarie razem 103,4 471,1 580,5 3515,1 296,8 737,5 932,3 115612,9 42,6 43,27 18,85 1:13,71 153,52 97,29 126,24 47,37 202,91 4812,6 7'26,2 451,9 746,,5 34,0 915,0 2123,8 13,84 ■8,218 41,31 114,33 86,98 —. 79,52 36,72 2417,9 500,6 735,1 295,9 283,6 62,0 400,5 1660,2 11,39 1'3,13 11,38 1311,07 '110,05 —. 105,92 29,58 251,2 985,7 701*2 479,1 118,5 — 508,7 1634,0 41,58 30,62 . 14,09 134,45 1,27 — 132,47 36,29 370,6 820,,7 737,5 297,0 830,2 77,,2 423,6 1966,5 23,47 25,84 13,03 23,03 67„8t6 28,.08 102,12 19,40 337,7 71519,1 626,3 501,8 191,8 249,7 345,2 1471,0 25,51 74,12 36,29 76,3 196„63 142,5 66,0 79,36 243,3 974,4 817,7 275,1 222,0 — 330,8 1588„9 23,35 2tl„9ł9 9,40 58,99 60,22 — 5i2,63 17,47 315,9 734,5 522,7 258,0 363.,7 11150,7 576,0 1789,8 36,37 29,03 36,66 101,01 138,98 117,49 34,01 329,7 7151,2 708,9 693,9 642,4 117(2,4 811,7 2130,6 46,68 31,78 11,35 68,66 87„4J5 76,48 76,26 28,98 438,6 1006,8 69i8,2 83,3 54,5 154,0 82,7 1802,6 7,86 27,56 12,77 100,88 30,27 — 77,87 122,,59 465,5 91812,9 753,8 357,4 200,0 76,iO 395,6 2051,,4 45,14 23,53 12,11 72,32 141,07 22,85 106,4 19,97 307,6 736,3 667,8 270,6 221,3 902,4 546,3 18150,0 28,62 215,,74 11,71 155,64 109o95 166,08 171,99 118,9 385,5 8'70,6 643,4 352,6 248,0 107,5 431,9 1009,, 1 42,96 32,57 28,69 95,64 103,711 99,,92 97,22 29,06

niania cieczą opryskiw aczy (tab. 2). N ajdłuższy czas napełniania op ry skiw aczy notow ano w Józefow ie i Wygodzie. W pierw szym z ty ch gos p o darstw napełnianie opryskiw aczy odbywało się ze zbiorników specjal nie przeznaczonych na ciecz. Jed n ak stosunkow o m ały przekrój k ra n u po w odow ał w ydłużenie czasu napełniania. Również mało w ydajny k ran oraz w adliw a organizacja pracy, polegająca na rozrabianiu środków ochrony roślin poza p u n k tem napełniania opryskiw aczy, m iały swoje odbicie w długim czasie ich n ap ełn ian ia w W ygodzie. Stosunkow o w y soką w ydajność obserw owano natom iast w Mazanowie, p rzy napełnianiu

(11)

Tab. 4i Średnie czasy czynności (w sekundach) i ich współczynniki zm ienności w % Mean tim es of activities (in seconds) and their coefficients of changeability in °/«

Gospodarstwo Miernik Liczba_cykli

Dojazd do hydroforu i powrót Czas przy- gotowaw - czo-zakoń- czeniowy (agregato- wanie) napełnia nie opry skiwacza Czas po dojazd do sadu

ORC-700 Z RAMĄ ŁUKOWĄ

H ałasy X 407 452,0 — 109,02 291,4 V% 130 01 У — 102,38 107,49 Leonów X 1115 613,6 258,5 318,6 223,1 V°/o 20,46 49,34 59,83 55,28 Mazanów X 172 134,9 356,0 166,5 328,8 V°/o 97,84 — 36*71 33,42 W iszniów X 24 324,0 446,0 303,8 646,6 V°/o 60,77 20,89 21,32 40,64 Wygoda X 48 125,0 285,0 412,9 140,4 V°/o 80,33 87,98 43,05 Radzięcin X 53 — — 442,7 293,7 V°/o — — 48,73 71,20 Średnio X ai9 - 357,0 365,0 194,6 291,4 V°/o 133,23 43,57 95,23 ♦ 87,15

