• Nie Znaleziono Wyników

View of The Perspective of Implementation the Income Tax in Agriculture in the Assessment of Farmers

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of The Perspective of Implementation the Income Tax in Agriculture in the Assessment of Farmers"

Copied!
10
0
0

Pełen tekst

(1)

pISSN 1899-5241

eISSN 1899-5772 2(40) 2016, 335–344

mgr Agnieszka Kubot, Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej w Agrobiznesie, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu,

ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznań, Poland, e-mail: agasobczak22@o2.pl Abstrakt. Punktem odniesienia prowadzonych badań była

perspektywa wprowadzenia podatku dochodowego w rolnic-twie. Celem artykułu była ocena zmian systemu podatkowego i czynników wpływających na opinie na ten temat. Omówio-no konsekwencje zadań formalnych związanych z wprowa-dzeniem podatku dochodowego. Poszukiwano też odpowie-dzi na pytanie o wady i zalety zmiany systemu podatkowego w rolnictwie oraz o rozwiązania, jakich ze strony Minister-stwa Finansów oczekiwać będą polscy rolnicy.

Słowa kluczowe: ekonomika rolnictwa, kondycja fi nansowa

gospodarstw rolnych, podatek dochodowy, rachunkowość w rolnictwie

WPROWADZENIE1

System podatkowy w Polsce jest bardzo zróżnicowany pod względem preferencji dla opodatkowanych pod-miotów. Jedną z grup, która została objęta korzystniej-szymi warunkami opodatkowania, są rolnicy. Argumen-tem przemawiającym za uprzywilejowaniem rolnictwa

1 Artykuł powstał w ramach projektu realizowanego z pro-gramu „Diamentowy Grant”, fi nansowanego ze środków Mi-nisterstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na lata 2014–2015: „Kondycja fi nansowa gospodarstw rolnych, a perspektywa wpro-wadzenia podatku dochodowego w rolnictwie na przykładzie go-spodarstw indywidualnych powiatu kępińskiego”.

jest specyfi ka tego sektora, a istotne wyróżniki, pra-widłowości funkcjonowania i uwarunkowania rozwo-ju (Czubak, 2013; Dziemianowicz, 2007a) były prze-słankami interwencjonizmu rolnego i przyczyniały się do tworzenia wielu form wsparcia dla rolników w od-powiedzi na liczne problemy gospodarcze i społeczne w tej dziedzinie (Gruziel, 2008). Wśród tych odrębności wyróżnić można brak opodatkowania działalności rol-niczej podatkiem dochodowym i brak konieczności pro-wadzenia ksiąg rachunkowych. W ten sposób rolnictwo otrzymuje dodatkowe wsparcie (Goraj i in., 2014), które ofi cjalnie nie ma charakteru limitowanej pomocy pu-blicznej (Dziemianowicz, 2007b). Spośród możliwych form naliczania podatku w rolnictwie (od renty, zysku lub pracy – o czym pisze Podstawka (1995)) w Polsce stosuje się podatek od powierzchni. Zgodnie z zapisami ustawy z 1984 roku podstawowym podatkiem w pol-skim rolnictwie jest podatek rolny, którego podstawą naliczania jest powierzchnia gospodarstwa wyrażona w liczbie hektarów przeliczeniowych (z uwzględnie-niem położenia, klasy bonitacyjnej i rodzaju gruntów rolnych) oraz ceny żyta2. „Krytyczna ocena podatku rol-nego jest powszechnie przyjęta” (Bieluk, 2015). W al-gorytmie naliczania nadal funkcjonuje cena żyta, a więc produktu o marginalnym obecnie znaczeniu i w związ-ku z tym narażonego na dużą zmienność cen. Tworzy to system niedostosowany do aktualnych warunków

2 Więcej na temat systemu pisze Podstawka (2011).

PERSPEKTYWA WPROWADZENIA

PODATKU DOCHODOWEGO W ROLNICTWIE

W OCENIE ROLNIKÓW

Agnieszka Kubot

, Wawrzyniec Czubak

(2)

ekonomicznych i sytuacji gospodarczej w Polsce, który nie odpowiada potrzebom samego rolnictwa ani całej gospodarki narodowej (Dziemianowicz, 2007b; Gru-ziel, 2008). Już sama odrębność sytemu łamie zasady równego traktowania podatników oraz sprawiedliwości i równości podatkowej (Gruziel, 2008). Opodatkowanie nie jest w żaden sposób zróżnicowane ze względu na typ działalności rolniczej, wielkość uzyskiwanej produkcji, intensywność wytwarzania czy poziom realizowanych dochodów (Bieluk, 2015). Brak podatku dochodowego ogranicza znaczenie motywacyjne (Duczkowska-Ma-łysz, b.d.). Tworzy się barierę formalną i psychologicz-ną do poprawy efektywności wykorzystania zasobów (Goraj i in., 2014). Ponadto autorzy wskazują, że po-datek jest niesprawiedliwy, ponieważ brak powiązania z dochodem oznacza regresywny charakter, czyli go-spodarstwa najmniejsze w znacznie większym stopniu odczuwają konieczność płacenia podatku. Niski poziom obciążeń podatkowych hamuje presję decyzji o sprze-daży ziemi, co ogranicza przepływ ziemi oraz koncen-trację agrarną i produkcyjną w polskim rolnictwie.

