Jubileusz 100-lecia Katedry i
Za-kładu Biochemii I Wydziału Lekar-skiego WarszawLekar-skiego Uniwersy-tetu Medycznego został uroczyście zaznaczony Sesją Jubileuszową w dniu 21 października 2–16 r. oraz wydaniem monografii zawierającej historię powstania i rozwoju Ka-tedry (Fot. 1 i 2) . Wydarzeniu Pa-tronowali JM Rektor WUM prof. dr hab. Mirosław Wielgoś oraz Dzie-kan I Wydziału Lekarskiego prof. dr hab. Paweł Włodarski. Na sesji, w Auli im. prof. Bronisława Ko-skowskiego na Wydziale Farma-ceutycznym zgromadzili się m. in. zaproszeni przedstawiciele Władz Uczelni, Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia, prof. Barbara Górnic-ka; Prorektor ds. Nauki i Transferu Technologii, prof. Jadwiga Turło, Dziekani I i II Wydziału Lekarskie-go oraz Wydziału Farmaceutyczne-go, a także prodziekani wszystkich Wydziałów WUM. Obecni byli także kierownicy zaprzyjaźnionych jedno-stek Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz wszyscy aktualni oraz wielu emerytowanych kierow-ników Katedr i Zakładów Bioche-mii Uczelni Medycznych w Polsce. Wśród gości byłi także Kanclerz i Dyrektor Biblioteki Głównej WUM, wiceprezes PTBioch oraz liczni byli pracownicy Katedry i Zakładu Bio-chemii. Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia prof. Barbara Górnicka odczytała list JM Rektora, który na ręce Kie-rownik Katedry i Zakładu prof. Anny Barańczyk-Kuź-my przekazał gratulacje i ży-czenia z okazji stulecia jed-nostki. W ciepłych słowach skierowanych do świętują-cych jubileusz przypomniał nazwiska wybitnych na-ukowców związanych z Ka-tedrą i Zakładem. Wyrazem wdzięczności i uznania za aktyw-ność naukową, wysiłek wkładany w kształcenie kolejnych pokoleń stu-dentów oraz umacnianie wysokiej pozycji Uczelni było przyznanie Ka-tedrze i Zakładowi Biochemii
Meda-lu im. Tytusa Chałubińskiego, który w imieniu JM Rektora WUM na ręce Kierownika Katedry prof. Anny Ba-rańczyk-Kuźmy wręczyła Prorektor prof. Barbara Górnicka. Gratulacje i życzenia złożyli także Dziekan I Wydziału Lekarskiego prof. Paweł Włodarski, Dziekan II Wydziału Lekarskiego prof. Marek Kuch oraz Dziekan Wydziału Farmaceutycz-nego prof. Piotr Wroczyński. List gratulacyjny od Prezesa PTBioch. Prof. Andrzeja Legockiego przeka-zał wiceprezes Towarzystwa, a list od Prorektora Uniwersytetu War-mińsko-Mazurskiego prof. Woj-ciecha Maksymowicza, kierownik Katedry Biochemii tego Uniwersy-tetu Prof. Elżbieta Kostyra. Meryto-ryczna część konferencji rozpoczęła się prezentacją historii Katedry i Zakładu Biochemii przedstawioną przez prof. Annę Barańczyk-Kuźmę. Kolejnymi punktami programu były wystąpienia przedstawicieli zespo-łów badawczych jednostki na temat prowadzonych prac naukowych, a następnie referaty zaproszonych gości z Collegium Medicum UJ. Na zakończenie części oficjalnej każdy uczestnik Sesji otrzymał w prezencie pamiątkową monografię pt. „100-le-cie Katedry i Zakładu Biochemii Warszawskiego Uniwersytetu Me-dycznego; 1916-2016”
(Fot. 3) (wg inf. prof. A. Barańczyk).
DNA – Język życia. Rok 2016
jest dla nauk o życiu, a bio-logicznych w szczególności, okresem przy-pominającym p r z e ł o m o w e
odkrycia naukowe, które zmieniły nie tylko naukę, ale odcisnęły piętno na naszej świadomości (Fot. 4). 50 lat temu, w grudniu 1966 roku potencjał ko-dujący ostatniego trójnukleotydu został rozpoznany. W ten sposób Marshal Nirenberg pokazał, że 20 białkowych aminokwasów jest
ko-dowanych przez określoną sekwen-cję trzech nukleotydów w łańcuchu DNA, co nazwano kodem nym. Zrozumienie kodu genetycz-nego spowodowało rozwój biologii molekularnej, a także umożliwiło programowanie i syntezę białek oraz peptydów ważnych dla medy-cyny czy rolnictwa.
Trudno wyobrazić sobie dzisiaj biotechnologię bez wiedzy o zasa-dach kodowania i odczyty wania informacji biologicznej. Przy rozwa-żaniach o wielkości tego odkrycia nasuwa się pytanie, jak to się stało, co legło u jego podstaw, dlaczego właśnie Marshal Nirenberg mógł ogłosić światu tajemnicę kodowania informacji biologicznej. Rozszyfro-wanie kodu genetycznego nie by-łoby możliwe, gdyby w roku 1953 Francis H.C. Crick i James D. Wat-son nie zaproponowali dla kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA) poprawnej struktury podwójnej he-lisy. Zauważyli oni, że postulowane w tym modelu specyficzne tworze-nie par zasad nukleinowych tworze-niesie w sobie bezpośrednie wskazówki co do możliwego mechanizmu kopio-wania się materiału genetycznego. Koncepcja podwójnej helisy DNA zrewolucjonizowała bio logię, spo-wodowała przełom w nauce oraz
odcisnęła piętno w kulturze i sztuce. Jej kon sekwencją było sformułowanie 60 lat temu przez Fran-cisa H. Cricka cen-tralnego paradygmatu biologii molekularnej, mówiącego, że in-formacja genetyczna przekazywana jest z DNA przez RNA do białka (DNA – RNA – białko). Po-wszechnie stosowane jest określenie centralny dogmat biologii molekularnej, jednak ze względu na potencjalną możliwość jego przyszłej modyfika-cji właściwszym terminem jest para-dygmat. Dynamiczny rozwój biologii molekularnej, zapoczątkowany w drugiej połowie XX wieku i
trwa-W Ś trwa-W I E C I E N A U K B I O
Fot. 1. Prof. Anna
Barańczy-Kuźma.
Fot. 2. Goście Sesji Jubileuszowej 100-lecia
jący do dzisiaj, był i jest możliwy dzięki geniuszowi Cricka, niezwy-kle utalentowanego badacza, fizyka z wykształcenia, a w rzeczywistości biofizyka, biologa molekularnego i neurobiologa. W tym roku mija set-na rocznica jego urodzin. Rok 2016 jest ponadto okresem wielkich, do-niosłych rocznic: Złotego Jubileuszu odkrycia kodu genetycznego oraz Diamentowej Rocznicy centralnego paradygmatu biologii molekularnej.
Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk w Pozna-niu, mając w pamięci te wielkie i przełomowe wydarzenia w nauce i dla ich uczczenia, zorganizował konferencję w dniach 27–28
października 2016 r. pod tytułem DNA – JĘZYK ŻY-CIA. Składała się ona z 3 części. Pierwsza, tocząca się pod hasłem Historia za-pisana w DNA, podzielona została na trzy sesje: Homo sapiens w Europie, Początki państwowości polskiej i Ar-cheogenomika w Polsce. Pro-blematyka historyczna oraz badania DNA szczątków ludzkich są z wielkimi suk-cesami realizowane w wie-lu laboratoriach w Europie i na świecie, stanowiąc so-lidne podstawy do
dysku-sji o migracji ludzi oraz relacjach historycznych. W Polsce zagadnie-nia te są badane w Instytucie Che-mii Bioorganicznej i Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w
Poznaniu w ramach grantu SYMFONIA Narodowego Centrum Nauki.
Dyskutowano drogi
przemieszczania się lud-ności z Afryki do Europy. Dane genetyczne pozwo-liły wskazać na dwa wyj-ścia z Afryki. Pierwsze ok.
150-100 ka temu i drugie ok. 60–50 ka temu. Pierwszy podział ludzkiej diaspory doprowadził do wyodręb-nienia grupy tzw. Bazowych Eu-roazjatów i późniejsza wędrówka kolejnego odłamu wybrzeżami po-łudniowej Azji do zasiedlenia Au-stralii ok. 50 ka temu. Anatomiczne współcześni ludzie od samego po-czątku wstąpienia do Azji mieszali się z archaicznymi formami Homo.
Genetyczna domieszka Neander-talczyków jest obecna u osób, da-towanych na okres 45–38 ka temu, będących w jednakowym stopniu przodkami wszystkich wschodnio- i zachodnioazjatyckich populacji. Mimo iż Homo sapiens docierają do neandertalskiej Europy 45 ka temu, to dopiero ok. 35 ka temu działanie dryfu genetycznego pozwoliło wy-odrębnić zachodnio- i wschodnioeu-roazjatyckie populacje paleolitycz-ne. 25 ka temu z zachodniej Euroazji wydzielają się genetycznie odrębni Antyczni Północni Euroazjaci (Ire-neusz Stolarek, Poznań).
