Żyromski, Stanisław
Seminarium demograficzne w
Olsztynie
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3, 462-465
S T A N I S L A W Ż Y R O M S K I S E M I N A R IU M D E M O G R A F IC Z N E W O L S Z T Y N IE W d n ia c h 2— 3 c z e r w c a 1967 r. O ś r o d e k B a d a ń N a u k o w y c h im . W . K ę t r z y ń s k ie g o w O ls z t y n ie , p r z y w s p ó łu d z ia le K o m it e t u N a u k D e m o g r a f ic z n y c h P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k z o r g a n iz o w a ł s e m in a r iu m d e m o g r a f ic z n e , k tó r e g o c e le m b y ło o m ó w ie n ie z p r z e d s t a w ic ie la m i r a d n a r o d o w y c h w o j . o ls z t y ń s k ie g o m o ż liw o ś c i w y k o r z y s t a n ia b a d a ń d e m o g r a f ic z n y c h p r z y o p r a c o w y w a n iu p l a n ó w r o z w o ju g o s p o d a r c z e g o r e g io n u W a r m ii i M a z u r . W s e m in a r iu m u c z e s t n ic z y ło 38 o s ó b , p r z y c z y m n a j lic z n ie j b y ł r e p r e z e n t o w a n y o ś r o d e k łó d z k i, k t ó r e g o p r a c a m i k ie r u j e p r o f, d r E d w a r d R o s s e t , k ie r o w n ik K a t e d r y D e m o g r a f ii i S t a t y s t y k i U n i w e r s y t e t u Ł ó d z k ie g o , a j e d n o c z e ś n ie p r z e w o d n ic z ą c y K o m it e t u N a u k D e m o g r a f ic z n y c h P A N . W s p o t k a n iu w z ię li p o n a d to u d z ia ł p r z e d s t a w ic i e le k ilk u in n y c h u c z e ln i, a m ia n o w ic ie U n iw e r s y t e t u W r o c ła w s k ie g o , S z k o ły G łó w n e j P la n o w a n ia i S t a t y s t y k i w W a r s z a w ie , W y ż s z e j S z k o ły E k o n o m ic z n e j w K a t o w ic a c h o r a z W y ż s z e j S z k o ły R o ln ic z e j w O ls z t y n ie . P r z y b y li r ó w n ie ż p r z e d s t a w ic i e le ra d n a r o d o w y c h w o j. o ls z t y ń s k ie g o , s z c z e c iń s k ie g o i k o s z a liń s k ie g o . U r z ą d R a d y M i
n is t r ó w P R L r e p r e z e n t o w a ł m g r M ie c z y s ła w W e n t l a n d . W s p o tk a n iu u c z e s t n ic z y ł r ó w n ie ż p r z e d s t a w ic i e l d e m o g r a f ii r a d z ie c k ie j p r o f. D m it r ij I g n a - t ie w i c z W a l e n t e j . O b r a d o m p r z e w o d n ic z y ł k ie r o w n ik K a t e d r y S t a t y s t y k i M a t e m a t y c z n e j W y ż s z e j S z k o ły R o ln ic z e j w O ls z t y n ie d r F r a n c is z e k I n d a n , k t ó r e m u z a w d z ię c z a n o s p r a w n y p r z e b ie g o b ra d .
