Łukaszewski, Antoni
Działalność Olsztyńskiego Oddziału
Polskiego Towarzystwa
Historycznego w latach 1958-1959
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 147-150
nych są źród łem w ia r y w siłę i m o żliw o ści sp o łeczeń stw a p o lsk ieg o na ty c h teren a ch . D la te g o m ożem y sobie p o zw o lić na w y d o b y w a n ie w sz y stk ic h n a szy ch brak ów . S ta n ą s ię one jed y n ie d o d a tk o w y m bodźcem do w z n o w ien ia w y siłk ó w , a le n ie m ogą n as zd em o b ilizo w a ć.
N a za k o ń czen ie jeszcze jedna u w aga. S esja R ad y N au k ow ej TRZZ w p o w ią za n iu z W a ln y m Z jazd em TRZZ b y ła ch yb a k la sy czn y m p rzyk ład em w sp ó ł p ra cy n a u k i z p rak tyk ą. K on cep cje n a stęp n ej p ięcio la tk i, op racow an e p rzez p ra k ty k ó w , zo sta ły pod d an e a n a lizie n a u k o w có w . U w a g i ich p osłu żą n ie w ą tp liw ie przy d a lszej p racy nad p lan em Z d rugiej stron y n a u k o w cy d o w ie d z ie li się, ja k ie p ro b lem y przede w sz y stk im nurtują w p rak tyczn ej d zia ła ln o ści, a w zw ią zk u z tym,- na op racow an ie jakich p rob lem ów czeka sp o łeczeń stw o , jakie jest za m ó w ie n ie sp ołeczn e w stosu n k u do n auki.
A N T O N I Ł U K A S Z E W S K I
D Z IA Ł A L N O ŚĆ O L SZ T Y Ń SK IE G O O D D ZIA Ł U
PO L SK IE G O TO W A R Z Y STW A H ISTO R Y C ZN EG O W L A T A C H 1958 — 1959 Zarząd O ddziału p o zo sta w a ł w ob yd w u k a d en cjach w ty m sam ym sk ła d zie. T ym też za p ew n e tłu m a czy się fa k t p ew n ej jed n o lito ści i c ią g ło ści pracy O ddziału w ciągu teg o ok resu. Zarząd sta n o w ili: dr T. G rygier — p rzew o d n i czący, k ier. S ta c ji N auk., p. E. S u k er to w a -B ie d r a w in a — zast. p rzew od n iczą cego, m gr A . Ł u k a szew sk i — sekretarz, m gr J. J a siń sk i — skarbnik. C złonko w ie: dr St. F lis, M. L ey d in g , m gr Z. L ietz, ks. dr J. O błąk, m gr A. Ż o łą d k o w sk i. K om isja R ew izy jn a : k u sto sz St. R óżański, dyr. H. Sk u rp sk i, m gr B. W ila m o w ski. S ta n lic z b o w y człon k ów : rok 1958 — 119; rok 1959 — 104.
W p orów n an iu z rok iem u b ieg ły m ilo ść czło n k ó w zm alała o 15 osób, co tłu m a czy się, ru ch em słu żb o w y m , zaw od ow ym .
Z ogóln ej lic z b y czło n k ó w przyp ad ało w roku: 1958 1959 n a sa m o d zieln y ch p ra co w n ik ó w n au k ow ych — 1 na p r a c o w n ik ó w n a u k o w y ch p om ocniczych 3 3
n a a r c h iw is tó w 9 6
na n a u c z y c ie li 51 52
na in n ych 56 42
D zia ła ln o ść n a u k o w ą i p op u laryzatorsk ą w za k resie u p ow szech n ien ia w ie dzy h isto ry czn ej o g ó ln o p o lsk iej i reg io n a ln ej w roku 1958 p row ad ził O ddział p rzew a żn ie poprzez sek cje, k tórych lic z y ł 7. B y ły to: 4 sek cje arch iw aln e, d zia ła ją ce w M orągu, M rągow ie, S zczy tn ie i O lsztyn ie, S ek cja H isto rii P o lsk i L u dow ej, S ek cja D y d a k ty czn a i S ek cja R elig ijn o -W y zn a n io w a , w sz y stk ie 3 w O l szty n ie. O dbyto w cią g u roku 1958 p ięć (5) zebrań Z arządu, na k tórych o m a w ia n e b y ły p la n y p racy i w sz e lk ie sp ra w y organ izacyjn e, oraz 22 zeb ran ia n au k ow e z bardzo urozm aicon ą i ciek a w ą tem atyk ą, jak o tym św ia d czy pon iższe z e sta w ie n ie :
12 II 1958 — P om orze i W ielk op olsk a w h isto rio g ra fii z a c h o d n io -n ie m ie c - kiej — dr M. W o jciech o w sk i.