Omówiono problemy ludności Wielkopolski i Kujaw w okresie późnej starożyt-ności (Janusz Piontek, Poznań). Przedstawiono źródła historyczne doty-czące Państwa Piastów (Janusz Dobosz) oraz ich związki z Rzeszą Nie-miecką (Eduard Mühle, Münster). Dyskutowa-ne były odkrycia arche-ologiczne cmentarzy z obszaru Państwa Pierw-szych Piastów (Michał Kara) oraz Ostrowa Tumskiego w Poznaniu
(Hanna Kóčka-Krenz,
Poznań).
Bardzo interesujące doniesienia dotyczyły wykorzystania metod molekularnych do badań
paleonto-logicznych (Wiesław Lor-kiewicz, Łódź), a także śle-dzenie genetycznych uwa-runkowań tolerancji lak-tozy w kontekście gęstości kości (Barbara Mnich-Woź-niak, Kraków). W obrębie genu LCT, warunkującego tolerancję laktozy, u sześciu osób stwierdzono genotyp TT, a u czterech genotyp CT (tolerująca laktozę), natomiast u siedmiu osób wykryto genotyp CC (nietolerancja laktozy). Zaobserwo-wano istotną biologicznie zależność między genetycznym uwarunkowa-niem tolerancji laktozy a gęstością kości (występowaniem osteoporo-zy).
Omawiano wykorzystanie mi-togenomiki (dziedziny nauki
zaj-mującej się badaniami genomów mitochondrialnych) w badaniach populacji pradziejowych. Sekwen-cje genomów mitochondrialnych można określić z kopalnego DNA (ang. ancient DNA, aDNA) dwiema metodami, albo poprzez bezpośred-nie sekwencjonowabezpośred-nie bibliotek ge-nomowych z wykorzystaniem sys-temów wysokoprzepustowych, lub poprzez wstępne wzbogacanie w genomy mitochondrialne, a następ-nie sekwencjonowanastęp-nie wysokoprze-pustowe. Mitogenomika znajduje swoje zastosowanie w przypadku analiz pokrewieństwa oraz w bada-niach populacji pradziejowych np. Scytów z okresu żelaza (Anna Ju-ras), Poznań. Anna Philips (Poznań) dyskutowała zidentyfikowane na podstawie analizy DNA mikroor-ganizmy towarzyszące szczątkom ludzkim. Badania kopalnego DNA wyizolowanego ze szczątków ludz-kich lub zwierzęcych zazwyczaj skupiają się tylko na badaniach endogennego aDNA. Jednak więk-szość pobranego materiału DNA nie pochodzi od badanego organizmu, lecz z mikroorganizmów, które skolonizowały szczątki pośmiert-nie. Wykorzystanie metagenomiki i postęp technologiczny jaki dokonał się w ostatnich latach w dziedzinie sekwencjonowania DNA pozwoli-ły na kompleksową analizę składu mikrobów obecnych w kopalnych szczątkach ludzkich. Przeanalizo-wano ponad 160 prób datowanych na 1–1200 AD z siedmiu stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w różnych regionach Polski. Więk-szość zidentyfikowanych drobno-ustrojów to wszędobylskie bakterie środowiskowe, które najprawdopo-dobniej skolonizowały szczątki w niedalekiej przeszłości. Jednakże w dwóch trzecich prób zostały ziden-tyfikowane również bakterie cha-rakterystyczne dla flory jamy ustnej i przewodu pokarmowego człowie-ka oraz potencjalne patogeny. Ma-teriał genetyczny bakterii typowych dla flory człowieka wykazał typowy dla aDNA wzór uszkodzeń, któ-ry porównywalny był ze stopniem uszkodzeń endogennego ludzkiego aDNA.
Druga część konferencji, Od bio-molekuł do syntetycznych organizmów, obejmowała dwie sesje. W
pierw-Fot. 3. Monografia 100-lecie
Ka-tatedry Biochemii WUM.
Fot. 4. Francis H. Crick
szej, zatytułowanej DNA – teraźniej-szość, Wojciech T. Markiewicz (Po-znań) omówił początki, dokonania i perspektywy biologii chemicznej, a w szczególności biologii chemicznej kwasów nukleinowych. Za pierw-szego biologa chemicznego można uznać Josepha Priestleya [2], od-krywcę tlenu w roku 1774, a wcze-śniej kilku nowych gazów, między innymi amoniaku i podtleneku azo-tu (gaz rozweselający).
Dzisiaj trudno sobie wyobrazić analizy procesów mechanizmów biologicznych bez znajomości budo-wy przestrzennej biomolekuł (Ma-riusz Jaskólski, Poznań). Struktura podwójnej helisy DNA, która dała początek biologii strukturalnej, jest ikoną biologii molekularnej. Budo-wy rybosomu (największego rybo-zymu) czy splicesomu, a także wielu białek i ich kompleksów również z kwasami nukleinowymi stanowią potwierdzenie tzw. „reguły kciu-ka” zaproponowanej przez Francisa Cricka sugerującą, że najlepszym sposobem na uchwycenie funkcji jest znajomość struktury danej ma-krocząsteczki.
Diagnostyka pacjentów z podej-rzeniem choroby genetycznej po-zostaje wyzwaniem dla ekspertów i klinicystów. Tomasz Żemojtel (Berlin) pokazał jak integracja bio-informatycznej analizy fenotypów i sekwencjonowania nowej genera-cji w obrębie jednej procedury dia-gnostycznej umożliwia skuteczną implementację diagnostyki różnico-wej w genetyce medycznej. W szcze-gólności podkreślono użyteczność dla diagnostyki narzędzi takich jak Phenix, Exomiser i Genomiser, któ-re wykorzystują Human Phenotype Ontology.
Inną nową dyscypliną naukową rozwijającą się dynamicznie jest obecnie biologia syntetyczna. O jej narodzinach, dotychczasowych do-konaniach i perspektywach dysku-tował Marek Figlerowicz (Poznań).
W sesji zatytułowanej DNA-per-spektywy Adam Krętowski (Biały-stok) pokazał różne zastosowania technologii DNA w medycynie pre-cyzyjnej, która w przeciwieństwie do medycyny spersonalizowanej ma
dużo większe szanse skutecznego zaistnienia oraz rozwoju.
Chociaż ogólnie znany jest fakt, że mamy wspólny genom, ludzie różnią się od siebie. Zmienność w obrębie ludzkiej populacji dotyczy nie tylko cech związanych z budową ciała (wzrost, kształt czaszki, kolor włosów) czy cech fizjologicznych (wydolność, siła, poziomy hormo-nów i enzymów), ale również cech osobowościowych, takich jak różne-go typu talenty, skłonność do agre-sji czy skłonności do uzależnień. Za wszystkie ludzkie cechy odpowiada-ją dwa, wzajemnie na siebie oddzia-łujące, komponenty: środowisko i geny (tło genetyczne). W genomie człowieka występują różnego typu warianty genetyczne, wspólnie skła-dające się na zmienność genetycz-ną człowieka. Powszechgenetycz-ną formą zmienności genetycznej są zamiany pojedynczych nukleotydów (SNP), a także zmienność liczby kopii (CNV). W genomie człowieka występują miliony SNP i tysiące CNV. Z wy-jątkiem rzadkich chorób genetycz-nych, tylko nieliczne ludzkie cechy determinowane są według prostego, jednogenowego modelu. Większość cech determinowana jest przez wiele genów, a dodatkowo modyfikowa-na jest przez różne czynniki środo-wiskowe. Podobny sposób dziedzi-czenia występuje również u innych organizmów w tym zwierząt i roślin (Piotr Kozłowski, Poznań). Michał Jasiński (Poznań) przedstawił re-ferat o precyzyjnej hodowli roślin. Oznacza ona również rozwiązania oparte o badania asocjacyjne geno-mów oraz identyfikację genów kan-dydujących, odpowiedzialnych za ważne użytkowo cechy fenotypowe. Przykładem takich genów mogą być np. geny kodujące białka ABC (ang. ATP Binding Casette transporters), od-powiedzialne za adaptację roślin do zmiennych warunków środowisko-wych, na przykład w odpowiedzi roślin na stres abiotyczny powodo-wany niedoborem wody oraz infek-cje patogenów grzybowych. Na wy-branych przykładach zilustrowano, jak znajomość zależności między sekwencją genu a określoną cechą fenotypową może przyczynić się do tworzenia nowych rozwiązań w dziedzinach związanych z produk-cją żywności.
Ostanią częścią konferencji była sesja jubileuszowa pt. Kod genetycz-ny i centralgenetycz-ny dogmat biologii moleku-larnej. Miała ona charakter otwarty i popularnonaukowy. Odbyła się ona w Auli NOVEJ Akademii Muzycznej im. I. Paderewskiego w Poznaniu. Przypomniano fakty (książka What is Life? A. Schroedingera, centralny dogmat biologii molekularnej) i od-krycia (model helikalnej struktury DNA czy synteza polifenyloalaniny na matrycy poliU w ekstrakcie ko-mórkowym), które doprowadziły do poznania zasad kodowania gene-tycznego w 1961 r. oraz pełnej tabe-li kodu genetycznego w roku 1966. Jak wielkie i przełomowe były to odkrycia, najlepiej świadczy rozwój inżynierii genetycznej i biotechnolo-gii, o czym mówił Jan Barciszewski, Poznań. Przy okazji przypomniano, że dla rozszyfrowywania mechani-zmów kodowania znaczący wkład miał Michael Sela (Mieczysław Sa-lomonowicz). Ten urodzony w 1924 roku w Tomaszowie Mazowieckim krewny Juliana Tuwima i dobrze wykształcony chemik podpowie-dział M. Nirenbergowi w jaki spo-sób można rozpuścić polifenyloala-ninę powstałą w wyniku translacji polyU. Był on wówczas jedynym badaczem, który wiedział, że prak-tycznie jedynym rozpuszczalnikiem tego polipeptydu jest 30% roztwór bromowodoru w lodowatym kwasie octowym. Takiej unikalnej wiedzy nikt poza Selą wówczas nie posiadał i można przypuszczać, że bez dysku-sji Nirenberga z Selą odkrycie kodu genetycznego nastąpiłoby znacznie później. Warto wiedzieć, że Michael Sela był również Prezesem Instytutu Naukowego Weizmana w Rehovot (Izrael). Jest także członkiem Pol-skiej Akademii Umiejętności.