Przy braku jednolitego i obligatoryjnego systemu rachunkowości rolniczej, zważywszy na bardzo duże rozdrobnienie i zróżnicowanie gospodarstw w Polsce, nie można jednoznacznie określić poziomu dochodu w tych podmiotach. Problemem jest nie tylko metoda obliczania dochodu, bowiem ze względu na brak choć-by uproszczonych zapisów księgowych trudno usta-lić faktyczny dochód gospodarstw (Dziemianowicz, 2007b). Wydaje się, że spośród sposobów szacowania dochodu rolniczego – Podstawka (2000) wymienia: rzeczywisty, normatywny lub deklarowany – jedyny możliwy do zastosowania w podatku dochodowym byłby dochód rzeczywisty, jako kategoria wynikowa na podstawie prowadzonych zapisów rachunkowości rolniczej. Niemniej od kilku lat poruszany jest temat wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie. Aby jednak taki system mógł funkcjonować w skali kraju, konieczne byłoby zastosowanie skutecznych in-strumentów ujednolicających przepisy prawa podatko-wego i pozwalających na dostosowanie się rolników do nowych zasad. W opinii społecznej konieczne jest wyrównanie zasad podatkowych i poziomu składek ubezpieczeniowych dla rolnictwa, jednak zaszłości hi-storyczne oraz obecny system podatkowy (jak i ubez-pieczeniowy) w rolnictwie musiałyby ulec radykalnym przeobrażeniom. Według Dziemianowicz (2007b) zaprojektowanie nowego systemu podatkowego nie

będzie łatwe, lecz reforma opodatkowania polskiego rolnictwa jest nieunikniona.

W perspektywie możliwych zmian istotne staje się zatem poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, na jakiej podstawie i jak rolnicy oceniają kondycję fi nansową swoich gospodarstw rolnych. Celem badań było roz-poznanie zainteresowania rolników gromadzeniem da-nych o bieżącym stanie fi nansów gospodarstwa rolnego. Zasadnicza część badań miała na celu zidentyfi kowanie, w jakim stopniu rolnictwo jest przygotowane na wpro-wadzenie zmian w systemie podatkowym.

ZAŁOŻENIA METODYCZNE, MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

Podstawą podejmowania właściwych decyzji gospo-darczych jest odpowiednia diagnoza sytuacji fi nanso-wej i stanu majątkowo-kapitałowego przedsiębiorstwa (Bednarski, 2007) na podstawie bieżącej, wiarygodnej i użytecznej informacji. W ocenie kondycji fi nansowej podstawowym źródłem informacji są sprawozdania fi -nansowe jednostek gospodarczych. Zgodnie z ustawą o rachunkowości część podmiotów gospodarczych jest zobligowana do sporządzania raportów rocznych ze swojej działalności (Kiziukiewicz, 2010). W przypadku gospodarstw rolnych rzadkością są sprawozdania spo-rządzane w formie, jaka została przyjęta dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą. Polscy rolni-cy nie są zobowiązani do prowadzenia rachunkowości. Wyjątek stanowią ci, którzy skorzystali z inwestycyj-nych kredytów preferencyjinwestycyj-nych oraz unijinwestycyj-nych dotacji. Część gospodarstw rolnych w Polsce prowadzi jednak zapisy księgowe w ramach Zunifi kowanego Systemu Rachunkowości Gospodarstw Rolnych (tzw. Polski FADN). System ten reguluje Ustawa o zbieraniu i wy-korzystywaniu danych rachunkowych z gospodarstw rolnych z dnia 29 listopada 2000 r., która stanowi ele-ment unijnego systemu obowiązującego we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej (Czerwiń-ska-Kayzer, 2010).

Zważywszy na brak ujednoliconych danych pod-stawowym materiałem były badania własne. Poddano im 200 gospodarstw indywidualnych z terenu powia-tu kępińskiego. Jako rok bazowy, dla którego rolnicy okreś lali wielkość mierników ekonomicznych charakte-ryzujących sytuację fi nansową gospodarstwa, przyjęto rok 2014. W korelacji ze strukturą agrarną responden-ci reprezentowali zarówno gospodarstwa niewielkie

(3)

obszarowo (do 5 ha), jak i duże przedsiębiorstwa rol-nicze, powyżej 200 hektarów użytków rolnych. Wśród badanej próby występowało znaczne zróżnicowanie pod względem zapisów rachunkowych prowadzonych w gospodarstwach, dlatego też przyjęto miary oceny kondycji fi nansowej gospodarstw rolnych oraz prze-działy podstawowych wartości ekonomicznych wspól-ne i spójwspól-ne we wszystkich badanych gospodarstwach.