R e f e r a t w p r o w a d z a j ą c y w y g ło s ił c z ło n e k , k o r e s p o n d e n t P A N , p r o f, d r E d w a r d R o s s e t . O m a w ia j ą c p r o g n o z ę d e m o g r a f ic z n ą d la P o ls k i, w s k a z a ł n a is t o t n e w ię z i p o m ię d z y d e m o g r a f ią a id e ą w ła ś c iw e g o p la n o w a n ia r o z w o ju g o s p o d a r c z e g o k r a ju . W r e fe r a c ie , p t . P r o g n o z y d e m o g r a f i c z n e u) s łu ż b i e e d - m i n i s t r a c j i p u b l i c z n e j o m ó w ił z m ia n y , j a k ie c z e k a ją P o l s k ę d o 1985 r. p o d w z g lę d e m lu d n o ś c io w y m . P r o f. R o s s e t j e s t z d a n ia , ż e p o d s t a w o w y m z a d a n ie m d e m o g r a f ii p o ls k ie j j e s t d o s t a r c z a n ie g o s p o d a r c e n a r o d o w e j in f o r m a c j i do r e a liz a c j i j e j z a d a ń . O p r o b le m a c h i m o ż liw o ś c ia c h w y k o r z y s t a n ia b a d a ń d e m o g r a f ic z n y c h d la k s z t a łt o w a n ia r ó ż n y c h d z ia łó w g o s p o d a r k i n a r o d o w e j o r a z o p r z y s z łe j s y t u a c j i d e m o g r a f ic z n e j w o j. o ls z t y ń s k ie g o , m ó w ił w im ie n iu z e s p o łu d e m o g r a f ó w o ls z t y ń s k ic h m g r Z d z is ła w G r z e s i a k . R e f e r e n t p r z e d s t a w ił p r o b le m y b ila n s u s i ł y r o b o c z e j w w o j. o ls z t y ń s k im i w s k a z a ł n a r ó ż n ic e w y s t ę p u j ą c e w b ila n s a c h s iły r o b o c z e j n ie k t ó r y c h p o w i a t ó w w o j e w ó d z t w a . O b o k p o w i a t ó w p o s ia d a ją c y c h d o d a t n ie s a ld o s iły r o b o c z e j w y s t ę p u j ą p o w i a t y o d c z u w a j ą c e je j b r a k i. P r z y k ła d e m t e g o j e s t p o w i a t m o r ą s k i, g d z ie is t n ie j ą r e z e r w y s iły r o b o c z e j o r a z m ia s t o O ls z ty n , d o k tó r e g o c o d z ie n n ie d o je ż d ż a d o p r a c y o k o ło 6.000 o s ó b . W s k a z a n o p r z y ty m , ż e d a ls z y r o z w ó j O ls z t y n a j a k o c e n t r u m a d m in is t r a c y j n o - g o s p o d a r c z e g o r e g io n u s p o w o d u j e p o g łę b ie n ie s ię ju ż d z is ia j u j e m n e g o b ila n s u s iły r o b o c z e j.
P r o g n o z a lu d n o ś c io w a d la k r a ju p r z e w id u j e o d d a n ie p r z e z w i e ś c a łe g o je j p r z y r o s t u n a t u r a ln e g o d la m ia s t . T o m a n a s t ą p ić w c ią g u n a j b liż s z y c h d w u d z ie s t u la t . P r o b le m t e n j e s t a k t u a ln y r ó w n ie ż d la w o j . o ls z t y ń s k ie g o . J e g o a n a liz a d o p r o w a d z a do w n io s k u , ż e m ia s t a w o j e w ó d z t w a , p o m im o ic h d y n a m ic z n e g o r o z w o j u , n ie b ę d ą m o g ły w c h ło n ą ć c a łk o w it e g o p r z y r o s t u n a t u r a ln e g o lu d n o ś c i w s i o ls z t y ń s k ie j . S t w o r z y to p o t e n c j a ln ą m ig r a c j ę p o z a w o j e w ó d z t w o , co m o ż e n ie k o r z y s t n ie o d b ić s ię n a g o s p o d a r c e r e