W celu popularyzacji najnow-szych zdobyczy nauk biologicz-nych, Instytut Chemii Bioorganicz-nej PAN przekazał dla szkół po-nadpodstawowych Województwa Wielkopolskiego aktualną wersję tabeli kodu genetycznego, aby była źródłem inspiracji dla młodzieży, szczególnie w szkolnych gabinetach
biologiczno-chemicznych. Maciej
Błaszak (Poznań) szeroko omówił osiągnięcia Francisa Cricka w ob-szarze biologii molekularnej a także
dokonania w neurologii. W ostatnim wystąpieniu konferencyjnym Marek Figlerowicz (Poznań) przedstawił Genetyczną Mapę Polski,, nowy projekt badawczy mający na celu poznanie ok. 6 tysięcy
mów i opracowanie geno-mu typowego Polaka.
Na zakończenie kon-ferencji upamiętniającej 3 rocznice związane z DNA wystąpił Chór Kameralny Instytutu Chemii Bioorga-nicznej Polskiej Akademii Nauk (jedyny taki w PAN) pod dyrekcją Alicji Szelu-gi, złożony z doktorantów i młodych pracowników
nauki ICHB PAN. W pierwszej czę-ści koncertu Chór śpiewał utwory z repertuaru muzyki dawnej. Psalm „Nieście chwałę mocarze” polskie-go kompozytora renesansowepolskie-go Mikołaja Gomółki, oraz tradycyjną pieśń hiszpańską również z okresu renesansu – Riu riu Chiu w aranżacji Lindy Spevacek. Następnie zapre-zentowano blok muzyki ludowej i rozrywkowej. Najpierw zabrzmiała znakomita kompozycja Mikoła-ja Góreckiego „Z Torunia Mikoła-ja pa-robecek”, a potem kurpiowska przyśpiewka „Oj nasi jadą”. Kolejnym utworami były, buł-garski utwór ludowy „Ergen-deda” oraz francuska pieśń renesansowa „Tourdion”. Jako ostatnia zabrzmiała kompo-zycja Grega Gilpina „Why we sing”. Po chórze na scenie po-jawiło się Duo Wolańska/Gajda, w skład którego wchodzą dok-toranci poznańskiej Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego, Julia Wolańska-Gajda (fortepian) oraz Michał Gajda (akordeon). Duet ten, istniejący od roku 2014, ma już na swoim koncie zwycięstwa w mię-dzynarodowych konkursach mu-zycznych, a w roku 2017 odbędzie turnee po Stanach Zjednoczonych, występując m.in.w Carnegie Hall w Nowym Yorku. Artyści zapre-zentowali trzy utwory: „Sonatę na fortepian i akordeon cz. I” Bernhar-da Molique’a, własne opracowanie na akordeon i fortepian „Wariacji na temat Paganiniego” Witolda Lu-tosławskiego, a występ zakończyli swoją interpretacją „Libertanga” Astora Piazzolli. Relacja wideo z
konferencji – Platon TV – http:// platontv.pl/show/6801 (oprac. rela-cji: Profesorowie: Jan Barciszewski, Maciej Stobiecki, Michał Sobkowski i Marek Figlerowicz, Instytut
Che-mii Bioorganicznej Pol-skiej Akademii Nauk, ul. Noskowskiego 12, 61704 Poznań).
Doroczna konferen-cja „Gliwickie Spotka-nia Naukowe” (Fot. 5–8)
odbyła się w Gliwicach, w dniach 18–19 listopada 2016 r. XX edycję GSN zor-ganizowały Stowarzysze-nie na Rzecz Wspierania Badań nad
Rakiem, Centrum
On-kologii-Instytut im.
Marii
Skłodowskiej--Curie Oddział w Gli-wicach i Politechnika Śląska. W konferen-cji uczestniczyło 215 osób, w tym 18 wy-kładowców z zagra-nicy (Niemcy,
Finlan-dia, USA, Anglia, HolanFinlan-dia, Fran-cja, Izrael, Rosja, Hiszpania, Szwecja, Norwegia), a nadto studenci – magistranci i dok-toranci. Spotkania są plat-formą wymiany informacji między polskimi naukowca-mi z wielu regionów kraju, i pracownikami naukowymi z wiodących ośrodków na ca-łym świecie. Tematyka konfe-rencji od lat wiąże się z gene-tycznymi i epigenegene-tycznymi aspektami rozwoju, dojrza-łości i powstawania chorób, ze szczególnym uwzględnieniem procesów nowotworowych; zapro-ponowana problematyka za-warta była w pięciu sesjach programowych: Sesja I: Cros-stalk between the Heat Shock Response and Cancer; Sesja II:Molecular and Numerical Gears of Circadian Clocks; Sesja III:Chromatin Structu-re and Modulation of Trans-cription; Sesja IV:Regulatory RNA; Sesja V:Biomaterials and Medical Biotechnology.
W sesji poświęconej powiąza-niom pomiędzy procesami nowo-tworowymi a odpowiedzią na stres,
Gabrielle Multhoff omawiała wpływ białka opiekuńczego HSPA1 – z czę-stą nadekspresją w różnych typach nowotworu i występującego na powierzchni komórek nowotworo-wych – na oporność nowotworów na leczenie promieniowaniem. Równo-cześnie jednak to samo białko może ułatwiać niszczenie komórek nowo-tworowych przez system immuno-logiczny pacjenta, poprzez apoptozę stymulowaną granzymem B. Wyniki tych badań posłużyły do opracowa-nia metody leczeopracowa-nia nowotworów, która jest obecnie na II etapie badań klinicznych. Lea Sistonen skupiła się przede wszystkim na regulacji eks-presji genów stresu komórkowego
w komórkach nowo-tworowych i analizie powiązania pomię-dzy zmianami eks-presji genów (hamo-wania i indukcji), se-kwencji regulujących oraz zmian struktury chromatyny. Michael Sherman swoje wy-stąpienie poświęcił analizie regulacji białka HSP70 w rozwoju nowotworu. Oddziaływa-nie tego białka z ko-chaperonem Bag3 reguluje zarówno działalność normalnych komórek, jak i kontro-luje wiele szlaków sygnałowych w komórkach nowotworowych. Obni-żenie poziomu kompleksu HSP70--Bag3 w komórkach nowotworo-wych ogranicza ich rozwój i prze-rzutowanie. Wyniki badań przedsta-wione przez prelegenta wskazują na powiązanie kompleksu HSP70-Bag3 z kierowaniem białek do proteaso-mów i regulacją funkcjonowania ry-bosomów. Wykład Macieja Żylicza
był poświęcony relacjom po-między zmutowaną postacią białka TP53 a białkami opie-kuńczymi HSPA1 i DNAJB1. Kompleks pomiędzy tymi białkami ogranicza apoptozę komórek nowotworowych i w wyniku tego powoduje oporność na czynniki indu-kujące uszkodzenie DNA używane w leczeniu. Wiesła-wa Widłak omówiła wpływ czynnika transkrypcyjnego indukowanego stresem (HSF1) na rozwój raka piersi i śmiertelność u pacjentów z tym nowotworem.
Fot. 8. Andrew Binns,
EARC.
Fot. 6. Prof.
Krzysz-tof Składowski.
Fot. 5. Prof. Joanna
Rzeszowska.
Fot. 7. Prof. Mieczysław Chorąży i Marek
HSF1 ułatwia rozmnażanie i nie-zorganizowany wzrost kolonii, po stymulacji estrogenem. Wystąpie-nie Doroty Ścieglińskiej poświęcone było mniej znanemu białku stresu, HSPA2, do tej pory uważanemu za białko specyficznie regulujące sper-matogenezę. Jednak HSPA2 wystę-puje też w innych typach komórek, min. w komórkach skóry, gdzie jak wykazała prelegentka, reguluje ho-meostazę epidermy, przede wszyst-kim różnicowanie keratynocytów.