W celu poszukiwania determinant sytuacji fi nan-sowej badanych podmiotów wykorzystano tablicę dwudzielną wraz z testem występowania statystycznej istotności w oparciu o statystykę chi-kwadrat. Statysty-ka chi-kwadrat Pearsona jest uznawana za podstawo-wy test istotności dla zmiennych jakościopodstawo-wych. W tym podejściu możliwe było obliczenie wartości oczekiwa-nych w tabeli dwudzielnej, czyli takich, jakie byłyby oczekiwane, gdyby nie istniała żadna zależność między zmiennymi. Wraz ze wzrostem różnic od oczekiwanego modelu test chi-kwadrat staje się istotny. Jako główne założenie do omawianego testu wskazać należy wystę-powanie odpowiedniej liczebności oczekiwanej prze-kraczającej 5, dzięki czemu możliwe będzie bardziej precyzyjne określenie prawdopodobieństwa (Stanisz, 2006). Jeżeli przez przeprowadzone testy statystyczne wskazana zostanie zależność zmiennych, można okreś-lić siłę tej zależności przez obliczenie i odpowiednią

interpretację współczynnika zbieżności V-Cramera. Bliskie jedności wartości V wskazują na występowanie silnej współzależności cech. Im wartość V bliższa zeru, tym słabsza współzależność. Interpretacja omawianego wskaźnika odbywa się zgodnie ze schematem:

• V < 0,1 – zależność nikła, • 0,1 ≤ V < 0,3 – zależność słaba, • 0,3 ≤ V < 0,5 – zależność przeciętna, • 0,5 ≤ V – zależność silna.

WYNIKI BADAŃ

Wiarygodnych informacji na temat kondycji fi nansowej podmiotu dostarcza właściwa rejestracja zdarzeń gospo-darczych. Gromadzone wyniki umożliwiają podejmo-wanie słusznych decyzji produkcyjnych, a jednocześnie mogą być wykorzystywane w systemie opodatkowania podmiotów gospodarczych. Jak już wspomniano na wstępie, w rolnictwie polskim nie ma obligatoryjnego systemu rachunkowości rolniczej. Niemniej jednym z pytań ankiety było określenie formy zapisów rachun-kowych prowadzonych w gospodarstwach. Kontekstem do tego pytania była ocena źródeł informacji o kondycji fi nansowej gospodarstwa, ale też zdolności gospodarstw do wdrożenia rachunkowości rolniczej. Blisko 35% re-spondentów wskazało, że prowadzi zapisy rachunkowe

Tabela 1. Rodzaj prowadzonych zapisów rachunkowych w gospodarstwie rolnym w zależności

od powierzchni gospodarstwa rolnego

Table 1. Type of accounting records depending on the farm area Wielkość gospodarstwa

rolnego (ha) Farm size (ha)

Rodzaj prowadzonych zapisów zdarzeń gospodarczych Type of records of business operation of agricultural holdings

Brak rachunkowości Lack of accountancy records

Prowadzenie rachunkowości Conducting accountancy 1–10 26 10 10–15 37 6 15–20 24 3 20–40 31 15 Powyżej 40 – Over 40 5 32 Razem – Total 123 66 Wsp. V-Cramera = 0,5599546; p = 0,0000.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200 (198 ważnych odpowiedzi). V-Cramer coeffi cient = 0.5599546; p = 0.0000.

(4)

w postaci notatek w zeszytach, rachunkowości FADN lub księgi podatkowej na potrzeby rozliczeń VAT.

Warto podkreślić, że 2/3 badanych gospodarstw w ogóle nie prowadzi ewidencji, nawet w formie uproszczonych zapisów rachunkowych. Wśród badanej próby zauważyć3 można większe zainteresowanie ra-chunkowością w gospodarstwach powierzchniowo naj-większych, czyli powyżej 20 hektarów. Można sądzić, że wynika to z większej świadomości korzyści wynika-jących z rachunkowości przy bardziej profesjonalnym podejściu do rolnictwa oraz z potrzeby systematyczne-go monitorowania wyników fi nansowych prowadzonej działalności rolniczej.