ORC-900 Z PRZYSTAWKĄ WEN

Hałasy X 35 377,0 — 104,0 256,0 V°/o 24,28 — 25,10 35,30 Józefów X 56 1020,8 — 480,0 351,0 V°/o 19,14 — 26,52 40,48 Mazanów X 2-3 77,5 151,0 233,0 402 0У V°/o 41,93 12,58 25,47 58,8 W iszniów X 25 368,3 352,3 340,0 557,9 V°/o 62,3 30,13 29,24 17,93 Radzięcin X 108 — — 532,0 280,0 V°/o 39,97 48,97 Średnio X 247 629,7 337,4 389,0 332,1 V°/o 61,6 34,1 53 75 У 50,28 RS-09 Z OPRYSKI Leonów X 20 1208,5 27,0 421,4 181,0 V°/o 2 36 У — 25,35 37,12

(12)

Wybrane czynniki wpływające na czas oprysków ₂₄₅ w edług wybranych typów w gospodarstwach

by selected farm types

mocniczy Czas głów ny (oprysk) Czas stracony Długość cyklu powrót z sadu razem przestoje z w iny org. pracy prze stoje z winy pracow nika awarie razem + URSUS C-4011 296,8 697,2 655,8 359,5 364,1 446,9 562,7 1816,12 110,36 104,70 103,38 167,22 104,36 273,07 177,29 119,01 245,8 707,5 827,5 95,4 398,9 58'2,8 614,6 2053,1 m „51 47,47 23,00 111 47_y 93,07 287,08 207,84 51,25 317,2 808,8 984,8 406,3 236,1 lli24,6 677,5 2246,5 74,37 26,77 17,34 93,43 147,05 83,45 121,29 35,99 395,0 1312,9 1567,9 252,1 77,0 3»50,9 307,0 3505,9 27,7-9 22,9 10,47 75,35 — 40,81 63,62 64,61 145,2 60*8,0 946,0 313,0 — 525,4 553,9 2274,9 52,68 49,17 24,06 27,14 — 200,24 186,34 41,25 298,0 1014,9 1433,9 417,5 480,0 2150,0 483,9 2695,4 48,78 22,57 13*0 93,44 — — 102,86 19,49 300,0 786,0 843,00 359,7 358,7 549,7 582,5 2073,1 97,13 72,82 151,09 160,31 241,67 170,60 75 71 _> TYLATOROWĄ + URSUS C-4011 288,0 632,5 849,0 333,7 468,7 — 478,8 1891,9 30 „52 27,62 11,18 98,30 137,0 — 113,53 32,20 3'0'9,0 1140,0 1446,8 — — 7®0,0 780,0 2614,6 26,34 53,80 20,98 — — 61,15 61,15 15,17 306,0 941,0 825,4 334,9 1148,5 1005,0 627,7 2243,4 69,01 41,15 16,90 85,40 62,1.2 141,42 98,59 30,10 448,3 m 2,6 1667,5 212,0 140,7 424,3 282,6 3471,0 14,38 16,69 9,88 26,76 62,52 94,9 105,28 10,42 276,0 1088,0 1369,0 463,7 117,0 — 456,9 2673,5 49,30 17,40 16,77 88,50 — — 89,56 13,90 312,0 1042,0 1293,0 394,7 450,8 647,4 472,4 , 2590,1 43,88 38,15 26,82 93,23 138,68 133,47 102,50 23,37 WACZEM LANCOWYM 190,8 793,0 1019,0 10568,0 611,4 269,3 1687,9 2656,0 36,78 22,95 16,44 94,97 73,66 178,95 88,47

(13)

246 W. M ajerowski

Tab. '5. Średnie czasy czynności (w sekundach) i ich w spółczynniki zm ienności w #/o 4011< w sadzie w Hałasach

Mean tim es of activities (in seconds) and their coefficients of changeability in °/o in the H ałasy orchard

Pracownicy Miernik Liczba cykli Dojazd do hydroforu i powrót Czas przy- gotow aw - czo-zakoń- czeniowy (agregato- wanie) Czas po napełnia nie opry skiwacza dojazd do sadu I X 60 496,80 _ 119,45 291,91 V°/o 83,59 — 30 ,26 34,35 II X 40 439,75 — 104*78 262,24 V°/o 62,03 — 26,96 50,49 III X 55 443,20 — 95,16 319,04 Ve/o 94,01 — 21,24 31,69 IV X 28 362,83 — 99,79 305,21 V%> 27,’15 — 27,89 30,15 V _X 14 396,50 — 95,92 200,07 v% 3,76 — 77,38 19,27 VI X 9 389,50 — 141,00 324,33 V°/o 0,64 — 35,28 22,44 VII _X 56 551,10 — 106,50 274,01 V°/o 96,51 — 33,96 47,81 VIII X 32 464,33 — 89,28 218,44 V% 15,48 — 33,43 39,51 IX X 57 352,20 — 131,40 348,04 V% 51,40 — 40,29 38 ,98 X _X 14 317,50 — 97,14 361*78 V°/o 10,41 — 17,81 20,19 X I X 28 888,00 — 129,04 298,93 V% 77,75 — 28,43 53,75 XII _X 14 445,50 — 94 85 307,42 V°/o 13,35 — 33*38 18,77 Średnio X 407 452,05 — 109,02 291,45 v% 130,01 — 102,38 107,49