Sesja II w całości poświęcona była analizie i implikacjom wynikających z obecności cyklu okołodobowego. Hans Reinke omawiał powiązania cyklu okołodobowego z aktywacją odpowiedzi na stres i regulacją auto-fagii. Autor wykazał, że geny odpo-wiedzialne za cykliczne zmiany au-tofagii i jej regulację związaną z wie-kiem są konserwowane ewolucyjnie i podobne mechanizmy odpowiada-ją za tę regulację u nicienia Caenor-habditis elegans, myszy i człowieka. Personalizacją leczenia nowotwo-rów związaną ze zróżnicowaniem wrażliwości na skutki uboczne i wyleczalnością zajmował się w swo-im wystąpieniu Francis Levi. Tzw. chronoterapia oparta na monitoro-waniu indywidualnego cyklu około-dobowego i podawaniu leku w fazie jego maksymalnej tolerancji przez zdrowe komórki owocowała do pię-ciokrotnie zwiększonej tolerancji na leki i wydłużonym czasem przeży-cia u pacjentów z przerzutami z raka odbytu. Elam Farshadi omawiała sposób regulacji cyklu komórkowe-go przez białka odpowiedzialne za cykl okołodobowy. Regulacja po-działów komórkowych in vivo jest związana z cyklem okołodobowym, również in vitro taka regulacja może się ujawniać, a białka za nią odpo-wiedzialne Bmal1 i Clock regulują długość fazy G2 cyklu komórko-wego. Wystąpienie Celine Feilett skupiało się na badaniach dynamiki oscylacji cyklu okołodobowego w pojedynczych komórkach i analizie populacji komórek poprzez poje-dyncze cykle komórkowe. Joanna Rzeszowska-Wolny w swojej pracy pokazywała cykliczne zmiany ilości reaktywnych form tlenu w komór-kach czerniaka i raka jelita grubego hodowanych in vitro. Obserwacja cykliczności zmian (co 6 godzin w
przypadku melanomy) pozwala na doszukiwanie się powiązań produk-cji reaktywnych form tlenu z cyklem okołodobowym. Krzysztof Psiuk--Maksymowicz opisał powstającą dla celów badawczych platformę BioTest, która ma umożliwić opera-cje i analizę danych biomedycznych, szczególnie genomicznych, prote-omicznych i transkryptprote-omicznych, co pozwoli na ich lepsze wykorzy-stanie w diagnostyce i leczeniu. Wystąpienie Marka Żurawskiego poświęcone było szczególnej techni-ce badania oddziaływań międzyczą-steczkowych MicroScale Termopho-resis. Technika ta oparta na pomia-rze ruchu cząsteczki w gradiencie temperatury, pozwala na precyzyjne określenie wiązania różnych związ-ków do białek, kwasów nukleino-wych i niewielkich cząsteczek.
Sesja III poświęcona strukturze chromatyny i regulacji transkryp-cji była organizowana przez człon-ków EACR. Marcelo Aldaz, w któ-rego laboratorium sklonowano gen WWOX, jako przypuszczalny gen supresorowy, opisywał ostatnie wyniki badań nad rolą tego genu w patologii. Defekty w ekspresji genu WWOX, obecne w około 40% przypadków szpiczaka mnogiego, są odpowiedzialne za deregulację naprawy uszkodzeń DNA i zwięk-szoną niestabilność genetyczną, co przyczynia się do szybkiego naby-wania oporności na terapię. Dodat-kowo uszkodzenia genu WWOX zaobserwowano w dziedzicznych przypadkach chorób centralne-go układu nerwowecentralne-go (recesywna dziecięca epileptyczna encefalopa-tia). Badania na mysim modelu tych zaburzeń pozwoliły na stwierdzenie zaniku pewnych klas neuronów ha-mujących w podwzgórzu, zmiany te prowadziły też do powstawania w tym miejscu stanów zapalnych. Rami Aqeilan skupiał się przede wszystkim na roli białka WWOX w aktywacji i rozwoju nowotworów piersi. Zmniejszona ekspresja tego genu ograniczała naprawę DNA i zwiększała niestabilność genetycz-ną. Gen ten jest powszechnie zablo-kowany w raku piersi i ten czynnik jest odpowiedzialny za rozwój no-wotworu. Równocześnie u myszy z usuniętym genem WWOX obserwo-wano zwiększoną ilość podwójnych
pęknięć DNA i zwiększony procent apoptoz, prawdopodobnie zwią-zanych z neurodegeneracją obser-wowaną u myszy z nokautem tego genu. Andrzej Bednarek zwracał szczególną uwagę na rolę ścieżki sy-gnałowej Notch w progresji choroby nowotworowej. Dane z ekspresji ge-nów ponad 5000 próbek pacjentów z różnymi typami nowotworów wykazały istnienie korelacji pomię-dzy zaburzeniem drogi sygnałowej Notch, a nawrotem choroby, przy czym korelacje te zależały od typu nowotworu. Dalsze badania wska-zały na możliwość zastosowania różnicujących sygnatur Notch do predykcji prognozy postępu choro-by. Ostatnie wystąpienie w tej sesji było poświęcone analizie dynamiki i organizacji chromatyny. Duże do-meny strukturalne wewnątrz chro-mosomów nie są stałe, ale wydają się zależne od aktywacji genów i transkrypcji. Jak wykazał Sergey Razin, największą rolę w ukształ-towaniu struktury chromatyny ma poziom acetylacji histonów, który bezpośrednio wpływa na stopień jej spójności.
W sesji IV, poświęconej regula-torowemu RNA Angel Barco zaj-mował się regulacją transkrypcji w podwzgórzu, związaną z długo-trwałą plastycznością neuronalną. Transkrypcja ta 1jest regulowa-na również regulowa-na poziomie epigene-tycznym, poprzez potransalacyj-ne modyfikacje histonów – przede wszystkim metylacje (hamująco) i acetylacje (aktywująco). Zaburzenia tych modyfikacji w neuronach rejo-nu podwzgórza wpływają silnie na rozwój różnorodnych chorób neu-rologicznych. Włodzimierz Krzyżo-siak w swoim wystąpieniu omawiał choroby związane z powielaniem
powtarzalnych,
trójnukleotydo-wych sekwencji i ich regulację przez RNA. Specyficzne mikro-RNA regu-lujące gen DMPK odpowiedzialny za rozwój dystrofii miotonicznej 1, częściowo (mir-15b/16) wiążą się z sekwencjami powtarzalnymi, co po-zwala je wiązać z rozwojem choroby wynikającej z powielania tych frag-mentów genomu. Innym rodzajem chorób związanych z powielaniem sekwencji powtarzalnych jest grupa chorób „poliglutaminianowych”, z których najbardziej znana jest
pląsa-wica Huntingtona. Do tej pory udało się stworzyć metodę pozwalającą na selektywne wiązanie zmutowanego genu. Krzysztof Chyliński zapre-zentował słuchaczom nową metodę, szeroko rozprzestrzeniającą się w naukach przyrodniczych – CRISPR--Cas, pozwalającą na selektywne cięcie wybranych sekwencji dzięki ich homologii do krótkich fragmen-tów RNA zwanych crRNA. Takie fragmenty związane są z nukleazą Cas9, co umożliwia programowaną edycję genomu. Mimo już szerokie-go rozpowszechnienia narzędzie jest wciąż udoskonalane, szczegól-nie ze względu na problemy z prze-dostawaniem się białka Cas9 do ko-mórki. Użycie oczyszczonych skład-ników znacząco poprawia efektyw-ność dostarczania białka Cas9 wraz z csRNA do komórki, pozwalając na znacznie lepszą specyficzność otrzymywanych mutantów (zarów-no wycinanych, jak i wklejanych). Marek Los przedstawił opis pętli regulatorowej miR301-Akt, wpły-wającej na szlak sygnałowy stymu-lujący migrację i podział komórek. Regulacja białek Akt,PI3K, PTEN i FoxF2 przez miR301, pozwala na po-szukiwanie nowych leków przeciw-nowotworowych wykorzystujących tę zależność. Krzysztof Fujarewicz przedstawił prosty, matematycz-ny model wpływu promieniowania jonizującego na regulację poziomu mRNA przez różne miRNA. Model został oparty na obserwacjach zmia-ny poziomu RNA i ekspresji genów po napromienianiu. Witold Konop-ka w swoim wystąpieniu przedsta-wił wyniki badań nad modelowa-niem ekspresji genów dwóch białek biorących udział w regulacji obróbki RNA: TDP-43 i Dicer. W warunkach stymulacji neuronalnej, ograni-czenie ekspresji TDP-43 powoduje uszkodzenie mechanizmów krótko-trwałej plastyczności w podwzgó-rzu, zaburzenia wypustek dendry-tycznych i niektórych receptorów. Również zablokowanie białka Dicer, głównego enzymu w produkcji miR-NA, powoduje zmiany w pamięci szczurów.
Sesja V została otwarta wykła-dem Mehrdada Rafata, na temat rozwoju biotworzonej rogówki LinkCor® – bezkomórkowej, ale
na-śladującej tkankę masy, która
za-stępuje ludzką rogówkę. LinkCor® może nawet całkowicie zastąpić uszkodzoną lub chorą rogówkę, co pozwoli przy mniejszym nakła-dzie finansowym, ograniczyć śle-potę wynikającą z uszkodzeń ro-gówki. Judith Staerk przedstawiła badania nad regionami związanymi z laminami w chromatynie komórek macierzystych i dojrzałych komó-rek krwi. W komórkach limfoidal-nych rejony związane z laminami nietypowo zawierają sekwencje aktywne transkrypcyjne i zawiera-ją zróżnicowane markery epigene-tyczne dla różnych typów komórek i typów miejsc wiążących laminy. Emilia Wiecheć zajmowała się ana-lizą głównego szlaku metabolizmu glukozy, szczególnie enzymami PFKFB3 i PFK1 w komórkach rzystych (iPSc), komórkach macie-rzystych nowotworów, komórkach nowotworowych i komórkach nor-malnych. Autorka wykazała zróż-nicowanie ekspresji tych białek w badanych komórkach i inną odpo-wiedź na hamowanie PFKPB3. Wy-kład Jacka Kubiaka skupiony był na badaniach mechanizmu chroniczne-go odrzucania przeszczepu. Badania wykazały zależność chronicznego odrzucenia przeszczepu od sygna-lizacji RhoA w monocytach/makro-fagach, co daje szansę na opracowa-nie nowej, przeciwodrzuceniowej strategii. Wykład Anny Mielańczyk omówiła metody dostarczania do-ksorubicyny do guza, aby uniknąć silnych efektów ubocznych związa-nych z tym lekiem. Autorka zajęła się polimetakrylanami jako nośni-kiem ułatwiającym dostępność do-ksorubicyny, ograniczającym efekty uboczne i ochraniającym lek przed przedwczesną degradacją. Koniu-gaty zawierające czteroramienne gwiazdy, z niską zawartością dokso-rubicyny były najbardziej obiecujące w testach na komórkach in vitro.