Bez względu na sposób gromadzenia danych w ba-danych gospodarstwach rolnych podjęto próbę obli-czenia ich wyników fi nansowych. Uzyskane wyniki skonfrontowano z subiektywną opinią respondentów dotyczącą sytuacji gospodarstwa. Z przeprowadzo-nych badań wynika, że około 1/4 ankietowaprzeprowadzo-nych uwa-ża kondycję fi nansową swojego gospodarstwa rolnego za dobrą i podobnie około 1/4 respondentów uważa, że ich sytuacja fi nansowa jest zła lub bardzo zła. Najwię-cej negatywnych opinii na temat kondycji fi nansowej

3 Występująca zależność między powierzchnią gospodarstwa rolnego a prowadzeniem rachunkowości w gospodarstwie jest istotna, a poziom tej zależności należy określić jako wysoki, po-nieważ współczynnik V-Cramera przekracza 0,5.

gospodarstw rolnych występuje w jednostkach małych, o powierzchni do 15 hektarów. Im większe gospodar-stwo rolne (liczone pow. UR), tym znacznie wyższy był odsetek zarządzających, którzy lepiej oceniali sytuację gospodarstwa. Kluczowe jest jednak to, że blisko 50% rolników nie potrafi ło jednoznacznie wskazać odpowie-dzi. Jako główny powód niezdolności do oceny wska-zano brak informacji gromadzonych w gospodarstwie, co wyklucza możliwość wiarygodnego porównania do wyników innych podmiotów.

Jednym z mierników opłacalności prowadzonej pro-dukcji rolniczej jest dochód rolniczy, który należy rozu-mieć jako różnicę przychodów i kosztów związanych z prowadzoną działalnością rolniczą. Zaledwie 4% re-spondentów wskazało, że w ostatnim roku działalności ich gospodarstwo wygenerowało straty. Wśród bada-nych gospodarstw występowała tendencja wzrostu wiel-kości dochodu rolniczego wraz ze wzrostem wielwiel-kości gospodarstwa liczonej w hektarach użytków rolnych. W gospodarstwach o powierzchni przekraczającej 40 hektarów użytków rolnych zaledwie 2% ankietowanych określiło swój dochód roczny na poziomie nieprzekra-czającym 20 tys. zł.

Dokonując analizy subiektywnej opinii rolników na temat kondycji fi nansowej ich gospodarstwa rol-nego, należy odwołać się do najczęstszych spostrze-żeń wykazywanych przez respondentów. Ankietowani wielokrotnie uzależniali poziom swojego zadowolenia

Tabela 2. Kondycja fi nansowa gospodarstwa rolnego w zależności od jego powierzchni Table 2. Financial condition of a farm depending on its size

Wielkość gospodarstwa rolnego (ha) Farm size (ha)

Ocena kondycji fi nansowej gospodarstwa rolnego Financial condition of a farm

Bardzo zła

Very bad Zła – Bad

Trudno powiedzieć Hard to say Dobra Good Bardzo dobra Very good 1–10 0 17 14 4 0 10–15 2 13 26 6 0 15–20 0 5 20 2 0 20–40 2 8 21 15 0 Powyżej 40 – Over 40 0 6 14 18 0 Wsp. V-Cramera = 0,257; p = 0,00015.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200 V-Cramer coeffi cient = 0.257; p = 0.00015.

(5)

z osiąganych wyników fi nansowych od konieczności pokrycia wydatków gospodarstwa domowego z do-chodów osiąganych w gospodarstwie rolnym. Dlatego też w opinii ankietowanych istotny jest nie tylko bez-względny poziom dochodu z gospodarstwa rolnego,

ale również ten uwzględniający liczbę osób wcho-dzących w skład gospodarstwa domowego rolnika. To właśnie te elementy są głównymi determinanta-mi oceny kondycji fi nansowej sformułowanej przez respondentów.

Tabela 3. Roczny dochód z gospodarstwa rolnego w zależności od powierzchni gospodarstwa rolnego Table 3. Annual income from a farm depending on its size

Wielkość gospodarstwa rolnego (ha) Farm size (ha)

Roczny dochód z gospodarstwa rolnego (zł) The annual income from a farm (PLN)

strata 0–5 000 5 000–10 000 10 000–20 000 20 000–50 000 >50 000 1–10 4 5 11 9 3 1 10–15 2 4 3 14 21 2 15–20 1 0 5 8 10 2 20–40 1 1 0 10 26 8 Powyżej 40 – Over 40 0 1 0 3 12 19 Razem – Total 8 11 19 44 72 32 Wsp. V-Cramera = 0,358; p = 0,000.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200. V-Cramer coeffi cient = 0.358; p = 0.000.

Source: own elaboration based on the research of N = 200.