2 IV 1958 — S p ra w o zd a n ie z podróży n a u k o w ej po N R F — dr T. G rygier. 21 V 1958 — S e sja N a u k o w a z racji 1 0-lecia istn ie n ia O ddziału P T H w O l sztyn ie z n a stę p u ją c y m program em : 1) m gr m gr Jan u sz J a siń sk i i A n ton i Ł u k a szew sk i, W kład P o lsk ie g o T ow a rzy stw a H istoryczn ego w O lsztyn ie w roz w ój badań reg io n a ln y ch ; 2) W ła d y sła w W ach, P o lsk a m y śl gospodarcza na W arm ii i M azurach; 3) m gr W ojciech W rzesiń sk i, Z agad n ien ia d em ograficzn e w oj. o lsz ty ń sk ie g o w la ta ch 1945 — 1949; 4) dr T a d eu sz G rygier, G ö ttin g er A rb eitsk reis jako jed en z e le m e n tó w rew izjo n izm u w n iem ieck ich bad an iach w sch od n ich .
13 VI 1958 — m gr J a n u sz Ja siń sk i, Z zagad n ień ży cia i tw ó rczo ści M ich a ła K ajk i.
8 IX 1958 — S esja N a u k o w a połączon a z o tw a rciem w y s ta w y a r c h iw a ln e j z n a stęp u ją cy m program em : 1) dr T. G rygier, D ok u m en ta cja h isto ry czn a r e g io nu W arm iń sk o-M azu rsk iego; 2) dr T. G rygier, A rch iw u m jako w a r sz ta t p r a c y n a u k o w ej; 3) m gr A. Ł u k a szew sk i, Z p ro b lem a ty k i ru ch ó w m ig ra cy jn y ch n a W arm ii i M azurach w X IX i w początk ach X X w.; 4) m gr W. W rzesiń sk i, Z za g a d n ień ruchu rob otn iczego w P ru sach W schodnich w la ta ch 1920 — 1933.
2 X II 1958 — S e sja N au k ow a p o św ięco n a 4 0 -leciu K P P , której p rogram objął: 1) red. A. W akar, 4 0 -lecie KPP; 2) m gr A. Ł u k a szew sk i, Z a g a d n ien ia m ig ra cy jn e P ru s W schodnich w latach 1920 — 1933; 3) m gr W . A lek sa n d ro w icz, W alki stra jk o w e w P ru sa ch W schodnich w la ta ch 1920 — 1933; 4) dr T. G rygier, K o m u n isty czn e Z w iązk i Z aw od ow e w P ru sach W sch od n ich w la ta ch 1920— 1933; 5) m gr W. W rzesiń sk i, K la so w e p a rtie rob otn icze w ok resie p rzew rotu h it le row sk iego; 6) sek retarz KW PZPR m gr K. R ok oszew sk i, P o lsk a P a rtia R o b o t n ic z a w w a lc e o u trw a len ie w ła d zy lu d o w ej na W arm ii i M azurach w la ta ch
1945 — 1948. 1
S e k c j a A r c h i w a l n a w O l s z ty n ie : 1 II 1958 — dr T. G rygier, S łu żb a a r c h i w a ln a w N R F; 1 III 1958 — dr T. G rygier, S łu żb a a rch iw a ln a w N R F (c. d .); m gr W. A lek sa n d ro w icz, W stęp do in w en ta rza zesp ołu N a d le śn ic tw a K udypy; m g r W. W rzesiń sk i, In form acje o zesp ołach m iejsk ich W A P w O lsztyn ie. 18 III 1958 — m gr W. W rzesiń sk i, P orząd k ow an ie a k t m iejsk ich . 2 IV 1958 — m gr W. A lek sa n d ro w icz, W stęp do in w en ta rzy zesp o łó w n a d leśn ictw ; m gr W. W rzesiń sk i, W stęp do in w en ta rzy zesp o łó w m iejsk ich W A P w O lsztyn ie. 30 IV 1958 — 1) m gr W. W rzesiń sk i, P rzegląd zesp o łó w m iejsk ich W A P O lsztyn; 2) dr T. G rygier, O m ó w ien ie czasop ism a „D er A r ch iv a r” 1957. 2 VI 1958 —
1) dr T. G rygier, m gr m gr A . Ł u k a szew sk i i W. W rzesiń sk i, S p ra w o zd a n ie z m eto d y czn ej k o n feren cji a rch iw a ln ej w W arszaw ie; 2) m gr J. P atia, W stęp do in w en ta rza K om isji G en eraln ej.