g io n u W a r m ii i M a z u r . Z m u s z a to j e d n o c z e ś n ie d o r e a liz o w a n ia r e fo r m y s t r u k t u r y g o s p o d a r k i r o ln e j n a s z e g o w o j e w ó d z t w a p o d k ą t e m w y e k s p o n o w a n ia p r a c o c h ło n n y c h u p r a w , a n a ic h b a z ie s u r o w c o w e j — p r z e m y s łu r o l n o - s p o ż y w c z e g o . A n a liz a z m ia n w p o s z c z e g ó ln y c h g r u p a c h w ie k u , w g r u p ie la t d z ie c i i m ło d z ie ż y , od s t r o n y b a d a ń d e m o g r a f ic z n y c h r y s u j e n a s t ę p u j ą c e p r o b le m y : — O d c z u w a n y d z is ia j g łó d m ie j s c w ż ło b k a c h h a m u j e w z r o s t a k t y w n o ś c i z a w o d o w e j k o b ie t. P o p r z e j ś c io w y m z ła g o d z e n iu te g o p r o b le m u , p o n o w n ie o d c z u w a ć b ę d z ie m y b r a k m ie j s c w ż ło b k a c h p o 1970 r. — P o d o b n a s y t u a c j a w y s t ą p i w w o j . o ls z t y ń s k im p o 1975 r. w z a k r e s ie p o t r z e b p r z e d s z k o li. — A k t u a l n i e g łó w n y w y s i łe k in w e s t y c y j n y w in ie n b y ć s k ie r o w a n y n a b u d o w n ic t w o s z k ó ł ś r e d n ic h . S p o d z ie w a m y s ię t a k ż e d a ls z e g o n a r a s t a n ia p o t r z e b m ie s z k a n io w y c h . L ic z n ie o b s a d z o n e r o c z n ik i w y ż u d e m o g r a f ic z n e g o ju ż w c h o d z ą w w ie k r e p r o d u k c y j n y . B ę d ą z a k ła d a ć n o w e r o d z in y , k t ó r y c h lic z e b n o ś ć b ę d z ie w ię k s z a i w z r a s t a ć b ę d z ie z k a ż d y m r o k ie m . W la t a c h 1965— 1985 lu d n o ś ć m ie j s k a w o j . o ls z t y ń s k ie g o w z r o ś n ie o b lis k o 70 p ro c., n a t o m ia s t lic z b a r o d z in w ś r ó d t e j ż e lu d n o ś c i w z r o ś n ie w t y m s a m y m c z a s i e o 150 p r o c ., tz n . d w a i p ó ł ra z a . O w a ż k o ś c i p r o b le m u m ie s z k a n io w e g o ś w i a d c z y f a k t , ż e n ie k t ó r z y p r z y s z łą p ię c io la t k ę n a z y w a j ą p ię c io la t k ą b u d o w n ic t w a m ie s z k a n io w e g o . K o ń c z ą c s w o j e w y s t ą p ie n i e r e f e r e n t w s k a z a ł, ż e d o k o n a n o o lb r z y m ie g o s k o k u w w a lc e z u m ie r a ln o ś c ią n ie m o w lą t w w o j . o ls z t y ń s k im . N ie m n ie j s ta n t e n j e s t j e s z c z e n ie z a d o w a la j ą c y w w ie l u p o w ia t a c h . M g r B o le s ł a w M a j (P o z n a ń ) p r z e d s t a w ił k o n c e p c j ę r o z m ie s z c z e n ia lu d n o ś c i w ie j s k ie j w o j . p o z n a ń s k ie g o o p a r tą n a a n a liz ie e f e k t y w n o ś c i n a k ła d ó w p r a c y w r o ln ic t w ie . O b r a d y w d r u g im d n iu s e m in a r iu m o t w o r z y ł p r o f . W a l e n t e j (Z S R R ), k t ó r y w s w o im r e f e r a c ie p r z e d s t a w ił r o z w ó j b a d a ń d e m o g r a f ic z n y c h w Z w ią z k u R a d z ie c k im i p r o b le m y , z j a k im i s p o t y k a j ą s ię d e m o g r a f o w ie r a d z ie c c y .