Tabela 4. Roczny dochód z gospodarstwa rolnego w zależności od liczby osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego

rolnika

Table 4. Annual income from a farm depending on the number of members of a farmer’s household Liczba osób wchodzących w skład

gospodarstwa domowego rolnika Number of members in a famer’s

household

Roczny dochód z gospodarstwa rolnego (zł) Annual income from a farm (PLN)

strata 0–5 000 5 000–10 000 10 000–20 000 20 000–50 000 >50 000 1 1 2 6 3 2 2 2 8 14 15 2 3 1 3 1 7 8 8 4 2 – 6 7 17 7 5 1 1 1 4 11 7 Powyżej 6 – Over 6 3 3 3 4 18 6 Razem – Total 8 11 19 42 72 32 Wsp. V-Cramera = 0,197; p = 0,07.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200. V-Cramer coeffi cient = 0.197; p = 0.07.

(6)

Wśród gospodarstw, które w badanym okresie wy-generowały stratę, znajdowały się jednostki niemal wszystkich grup liczebności osób w gospodarstwie domowym. Bardzo niski poziom dochodu na jednego członka gospodarstwa domowego występował w przy-padku jednostek osiągających dochód poniżej 20 tys. zł, w rodzinach liczących minimum czterech członków rodziny. Z próby poddanej badaniom gospodarstw zali-czonych do tej grupy zostało 17%.

W dalszej części badań poproszono respondentów o wskazanie tendencji zmian wielkości dochodu rolni-czego, jakie wystąpiły w okresie 5-letnim, czyli latach 2010–2014. Zmiany w ujęciu dynamicznym mogą mieć przełożenie na opinię dotyczącą systemu opodatkowa-nia. Zaledwie 14% ankietowanych stwierdziło, że w ba-danym okresie nastąpił wzrost wielkości dochodu w ich gospodarstwie rolnym. Trzykrotnie większa grupa go-spodarstw w analogicznym okresie odnotowała spadek wielkości dochodu rolniczego, natomiast 44% ankie-towanych uważa, że dochód rolniczy w ich gospodar-stwach nie uległ zmianie.

Kolejnym elementem badań jest określenie pozio-mu przygotowania rolników do wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie. Zdolność rolników do sa-modzielnego prowadzenia ksiąg rachunkowych może zależeć od wielu czynników indywidualnych tych osób,

jak również od wymagań, jakie będzie stawiało prawo podatkowe. Do determinant dotyczących samych rolni-ków zaliczyć można m.in. wiek respondentów, staż pra-cy w gospodarstwie rolnym oraz wykształcenie.

Wśród osób deklarujących samodzielne prowadze-nie ksiąg rachunkowych w sytuacji wprowadzenia po-datku dochodowego w rolnictwie najliczniejszą grupę stanowiły osoby pracujące w rolnictwie od 10 do 20 lat (10 osób) oraz osoby pracujące ponad 30 lat (8 osób). Do grupy respondentów, którzy najchętniej zleciliby prace księgowe jednostkom zewnętrznym, zaliczali się ankietowani o stażu pracy od 20 do 30 lat (31 osób).

Brak dokładnych prognoz odnośnie do kształtu sys-temu podatkowego w rolnictwie, który mógłby zostać wprowadzony, jest głównym czynnikiem powodują-cym, że ponad połowa respondentów nie potrafi ła jed-noznacznie ustosunkować się do omawianej kwestii samodzielnego prowadzenia ksiąg rachunkowych go-spodarstwa rolnego. Przeprowadzony test zależności poziomu samodzielności prowadzenia ksiąg rachunko-wych od stażu pracy okazał się istotny, jednak wykaza-na zależność osiągnęła bardzo niski poziom, określany wręcz jako niewystępujący.

Blisko 80% respondentów przed przystąpieniem do udziału w niniejszych badaniach zaznajomionych było z planami wprowadzenia podatku dochodowego

Tabela 5. Rozkład potencjalnej zdolności do samodzielnego prowadzenia ksiąg rachunkowych w zależności od stażu pracy

w gospodarstwie rolnym

Table 5. Distribution of the potential capacity for self-bookkeeping depending on the work experience on a farm Staż pracy w gospodarstwie rolnym

(lata)

Work experience on a farm (years)

Poziom samodzielności prowadzenia ksiąg rachunkowych Level of autonomy in bookkeeping

samodzielnie independently zlecenie usługi external service trudno powiedzieć hard to say 10 2 7 29 11–20 10 9 11 20–25 3 14 26 25–30 3 17 26 Powyżej 30 – Over 30 8 7 12 Razem – Total 26 54 104 Wsp. V-Cramera = 0,267, p = 0,001.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200 (184 ważne odpowiedzi). V-Cramer coeffi cient = 0.267, p = 0.001.

(7)

w rolnictwie. Wśród ankietowanych zaledwie 18 osób (9%) uważa, że planowane zmiany podatkowe wpły-ną pozytywnie na ich gospodarstwo rolne. Blisko 50% respondentów stwierdza, że podatek dochodo-wy nie wpłynie pozytywnie na funkcjonowanie ich gospodarstwa.

