Ziemniak Polski 2009 nr 2
RÓŻNICE W PRZ
RÓŻNICE W PRZ
YDATNOŚCI
DATNOŚCI
ODMIAN ZIEMNI
ODMIAN ZIEMNI
AKA DO UPRAWY
KA DO UPRAWY
W DWÓCH SYSTEMACH PR
W DWÓCH SYSTEMACH PR
ODUKCJI :
DUKCJI :
EKOLOGICZNYM I INT
EKOLOGICZNYM I INT
EGROWANYM
GROWANYM
Z UWZGLĘDNI
Z UWZGLĘDNI
ENI
NI
EM
M
WARUNKÓW GL
WARUNKÓW GL
EBOWYCH
BOWYCH
dr Krystyna Zarzyńska, dr Wojciech Goliszewski IHAR Oddział w Jadwisinie, Zakład Agronomii Ziemniaka
e-mail: k.zarzynska@ihar.edu.pl
alejące zaufanie konsumentów do żywności konwencjonalnej, produ-kowanej z użyciem pełnego zesta-wu środków chemicznych (pestycydów, na-wozów mineralnych, regulatorów wzrostu itp.), jak również głośne w ostatnich czasach skandale żywnościowe (BSE, dioksynowy, pryszczyca), sprawiły, że coraz częściej ku-powane są produkty pochodzące z produkcji bezpieczniejszych i lepiej kontrolowanych, takich jak ekologiczna czy integrowana. Spo-śród wszystkich sektorów żywnościowych ry-nek żywności ekologicznej wykazuje obecnie najszybszy wzrost.
M
Ziemniaki stanowią podstawę diety więk-szości Polaków. Mimo zmniejszenia się jego produkcji w ostatnich latach spożycie utrzy-muje się na poziomie ok. 120 kg na 1 miesz-kańca rocznie. Uzasadnione są więc bada-nia mające na celu wybór takich systemów uprawy, które zapewniłyby uzyskanie surow-ca o wysokich parametrach jakościowych. Nie bez znaczenia jest w tym wypadku wła-ściwy dobór odmian dających w miarę wyso-kie plony dobrej jakości. Celem pracy jest ocena przydatności kilku odmian ziemniaka do uprawy w dwóch przyjaznych środowisku systemach, tj. ekologicznym i integrowanym,
z uwzględnieniem warunków glebowych. Za miernik przydatności uznano wielkość plonu
ogólnego i handlowego poszczególnych od-mian oraz jego jakość.
Metoda badań
Badania przeprowadzono w latach 2005- -2007 w dwóch miejscowościach: Osiny w woj. lubelskim i Jadwisin w woj. mazowiec-kim, w dwóch systemach produkcji, tj. ekolo-gicznym (w obu miejscowościach) i integro-wanym (tylko w Osinach). W Osinach ziem-niaki były uprawiane na glebie kompleksu żytniego dobrego, w Jadwisinie na glebie kompleksu żytniego słabego. W każdym z systemów stosowano różne zmianowania i różne technologie produkcji:
●
zmianowanie w systemie ekologicznym na glebie cięższej (Osiny): ziemniak → jęczmień jary z wsiewką koniczyny czer-wonej → koniczyna czerwona z trawami → koniczyna czerwona z trawami → pszenica ozima + poplon;●
zmianowanie w systemie ekologicznym na glebie lekkiej (Jadwisin): ziemniak → owies + peluszka → żyto z wsiewką sera-deli → łubin na nasiona → facelia na na-siona + gorczyca biała jako poplon;●
zmianowanie w systemie integrowanym: ziemniak → jęczmień jary → bobik na na-siona → pszenica + poplon.W systemie ekologicznym nie stosowano nawozów mineralnych. Wyjątek stanowił do-zwolony w uprawach ekologicznych siarczan
Ziemniak Polski 2009 nr 2
potasu. Nie stosowano również pestycydów, z wyjątkiem dozwolonych preparatów mie-dziowych przeciwko zarazie ziemniaka i No-vodoru (preparat bakteryjny) przeciwko ston-ce ziemniaczanej. Pod ziemniaki stosowano kompost (Osiny) lub obornik (Jadwisin) w dawce 250 dt/ha. Chwasty zwalczano w spo-sób mechaniczny.
W systemie integrowanym stosowano na-stępujące nawożenie mineralne: N 75 kg/ha, P 60 kg/ha i K 60 kg/ha. Kompost w dawce 250 dt/ha wnoszono tylko pod ziemniaki. Chemiczne zabiegi ochrony roślin
stosowa-no, wykorzystując progi szkodliwości dla ro--ślin.