opryskiw aczy za pom ocą a g reg atu pom py strażackiej. N ajw yższą jednak w ydajność i n a jk ró tsz y czas ich napełniania (około 2') obserw ow ano w H ałasach, gdzie opryskiw acze napełniano w odą bezpośrednio z h y d ro foru. M ankam entem w ty m gospodarstw ie był odkręcany kran, k tó ry pow odow ał to, że czas nap ełn ian ia opryskiw acza w dużej m ierze zależał od zróżnicow anej szybkości odkręcania k ran u , co potw ierdza w ysoki w spółczynnik zmienności.

(14)

Wybrane czynniki wpływające na czas oprysków ₂₄₇ w edług pracowników obsługujących agregat ORC-7IOO z ramą łukową + Ursus C- workers tending ORC-7'OO aggregates w ith an arc frame + Ursus C-4!0)H

mocniczy Czas stracony

Długość cyklu powrót z sadu razem Czas główny (oprysk) przestoje z winy org. pracy przestoje z winy pracow nika awarie razem 55,07 072,13 558,97 353,22 356,85 845,33 531,04 1726,73 294,09 35,22 14,35 89,86 116,91 195,63 137,17 44,70 45,31 617,68 594„96 372,93 559,38 703,63 706,42 1844,88 285,16 34,05 21,19 158,35 96,75 96,48 118,12 47,19 43,29 746,24 698,36 376,33 024,13 110,71 541,44 1936,82 344,57 34,68 18,60 70,23 89,82 , 78,35 105,63 30,97 297,04 691,43 7515,32 410,29 356,36 79,80 538,62 1946*89 37,37 31,83 10,09 102,94 137,30 13,12 108,26 31,24 178,38 461,21 091,21 562,41 568,50 — 690,50 1744,71 28,58 14,12 13,75 118,33 78,89 — 154,97 45,18 27i9,66 745,00 703,0)0 689,00 253,00 — 815,50 1810,77 42,43 47,74 17,50 117,76 73,12 — 121*85 50,08 283,77 649,09 005,07 291,79 318,78 — 466,65 1723,71 49,92 39,25 21,55 75,45 122,40 — 83,53 24,48 258,87 550,41 504/75 396,44 144,81 469,00 458,84 1544,00 37,70 30,07 19,47 80,63 188,01 25,58 103,44 33,06 35i9,(K) 832,14 7<82,61 279,31 448,00 348,55 424,26 1964,58 33,59 28,47 21,42 146,15 121,71 144,22 132,12 24,41 380,78 839,71 673,57 210,53 335,83 98,75 367,64 1880,92 17,38 72,77 59,59 122,63 88,10 50,84 127,21 28,19 343,65 747,07 768,54 313,83 344,33 — 347,38 1791,14 34,85 30,81 11,81 83,91 82,10 — 102,95 21,95 390,00 792,28 486,85 209,16 238,50 1247,00 548,71 1827,85 51,44 23,73 18,08 142,83 34,2« 67,42 118,51 37,38 3)11,27 697,21 655,80 359,48 364,14 446,89 562,65 1816,12 110,36 104,70 103,38 167,22 194,36 273,07 177,29 119,01

CZAS GŁÓWNY (OPRYSK) I TECHNOLOGICZNA W YDAJNOŚĆ PRACY A T Y P OPRYSKIW ACZA

Duże zróżnicow anie czasu głównego pom iędzy gospodarstw am i może w ynikać z różnych ilości cykli w ykonanych przez poszczególne ty p y a g re gatów u żytych do oprysku (4) i proporcje cykli pracy ty ch agregatów (tab. 1). Ponadto będzie ono rów nież w ynikało z różnego w yd atk u cieczy tych sam ych typów opryskiw aczy (tab. 4 i 5).