W Sesji Plakatowej uczestni-cy konferencji zaprezentowali 104 prace tematycznie osadzone w sek-cjach: Mathematical modeling of biological processes and structures; Regulation of cellular processes in normal and pathological cells; Tran-scriptome and proteome; Molecular markers and targets; New methods, new molecules and new approaches; New molecules and new therapies.
Konkurs plakatów wyłonił laure-atów; I nagroda: plakat nr 56, Ewa Marek, Anna Lalik, Roman Jaksik: Stability of references gene expres-sion in cells exposed to stressing factors; II nagroda: plakat nr 36, Małgorzata Krześniak, Agnieszka Gdowicz-Kłosok, Artur Zajkowicz,I-wona Matuszczyk, Marek Rusin: DUSP13 gene – the novel potential p53 target; III nagroda: plakat nr 60, Anna Walaszczyk, Monika Pi-etrowska, Anna Wojakowska, Agata Abramowicz, Paweł Rodziewicz, Jo-anna Polańska, Katarzyna Behrendt, Elżbieta Nowicka,Rafał Tarnawski, Piotr Widłak: Identification of se-rum proteins as potentially useful biomarkers associated with risk of metastasis of breast cancer patient; IV nagroda: plakat nr 74, Małgorza-ta Burek, Sylwia Waśkiewicz, Anna Lalik, Sebastian Student, Tadeusz Bieg, Ilona Wandzik: Thermorev-ersible soft matrices for 3D cell cul-ture based on glycosylated PNIPAM microgels. Wyróżnienia otrzymali: Artem V. Luzhin, Artem K. Velic-hko, Sergey V. Razin, Omar L. Kan-tidze za plakat nr 16: Automated analysis of cell cycle phase-specific DNA damage; Marek Rojczyk, Ja-rosław Wasilewski, Tadeusz Osad-nik, Ireneusz Szczygieł, Wojciech Adamczyk, Dominika Rojczyk, Mar-iusz Gąsior, Ziemowit Ostrowski za plakat nr 13: Impact of coronary artery myocardial bridge on the blood flow profile. Numerical sim-ulations in the simplified geometry; .Agnieszka Toma-Jonik, Wiesława Widłak, Tomasz Stokowy, Joanna Tobiasz, Natalia Vydra za plakat nr 29: HSF1 – Dependent changes in the transcription of the MCF7 cells after heat shock or estrogen exposure (wg opracowania Organizatorów GSN).
Fundacja na rzecz Nauki Pol-skiej po raz dwudziesty piąty wręczyła Nagrody Fundacji, które cieszą się opinią najważniejszego wyróżnienia naukowego w Polsce. Nagrody otrzymali czterej wybit-ni polscy uczewybit-ni: profesorowie Jan Kozłowski i Józef Spałek z Uniwer-sytetu Jagiellońskiego, prof. Marek Samoć z Politechniki Wrocławskiej i prof. Bogdan Wojciszke z Uni-wersytetu SWPS (Fot. 9).
Uroczy-stość wręczenia nagród prowadzona przez redaktora Krzysztofa
Michal-skiego odbyła się 8 grudnia br. na Zamku Królewskim w Warszawie, w obecności przedstawicieli władz państwowych, naukowych oraz re-prezentantów środowiska nauko-wego. Nagrody laureatom wręczyli prezes Fundacji prof. Maciej Żylicz oraz przewodniczący Rady Fundacji prof. Leon Gradoń.
Prof. Jan Kozłowski z Instytu-tu Nauk o Środowisku Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UJ został nagrodzony przez FNP w obszarze nauk o życiu i o Ziemi za
sformuło-wanie i eksperymentalną weryfika-cję teorii wyjaśniającej różnorodność strategii życiowych organizmów jako efektu optymalnej alokacji za-sobów. Nagrodą FNP została wyróż-niona teoria ewolucji historii życio-wych organizmów autorstwa prof. Jana Kozłowskiego. Kluczowym dla rozwoju teorii był esej teoretyczny z 1992 r. opublikowany w czasopi-śmie „Trends in Ecology and Evolu-tion”. Laureat opisał w nim, jak or-ganizmy rozporządzają dostępnymi zasobami na potrzeby wzrostu i roz-mnażania oraz jaki ma to wpływ na wiek dojrzewania i masę ciała.
Prof. Józef Spałek z In-stytutu Fizyki im. Mariana Smoluchowskiego Wy-działu Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ otrzymał nagrodę w obszarze nauk matema-tyczno-fizycznych i inży-nierskich za badania
ukła-dów silnie skorelowanych, a w szczególności za sfor-mułowanie modelu t-J. Jest to standardowy model w
teorii układów silnie skorelowanych elektronów. Silne korelacje między elektronami stanowią podstawę wy-jątkowych właściwości fizycznych takich układów, jak niekonwencjo-nalne (wysokotemperaturowe) nad-przewodnictwo i nowe fazy kwan-towe.
Prof. dr hab. inż. Marek Samoć z Wydziału Chemicznego Politechni-ki WrocławsPolitechni-kiej otrzymał Nagrodę FNP w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za odkrycie
nie-zwykłych właściwości optycznych nanomateriałów dla optyki
nieli-niowej. Profesor Marek Samoć jest
specjalistą w dziedzinie chemii fi-zycznej, zaangażowanym w badania nad nowymi materiałami dla opto-elektroniki i fotoniki.
Prof. dr hab. Bogdan Wojcisz-ke z SWPS Uniwersytetu Huma-nistycznospołecznego, Wydział Zamiejscowy w Sopocie, otrzymał Nagrodę FNP w obszarze nauk hu-manistycznych i społecznych za opracowanie modelu sprawczości i wspólnotowości jako podstawo-wych wymiarów poznania społecz-nego. Laureat badał, jak ludzie
spo-strzegają i oceniają innych ludzi oraz samych siebie. Ustalił, że samych siebie spostrzegamy głównie na wy-miarze sprawczości i od tych spo-strzeżeń przede wszystkim zależy poczucie własnej wartości (samooce-na). Natomiast innych postrzegamy z perspektywy odbiorcy głównie na wymiarze wspólnotowości i przede wszystkim od tych spostrzeżeń zale-żą nasze oceny i postawy wobec in-nych osób. Oceniając siebie samych patrzymy z perspektywy sprawcy monitorującego skuteczność działa-nia i bierzemy pod uwagę głównie sprawność w realizacji własnych ce-lów, o których z góry zakładamy, że
są dobroczynne.
Nagrody FNP przyznawane są za
szczególne osiągnię-cia i odkryosiągnię-cia nauko-we, które poszerzają/ przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w po-s t ę p
cywilizacyjny i kul-turowy naszego kraju oraz zapewniają Pol-sce znaczące miejPol-sce w podejmowaniu naj-bardziej ambitnych wyzwań współcze-snego świata. Wyso-kość nagrody 200 tys. zł (wg witryny FNP).
Nagrody Ministra
Nauki i Szkolnictwa Wyższego za Wybitne Osiągnięcia Naukowe otrzymali prof. dr hab. Agnieszka Dobrzyń (Fot. 10), prof. dr hab. Ra-fał Weron i prof. dr hab. Szczepan
Zapotoczny, za całokształt dorobku – prof. dr hab. Jacek Otlewski.
Prof. dr hab. Agnieszka Dobrzyń, kierownik Pracowni Sygnałów Ko-mórkowych i Zaburzeń Metabo-licznych Instytutu Nenckiego. Bada szlaki sygnałowe i mechanizmy re-gulujące ekspresję genów zaanga-żowanych w patogenezę cukrzycy typu 2. Badania prowadzone przez grupę Prof. Dobrzyń doprowadziły do odkrycia nowych mechanizmów regulujących wydzielanie insuliny oraz autofagię komórek beta trzust-ki, a także do opracowania testu do wczesnej diagnostyki stanu przed-cukrzycowego i cukrzycy typu 2. Laureatka Nagrody kierowała kil-kunastoma projektami naukowymi, w tym również grantami europej-skimi. Jest współautorem 70 publi-kacji naukowych o współczynniku Hirscha 26 oraz rozdziału w książce i międzynarodowego patentu.
