wanie technologii pozwalaj¹cej na po³¹czenie informacji przestrzennych okreœlaj¹cych po³o¿enie obiektów w wybra-nym uk³adzie odniesienia oraz danych opisowych okre-œlaj¹cych cechy iloœciowe i jakoœciowe obiektów staje siê wiêc wymogiem, od którego nie ma, jak siê wydaje, odwrotu.
Geograficzne Systemy Informacyjne (GIS) to bardzo dynamicznie rozwijaj¹ca siê technologia umo¿liwiaj¹ca zbieranie, przechowywanie oraz zarz¹dzanie danymi, a tak¿e modelowanie i analizê zachodz¹cych procesów i zmian dla potrzeb planowania i oceny podatnoœci na dzia³anie okreœlonych czynników. Technologia GIS stoso-wana z powodzeniem na ca³ym œwiecie w wielu dziedzi-nach gospodarki i nauki, pocz¹wszy od geodezji, gospodarki przestrzennej i ochrony œrodowiska, poprzez telekomunikacjê, energetykê, logistykê, bezpieczeñstwo publiczne, gospodarkê wodn¹ meteorologiê, geoin¿ynie-riê, górnictwa, geologiê oraz wielu innych, daje mo¿liwoœæ skupienia uwagi na zaistnia³ych w rzeczywistoœci proble-mach merytorycznych oraz przewidywania problemów mog¹cych wyst¹piæ w przysz³oœci. Niezaprzeczalnym atu-tem wprowadzania sysatu-temów GIS jest wydatna redukcja kosztów dzia³añ gospodarczych.
W Polsce, pomimo kilkunastu lat rozkwitu GIS-u na œwiecie (szczególnie w USA), technologia ta jest nadal ma³o rozpropagowana. Dzieje siê tak po czêœci ze wzglêdu na archaiczne unormowania prawne, dotycz¹ce udostêp-niania danych przez instytucje centralne, rozproszenie informacji pomiêdzy ró¿nymi jednostkami, a tak¿e brak woli wspó³pracy w zakresie wymiany danych przez ró¿ne instytucje pañstwowe, maj¹ce zbli¿one cele statutowe. Ist-nieje jednak wyraŸne zapotrzebowanie na systemy zarz¹dzaj¹ce danymi z ró¿nych dziedzin, przetwarzaj¹ce je i udostêpniaj¹ce spo³eczeñstwu.
Wejœcie Polski do Unii Europejskiej determinuj¹ce proces dostosowania prawa, daje szansê na szybk¹ zmianê tego stanu rzeczy.
Przyk³adem systemu gromadz¹cego informacje z ró¿-nych dziedzin, zarówno œrodowiskowych, jak i gospodar-czych, jest System Informacji Przestrzennej Dorzecza Odry (SIPDO). SIPDO jest systemem informatycznym, którego
g³ównym celem jest wsparcie dla realizacji zadañ Programu dla Odry 2006 poprzez stworzenie narzêdzia pozwalaj¹cego na jego sprawn¹ i efektywn¹ koordynacjê, daj¹cego mo¿li-woœæ zaawansowanych analiz, bêd¹cego Ÿród³em informacji o gospodarce wodnej na miêdzynarodowym obszarze dorze-cza Odry oraz tworz¹cego wspóln¹ interdyscyplinarn¹ plat-formê informacyjn¹ zapewniaj¹c¹ mo¿liwoœæ wymiany informacji pomiêdzy jednostkami uczestnicz¹cymi w realiza-cji Programu dla Odry 2006. System ma tak¿e upowszech-niaæ w Polsce ideê spo³eczeñstwa informacyjnego, edukacji elektronicznej oraz promowaæ dorzecze Odry wraz z jego walorami przyrodniczo-kulturowymi oraz turystyczne wyko-rzystanie szlaków wodnych i l¹dowych. Ma te¿ zachêcaæ do korzystania i rozwoju technologii GIS w Polsce.
Filozofia budowy SIPDO zak³ada efektywne wykorzy-stanie œrodków publicznych przeznaczonych na ten cel, przek³adaj¹ce siê na jak najszersze wykorzystanie budowa-nego Systemu Informacji Przestrzennej Dorzecza Odry przez instytucje bezpoœrednio lub poœrednio realizuj¹ce Pro-gram dla Odry 2006, b¹dŸ te¿ maj¹ce wp³yw na jego realiza-cjê, a tak¿e przez szerszy kr¹g odbiorców spo³ecznych.
W chwili obecnej zosta³y zakoñczone prace nad pierw-szym etapem budowy SIPDO, który obejmowa³ wdro¿enie modu³ów zadañ merytorycznego wsparcia zarz¹dzania pro-gramem takich jak: ewidencja elementów systemu biernego i czynnego zabezpieczenia przeciwpowodziowego, ewiden-cja zadañ opracowywanych w ramach dorzecza Odry, modelowanie szkód powodziowych oraz rejestr uwarunko-wañ przestrzennych dla zadañ Programu dla Odry 2006. Opracowywane zosta³y tak¿e elementy administracyjnego wsparcia zarz¹dzania programem takie jak: wydawanie wytycznych i uwarunkowañ, baza adresowa oraz portal intranetowo-internetowy z serwerem metadanych.