(15)

248 W. M ajerowski

Z danych zaw arty ch w tab . 4 w ynika, że ty p opryskiw acza m a pod staw ow e znaczenie dla długości czasu głównego (oprysku). N ajdłuższy czas op ry sku w y stąpił w p rzy p ad k u opryskiw acza ORC-900 i w ynosił ponad 21'. W ty m czasie oprysk ał on około 1 ha sadu. Nieco k ró tszy czas główny (praw ie 17') zanotow ano dla opryskiw acza zam ontow anego na ciągniku RS-09. Je d en zbiornik tego opryskiw acza w ystarczał na oprysk około 0,3 ha sadu. Je d n a k był to opryskiw acz z lancam i sadow niczym i i m usiał być obsługiw any przez trz y osoby. N ajk ró tszy n ato m iast czas op rysku (ponad 14') w y stąpił p rz y p racy opryskiw acza ORC-700. Jed n y m zbiornikiem tego ty p u opryskiw acza w ykonyw ano oprysk na pow ierzchni około 0,5 h a sadu. N ależy nadm ienić, że czasu straconego najw ięcej było w p rzy pad k u opryskiw acza zam ontow anego na RS-09. W ynikał on głów nie z przestojów spow odow anych przez w adliw ą organizację pracy. P rzy pozostałych ty p ach opryskiw aczy czas stracony m ieścił się w granicach 8— 10' i był on nieco k ró tszy dla nowszego technicznie ty p u opry sk iw a cza ORC-900. P rz y p racy w szystkich typ ów opryskiw aczy i w e w szyst kich badanych gospodarstw ach w ystępow ały aw arie sprzętu, przesto je z w iny pracow ników biorących udział w ty m zabiegu oraz przestoje w y nikłe z w adliw ej organizacji pracy.

W ydaje się, że lepsza konserw acja i tro ska o sprzęt rolniczy może znacznie obniżyć ilość i częstotliw ość w ystępow ania aw arii. P onadto na niezawodność sprzętu rolniczego istotny w pływ m a rów nież producent maszyn.

CZAS OPRYSKÓW A CZY NNIK LUD ZK I (TRAKTORZYŚCI)

Z agadnienie to staran o się prześledzić na przykładzie jednego dużego sadu (203 ha) w H ałasach. W sadzie ty m w ykonano najw iększą ilość ob serw acji obejm ującej 442 cykli, a więc ponad 30°/o badanych cykli pracy. O bserw acje te dotyczyły rów nież najw iększej liczby pracow ników , gdyż 13 osób (34,2%) na 38 osób o bjętych badaniam i. Analizie poddano jed nak tylk o te osoby, k tó re pracow ały na jed nak ow y ch agregatach, tj. ORC-70G z ram ą łukow ą 4- U rsus C-4011. W H ałasach pracow ało na ty m agreg a cie tylko 12 osób na 25 osób ob jęty ch badaniam i, czyli 48% . Za pomocą takiej elim inacji staran o się w yelim inow ać w pływ innych czynników na czas pracy.

Z danych zaw arty ch w tab . 5 w ynika, że czas przejazdów był bardzo zróżnicow any pom iędzy badanym i pracow nikam i. W ysoki w półczynnik zm ienności (130%) w skazuje na bardzo zróżnicow aną szybkość

(16)

poszczę-Wybrane czynniki wpływ ające na czas oprysków ₂₄₉

gólnych przejazdów . Z reg u ły w ysoka ta zmienność dotyczyła pracow ni ków, k tó ry ch obserw acje obejm ow ały po 4 dni oprysku.

W ysoka zm ienność (102%) dotyczyła rów nież czynności napełn ian ia opryskiw aczy. Dla poszczególnych trak to rzy stó w ten w spółczynnik zm ien ności był w praw dzie stosunkow o niski, ale w ystąpiły znaczne różnice w wielkości czasu napełniania cieczy. Świadczy to o um iejętności m ane w row ania sprzętem , a ty m sam ym i o kw alifikacjach traktorzystów . W y soki w spółczynnik zm ienności dla średniej, a niskie dla poszczególnych agregatów zaangażow anych przy czynności oprysku (czasu głównego) w skazują na to, że opryskiw acze m iały różne w ydajności cieczy, w yni kające z niedokładnego ich w yregulow ania.

Osobnym zagadnieniem jest czas stracony. Żaden z pracow ników nie uniknął przerw z w łasnej w iny i z niew łaściw ej organizacji pracy a tylko w czterech p rzypadkach nie było aw arii. S tru k tu ra zdarzeń (dane nie zamieszczone) w skazuje, że czynności te nie w ystępow ały cyklicznie. W y sokie w spółczynniki zmienności potw ierdzają natom iast fakt, że czas ich trw an ia był bardzo zróżnicowany.

Tym bardziej, że żadne z badanych gospodarstw (tab. 2) nie uniknęło czasu straconego przy zróżnicowanej długości jego trw an ia i wysokich w spółczynnikach zmienności. N ajdłuższe p rzerw y (z różnych przyczyn) w ystąp iły w Józefowie, najkrótsze zaś w Wisznio wie.

W ydaje się, że zm iana system u płac z dniówkowego na akordow y po w inna przyczynić się do zm niejszenia stra t tego czasu.

