Medycyna Wet. 2009, 65 (4) 268
Praca oryginalna Original paper
Intensyfikacja produkcji drobiarskiej wymaga stoso-wania pasz o znacznej koncentracji bia³ka i energii, z uwzglêdnieniem dodatków stymuluj¹cych wzrost pta-ków. Do niedawna w mieszankach dla kurcz¹t jako sty-mulatorów wzrostu u¿ywano antybiotyków paszowych. Od stycznia 2006 r. we wszystkich krajach cz³onkow-skich Unii Europejskiej obowi¹zuje ca³kowity zakaz dodawania do paszy tych zwi¹zków (17). Spowodowa-³o to koniecznoæ wprowadzenia zmian w programach ¿ywienia drobiu, które powinny uwzglêdniaæ wzmac-nianie naturalnej odpornoci oraz stabilizacjê korzyst-nej mikroflory przewodu pokarmowego ptaków. Wyj-ciem z sytuacji jest opracowanie nowych mieszanek paszowych, w których zamiast antybiotykowych stymu-latorów wzrostu (asw) zostan¹ zastosowane inne, bez-pieczniejsze dodatki o korzystnym dzia³aniu na stan zdrowotny i produkcyjnoæ drobiu (21). We wczeniej-szych publikacjach omówiono wp³yw rolinnych sty-mulatorów wzrostu na wyniki produkcyjne kurcz¹t oraz na jakoæ miêsa i t³uszczu drobiowego (9, 10). Dotych-czasowe badania wskazuj¹, ¿e na licie zwi¹zków mo-g¹cych zast¹piæ asw znajduj¹ siê równie¿ probiotyki, prebiotyki oraz kwasy organiczne i ich sole (2, 21). Pro-biotyki podaje siê ptakom g³ównie w celu zasiedlenia
i utrzymania równowagi mikrobiologicznej w przewo-dzie pokarmowym, dzia³aj¹ one antagonistycznie w sto-sunku do patogenów, zmniejszaj¹ produkcjê toksyn oraz wzmacniaj¹ system odpornociowy (4). Prebiotyki s¹ to substancje nie ulegaj¹ce trawieniu i wch³anianiu w przewodzie pokarmowym zwierz¹t monogastrycz-nych, które stymuluj¹ selektywnie wzrost i/lub aktyw-noæ po¿¹danej mikroflory bakteryjnej jelit, a przez to przeciwdzia³aj¹ aktywnoci chorobotwórczej enteropa-togenów (3, 8). Natomiast krótko³añcuchowe kwasy t³uszczowe, poprzez zakwaszanie mieszanki paszowej, powoduj¹ obni¿enie pH treci przewodu pokarmowe-go, co stwarza dogodne warunki do rozwoju bakterii kwasu mlekowego, a utrudnia lub eliminuje rozwój pa-togennej flory bakteryjnej. Równie¿ sole lotnych kwa-sów t³uszczowych silnie dzia³aj¹ przeciw bakteriom Gram-ujemnym, poprzez blokowanie przechodzenia grup karboksylowych przez b³onê komórkow¹ bakterii. Ponadto wzmagaj¹ one apetyt, wspomagaj¹ funkcje wy-dzielnicze trzustki i jelit oraz przeciwdzia³aj¹ negatyw-nym skutkom stresu (2, 23). Stosuj¹c opisane wy¿ej do-datki w ¿ywieniu drobiu mo¿na poprawiæ stan zdrowot-ny ptaków oraz, co jest bardzo wa¿ne, wskaniki pro-dukcyjne.
Wp³yw wybranych dodatków do paszy
o dzia³aniu przeciwbakteryjnym
na jakoæ miêsa i t³uszczu kurcz¹t
DOROTA PIETRZAK, JAN MROCZEK, ANNA GARBACZEWSKA, TOMASZ FLOROWSKI, JULIA RIEDEL*
Katedra Technologii ¯ywnoci Wydzia³u Nauk o ¯ywnoci SGGW, ul. Nowoursynowska 159c, 02-787 Warszawa *Katedra Szczegó³owej Hodowli Zwierz¹t Wydzia³u Nauk o Zwierzêtach SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa
Pietrzak D., Mroczek J., Garbaczewska A., Florowski T., Riedel J.