N a s t ę p n ie w d y s k u s j i z a b r a ło g ło s 12 o só b , k t ó r e p r z e d s t a w iły s z e r o k i w a c h la r z z a g a d n ie ń , j a k im i in t e r e s u j ą s ię p o s z c z e g ó ln e ś r o d o w is k a n a u k o w e d e m o g r a f ii p o ls k ie j . D r J e r z y J a c i m i r s k i ( K a t o w ic e ) w s k a z a ł, ż e p r z y p r o g n o z o w a n iu s iły r o b o c z e j n a le ż a ło b y s t o s o w a ć m e t o d y d e m o g r a f ii p o t e n c j a ln e j . M e to d y t e p o w in n y s t a ć s ię u z u p e łn ie n ie m r a c h u n k ó w w z a k r e s i e w i e l k o ś c i i s t r u k t u r y s i ł y r o b o c z e j. S t w ie r d z ił, że b e z p o s t ę p u w t e c h n ic e p r z e t w a r z a n ia d a n y c h , n i e d a s ię s z e r z e j s t o s o w a ć m e t o d y d e m o g r a f ii p o t e n c j a ln e j . M g r M ie c z y s ła w W e n t l a n d (U r z ą d R a d y M i n is t r ó w PRL· W a r s z a w a ) z w r ó c i ł u w a g ę n a k o n ie c z n o ś ć b liż s z e g o z a j ę c ia s ię s p r a w ą r o z w o j u lu d n o ś c i m a ły c h m ia s t . P o d k r e ś li ł z n a c z e n ie i p o ż y t e k t e g o r o d z a ju s e m in a r i ó w d la p r a k t y k i g o s p o d a r k i t e r e n o w e j . M g r M a r e k O k ó 1 s к i (W a r s z a w a ) o m ó w ił p r o b le m m ło d z ie ż y w c h o d z ą c e j w w ie k p r o d u k c y j n y o r a z z a g a d n ie n ie s z k o ln ic t w a w z w ią z k u z p r z e jś c ie m f a l i w y ż u d e m o g r a f ic z n e g o z e s z k ó ł p o d s t a w o w y c h d o s z k ó ł ś r e d n ic h . 4 6 3
M g r W ło d z im ie r z O b r a n i a k (Ł ód ź) p o r u s z y ł z a g a d n ie n ie r o z w o ju m a ły c h m ia s t o r a z p r o b le m w c h ła n ia n ia e m ig r a c j i z e w s i p r z e z m ia s t a ś r e d n ie j w ie lk o ś c i. D r Z b ig n ie w M i c h a ł k i e w i c z (Ł ó d ź) p r z e d s t a w ił p r o b le m a t y k ę w a r u n k ó w b y t o w y c h lu d n o ś c i· w w ie k u e m e r y t a ln y m w o p a r c iu o b a d a n ia p r o w a d z o n e w Z d u ń s k ie j W o li. M gr B o h d a n B r o j e k (Ł ódź) w s k a z a ł, ż e s łu ż b a z d r o w ia n ie d o c e n ia d o s t a t e c z n ie b a d a ń d e m o g r a f ic z n y c h i n ie w y k o r z y s t u j e w p e łn i w y n i k ó w t y c h b a d a ń . D r M ik o ła j L a t u c h {W a r sz a w a ) u s t o s u n k o w a ł s ię d o r e fe r a t u w y g ł o s z o n e g o p r z e z m g r a Z . G r z e s ia k a w c z ę ś c i d o t y c z ą c e j p o t e n c j a ln e j e m ig r a c j i z w o j e w ó d z t w a o ls z t y ń s k ie g o . W s k a z a ł, ż e