Wyniki badań wskazują, że rolnicy raczej nie wi-dzą korzyści ani pozytywnego wpływu na sytuację gospodarstwa, wynikającego z wprowadzenia podatku dochodowego (tab. 6). Takich odpowiedzi było ponad 50%, a tylko 10% rolników dopatruje się pozytywnych zmian. W kontekście celu prowadzonych badań istotne jest też to, że 40% badanych rolników nie potrafi tego ocenić. Świadomość rolników odnośnie do konsekwen-cji wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie zależy m.in. od poziomu znajomości sytuacji fi nanso-wej gospodarstwa rolnika i poziomu produkcji. Uzna-jąc, że poziom dochodów jest pozytywnie skorelowa-ny z wielkością gospodarstwa rolnego, zbadano ocenę wprowadzenia podatku dochodowego pod względem wielkości gospodarstwa. Pozytywna opinia rolników na temat wprowadzenia podatku dochodowego w rolnic-twie występowała głównie wśród gospodarstw powyżej 20 hektarów.

Istotne jest, że bez względu na wielkość gospodar-stwa rolnego poziom niepewności rolników w kwestii podatku dochodowego jest wysoki.

Wśród głównych wad wprowadzenia podatku do-chodowego w rolnictwie respondenci w pierwszej ko-lejności wskazywali dodatkowe obciążenia podatkowe działalności rolniczej. Taki rezultat badań potwierdza wyniki innych autorów. Wasilewski i Gruziel (2008) piszą, że rolnicy byliby skłonni zaakceptować wprowa-dzenie podatku dochodowego pod warunkiem, że nie zwiększyłoby to znacznie ciężaru podatkowego. W oce-nie badanych rolników drugim negatywnym aspektem wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie może się okazać likwidacja KRUS oraz konieczność prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Poproszono również rolników o wskazanie pozy-tywnych aspektów wprowadzenia podatku dochodowe-go w rolnictwie. W pierwszej kolejności respondenci wskazywali możliwość określenia rzeczywistego do-chodu z gospodarstwa rolnego, a także powstanie spra-wiedliwego systemu podatkowego.

Jak wcześniej stwierdzono, rolnicy są zaniepokojeni konsekwencjami wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie, dlatego też w przypadku zmian w prawie

Tabela 6. Opinia rolników na temat pozytywnego wpływu podatku dochodowego w rolnictwie na ich gospodarstwo rolne

za-leżnie od wielkości gospodarstwa rolnego

Table 6. Farmers’ opinion on the positive impact of the income tax in agriculture on their farm depending on its size

Wielkość gospodarstwa rolnego (ha) Farm size (ha)

Opinia rolników na temat pozytywnego wpływu podatku dochodowego w rolnictwie na ich gospodarstwo rolne

Farmers’ opinion on the positive impact of the income tax in agriculture on their farm całkowicie się

zgadzam totally agree

zgadzam się agree

nie mam zdania no opinion

nie zgadzam się disagree całkowicie się nie zgadzam totally disagree 1–10 0 2 15 18 2 10–15 2 1 20 15 9 15–20 0 0 11 9 6 20–40 1 5 16 12 11 Powyżej 40 – Over 40 2 5 14 11 6 Razem – Total 5 13 76 65 34 Wsp. V-Cramera = 0,157; p = 0,127.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200 (193 ważne odpowiedzi). V-Cramer coeffi cient = 0.157, p = 0.127.

(8)

podatkowym oczekiwać będą wielu rozwiązań, które mogą okazać się dla nich pomocne w procesie wdraża-nia nowego systemu.

Gdyby zmianom w systemie podatkowym miały to-warzyszyć inne działania, to najważniejszym elementem

byłoby dla rolników zastosowanie okresu przejściowe-go, podczas którego mogliby się dostosować do zmiany prawa podatkowego. Rolnicy oczekiwać będą również wprowadzenia uproszczonych form ewidencji, a także uproszczeń w formularzach rozliczeniowych.

Tabela 7. Wady wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie Table 7. Disadvantages of the income tax introduction in agriculture

Wady wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie Disadvantages of the income tax introduction in agriculture

Ocena – Assessment bardzo istotny

element signifi cant element

mało istotny element insignifi cant

element Dodatkowe obciążenia podatkowe działalności rolniczej

Additional tax burden of agricultural activity

91 9

Konieczność prowadzenia ksiąg rachunkowych Necessity of bookkeeping

46 37

Potrzeba zatrudnienia/wynajęcia pracownika biurowego Need for employment/rent an offi ce worker

19 21

Brak rzetelnej informacji o zasadach prowadzenia rachunkowości rolniczej Lack of reliable information on the principles of agricultural accounting

10 11

Obniżenie poziomu inwestycji w gospodarstwach Lowering the level of investment in farms

13 12

Ryzyko likwidacji KRUS i znaczny wzrost składek na ubezpieczenia

Risk of liquidation of the KRUS and a signifi cant increase in insurance contribution rates

15 83

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200. Source: own elaboration based on the research of N = 200.