S ek cja A r c h iw a ln a w M orągu n ie d ziałała.
S e k c j a A r c h i w a l n a w M r ą g o w ie : 7 IV 1958 — m gr W. W rzesiń sk i, Z agad n ien ia d em o g ra ficzn e w o jew ó d ztw a o lszty ń sk ieg o w la ta ch 1945 — 1949. 15 IV 1958 — m gr W. O grodziński, M iędzy K rasick im a Z ehm enem .
S e k c ja A r c h i w a l n a w S z c z y tn ie : 15 III 1958 — m gr W. O grod ziń sk i, M ięd zy K ra sick im a Z ehm enem ; 17 V 1958 — W ycieczk a k r a jo zn a w czo -h isto ry czn a po W a rm ii i M azurach pod k ieru n k iem G. L eyd in ga, k ier. P ow . A rch. P a ń stw , w S zczy tn ie.
S e k c j a D y d a k t y c z n a w O ls z ty n ie : 22 II 1958 — 1) m gr S. S zo sta k o w sk i, K sz ta łto w a n ie się program u h isto rii w la ta ch 1920 — 1956; 26 IV 1958 — 2) m gr S . S zo sta k o w sk i, S p ra w o zd a n ie z obrad S ek cji D y d a k ty czn ej V III P o w s z e c h n eg o Z jazdu H isto ry k ó w P olsk ich w K rak ow ie.
S e k c j a R e l i g i j n o - W y z n a n i o w a w O ls z ty n ie : 8 III 1958 — m gr W. O grod ziń sk i, M ięd zy K rasick im a Zehm enem ; 7 V 1958 — dr T. G rygier, P ro b lem y sz k o l n ic tw a k a to lic k ie g o na W arm ii i M azurach w X I X w.; 18 VI 1958 — ks. dr
J. O błąk, R o la G ietrzw a łd u w ruchu p o lsk im na W arm ii.
S e k c ja H i s t o r ii P o l s k i L u d o w e j : 21 V 1958 — m gr W. W rzesiń sk i, Z a g a d n ie n ia d em o g ra ficzn e w o jew ó d ztw a o lszty ń sk ieg o w latach 1945 — 1949.
O ddział w sp ó łp r a c o w a ł nadto: z W oj. Ośrod. D osk. K adr O św iat, w O lszty nie; ze Z w . Z aw . N aucz. P ol. w O lsztyn ie; z W yd ziałem O św ia ty w O lsztyn ie; z e S ta cją N au k ow ą P ol. T -w a H ist, w O lsztyn ie; z T -w e m W ied zy P ow sz. w O lsztyn ie; z U n iw e r sy te te m M. K op ern ik a w Toruniu; z O d d ziałam i Pol. T -w a H ist, w E lb lągu i Toruniu.