Prof. Rafał Weron z Politechni-ki WrocławsPolitechni-kiej Politechni-kieruje Zespołem Modelowania Ekonomicznego w Katedrze Badań Operacyjnych, Fi-nansów i Zastosowań Informatyki. Laureat specjalizuje się m.in. w za-rządzaniu ryzykiem, symulacjach komputerowych, prognozowaniu na rynku elektroenergetycznym oraz stosowaniu narzędzi statystyki obliczeniowej do zagadnień finanso-wych i ubezpieczeniofinanso-wych. Z racji bogatego doświadczenia i ogromnej wiedzy Profesor często jest zatrud-niany jako konsultant firm finanso-wych, energetycznych oraz informa-tycznych.
Jest członkiem Komitetu Staty-styki i Ekonome-trii PAN, aktyw-nym redaktorem czasopism ARGO, C o m p u t a t i o n a l Statistics, Journal of Energy Engine-ering, Journal of Energy Markets oraz Operations Research and De-cisions. Napisał monografię „Mo-deling and Forecasting Electricity Loads and Prices: A Statistical Ap-proach” (Wiley, 2006). Artykuły pu-blikował w prestiżowych
czasopi-Fot. 10. Laureaci Nagrody MNiSW. Fot. 9. Od lewej: prof. B. Wojciszke,
prof. J. Spałek, prof. M. Samoć, prof. J. Kozłowski.
smach z listy filadelfijskiej: Energy, Energy Economics, Energy Policy, IEEE Transactions on Power Sys-tems, IEEE Transactions on Smart Grid, International Journal of Fore-casting czy Renewable and Susta-inable Energy Reviews.
Prof. dr hab. Szczepan Zapotocz-ny, z Zakładu Chemii Fizycznej i Elektrochemii UJ zajmuje się bez reszty badaniami nad syntezą mate-riałów nanostrukturalnych polime-rowych i hybrydowych do zastoso-wań fotochemicznych i biomedycz-nych. Jego dorobek zawarty jest w 90 specjalistycznych publikacji, cy-towanych ponad 1300x.
Prof. dr hab. Jacek Otlewski,
kie-ruje Zakładem Inżynierii Białka na
Wydziale Biotechnologii
Uniwersy-tetu Wrocławskiego. Jego
specjal-ność naukowa koncentruje się wo-kół: inżynierii białka, chemii białka, oddziaływania białko-białko, stabil-ności i zwijania białek, proteazy i ich inhibitorów białkowych, projek-towania białek, selekcji wariantów białek z bibliotek prezentowanych na fagach oraz NMR i krystalografii białek.
Odbył staże naukowe w Stanach Zjednoczonych, Norwegii i Niem-czech. Jest współautorem 8 paten-tów lub zgłoszeń patentowych, re-cenzentem 49 doktoratów, 25 habi-litacji, 17 wniosków profesorskich. Profesor był m.in. członkiem sekcji Biologii Molekularnej, Biochemii i Biofizyki w KBN, członkiem Ko-mitetu Biochemii I Biofizyki PAN, dziekanem Wydziału Biotechnolo-gii Uniwersytetu Wrocławskiego (2006–2012). Obecnie działa m.in. jako Członek Rady Naukowej In-stytutu Immunologii i Terapii Eks-perymentalnej PAN i Członek Rady Kuratorów Polskiej Akademii Nauk (2010-obecnie). Laureat Nagrody MNiSW kieruje 10 projektami mię-dzynarodowymi i 12 grantami kra-jowymi. Bierze udział w pracach re-dakcji czasopism naukowych: „Cen-tral European Journal of Biology” i „Postępy Biochemii”. Jest człon-kiem – korespondentem PAN od 2004 roku oraz członkiem European Molecular Biology Organization, Academia Europaea. Rozbudowane informacje o wszystkich laureatach
i regulaminie nagrody w witrynie MNiSW: http://www.nauka.gov. pl/aktualnosci-ministerstwo/na- grody-ministra-za-2016-rok-rozda-ne.html. (opracowanie na podstawie inf. w witrynie MNiSW, PWr, UWr, UJ)
Profesorowie Ryszard Kierzek i Douglas H. Turner – badacze RNA – otrzymali Polsko-Ame-rykańską Nagrodę Na-ukową przyznawaną wspólnie przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej i Amerykańskie Stowarzy-szenie na rzecz Postępu Nauk (AAAS). Uhono-rowani naukowcy (Fot. 11) zostali wyróżnieni za
badania prowadzone w
ponad 30-letniej współpracy nad właściwościami termodynamiczny-mi, biologicznymi i strukturalny-mi kwasu rybonukleinowego oraz syntezy chemicznej RNA. Dzięki wynikom ich badań możliwe jest przewidywanie struktury dowolne-go RNA na podstawie jedowolne-go sekwen-cji. Badania Laureatów pozwoliły określić termodynamiczne reguły fałdowania RNA; obecnie metoda ta jest używana przez większość grup zajmujących się RNA. Wspólne pra-ce Laureatów rozszerzyły wiedzę o natywnych RNA, w tym także sko-relowanych z wieloma chorobami człowieka. Od kilku lat zajmują się wykorzystaniem modyfikowanych oligonukleotydów do modulacji ak-tywności biologicznej patogennych RNA, w tym do inhibicji namna-żania wirusa grypy. Ich znaczącą współpracę, potwierdza m.in. impo-nująca liczba 60 wielokrotnie cyto-wanych wspólnych publikacji
Prof. Ryszard Kierzek kieruje Zakładem Chemii i Biologii Struk-turalnej Kwasów Nukleinowych w Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu. Zajmuje się che-mią bioorganiczną i biologią struk-turalną RNA. W swoich badaniach wykorzystuje wiedzę z zakresu che-mii, biologii, termodynamiki, bioin-formatyki oraz struktury RNA do modulacji aktywności biologicznej RNA skorelowanych z chorobami człowieka.
Prof. Douglas H. Turner jest
chemikiem, absolwentem Uniwer-sytetu Harvarda w USA. Doktorat z dziedziny chemii fizycznej uzy-skał w 1972 roku na Uniwersytecie Columbia, a po zakończeniu stażu podoktorskiego na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley został profesorem na Wy-dziale Chemii na Uniwersy-tecie w Rochester, z którym jest związany do dziś. Prof. Turner jest międzynarodo-wym ekspertem w dziedzi-nie biofizyki RNA, w szcze-gólności w zakresie termo-dynamiki RNA – parame-trów wykorzystywanych do przewidywania fałdowania RNA znanych jako reguły Turnera. Jego publikacje są cytowane ponad 15 000 razy.
Ceremonia wręczenia Polsko--Amerykańskiej Nagrody Nauko-wej odbyła się 15 listopada 2016 r. w Pałacu Sobańskich w Warszawie. Laudację wygłosił prof. Andrzej Le-gocki, który nominował laureatów do konkursu, dyplomy wręczyli laureatom prof. Maciej Żylicz, pre-zes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz dr E. William Colglazier, re-daktor naczelny prestiżowego kwar-talnika Science & Diplomacy wyda-wanego przez AAAS. Szczegółowe informacje o konkursie i laureatach w http://www.fnp.org.pl/laureaci- -polsko-amerykanskiej-nagrody-na-ukowej-2016/ (wg witryny FNP).
Wybitni naukowcy, brytyjski ma-tematyk i fizyk prof. Roger
Penro-se oraz polski fizyk prof. Andrzej Trautman (Fot. 12) otrzymali
odzna-czenia państwowe z rąk prezydenta RP za osiągnięcia w pracy naukowej. Było to podczas uroczystego zakoń-czenia Konferencji Fale grawitacyjne – aspekty matematyczne, informatycz-ne, astrofizyczne i kwantowe. Profesor Roger Penrose otrzymał Krzyż
Ko-mandorski Orderu Zasługi Rzeczy-pospolitej Polskiej za wybitne
osią-gnięcia naukowe w dziedzinie fizy-ki, za rozwijanie polsko-brytyjskiej współpracy naukowej. Profesor Andrzej Trautman otrzymał Krzyż
Komandorski Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy
naukowo-badawczej, za osiągnięcia
Fot. 11. Prof. Ryszard Kierzek
w międzynarodowej współpracy na-ukowej.
Sir Roger Penrose (85 l.), profe-sor Uniwersytetu Oksfordzkiego zajmuje się fizyką matematyczną, matematyką, a także filozofią na-uki oraz zajmuje się ogólną teorią względności, kosmologią, pracuje nad kwantową teorią grawitacji. Jest członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk. Współpracował m.in. ze Stephenem Hawkingiem, udowodniając z nim twierdzenie o osobliwościach w ogólnej teorii względności. Obaj z Hawkingiem zostali także w roku 1988 laureata-mi Nagrody Wolfa w dziedzinie fi-zyki. Uhonorowany uczony dokonał w swojej karierze szeregu odkryć (m.in. sformułował teorię twisto-rów, czy hipotezę kosmicznej cen-zury dotyczącej natury osobliwości we Wszechświecie).
Pan profesor An-drzej Trautman (83 lat), członek rzeczywi-sty PAN, jest emery-towanym profesorem
Uniwersytetu
War-szawskiego. W pracy badawczej zajmował się m.in. ogólną teo-rią względności, pra-cami z zakresu fizyki
matematycznej. W
latach 50. ub. wieku
podał argumenty przemawiające za istnieniem fal grawitacyjnych i możliwością ich detekcji; niedawno doświadczalnie potwierdzono ich istnienie. Prof. Trautman zwrócił też uwagę na związki między własno-ściami fal grawitacyjnych i przeno-szeniem przez nie informacji. Wśród wielu wyróżnień wybitny polski naukowiec otrzymał także Medal Mariana Smoluchowskiego Polskie-go Towarzystwa FizycznePolskie-go. Pod-czas uroczystości laudację na rzecz kandydatów do nagrody wygłosił fizyk prof. Iwo Białynicki-Birula z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, a zakończył ją przekonaniem, iż wy-łącznie „nieskrępowana współpraca międzynarodowa i brak ideologicz-nie motywowanej ingerencji w na-ukę są podstawą działania nas, któ-rzy zajmują się nauką” (wg. witryny PTF oraz Nauki w Polsce).