RACJONALIZACJA I NOWA ORGANIZACJA OPRYSKU SADU

Dane dotyczące rzeczyw istej w ydajności p racy oraz jej racjonaliza cji — przy w yelim inow aniu czasu straconego — umieszczono w tab. 6. W ynika z nich, że dzienna (8 godz.) rzeczyw ista w ydajność pracy w d u żej m ierze zależy od ty p u użytego opryskiw acza. Jed n ak niezależnie od ty p u użytego opryskiw acza, w ystąpiły znaczne różnice pom iędzy gospo d arstw am i w ynoszące około 100%.

P rz y jm u ją c niezbędny czas, w jak im powinien być w ykonany oprysk całego sadu (12 godz.), uzyskano ilość potrzebnych opryskiw aczy w po szczególnych obiektach. Ilość ta jest około dw ukrotnie wyższa od rzeczy w istego w yposażenia gospodarstw w ten sprzęt.

Możliwości skrócenia czasu zabiegu i lepsze w ykorzystanie posiada nego sprzętu do optym alnego czasu w ykonania oprysku uzależnione są od w yelim inow ania czasu straconego. Pozwoli to na zwiększenie w ydajności p racy od 10 do 46% w zależności od ty p u opryskiw acza. W prow adzenie tak iej racjonalizacji zabiegu powinno się rozpoczynać od opryskiw aczy

(17)

T a b. 6. Wyda jno ść p ra cy r z e c z y w is ta , z r a c jo n a li z o w a n a i pr zy za st oso w an iu obw oźn ego sy ste m u na peł ni ani a op ry sk iw ac z y w sa d z ie Real, rat ionalized w or k ef fi ci en cy an d w or k effici enc y w it h th e us e of a m o b il e sy st em of fi ll in g th e sp ray er in th e o r c h a r d 250 W. Maj er o ws ki

o/0 m CałsiM^zoazj psouCep uiap^i3zAV uiXuzoAvqo aiuiałs^s m ^zoeMi^s^jdo p so n aiuazsCaiuuiz 6 0 ,5 7 5 6 .6 0 5 3 ,4 5 5 3 .6 1 5 5 ,8 8 4 4 ,2 1 5 6 ,2 6 4 8 ,6 3 4 0 .0 7 5 8 .0 8 4 8 ,3 8 44 ?3 4 45 *, 41 | 5 8 ,8 0 P o tr zeb na il o ść o p r y sk iw a c z y na UO K) ha sa d u uiXuzoMqo atuia^SiCs M 3,3 2 4 ,1 1 4, 8 5 7 ,5 8 4 ,6 5 6 ,9 4 4,19 2,2 5 3 ,6 2 2 ,1 8 4,14 3,4 4 3 ,2 7 | 8 ,3 3 uiX !zD tuoouiod l uiiCuAvojg a isB z o m 6 ,2 7 7 ,5 1 8 ,3 4 1 3 ,4 4 8 .5 8 1 1 ,4 2 7 .5 8 3 ,4 3 5 ,9 9 4 ,0 8 6,8 4 5, 7 1 5, 4 1 | 13 ,8 9 | ęa^stMjCzoazj p so u C e p ^ M X z jd 8 ,4 2 9 ,4 7 1 0 ,4 2 1 6 ,3 4 1 0 ,5 4 1 2 ,4 4 9 ,5 8 .1 4 ,3 8 6 ,0 4 5 ,2 0 8 ,0 2 6 ,1 8 5 ,9 9 | 20 ,22 W yd aj no ść p r a c y w sy st e m ie o b w o ź n y m a iz p B s m. yCzoBMi^s-fCjdo p s o n B u q a z j ;o d _Ud, 6 .7 4 2,2 6 4 .7 5 4 ,1 7 2. 5 6 3 ,8 2 21 ,8 2 s C -4 10 1 4.5 6 6 ,2 3 2,1 4 2 ,2 8 1 ,8 9 1 9 ,0 5 | 4,5 8 Ca^siMięzoazJ psouCsp^M o/0 a\ ;sojXzjd _łs C -4 '0 1 5 3 .5 1 3 0 .7 1 1 5 .0 1 1 5 .7 1 2 6 .6 7 9 ,1 1 2 8 .7 ■ Ursu s 9 5 .3 6 6 ,7 1 3 8 .1 9 3 .3 7 9 .3 8 3 .4 D w y m | 1 4 3 ,9 PBS X{B3 b u u iz p o g +■ U r si 8 0 ,9 2 7 ,1 5 7 .0 5 0 .0 3 0 .7 45 .8 26 1 ,8 .to ra -f 5 4 .7 7 4 .8 25 .7 2 7 ,4 22 .7 22 8 ,6 n la n c i | 5 5 ,0 •z p o g g,/Bq k ow ą ■ 20 .1 1 j 1 6 ,2 3 1 3 ,7 8 8 ,8 4 14 ,3 1 9,6 4 1 5 ,9 5 v e n ty la 29, 72 1 8 .3 8 3 0 ,4 8 1 6 .1 1 1 9 ,3 4 20 .3 8 iw a c z e i | 8 ,0 1 W y d a jn o ść w cz a si e g łó w n y m i p o m o c n ic z y m a iz p B s m ^zoBMi^SiCjdo oson Buqazj;od _{a m}ą łu 1 2 ,7 2 4 .1 3 8 ,1 7 7,3 9 4,7 2 6 ,2 8 39 ,4 7 aw ką \ 6 ,9 6 10 ,3 1 4,00 3,7 6 3 .1 4 3 1 ,5 5 oprysk i | 7,64 Ca;stA\XzoazJ psouC B p^M . o/0 /a jso.iX z.id _"00