Tabela 8. Zalety wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie Table 8. Advantages of introduction of the income tax in agriculture Zalety wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie Advantages of introduction of the income tax in agriculture

Ocena – Assessment bardzo istotny element

signifi cant element

mało istotny element insignifi cant element Określanie rzeczywistego dochodu z gospodarstwa rolnego

Determining the real farm income

89 28

Ułatwienia w procedurze kredytowej w bankach Simplifying the credit procedure in banks

23 19

Sprawiedliwy system podatkowy Fair tax system

32 42

Nowe miejsca pracy dla osób zajmujących się rachunkowością rolniczą New workplaces for people dealing with agriculture accounting

24 31

Inne – Others 13 8

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200. Source: own elaboration based on the research of N = 200.

(9)

PODSUMOWANIE

Kondycję fi nansową gospodarstw rolnych w Polsce trudno jednoznacznie określić. Standardowe miary płynności, zadłużenia i rentowności stosowane w analizie fi -nansowej podmiotów gospodarczych są niemożliwe do zastosowania w jednostkach nieposiadających danych fi nansowych rejestrowanych z odpowiednią starannością.

Plan wprowadzenia podatku dochodowego w rol-nictwie niesie ze sobą wiele obaw w kontekście spad-ku wielkości dochodu rolniczego. Prócz dodatkowych obciążeń podatkowych rolnicy w wielu przypadkach będą musieli korzystać z usług biur rachunkowych, któ-re w ich imieniu i na ich rzecz będą prowadzić bieżące rozliczenia z urzędem skarbowym. Stąd też z grupy rol-ników o wyrobionej opinii przeważająca część byłaby zdecydowana zlecić prowadzenie ksiąg rachunkowych fi rmom zewnętrznym. Względy formalne oraz wpływ na dochody gospodarstw rolnych wskazano jako pod-stawowe wady wprowadzenia podatku dochodowego w rolnictwie. Niemniej część rolników uznała korzyści z prowadzenia rachunkowości przy realizacji bieżą-cych zdań związanych z zarządzaniem gospodarstwem rolnym.

Tabela 9. Ocena rozwiązań uważanych przez rolników za pomocne podczas wdrażania nowego systemu podatkowego Table 9. Evaluation of solutions considered by farmers as helpful during the implementation of the new tax system

Rozwiązanie współuczestniczące przy wprowadzaniu nowego systemu podatkowego Additional solutions introduced along with the implementation of the new tax system

Ocena – Assessment bardzo istotny

element signifi cant element

mało istotny element insignifi cant

element Okres przejściowy pozwalający na dostosowanie się

Transitional period allowing the adaptation

88 14

Uproszczone formy ewidencji – ksiąg rachunkowych Simplifi ed forms of bookkeeping records

56 38

Różne formy rozliczania się z podatku dochodowego Diff erent forms of accounting for income tax

14 21

Uwzględnienie liczby domowników pracujących stale w gospodarstwie rolnym Taking into account the number of family members working permanently on the farm

4 16

Ulgi inwestycyjne – minimum w wysokości dopłat bezpośrednich Investment incentives – a minimum in the amount of direct payments

16 27

Uproszczone formularze rozliczeniowe Simplifi ed billing forms

18 46

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań N = 200. Source: own elaboration based on the research of N = 200.

Wyniki badań wskazują, że większość rolników nie widzi pozytywnego wpływu zmian w systemie podat-kowym w rolnictwie na sytuację gospodarstwa. Poza wspomnianymi trudnościami formalnymi prowadzenia zapisów księgowych wśród głównych wad wprowa-dzenia podatku dochodowego w rolnictwie respondenci w pierwszej kolejności wskazywali dodatkowe obciąże-nia podatkowe prowadzonej działalności.

Warto podkreślić, że 2/3 badanych gospodarstw w ogóle nie prowadzi ewidencji, nawet w formie uproszczonych zapisów rachunkowych. To powoduje, że nie potrafi ą ocenić wpływu tak istotnej zmiany, jaką jest wprowadzenie podatku dochodowego w rolnictwie.

LITERATURA

Bednarski, L. (2007). Analiza fi nansowa w przedsiębiorstwie. Warszawa: Wyd. PWE.

Bieluk, J. (2015). Obciążenia podatkowe gospodarstw ro-dzinnych w Polsce i w Europie. Propozycje rozwiązań na przykładzie jednostek prowadzących działalność w za-kresie działów specjalnych produkcji rolnej. W: P. Litwi-niuk (red.), Prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych państwach Unii

(10)

Europejskiej (s. 335–350). Warszawa: Fundacja Progra-mów Pomocy dla Rolnictwa FAPA.