r o z w ij a j ą c e s ię s iln e o ś r o d k i w i e l k o m ie j s k ie i p r z e m y s ł o w e w s ą s ie d n ic h w o j e w ó d z t w a c h s ą p o t e n c j a ln y m i o d b io r c a m i n a d w y ż e k s iły r o b o c z e j w s i o ls z t y ń s k ie j . P r z y k ła d e m te g o m o ż e b y ć r e jo n G d a ń s k — S o p o t — G d y n ia o r a z b liż s z e m n ie j s z e m ia s t a E lb lą g i T c z e w . T e o ś r o d k i ju ż d z is ia j tw o r z ą m o ż liw o ś ć p r z y j ę c ia s iły r o b o c z e j z p ó łn o c n o - z a c h o d n ic h p o w ia t ó w w o j . o ls z t y ń s k ie g o . W s k a z a ł n a is t n ie j ą c ą w s p ó łz a le ż n o ś ć p o m ię d z y w ie l k o ś c i ą s iły r o b o c z e j, a a k t y w n o ś c ią z a w o d o w ą k o b ie t . S t w ie r d z ił, ż e is t n ie j e n e g a t y w n a k o r e la c j a p o m ię d z y a k t y w n o ś c ią z a w o d o w ą k o b ie t , a r e p r o d u k c ją lu d n o ś c i. P o d n ió s ł p r o b le m p o lit y k i lu d n o ś c io w e j k r a ju i s t w ie r d z ił, ż e is t n ie j e p o t r z e b a u p r a w ia n ia t a k ie j p o lit y k i. P o d k r e ś li ł z n a c z e n ie b a d a ń n a d r u c h a m i w ę d r ó w k o w y m i lu d n o ś c i o ra z p r z e d s t a w i ł p o t r z e b ę p r o w a d z e n ia b a d a ń s t a t y s t y k i ro d z in w b a r d z o s z e r o k im z a k r e s ie . M g r S t a n i s ł a w Ż y r o m s k i (O lsz ty n ) p r z e d s t a w ił a n a liz ę b io m e t r y c z n ą u m ie r a ln o ś c i n ie m o w lą t w w o j . o ls z t y ń s k im . S t w ie r d z ił, ż e w o j. o ls z t y ń s k i e m a p o w a ż n e o s ią g n ię c ia w w a lc e o o b n iż e n ie u m ie r a ln o ś c i n ie m o w lą t . J e d n a k ż e w y s t ę p u j e d z is ia j z j a w is k o s t o s u n k o w o d u ż e j u m ie r a ln o ś c i o k o ło p o r o d o w e j, co z n a c z n ie , w a ż y n a w s p ó łc z y n n ik u u m ie r a ln o ś c i n ie m o w lą t . D a ls z e o b n iż e n ie te j u m ie r a ln o ś c i w id z i w w a lc e z u m ie r a ln o ś c ią o k o ło p o r o d o w ą , p r z y n a j m n ie j w n ie k t ó r y c h w y p a d k a c h .
P r o f . d r E d w a r d R o s s e t (Ł ód ź), n a w ią z u j ą c d o w y s t ą p ie n i a d ra L a tu c h a , o m ó w ił b liż e j p r o b le m z m ia n w s t r u k t u r z e lu d n o ś c i P o l s k i w e d łu g p łc i w l a t a c h 1965— 1985. Z m ia n y , j a k ie n a s t ę p u j ą w s t r u k t u r z e w ie k u i p łc i, d o p r o w a d zą d o s y t u a c j i, w k tó r e j s z e r e g i m ę ż c z y z n s t a n ą s ię li c z n ie j s z e od s z e r e g ó w k o b ie t.