Popularyzatorzy Nauki 2016 są znani! Dwunasta edycja
prestiżo-wego polskiego konkursu organizo-wanego przez serwis PAP Nauka w Polsce i Ministerstwo Nauki i Szkol-nictwa Wyższego wyłoniła najlep-szych, odważnych, twórczych pasjo-natów nauki, umiejących barwnie, zajmująco opowiadać o nauce w me-diach, różnych środowiskach, pod-czas pokazów, którzy, inicjują eks-perymenty wyjaśniające zjawiska w przyrodzie, funkcjonowanie organi-zmów oraz uruchamiają atrakcyjne warsztaty. W konkursie nagradzane są osoby i instytucje, które nie tylko uprawiają naukę, ale z całą determi-nacją przybliżają wiedzę i dylematy naukowe ludziom nie związanym z naukowymi badaniami. Bywa, że popularyzatorzy na zawsze wpajają „nienaukowcom” konieczność śle-dzenia nowości i osiągnięć nauki, a przynajmniej na zawsze zachęcą do zainteresowania lekturą naukową. Kapituła kon-kursu pod kierunkiem prof. Michała Kleibera wybierała laureatów w
pięciu podstawowych
kategoriach: Naukowiec, Animator, Instytucja, Ze-spół i Media. Popularyza-torami Nauki 2016 zostali: Prof. Bogusław Pawłow-ski, dr Piotr SułkowPawłow-ski, prof. Wojciech Dindorf, Chemiczne Koło Naukowe „Flogi-ston”, Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego i Zdzisław Co-zac (Fot. 13). Za cało-kształt działal-ności populary-zacyjnej Kapi-tuła wyróżniła prof. Bogusła-wa Pawłow-skiego z Uni-wersytetu Wro-cławskiego; od
ponad 20 lat profesor głównie upo-wszechnia wiedzę z zakresu ewo-lucji człowieka, a czyni to poprzez wykłady, publikacje, pogadanki w różnych mediach, środowiskach, a dorobek Jego jest ogromny. W ka-tegorii Naukowiec zwyciężył dr Piotr Sułkowski z Wydziału Fizyki
Uniwersytetu Warszawskiego. Lau-reat koordynuje od 2013 r. projekt „Zapytaj fizyka”. Poprzez ten portal każdy ciekawy może przesłać pyta-nie do fizyków, i uzyskać od nich jak najprostszą odpowiedź na nur-tujące pytanie. Aktualnie w portalu znajduje się ponad 600 odpowiedzi na pytania zadane wcześniej. W ra-mach projektu „Zapytaj fizyka” pro-wadzony jest cykl wykładów osa-dzonych na Wydziale Fizyki Uni-wersytetu Warszawskiego; do tej pory wykładowcami byli znakomici naukowcy, a wśród nich: Aleksan-der Wolszczan, Michał Heller, John Ellis, Agnieszka Zalewska, Andrzej Kajetan Wróblewski izy prof. Roger Penrose.
W kategorii Animator nagroda trafiła do prof. Wojciecha Dindor-fa, emerytowanego nauczyciela popularyzującego naukę od 65 lat, poprzez publiczne pokazy z fizyki w Polsce i za granicą. Laureat jest autorem serii 10 płyt pt. „Doświad-czenia Wojciecha Dindorfa” oraz ponad stu publikacji, m.in. w czaso-piśmie The Physics Teacher, dostęp-nym w bibliotekach akademickich całego świata. Kapituła w kategorii Instytucja wyróżniła Wydział Fi-zyki Uniwersytetu Warszawskiego (FUW). Aktywność Wydziału pod względem upowszechniania wiedzy jest rozległa i dynamiczna od bli-sko 50 lat. Propozycje popularyza-torskie znajdują rzeszę odbiorców; co roku niemal 15 tysięcy osób. Dla miłośników nauki, z a c i e k a w i o n y c h naukowymi współ-czesnymi osiągnię-ciami FUW poleca portal „Zapytaj fi-zyka”, Letnią Szko-łą Fizyki, „Fizyczną karuzelą”, otwarte wykłady i pokazy e k s p e r y m e n t ó w w laboratoriach. Chemiczne Koło Naukowe „Flogi-ston” działające od 15 lat przy Wy-dziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej zostało nagrodzone w konkursowej kategorii Zespół. „Flo-giston”, często obecne w mediach, zainicjowało i organizuje Międzyna-rodowy Kongres Młodych Chemi-ków „YoungChem”, adresowany do
Fot. 12. Prof. Andrzej Trautman, prof.
Katarzyna Chałasińska-Macukow, prof. Roger Penrose.
studentów, doktorantów i młodych naukowców z całego świata. Człon-kowie Koła zorganizowali już cztery edycje Festiwalu Nauki „Skołowany Weekend”, a w ramach codziennej działalności organizują pokazy i warsztaty.
W kategorii Media nagroda trafiła w ręce p. Zdzisława Cozaca, twórcy cyklu filmów popularnonaukowych „Tajemnice początków Polski”, opowiadających przede wszystkim o średniowiecznej historii Polski. Wartością cyklu są najnowsze na-ukowe ustalenia dotyczące chrztu Mieszka oraz chrystianizacji pań-stwa pierwszych Piastów. Obecnie autor wyróżnionego cyklu filmów przygotowuje produkcję o poszerza-niu przez Piastów wielkopolskich terytoriów.
Kapituła w omawianej edycji Konkursu przyznała dwa wyróż-nienia, dla dr Magaleny Osial i red. Karoliny Głowackiej. Pierwszym wyróżnieniem doceniono autorski projekt „Manufaktura Naukowców, czyli Uniwersytet Każdego Wie-ku”. Laureatka traktuje projekt jako narzędzie zainteresowania dzieci i młodzieży naukami ścisłymi oraz zachęcenie seniorów do wspólnej nauki z wnuczętami spędzającymi czas pod ich opieką. Drugie wyróż-nienie nagradza redaktorkę radia TOK FM za jej działalność populary-zatorską; W cotygodniowej „Radio-wej Akademii Nauk” porusza bie-żące, ważne tematy ze świata nauki, z zakresu polskich odkryć nauko-wych czy szkolnictwa wyższego, a w sobotnie poranki prowadzi audy-cje popularnonaukowe, poruszające problemy przyrody czy tematykę naukowo – technologiczną. Redak-cja PAP Nauka w Polsce przyznała też pozaregulaminowe Wyróżnienie im. red. Tomasza Trzcińskiego za wzorcową politykę informacyjną. Otrzymała ją Katarzyna Nowicka, rzeczniczka prasowa Centrum Na-uki Kopernik w Warszawie.
Wszyscy nagrodzeni otrzymali dyplomy i statuetki.
Stypendystki 16. edycji progra-mu L’Oreal Polska Dla Kobiet i Nauki (Fot. 14). Program wspiera
zdolne badaczki i promuje ich
osią-gnięcia naukowe. Jury pod prze-wodnictwem prof. Ewy Łojkowskiej wybrało 6 stypendystek; trzy otrzy-mały stypendia habilitacyjne w wy-sokości 35 tys. zł każde, dwie – sty-pendia doktoranckie w wysokości po 30 tys. zł, i jedno magistranckie w wys. 20 tys. zł. W końcu listopa-da 2016 r. podczas uroczystej Gali w Ufficio Primo w Warszawie z udzia-łem osobistości świata nauki, poli-tyki i biznesu, w obecności Wioletty Rosołowskiej, prezes Zarządu L’O-real Polska, uczestnicy wydarzenia mieli przyjemność poznać uhonoro-wane badaczki i tematykę projektów przez nie realizowanych:
Dr Aneta Balcerczyk z Katedry Biofizyki Molekularnej Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska, Uni-wersytetu Łódzkiego; temat pracy naukowej- Epigenetyczne mechani-zmy regulacji metabolizmu komórek śródbłonka; dr Katarzyna Gach-Jan-czak z Zakładu Chemii Biomoleku-larnej Wydziału Lekarskiego, Uni-wersytetu Medycznego w Łodzi; Te-mat pracy naukowej- Ocena poten-cjału przeciwnowotworowego no-wych heterocyklicznych analogów syntetycznych na bazie związków naturalnych; dr Joanna Sułkowska z Interdyscyplinarnego Laboratorium Modelowania Układów Biologicz-nych, Centrum Nowych Technologii
Uniwersytetu
War-szawskiego, Wydział Chemii, Uniwersytet
Warszawski; Temat
pracy naukowej – Rola zapętlenia typu splot na poziomie poje-dynczego białka oraz kilku molekuł,
wyko-rzystując narzędzia
teoretyczne i doświad-czalne z pogranicza biofizyki, biochemii,
ewolucji oraz topologii i teorii wę-złów; mgr Joanna Rzemieniec z Zakładu Neuroendokrynologii Do-świadczalnej Instytutu Farmakolo-gii PAN w Krakowie; Temat pracy naukowej: Neuroprotekcyjny poten-cjał raloksifenu i 3,3’-diindolometa-nu w modelach hipoksji i ischemii: badania na komórkach nerwowych myszy w hodowlach pierwotnych in vitro; mgr Martyna Urbanek z Zakładu Biomedycyny Molekular-nej Instytutu Chemii BioorganiczMolekular-nej
PAN w Poznaniu; Temat pracy na-ukowej- Charakterystyka jądrowych skupień RNA w komórkowych mo-delach chorób poliglutaminowych; Agata Jarmuż, studentka kierunku lekarskiego Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Ło-dzi; Temat pracy naukowej „Wpływ interakcji między receptorami opio-idowymi i kanabinoopio-idowymi na roz-wój tolerancji na działanie związ-ków opioidowych w układzie po-karmowym”. Tematyka projektów
badawczych kobiet-naukowców
skupia się m.in. wokół poszukiwań nowoczesnych leków przeciwno-wotworowych, pełniejszego zrozu-mienia mechanizmu powstawania chorób genetycznych i lepszego po-znania roli białka. Są to zagadnienia ważne dla rozwoju nauki i ochrony zdrowia. (wg witryny L’Oreal dla Kobiet i Nauki)
W październiku 2016 r. po raz szesnasty tygodnik „Polityka” przyznał Nagrody Naukowe (Fot.