R ezu lta tem w sp ó łp ra cy O ddziału i S ta cji N a u k o w ej jest p u b lik a cja h is to ry czn o -n a u k o w a „K om u n ik aty M az.-W arm ”, w y n ik ie m zaś w sp ó łp ra cy z p o zo
s t a ły m i in s ty tu c ja m i n a u k o w y m i i o rgan izacjam i sp o łeczn y m i b y ły p relek cje i w y k ła d y p o p u la rn o -n a u k o w e z zak resu h isto rii o b słu g iw a n e przez czło n k ó w O d d zia łu , w O lszty n ie i w różnych środ ow isk ach poza O lsztyn em , w ilo śc i "250 god zin w y k ła d o w y c h w cią g u roku.
N ie m n iej bogatą w rezu lta ty b yła d zia ła ln o ść O ddziału w roku 1959. P rzy ty m sam ym sta n ie organ izacyjn ym O ddział zw o ła ł w tym roku 4 zeb ran ia Z arządu i 17 zebrań n a u k o w y ch ogólnych.
N a zeb ran iach Z arządu om aw iano: 1) 30 I 1959 — S p ra w y S e sji p o św ięco n ej K ajce; 2) 1 IV 1959 — S e sji X V -lecia ; 3) 7 V 1959 — S p ra w y o rg a n iza cy jn e 1 p la n pracy; 4) 16 X II 1959 — S p ra w y obchodu ju b ileu szu p. B ied ra w in y . Z ebrania n a u k o w e w O lszty n ie p o św ięco n e b y ły n a stęp u ją cej tem a ty ce: 15 I — dr M. B isk u p , Ze stu d ió w nad k ry zy sem p a ń stw a k rzy ża ck ieg o w X V w.;
4 III — m gr Z. L ietz, Z d zia ła ln o ści H eim a td ien stu na W arm ii i M azurach;
19 V I — dr W. H ejn osz, Z n ow szych badań nad lu d n o ścią w ie śn ia c z ą P o lsk i P ia sto w s k ie j; 10 V II — m gr W . W rzesiń sk i, K w e stia m azurska w D z ia ł- d o w szczy źn ie; 4 X I — dr T. G rygier, Program p o lity c z n y „C ech u ”; 2 X II — m g r W. W rzesiń sk i, G azeta O lsztyń sk a a k w e stia P o lsk a w latach 1920 — 1939.
Z eb ran ia n a u k o w e w ram ach sekcji:
S e k c ja D y d a k t y c z n a : 21 III 1959 — m gr St. S zo sta k o w sk i, P ro b lem a ty k a reg io n a ln a w p racy n a u czy ciela h istorii.
S e k c ja A r c h i w a l n a w O l s z t y n i e op racow ała: 2 II — 1) dr T. G rygier, P lan p ra cy r eg io n a ln ej w P A P -a ch ; 2) m gr W. A lek sa n d ro w icz, Z esp ół K D K w B iałym stok u ; 2 III — 1) dr T. G rygier, P rzem ian y w a r c h iw isty c e z a ch o d n io - n iem ieck iej; 2) m gr W. A lek sa n d ro w icz, Z espół K D K w G ąb in ie; 30 IV — dr T. G rygier, W y ty czn e N a czeln ej Dyr. A rch. P a ń stw , do p la n u 5 -le tn ie g o P a ń stw o w e j S łu ż b y A rch iw a ln ej; 2) m gr A. Ł u k a szew sk i, R ecen zja X X V III t. „ A rch eio n u ”; 2 V — 1) m gr W. W rzesiń sk i, M em oriał dr M arszałka o p orząd k o w a n iu ak t sąd ow ych ; 2 VI — 1) m gr W. W rzesiń sk i, R ecen zja X X IX t. „ A rch eio n u ”; 2) m gr Ł u k a szew sk i, m gr W rzesiń sk i, m gr Ż ołąd k ow sk i, W artość zasob u ak to w eg o p rezy d ió w grom adzkich rad narodow ych; 2 VII — 11 m gr J. P atia, O m ó w ien ie k się g i P a m ią tk o w ej 150-lecia A rch iw u m G łów . A k t D a w nych; 2) m gr A. Ł u k a szew sk i, W stęp do in w en ta rza sta ro stw a w N o w y m M ieście; 3) dr T. G rygier, E w olu cja zasad y p ro w en ien cji w a rch iw isty ce;
2 IX — dr T. G rygier, G łó w n e p rob lem y reform y b iu row ej w ad m in istra cji; 2 X — m gr W. W rzesiń sk i, P ro b lem y zarząd zan ia ak tam i w P a ń stw . G osp. R oln. (PGR); 2 X I — 1) dr T. G rygier, G łów n e p roblem y refo rm y b iu ro w ej (ciąg dalszy); 2) m gr A . Ł u k a szew sk i, O m ów ien ie w y n ik ó w badań nad ak tam i grom adzkich rad narodow ych; 2 X II — 1) m gr W. W rzesiń sk i, S ta n sk ła d n ic ak t na teren ie w o jew ó d ztw a ; 2) dr T. G rygier, Z zagad n ień refo rm y b iu ro w ej (c. d.).