M g r B a r b a r a N o w a k o w s k a (Ł ó d ź) p r z e d s t a w iła b ila n s k a d r w y k w a li f ik o w a n y c h j a k o u z u p e łn ie n ie b ila n s u s iły r o b o c z e j. Z a g a d n ie n ie t o o m ó w iła n a p r z y k ła d z ie b ila n s u o p r a c o w a n e g o d la m . Ł o d z i. D r I z a s ła w F r e n k e l (W a r s z a w a ) w s k a z a ł, ż e j e s z c z e p r z e d d z ie s ię c iu la t y w P o l s c e n ie d o s t a t e c z n ie u w z g lę d n ia n o p o s t u la t y d e m o g r a f ii. S t ą d p o w s t a ły p e w n e z a k łó c e n ia w g o s p o d a r c e k r a ju , c z e g o p r z y k ła d e m m o ż e b y ć p r o b le m z a p e w n ie n ia m ło d z ie ż y m ie j s c n a w y ż s z y c h u c z e ln ia c h . Z g a d z a s ię z t e z ą p r o f. R o s s e t a , ż e z a r ó w n o tr a f n a ja k i n ie t r a f n a p r o g n o z a d e m o g r a f ic z n a p o s ia d a s w o j e w a lo r y p o z n a w c z e . P o s t a w ił j a k o p r o b le m o t w a r t y , cz y p r o g n o z y d e m o g r a f ic z n e w m ik r o s k a li (n p. p o w ia t u ) s ą c e lo w e , a j e ś l i ta k , to j a k im w y m a g a n io m p o w i n n y o n e o d p o w ia d a ć . W s k a z a ł, ż e n a d s z e d ł cz a s do p r z e jś c ia od p r o g n o z o w a n ia do p r o g r a m o w a n ia s t o s u n k ó w lu d n o ś c io w y c h . D r S z y j a B r o n s z t e j n (W r o c ła w ) z w r ó c ił u w a g ę , ż e s t a t y s t y k a r u c h u w ę d r ó w k o w e g o n ie j e s t w d o s t a t e c z n y m z a k r e s ie p u b lik o w a n a . U t r u d n ia to p r a c e z a r ó w n o a n a lit y c z n e , j a k i s y n t e t y c z n e . P o s t u lu j e w p r o w a d z e n ie z m ia n w s y s t e m ie e w id e n c j i r u c h u w ę d r ó w k o w e g o lu d n o ś c i, ta k a b y m o ż n a b y ło 46 4
b a d a ć to z j a w is k o w s z e r s z y m n iż d o t y c h c z a s z a k r e s ie . O m ó w ił r ó w n ie ż z n a c z e n ie b a d a ń d e m o g r a f ic z n y c h d la p o t r z e b ra d n a r o d o w y c h . S e m in a r iu m p o d s u m o w a ł p r o f, d r E d w a r d R o s s e t , k t ó r y p o d k r e ś lił, ż e d w u d n io w y m o b r a d o m p a t r o n o w a ła b a r d z o h u m a n ita r n a id e a : w s z y s t k o d la c z ło w ie k a , w s z y s t k o d la d o b r a n a r o d u i j e d n o s t e k . P r o f .-d r E d w a r d R o s s e t w p ie r w s z y m d n iu o b r a d z o s t a ł u d e k o r o w a n y z ło tą o d z n a k ą „ Z a s łu ż o n y m d la W a r m ii i M a z u r ”. B y ł to w y r a z u z n a n ia d la p r o f. R o s s e t a z e s t r o n y P r e z y d iu m W o j e w ó d z k ie j R a d y N a r o d o w e j w O ls z t y n ie za j e g o b a r d z o ż y w e k o n t a k t y z m ło d y m ś r o d o w is k ie m n a u k o w y m O ls z t y n a o r a z z a w ie l o le t n ią p r a c ę n a d p o d n ie s ie n ie m k w a l if ik a c j i n a u k o w y c h m ło d y c h d e m o g r a f ó w ś r o d o w is k a o ls z t y ń s k ie g o . Ż e g n a ją c u c z e s t n ik ó w s e m in a r iu m , s e k r e t a r z g e n e r a ln y O ś r o d k a B a d a ń N a u k o w y c h im . W . K ę t r z y ń s k ie g o — m g r W . O g r o d z i ń s k i w y r a z i ł n a d z ie j e , ż e k o n t a k t y ś r o d o w is k a o ls z t y ń s k ie g o z in n y m i o ś r o d k a m i n a u k o w y m i k r a j u b ę d ą z a c ie ś n ia ły s ię c o r a z b a r d z ie j. 3 0 . K o m u n ik a ) } ;