z r; 3 4 .3 2 6 ,1 25,0 21 ,6 2 2 ,8 ₈,9 26 .4 p r z y st; 27 ,9 0,7 ₂₇.5 ₁7.3 8,1 ₁0,8 >-09 z < 4 6 .3 PBS Ajbo boi uizpog

O R C -'/ 1 5 2 .6 4 9 .5 98.0 88 .7 5 6 .7 7 5 ,3 473 .6 -9 |0 I0 z 8 3 .5 1 2 3 .7 48 .0 4 5 .1 3 7 .7 37 8 ,6 RS 9! ,7 j •z p o g g/B q 1 0 ,6 4 8 ,9 2 8 ,0 3 5,0 0 7 .7 2 5 ,8 8 8 ,8 4 O R C 1 9 ,4 5 1 1 ,1 3 16 ,3 1 i 9 .7 3 1 1 ,7 2 1 2 ,3 3 1 4,7 7 R zec zy wi sta w y d a jn o ść p r a c y arzpes av 7CzDBMiłisXjdo ę>soji Buqazj;od 17 ,0 9 5 ,2 1 10 ,2 1 8,9 9 5 ,8 0 6 ,8 4 49 ,90 ₈,90 1 0 ,3 9 5,1 0 4 ,4 1 3,40 ₃4,9 5 1 1 ,1 2 PBS jCfBD b u u iz p o g ₂05 62 .5 1 2 2 .5 1 0 7 ,9 69.6 82,1 5 9 8 .8 1 0 6 .8 1 2 4 .6 6 1 ,3 5 2 ,9 4 0 .7 419 ,4 13 4 ,1 •zpog 8/Btł ,93₇ ₇,01 ₆,41 1₄,1 ₆.33 _5.34 ₆,95 1 5 ,2 2 11 ,0 1 1 2 ,8 4 8 ,3 0 1 0 ,7 7 1 1 ,1 2 3, 25 | (eq) npes eiuipzjaiMOd c o m o p m i n Ł O ł— • W N o p W W M I O O S M O l > Q i ń ® i f t ^ -* ^ <m h ‘ in B/w^saspodsoo H a ła sy L e o n ó w M a z a n ó w W is z n ió w W y g o d a R a d z ię c in Ś r e d n io H a ła sy J ó z e fó w M a z a n ó w W is z n ió w R a d z ię c in Ś r e d n io L e o n ó w

(18)

Wybrane czynniki wpływające na czas oprysków ₂₅₁

o m niejszych zbiornikach na ciecz, (RS-09 -f opryskiw acz i ORC-700) oraz w tych gospodarstw ach, w który ch powinien w ystąpić najw yższy p rzyro st w ydajności pracy.

W ydaje się, że rad y k aln e skrócenie czasu w ykonania zabiegu lub zw iększenia w ydajności pracy, albo zmniejszenie ilości użytego sprzętu m ożna osiągnąć p rzy zastosow aniu nowego obwoźnego system u (cyster ny) napełniania opryskiw aczy cieczą (tab. 6). System ten powinien po zwolić na zw iększenie w ydajności p racy (w zależności od ty p u opryski wacza) o 83 do 144°/o). Oczywiście, podobnie jak poprzednio najw yższy p rzy ro st w ydajności pracy dotyczy typów opryskiw aczy o m niejszych zbiornikach na ciecz. W niektórych gospodarstw ach (Hałasy, Leonów, M a zanów) przy ro st ten byłby naw et bardzo wysoki (o ponad 130%) zw ła szcza w gospodarstw ach o większej pow ierzchni sadu.