Badano 8 odmian ziemniaka należących do różnych grup wczesności: Orlik, Drop – bar-dzo wczesne; Gracja, Korona – wczesne; Bartek, Triada – średnio wczesne; Syrena, Zeus – średnio późne. Po zbiorze określano wielkość plonu ogólnego i frakcji handlowej oraz jakość bulw, tj. ●wady zewnętrzne: parch zwykły, deformacje, uszkodzenia przez szkodniki, zazielenienie; ●wady we-wnętrzne: rdzawa plamistość miąższu, pu-stowatość.
Wyniki badań
1. Plonowanie odmian w zależności od systemu pro-dukcji i kompleksu glebowego. Plon bulw zależał w
spo-sób istotny od wszystkich badanych czynników, tj. systemu produkcji, kompleksu glebowego i odmiany. Średnio dla od-mian plon całkowity kształtował się na następującym pozio-mie:
●
system ekologiczny, gleba lekka, Jadwisin – 133 dt/ha ● system ekologiczny, gleba cięższa, Osiny – 188 dt/ha●
system integrowany, gleba cięższa, Osiny – 268 dt/haRys 1. Plon ogólny bulw w zależności od odmiany i systemu produkcji (Jadwisin, Osiny 2005-2007)
Rys 2. Plon frakcji handlowej bulw w zależności od odmiany i systemu produkcji (Jadwisin, Osiny 2005-2007)
Najwyżej plonowały odmia-ny średnio wczesne i później-sze, odmiany bardzo wczesne natomiast – istotnie niżej. Szczególnie duże różnice w plonie bulw odmian bardzo wczesnych i późniejszych za-obserwowano na glebie cięż-szej w Osinach w obu syste-mach produkcji. W Jadwisinie różnice nie były aż tak wyso-kie (rys. 1). Odmianą wyróż-niającą się pod względem plo-nowania, szczególnie na gle-bie cięższej w Osinach, była odmiana Bartek. Największe różnice w plonie między sys-temem ekologicznym a inte-growanym stwierdzono u od-miany Zeus.
2. Plon frakcji handlowej badanych odmian. Jako
frak-cję handlową przyjęto bulwy o średnicy powyżej 35 mm. Po-dobnie jak w wypadku plonu ogólnego najwyższy plon han-dlowy uzyskano w systemie integrowanym w Osinach, naj-niższy zaś w systemie ekolo-gicznym w Jadwisinie. Stwier-dzono różnice odmianowe do-tyczące tej cechy. Najniższy plon handlowy dawały odmia-ny bardzo wczesne. Reakcja poszczególnych odmian na warunki uprawy była zróżnico-wana. Dla przykładu odmiana Drop wydała najwyższy plon handlowy w systemie integro-2
Ziemniak Polski 2009 nr 2
wanym, a najniższy (w przeciwieństwie do pozostałych) w systemie ekologicznym na glebie cięższej (rys. 2). Odmia-ną wyróżniającą się pod względem wielkości plonu frakcji handlowej niezależnie od systemu produkcji i miejsca upra-wy była odmiana Bartek.
3. Jakość plonu bulw w zależności od odmiany i sys-temu produkcji. Jakość polowa bulw poszczególnych
od-mian, tj. ich wygląd zewnętrz-ny i występowanie wad we-wnętrznych, zależały od wszystkich badanych czynni-ków, tzn. systemu produkcji, kompleksu glebowego i od-miany (tab. 1).