Czerwińska-Kayzer, D. (2010). Agrobiznes podstawy rachun-kowości. Warszawa: WSiP.

Czubak, W. (2013). Rozwój rolnictwa w Polsce z wykorzysta-niem wybranych mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Rozprawy Naukowe nr 458. Poznań: Wyd. UP.

Duczkowska-Małysz, K. (b.d.). Modernizacja wsi i rolnictwa a reforma fi nansów publicznych. Autoryzowane wystąpie-nie. Pobrano 20 kwietnia 2016 z: www.pte.pl/pliki/0/100/ Reforma%20fi n.publ.%20a%20modernizacja.doc. Dziemianowicz, R. I. (2007a). Efektywność systemu

opo-datkowania rolnictwa. Białystok: Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku.

Dziemianowicz, R. I. (2007b). Ocena polskich rozwiązań w zakresie opodatkowania rolnictwa na tle systemów obowiązujących w wybranych krajach Unii Europejskiej. Probl. Roln. Świat., 2(17), 2, 184–194.

Goraj, L., Mańko, S., Sass, R., Wyszkowska, Z. (2004). Ra-chunkowość rolnicza. Warszawa: Wyd. Difi n.

Goraj, L., Neneman, J., Zagórski, M. (2014). Uwarunkowania i konsekwencje opodatkowania rolnictwa w Polsce. War-szawa: Forum Inicjatyw Rozwojowych Fundacji Europej-ski Fundusz Rozwoju Wsi PolEuropej-skiej.

Gruziel, K. (2008). Stan i kierunki zmian w opodatkowaniu gospodarstw rolniczych. Warszawa: Wyd. SGGW. Kiziukiewicz, T. (2010). Sprawozdawczość fi nansowa. W: K.

Winiarska (red.), Podstawy rachunkowości. Warszawa: Ofi cyna a Wolters Kluwer business.

Podstawka, M. (1995). Opodatkowanie rolnictwa i perspekty-wy jego zmian w Polsce. Wyd. SGGW, Warszawa. Podstawka, M. (2000). System podatkowy w rolnictwie.

War-szawa: Wyd. SGGW.

Podstawka, M. (2011). Podstawy fi nansów: teoria i praktyka. Warszawa: Wyd. SGGW.

Stanisz, A. (2006). Przystępny kurs statystyki z zastosowa-niem STATISTICA PL na przykładach z medycyny. Kra-ków: Wyd. StatSoft Polska.

Wasilewski, M., Gruziel, K. (2008). Podatek dochodowy w indywidualnych gospodarstwach rolniczych – koncep-cja i skutki. Zag. Ekon. Roln., 1, 60–77.

THE PERSPECTIVE OF AN IMPLEMENTATION OF THE INCOME TAX

IN AGRICULTURE IN THE ASSESSMENT OF FARMERS

Summary. The reference point of the study was the prospect of introduction of the income tax in agriculture. The aim of the

article was evaluation of the changes in the tax system and the factors aff ecting these opinions. The consequences of the formal tasks associated with the introduction of income tax were evaluated. There was also an at tempt to answer the question: what advantages and disadvantages will be brought by the change of the tax system in agriculture and what kind of solutions will be expected by Polish farmers from the Ministry of Finance.

Key words: agricultural economics, fi nancial condition of farms, income tax, accounting in agriculture

Cytaty

Powiązane dokumenty

Two indicators are most often used to assess changes in the income situation of the agricultural population: average annual changes in net value added per full-time

Considering the size structure of farms, types of farming and levels of earned revenues, it is possible to conclude that if the current taxation system were to be reformed, about

Rysuje się, ów Związek Kawalerów Ostrogi, jako osobliwa (w postaci monstrualnej, w stylu gro- teski) próba naśladowania konfederacji barskiej.. Godzi się

Narysowano szereg profili w rejonie Powiatowego Domu Kultury, które pozwoliły zarejestrować pełny układ uwarstwień dziedzińca zamku niskiego i układ warstw w

Trochę później pojawiło się jeszcze trzecie stanowisko (m.in. Reschera i Urquharta) postulujące odpowiednie rozszerzenie klasycznego rachunku logicznego poprzez dodanie do

Reakcja komórek na szok cieplny (heat shock = hs) jest przedmiotem rozlicznych i stale zwie˛kszaj ˛ acych sie˛ badan´ i publikacji naukowych. u Drosophila melanogaster

stosowano kary cielesne, nie dbano o medycynę poniżano rolę i znaczenie kobiet panowała inkwizycja i okrucieństwo panował fanatyzm religijny tłumiący postęp