P rz y zastosow aniu tego sposobu nowej organizacji pracy można ró w nież mówić o m ożliwości zm niejszenia ilości potrzebnego sprzętu o 45— 60%. Pozwoli to na w ykonanie zabiegu w ciągu 12 godzin przy istn ieją cym p a rk u m aszynow ym w badanych gospodarstw ach.

WNIOSKI

Przeprow adzona analiza zebranego m ateriału pozwala na w yprow a dzenie k ilk u w niosków i uogólnień dotyczących w pływ u niektórych czyn ników na czas pracy p rzy opryskach sadów w ielkotow arow ych:

1. W s tru k tu rz e zużycia tego czasu pracy przy opryskach sadów (4) najw yższy udział przy pad ł na czynności główne (37,5%) i pomocnicze (33,8%). Na czas trw an ia czynności głównych w pływ w yw ierał ty p o p ry skiw acza (tab. 4), jak też sposób jego w ykorzystania (przystaw ka w en tylatoro w a, ram a łukowa, lance). Z badanych typów — najm łodszy tech nicznie — opryskiw acz ORC-900 ch arakteryzow ał się więc najw iększym zbiornikiem na ciecz, najdłuższym czasem głównym (oprysku) i n ajw ię kszą w ydajnością pracy.

2. N a wielkość czasu czynności pomocniczych duży w pływ w yw ierały: a) p rzy pobieraniu cieczy: w ydajność pracy robotników obsługują cych h y d ro fo r i w ydajność kranów (tab. 2), a w niektórych p rzy p ad kach obniżała ją w adliw a organizacja pracy (osobne napełnianie o p ry skiw acza i osobne rozrabianie środków);

b) p rzy dojazdach od p u n k tu napełniania cieczy do sadu i z pow ro tem : odległość m iejsca oprysku od hy d ro foru (tab. 3) i jakość dróg do jazdow ych, a także nie dostosowanie pojem ności zbiornika opryskiw acza do potrzeb i długości k w a te ry oraz szybkość poruszania się ag reg atu (za leżna od trak to rzy sty ).

(19)

3. Poniew aż te dw ie -grupy czynności w y stęp u ją w każdym cyklu op rysku i są ze sobą ściśle zw iązane liczbą w ykonyw anych cykli w ciągu dnia, istnieje m ożliwość zw iększenia udziału czynności głów nych ko sztem pomocniczych. Można to osiągnąć poprzez:

a) skrócenie odległości pom iędzy pu n k tam i pobierania w ody "a m iej scem oprysku przez zorganizow anie w iększej liczby punktów napełniania. b) stosow anie opryskiw aczy z p rzy staw k ą w entylatorow ą, o dużych zbiornikach na ciecz;

c) zainstalow anie w y d ajn ych kranów do napełniania cieczą opryski waczy;

4. Poza czynnościam i głów nym i i pom ocniczym i stw ierdzono bardzo w ysoki udział (25,3%) czasu straconego i czasu czynności obcych (4). WpływTa to na zm niejszenie w ydajności p racy i zwiększa koszty tego za biegu. W ielkość czasu trw an ia aw arii oraz ich częstotliw ość zależały od*

a) ty p u agregatu;

b) konserw acji sprzętu, a więc od sum ienności obsługującego agregat; c) jakości i niezaw odności sprzętu, na co istotny w pływ m a pro d u cent m aszyn.

5. A by zw iększyć w ydajność p racy należy dążyć do m aksym alnego zm niejszenia czasu straconego poprzez:

a) popraw ę organizacji pracy;

b) zm ianę system u płac z dniówkowego n a akordow y, co ograniczy lu b w yelim inuje p rzesto je pow stałe z w iny pracow ników , a także p rze stoje p rzy n apełnianiu cieczą zbiorników opryskiw aczy;

c) lepszą konserw ację i przygotow anie sp rzętu do pracy oraz p o p ra w ienie jego jakości, przez zw iększenie w ym agań w stosunku do p rze m ysłu m aszynow ego w zakresie trw ałości i niezawodności m aszyn.

6. C ałkow ite w yelim inow anie czasu straconego pozwoli na zwiększe nie w ydajności p racy od 10 do 46% (tab. 6). Taka racjonalizacja zabiegu pow inna rozpoczynać się od opryskiw aczy o m niejszych zbiornikach na ciecz oraz w gospodarstw ach, w k tó ry ch w y stęp u je najw yższy p rzyro st w ydajności pracy.