Tabela 1
Występowanie wad zewnętrznych i wewnętrznych bulw
w zależności od odmiany ziemniaka, systemu produkcji i kompleksu glebowego (Jadwisin, Osiny 2005-2007)
System
produkcji Odmiana
Rodzaj wad bulw parch zwykły (%) uszkodze-nia przez szkodniki (%) bulwy zielone (%) rdzawa plamistość (szt./20 bulw dużych) pustowatość (szt./20 bulw dużych) Ekologiczny gleba lekka Orlik 1,2 2,7 0 0 0 Drop 2,2 3,1 1,1 2,0 0 Gracja 19,1 2,7 0,9 0,7 0 Korona 6,1 2,4 0,7 3,0 0 Bartek 0 4,2 2,5 2,0 3,5 Triada 0 2,1 2,3 0 2,7 Syrena 4,0 1,1 0,7 0,3 0 Zeus 10,8 2,2 2,1 0,3 0,7 Średnio 5,4 2,6 1,3 1,0 0,9 Ekologiczny gleba cięższa Orlik 23,1 2,7 0,8 1,0 0 Drop 16,4 6,0 0,3 0,3 0 Gracja 50,3 2,8 0,9 0,7 0 Korona 3,6 5,2 7,7 3,3 0 Bartek 16,8 4,2 5,0 7,7 0,3 Triada 33,3 2,3 5,8 2,7 0 Syrena 26,5 7,5 4,2 0,7 0 Zeus 38,1 3,6 2,8 0 0 Średnio 26,0 4,3 3,4 2,1 0 Integrowany gleba cięższa Orlik 76,9 1,0 1,0 0 0 Drop 13,1 3,8 0,8 0,3 0 Gracja 15,4 0,4 0,1 0,7 0 Korona 8,1 2,4 4,4 0,3 0 Bartek 26,4 3,1 3,4 1,0 0 Triada 12,1 2,3 6,9 0 0 Syrena 24,2 6,1 5,9 0 0 Zeus 52,9 4,5 4,4 0 0 Średnio 28,6 3,0 3,4 0,3 0
Porażenie bulw parchem zwykłym zależa-ło głównie od kompleksu glebowego, na któ-rym rosły ziemniaki. Większe odnotowano u ziemniaków uprawianych w systemie
inte-growanym i ekologicznym na glebie cięższej w Osinach, istotnie mniejsze – w systemie ekologicznym na glebie lżejszej. Najbardziej poraziły się odmiany Orlik i Zeus w systemie 3
Ziemniak Polski 2009 nr 2
integrowanym oraz Gracja w systemie ekolo-gicznym na glebie cięższej. Ziemniaki upra-wiane systemie ekologicznym, szczególnie na glebie cięższej, były bardziej uszkodzone przez szkodniki glebowe. Najwięcej tego typu uszkodzeń odnotowano na bulwach od-mian Syrena i Korona. Większy udział bulw zielonych stwierdzano w plonie pochodzą-cym z Osin, wynikało to głównie z wielkości bulw (większy plon i większy udział bulw du-żych).
Występowanie wad wewnętrznych było skorelowane głównie z systemem produkcji i odmianą. Rdzawa plamistość miąższu poja-wiała się szczególnie na bulwach odmian Bartek i Korona uprawianych w systemie ekologicznym w obu miejscowościach. Pu-stowatość zaś wystąpiła w większym nasile-niu u odmian Bartek i Triada uprawianych w Jadwisinie.
Oceniając odmiany pod kątem ich przy-datności do uprawy w dwóch systemach pro-dukcji, z uwzględnieniem kompleksu glebo-wego, wzięto pod uwagę 3 czynniki, tj. po-ziom plonowania, stabilność plonowania i ja-kość bulw, a głównie porażenie parchem zwykłym (wada najbardziej obniżająca ja-kość wizualną bulw). Spośród 8 badanych odmian za najbardziej przydatne uznano:
●
system ekologiczny, gleba lżejsza: Triada, Zeus, Bartek, Korona●
system ekologiczny, gleba cięższa: Bar-tek, Zeus, Triada, Gracja●
system integrowany, gleba cięższa: Bar-tek, Triada, Korona, DropLiteratura uzupełniająca
1. Kuś J., Stalenga J. 1998. Plonowanie kilku odmian
ziemniaka uprawianych w systemach integrowanym i ekologicznym. – Rocz. AR Pozn. CCCVII: 126-131;
2. Sawicka B., Kuś J. 2000. Plon i jakość ziemniaka w
zależności od systemu produkcji. – Pam. Puł. 120: 379-389; 3. Zarzyńska K., Goliszewski W. 2005. Ja-kość plonu i problemy ekologicznej uprawy ziemnia-ków na różnych typach gleb. – Ziemn. Pol. 1: 25-27;
4. Zarzyńska K. 2006. Cechy odmian ziemniaka
przy-datne w uprawie ekologicznej. – Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 511, Cz. I: 73-81; 5. Zarzyńska K.,
Goli-szewski W. 2007. Plonowanie kilkunastu odmian
ziemniaka uprawianych w systemie ekologicznym i in-tegrowanym w zróżnicowanych warunkach klimatycz-no-glebowych. [W:] Przyrodnicze, produkcyjne i ekono-miczne skutki różnej intensywności produkcji roślinnej w aspekcie polityki rolnej UE. Konf. Poznań-
-Sielin-ko, 18-19 października 2007. AR Pozn. WODR
Pozn.2007: 23-34