S ek cje a rch iw a ln e w M rągow ie i S zczy tn ie n ie d zia ła ły z braku obsady k iero w n ictw a P o w . A rch. P a ń stw . N ie d zia ła ła też S ek cja W yzn an iow a.
Jak w p op rzed n im roku tak i w sp raw ozd aw czym O ddział w sp ó łp ra co w a ł: 1) z W ojew . O środ. D osk. K adr O św iat, w O lsztyn ie; 2) ze Zw. Z aw . N aucz. P o lsk . w O lsztyn ie; 3) z K u ratoriu m w O lsztynie; 4) ze S tacją N a u k o w ą PTH w O lsztynie; 5) z T ow . W ied zy P ow szech n ej w O lsztyn ie; 6) z O d d ziałem P ol. T ow . H ist, w T oru n iu i E lblągu; 7) z U n iw e r sy te te m w Toruniu.
P relek cje i w y k ła d y w ram ach w sp ó łp ra cy z p o w y ższy m i in s ty tu c ja m i w y g ła sza li: dr T. G rygier, m gr J. Ja siń sk i, m gr Z. L ie tz i m gr A . Ł u k a szew sk i,
d ając w su m ie 280 godzin o d czytów . W yrazem k o n ty n u a cji p ra cy O ddziału z e S tacją N a u k o w ą b yła red ak cja i p u b lik a cja p erio d y k u h isto r y c z n o -n a u k o w e g o „ K o m u n ik a ty ”.
W alne zebranie czło n k ó w O ddziału, które m iało m ie jsc e w dniu 17 II 196 0 p o w o ła ło w ład ze O ddziału na n o w y rok, dok oop tow u jąc do Z arządu, k tó r y p o zo sta ł w c a ło ści w ty m sa m y m składzie, dw óch n o w y ch człon k ów , a to t-
р. G en o w efę W iśn iew sk ą i red. A. W akara.
W ŁODZIM IERA Z IE M L lN SK A -O D O JO W A
B A D A N IA A RC HEOLOG ICZNE M UZEUM M A ZU R SK IE G O W R O K U 1959 W roku 1959 D ział A rch eo lo g ii M uzeum M azu rsk iego w O lszty n ie p o d ją ł p ierw sze po w o jn ie sy ste m a ty c z n e bad an ia w y k o p a lisk o w e na cm en ta rzy sk u cia ło p a ln y m z k ręgam i k a m ien n y m i w N ied a n o w ie, pow . N id zica (sta n o w isk o 2), poch od zącym z późn ego ok resu la teń sk ieg o i w c z e sn e g o ok resu rzy m sk ieg o . C m entarzysko w N ied a n o w ie położone jest na w y so c z y ź n ie na p ółn oc od z a le w isk o w e j d olin y rzek i N id y, a na p o łu d n ie około 0,5 k m od za b u d o w a ń w si N ied an ow o. C m en tarzysk o ob ejm u je rzadko za k rzew io n y n ieu ży tek o p o w ierzch n i około 1,5 ha, w y d z ie lo n y jako rezerw a t arch eo lo g iczn y w o k resie
m ięd zy w o jen n y m przez badaczy n iem ieck ich .