15 ) w pięciu kategoriach: nauki hu-manistyczne, społeczne, ścisłe, tech-niczne i nauki o życiu. Jury przyzna-ło nagrody w kategorii: nauki spo-łeczne – dr Adamowi Gendźwiłowi z Uniwersytetu Warszawskiego; nauki o życiu – dr n. med. Marcino-wi KrawczykoMarcino-wi z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; nauki
ścisłe – dr Maciejowi Dołędze z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Laureat jest obecnie urlopowany na Uniwersytecie Wrocław-skim. W kategorii nauki
techniczne – nagrodę otrzymała dr inż. Urszu-la Stachewicz z Akademii
Górniczo-Hutniczej w
Krakowie.
Jednym z finalistów konkursu został członek Polskiego Towarzy-stwa Biochemicznego dr Aleksander Czogalla, adiunkt w Zakładzie Cy-tobiochemii na Wydziale Biotechno-logii Uniwersytetu Wrocławskiego. Dr Czogalla bada naturę zjawisk zachodzących na powierzchniach błon lipidowych na poziomie poje-dynczych cząsteczek, wykorzystu-jąc między innymi metodę „DNA origami”. Nowatorsko poszukuje przyczyn procesów prowadzących
Fot. 14. Stypendystki programu
do powstania nowotworów na po-ziomie błon biologicznych. Pozna-nie tych procesów będzie służyć w przyszłości
projektowa-niu skutecznych terapii. W działalności naukowej wy-korzystuje doświadczenia nabyte w pracy w przemy-śle i w ośrodku badawczo--rozwojowym.
W założeniu inicjatorów Konkursu Nagrody Na-ukowe „Polityki” mają fi-nansowo i moralnie pomóc naukowcom posiadającym już pewne osiągnięcia ba-dawcze, i dążącym do za-jęcia trwałego miejsca w
interesujących ich sferach nauki.(wg witryny „Polityki”).
Konkurs „Złoty Medal Chemii”
(Fot. 16) jest organizowany przez Instytut Chemii Fizycznej PAN w Warszawie oraz firmę DuPont, a ideą Konkursu jest wyłonienie au-torów najlepszych prac licencjackich lub inżynierskich z dziedziny che-mii i jej pogranicza. W tegorocznej edycji Konkursu zwyciężył – otrzy-mał Złoty Medal Chemii i 10 tys. zł – Michał Sawczyk z Wydziału Che-mii Uniwersytetu Warszawskiego. Laureat pracował nad sposobem odzyskiwania kosztownych palla-dowych katalizatorów, które przy-dać się mogą np. w produkcji leków. Wspomniane katalizatory przyspie-szają pewne reakcje chemiczne, ale trudne jest ich późniejsze usuwanie z reakcyjnego roztworu i ponow-ne użycie. Laureat dla rozwiązania powyższego problemu zapropo-nował zastosowanie magnetycznych na-nocząstek. Wdrożona modyfikacja uspraw-niłaby produkcję np. farmaceutyków oraz herbicydów. Srebr-ny Medal Chemii i 5 tys. zł uzyskał Artur Kasprzak z Wydzia-łu Chemicznego Po-litechniki Warszaw-skiej. Jego badania mają znaczenie w
tworzeniu tzw. teranostyków. Mogą być wykorzystywane w diagnostyce medycznej i terapii, bo ich precyzyj-ne działanie umożliwia celowaprecyzyj-ne
le-czenie m.in. nowotworów. Brązowy Medal Chemii oraz 2,5 tys. zł dostał Rafał Białek z Wydziału Fizyki
Uni-wersytetu UAM. Jego ba-dania dotyczyły procesów prowadzących do wytwa-rzania ogniw słonecznych przy użyciu białek z bakterii wykorzystujących fotosyn-tezę. W konkursie przyzna-no również 5 wyróżnień z nagrodą pieniężną w wy-sokości 1 tys. zł, a firma DuPont Poland przyznała trzy wyróżnienia, w tym dla Michała Sawczyka i Rafała Białka, połączone z nagro-dą finansową wysokości 2,3 tys. zł. Wszyscy finaliści konkursu mają także możliwość odbycia stażu naukowego w Instytucie Chemii Fi-zycznej PAN oraz bezpłatnego reali-zowania projektów badawczych w jego laboratoriach. Do tegorocznej, piątej edycji „Złotego Medalu Che-mii” nadesłano 51 zgłoszeń. Kolejna edycja Złotego Medalu Chemii roz-pocznie się wiosną 2017 roku. Więcej informacji: www.zloty-medalche-mii.pl. (wg str. IChF PAN; zdjęcie z witryny http://www.rynekfarb.pl).
Znane są wyniki konkursów
Team, Team-Tech i Team-Tech Core Facility, realizowanych przez
Fundację na rzecz Nauki Polskiej w ramach projektu Inteligentny Roz-wój. Pieniądze zostały przekazane 15 naukowcom realizującym ważne projekty badawcze. Wielkość dofi-nansowania 48 mln zł. Jednym ze stypendystów jest prof. Piotr Gar-stecki, który w konsorcjum spółki Scope Fludicus i Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie zajmie się lekowrażliwo-ścią bakterii, a to dlatego, że po wy-cofaniu się w la-tach 80. XX wieku firm farmaceutycz-nych z programów badawczych nad nowymi antybio-tykami sprawą
otwartą stała się a n t y b i o t y k o o d -porność szczepów bakterii. Według Profesora jedyną skuteczną strategią walki z takimi szczepami jest szero-ko pojęta diagnostyka oraz
wprowa-dzenie do użytku skutecznych kom-binacji dotąd znanych antybiotyków i tychże z substancjami pomocniczy-mi. Celem projektu BacterOMIC – opracowanie systemów oferujących kompleksową diagnostykę lekow-rażliwości bakteri jest także urzą-dzenie diagnostyczne oceniające wrażliwość bakterii izolowanych z próbek klinicznych na wszystkie do-stępne antybiotyki i ich kombinacje. W programie TEAM dr hab. Ra-fał Ciosk otrzymał dofinansowanie badań w realizowanym projekcie „Regulacja tkanki tłuszczowej: od nowatorskich mechanizmów do ce-lów terapeutycznych”. Autor pro-jektu wykorzystując w badaniach C. elegant jako modelu będzie starał się zrozumieć mechanizmy regulu-jące tkankę tłuszczową u ssaków. Dotychczasowe badania na tym modelu doprowadziły do poznania nowego modułu regulującego tkankę tłuszczową – ERM, składający się z ry-bonukleazy oraz jej docelowego mRNA, kodującego czynnik transkrypcyjny wspierający utratę tłuszczu.
Dr hab. Marcin Nowotny z
Mię-dzynarodowego Instytutu Biolo-gii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie otrzymał dofinansowa-nie na realizację projektu „Badania strukturalne i biochemiczne mecha-nizmu retrotranspozycji elementów LINE-1 oraz replikacji hepadnawi-rusów”. Jego badania zmierzają do poznania budowy cząsteczek od-wrotnych transkryptaz z retroele-mentów i wirusa WZW-B, a także szczegółów mechanizmu ich działa-nia. Potencjalnie osiągnięte wyniki i obserwacje mogą przyczynić się do opracowania nowych substancji hamujących namnażanie się wiru-sa WZW-B i mogą być stosowane jako leki. Cel projektu ma szerszy kontekst, ponieważ na WZW typu B choruje na świecie około ćwierć miliar-da ludzi mimo dostępności szczepionki; nadal medycyna nie dysponuje skutecz-nymi metodami terapii. Wyczerpujące informacje o laureatach konkursów FNP dostępne na stronie http:// www.fnp.org.pl/grantobiorcy-te-am-konkurs-22016/
„Nauka dla przyrody” to
ini-cjatywa naukowców z kilkunastu uniwersytetów i instytutów PAN,
Fot. 15. Nagroda „Polityki”,
dr Aleksander Czogalla.
Fot. 16. Laureaci Konkursu „Złoty Medal