7. Zorganizow anie obwoźnego system u (cysterny) napełniania cieczą o pryskiw aczy poprzez w y d ajne k ra n y pow inno spowodować rady k aln e zw iększenie dziennej (8 godz.) technologicznej w ydajności p rac y dla op ry skiwaczy:

a) ORC-900 — z 11,1 do 20,4 ha (83,4%) przy cyklu p racy krótszym o 45,4%,

b) ORC-700 — z 6,9 do 16,0 h a (128,7%) p rzy skróceniu cyklu pracy o 56,3%,

c) R SL09 — z 3,2 do 8,0 ha (o 143,9%), p rzy skróconym cyklu pracy o 58,8%.

(20)

Wybrane czynniki w pływające na czas oprysków ₂₅₃

Pozw oli to na znaczne zwiększenie szybkości w ykonania zabiegu ochrony sadów (co ma istotny w pływ na jego skuteczność) lub na ra d y kalne zm niejszenie liczby użytych opryskiw aczy.

Literatura

1 D r z a s B., Z a ł ę s k i J.: Uchwała" w sprawie rozwoju roślin. „Nowe Roln.” 4/1959.

2 K r z y s z t o f i a k M.\ S ta tys tyk a — dla w yższych zaw odowych stu diów eko

nomicznych. PWN, Warszawa 1970.

3 Ł ę s k i R.: Rodzaje i wysokość strat powodowane przez szkodniki w sadach

oraz opłacalność ich zwalczania. „Biul. Inst. Ochr. Roślin”, 34/1966.

* M a j e r o w s k i W., H e t m a n E.: Struktura zużycia czasu pracy p rzy opryskach w sadach wielkotowarowych. Aranales UMCS, sectio E, Vol. X X XV /

/XX XVI, Lublin 1980/1981.

5 M a n t e u f f e l R.: Ekonomika i organizacja pracy wykonaw czej w rolni

ctwie. PWRiL, Warszawa 1971.

“ M a r t y n a S.: Efektywność opryskiwania drze w owocowych p rzy różn ym

poziomie mechanizacji. „Nowe Roln.”, 4/1968.

7 M i e r z e j e w s k a W.: Ekonomika i organizacja ochrony roślin. PWRiL, W arszawa 1971.

8 O k t a b a W.: Elementy statysty ki m atematycznej i m etodyka doświadczal

nictwa. PWN, Warszawa 1966.

9 R e i s c h E.: Die betriebswirtschaftliche Stellung und Bedeutung des land

wirtschaftlichen Pflanzenschutzes. Mitteilungen aus der biologischen Bundesanstalt

für Land — und Forstwirtschaft, 85/1956.

10 Z a b i e r o w s k i K.: Proble m y zagospodarowania ziem górskich. Prace Ko m itetu i Zakład Gospodarki Górskiej PAN, z. 7/20, Kraków 1968.

Р Е З Ю М Е Целью исследований, проведенных в годы 1974— 1975 путем наблюдения за течением рабочего дня, было определение влияния некоторых элементов тех нического оснащения на производительность труда при процедурах опрыски вания садов. Наблюдения проводились в семи крупнотоварных садах общей площадью около 650 га и охватывали 121 трудовой день (1055 часов); в тече ние этого времени были проведены наблюдения 1248 циклов. На основании собранного материала констатируется, что положительное влияние на рост производительности труда при опрыскивании садов оказали следующ ие факторы: сокращение растояния точек наполнения жидкостью опрыскивателей от центра хозяйства и опрыскиваемого участка, рост про пускной способности кранов и емкости баков опрыскивателей, добросоветный ТРУД лиц, проводящих опрыскивание. Предлагается новая организация труда с применением подвижной точки наполнения опрыскивателей жидкостью. По сравнению с наблюдаемой организацией работ, это позволит значительно со 1 7«

(21)

2 5 4 W. Majerowski

кратить затраты времени на опрыскивание (на 45—59%), или увеличить про изводительность труда (на 83— 114%), или ж е уменьшить количество применя емых опрыскивателей (на 40—60%).

S U M M A R Y

The purpose of investigations carried out in the years 1974—1975 with a method of observing the course of a working day, w as to determine the in  fluence of certain elem ents of technological equipm ent on work efficiency during the operation of orchard protection. Investigations were conducted in seven large orchards of the area of about 650 ha. They comprised 121 working days (1055 hours) w hen observation of 1428 work cycles was accomplished.

On the basis of the m aterial gathered, a positive influence was stated on the increase of work efficien cy w hile spraying the orchard, of the follow ing factors: sm aller distances from the point of filling the sprayers to the center and quarters, greater efficiency of taps and volum e of containers and greater accuracy of per sons performing this operation. A n ew organization of the work has been suggested (with the application of m obile system of filling the sprayers w ith liquid) which, as compared w ith the observed organization, w ill make it possible to shorten the tim e of the operation (by 45—59%) or incrase work efficien cy (by 83—144%), or to reduce the number of sprayers applied (by 40—60%).