T eren ten d zisiaj w y d a je się zn aczn ie oborany, cera m ik a w y stę p u je g ęsto ,, zw ła szcza na polu p rzy leg a ją cy m do n ieu ży tk u od stron y p o łu d n io w ej. O w y borze teg o ob iek tu do badań w d użej m ierze za d ecy d o w a ły w z g lę d y k o n se r w a
to rsk ie oraz ch ęć u zysk an ia m a teria łu ek sp o zy cy jn eg o do p r z y g o to w y w a n ia sta łe j w y sta w y a rch eologiczn ej w M uzeum M azurskim .
W izja lok aln a cm en tarzysk a p o zw o liła zlo k a lizo w a ć b ad an ia n ie m ie c k ie na p ó łn o cn o -w sch o d n ich k rań cach cm en tarzysk a. W yn ik i b adań arch eo lo g ó w n ie m ieck ich uk azały się jed y n ie w e w z m ia n k a c h х). N ie zn a m y też lo só w d o k u m en ta cji an i m a teria łó w z p rzeb ad an ych przez arch eo lo g ó w n iem ieck ich v/ roku 1937 czterech k ręg ó w k am ien n ych .
B ad an ia M uzeum M azu rsk iego w roku 1959 ob jęły 3 ary w e w s c h o d n ie j części cm en tarzysk a. W trak cie badań odkryto 30 grob ów cia ło p a ln y ch oraz jedną jam ę w y p ełn io n ą w ę g la m i d rzew n ym i, zw iązan ą za p ew n e z obrząd k iem grzeb aln ym . G roby w y stę p o w a ły na g łęb o k o ści 20 — 80 cm . P ły cej p ołożon e groby b y ły p ra w ie ca łk o w icie zn iszczon e przez k orzen ie k rzew ów . P o c h ó w k i od k ryw an o w p ły tk ich , w przek roju w o rk o w a ty ch , jam ach o ś r e d n ic y 20 — 80 cm. O gólnie groby m ożna p od zielić na: p o p ieln ico w e, ob syp an e szczą t k am i stosu (18 grobów ) i jam ow e (5 grobów ), oraz n ie d a ją ce się o k reślić z p o w od u siln eg o zn iszczen ia (7 grobów ).
W yp osażen ie grobów sta n o w iła przede w sz y stk im ceram ik a. Ilo ścio w e w y p o sa żen ie grobów p o p ieln ico w y ch w n aczyn ia b yło różne (od 1 do 9 n a czy ń w jednym grobie). G roby p o p ieln ico w e z w ięk szą ilo ścią n aczyń p o sia d a ły za w sze dużą lśn ią co czarną p op ieln icę, przyk rytą m isą. O bok p o p ieln icy u s ta w io n e b yły p rzy sta w k i n iek ied y w tó rn ie p rzepalone. W in n y ch w y p a d k a ch p o p ieln ica m i b y ły m n iejsze n aczyn ia o form ach k u b k ów , czerp ak ów , naczyń d on iczk ow atych lu b d w u u szn y ch szeroko o tw orow ych . W dw u w y p a d k a ch w p o p ieln ica ch na w a r stw ie k o ści odkryto p ołu p a n e k a m ien ie. G roby ja m o w e z a w iera ły n ieliczn e fra g m en ty ceram ik i, w jed n ym w y p a d k u ca łe n aczynie- p rzepalone w ogniu.
Z 30 odk rytych grobów ty lk o 10 w y p o sa żo n y ch b y ło w p rzed m ioty m e ta lo w e i inne. B y ły n im i fib u le brązow e, fib u le żelazne, noże żelazne, ig ły ż e la z n e , sprzączki żelazne, b rzy tw a żelazna, szy d ło żelazne, p r z ę ślik i g lin ia n e . P r z e d m io ty m eta lo w e zn ajd ow an o przede w sz y stk im w grob ach p o p ieln ico w y ch *