System Informacji Przestrzennej Dorzecza Odry (SIPDO) jest bezprecedensowym rozwi¹zaniem w naszym kraju, a zakres przestrzenny i tematyczny, który obejmuje oraz mnogoœæ instytucji zaanga¿owanych w realizacjê sys-temu stanowi o jego wyj¹tkowoœci.
Za³o¿enia rozwoju przestrzennego dla sfery przyrodniczo-ekologicznej
w Studium Zagospodarowania Przestrzennego Pasma Odry
Jan Blachowski*
Studium Zagospodarowania Przestrzennego PasmaOdry (SZPPO) w granicach województwa dolnoœl¹skiego jest studium obszaru funkcjonalnego zwi¹zanego tema-tycznie z rz¹dowym Programem dla Odry 2006. Stanowi przestrzenne rozwiniêcie programu wytyczaj¹c wspólne kierunki polityki przestrzennej dla Pasma Odry zapew-niaj¹ce jego zrównowa¿ony rozwój. Opracowanie jest czêœci¹ planu zagospodarowania przestrzennego wojewódz-twa dolnoœl¹skiego jako studium obszaru problemowego. Jego obszar, w obrêbie województwa dolnoœl¹skiego, obej-muje tereny zalewowe rzeki Odry poszerzone do granic 29
gmin nadodrzañskich w powiatach o³awskim, wroc³awskim, trzebnickim, œredzkim, legnickim, wo³owskim, lubiñskim, g³ogowskim i górowskim.
Zakres tematyczny SZPPO obejmuje: diagnozê stanu i uwarunkowania przestrzenne, bariery i zagro¿enia rozwo-ju przestrzennego oraz koncepcjê zagospodarowania. Stu-dium wytycza kierunki polityki przestrzennej dla pasma Odry, zapewniaj¹ce: bezpieczeñstwo powodziowe, ochro-nê przyrodniczych i kulturowych wartoœci obszaru z wyko-rzystaniem walorów œrodowiska, utrzymanie funkcji transportowej Odry oraz rozwój energetyki wodnej.
Uwarunkowania przyrodnicze studium dotycz¹ pod-stawowych elementów œrodowiska naturalnego takich jak: klimat, budowa geologiczna i rzeŸba doliny Odry, zasoby surowców mineralnych, wody podziemne i powierzchnio-1101
Przegl¹d Geologiczny, vol. 50, nr 7, 2003
*Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wroc³awiu, ul. Œwidnicka 12/16, 50-068 Wroc³aw; jblachowski@pocz-ta.wbu.wroc.pl
we, gleby, lasy, flora i fauna. System przyrodniczych obszarów chronionych obejmuje rezerwaty, parki krajo-brazowe, obszary chronionego krajobrazu i zespo³y przy-rodniczo-krajobrazowe. Wœród zagro¿eñ dla œrodowiska przyrodniczego wymieniono: obiekty uci¹¿liwe dla œrodo-wiska, Ÿród³a emisji i rodzaje zanieczyszczeñ powietrza atmosferycznego, zagro¿enia czystoœci wód powierzchnio-wych i podziemnych, stan zdrowotny i czynniki zagro¿enia lasów, obszary zagro¿enia i zanieczyszczenia gleb. Uwzglê-dniono tak¿e szkodliwoœci komunikacyjne (ha³as i zanie-czyszczenia) oraz inne, takie jak mo¿liwoœæ wyst¹pienia powa¿nych awarii i bariery ekologiczne. Scharakteryzowa-no tak¿e niebezpieczeñstwo powodziowe.
Kierunki i cele polityki przestrzennej SZPPO dla sfery przyrodniczo-ekologicznej obejmuj¹ dzia³ania w zakresie ochrony zasobów surowców mineralnych i ochrony powierzchni, jakoœci oraz zasobów wód podziemnych i
powierzchniowych, zasobów glebowych i leœnych, a tak¿e ochrony powietrza atmosferycznego.
Zadania proponowane do realizacji w studium zak³adaj¹ eliminacjê zagro¿eñ i barier, jakie ograniczaj¹ rozwój gospodarczy tego terenu oraz d¹¿¹ do zrównowa-¿onego rozwoju poprzez planowane dzia³ania z zakresu budowy czynnego i biernego zabezpieczenia powodziowe-go, ochrony œrodowiska przyrodniczego i dziedzictwa kul-turowego, poprawy czystoœci wód, zwiêkszenia lesistoœci, prewencyjnego zagospodarowania przestrzennego, rozwo-ju ¿eglugi œródl¹dowej, energetycznego wykorzystania wód, rozwoju transportu, infrastruktury technicznej i tury-styki. Dla zachowania, ochrony i w³aœciwego wykorzysta-nia zasobów przyrodniczych jest potrzebne rozszerzenie systemu obszarów chronionych, utrzymanie i ochrona ist-niej¹cych ekosystemów oraz integracja systemu obszarów chronionych w nawi¹zaniu do systemów europejskich.
1102