Effects of selected antimicrobial feed additives on the quality of meat and fat of chickens
Summary
The aim of the study was to determine the effects of selected feed additives on broiler production and the quality of meat and fat. The experiment was conducted using 800 Ross 308 chickens divided into 4 feeding groups. The control group (I) obtained standard compound feed without additives. Feeds for the remaining experimental groups contained: II sodium salt of n-butyric acid; III a prebiotic; IV a probiotic. Chickens were slaughtered at the age of 6 weeks. 48 h after slaughter, pH, water holding capacity, cooking loss and proximate chemical composition of breast and thigh meat were determined. TBA (indicator of oxidative changes) was analysed in abdominal fat. In addition, fatty acid composition of intramuscular and abdominal fat was determined. The additives used, especially sodium salt of n-butyric acid, were a good protection against patho-gens, because they decrease the number of chicken losses. Growth promoters improved chemical composition of thigh meat but negatively influenced its technological properties. Fat of the birds in which the additive included n-butyric acid was enriched with polyunsaturated fatty acids (including n-3 fatty acids) compared to other feeding groups. However, this fat was more susceptible to oxidative changes.
Medycyna Wet. 2009, 65 (4) 269 Celem badañ by³o okrelenie
wp³ywu wybranych dodatków do paszy (probiotyku, prebiotyku i soli sodowej kwasu n-mas³owe-go) o dzia³aniu przeciwbakteryj-nym na wyró¿niki produkcyjne, podstawowy sk³ad chemiczny, w³aciwoci technologiczne miê-sa oraz profil kwasów t³uszczo-wych t³uszczu ródmiêniowego i sade³kowego.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono w porównaniu do ptaków nie otrzy-muj¹cych ¿adnego z wymienionych dodatków paszowych (gru-pa I kontrolna). Dowiadczenie wykonano na 800 kurczê-tach Ross 308, które utrzymywano w standardowych warun-kach rodowiskowych do 42. dnia ¿ycia. Jednodniowe pisklêta podzielono losowo na 4 grupy ¿ywieniowe. Umieszczono je w 8 boksach, po 2 boksy dla ka¿dej grupy, w ka¿dym po 100 sztuk, na ció³ce ze s³omy pszennej. Grupa kontrolna otrzymy-wa³a standardowe mieszanki paszowe: starter (21,0% bia³ka i 12,2 MJ EM/kg) oraz grower i finisher (19,0% bia³ka i 12,5 MJ EM/kg), bez ¿adnych dodatków stymuluj¹cych. Mieszanki paszowe dla grup dowiadczalnych zawiera³y dodatkowo: II sól sodow¹ kwasu n-mas³owego (preparat Adimix; 1 g/kg), III prebiotyk oczyszczony i wystandaryzowany wyci¹g ze cian komórkowych dro¿d¿y z gatunku Saccharomyces cerevisiae (preparat Alphamune; 0,75 g/kg), IV probiotyk bakterie kwasu mlekowego Enterococcus faecium NCIMB 10415 (pre-parat Cylactin; 0,035 g/kg).
Dowiadczenie przeprowadzono w Zak³adzie Hodowli Dro-biu SGGW. Masê cia³a kurcz¹t okrelano w wieku 42 dni. Wyliczano zu¿ycie paszy na przyrost masy kurcz¹t rednio w poszczególnych grupach oraz miertelnoæ ptaków. Po za-koñczeniu dowiadczenia z ka¿dej grupy wybrano do uboju po 5 kogutów i kur o masie zbli¿onej do redniej dla danej p³ci. Tuszki kurcz¹t wych³adzano metod¹ owiewow¹ w temp. 4°C przez 24 h, po czym okrelano wydajnoæ rzen¹ oraz ozna-czano udzia³ w tuszce (w %): miêni piersiowych i udowych oraz t³uszczu sade³kowego. Do badañ analitycznych przygoto-wano po 3 próbki z ka¿dej grupy ¿ywieniowej (bez podzia³u na p³eæ), sk³adaj¹ce siê z 2 rozdrobnionych miêni. Po 48 h od uboju w miêniach piersiowych i udowych kurcz¹t oznaczano: pH (14), wodoch³onnoæ (24) oraz iloæ wycieku po obróbce termicznej (7), a tak¿e podstawowy sk³ad chemiczny wg PN: zawartoæ wody (16), bia³ka (13), t³uszczu (15) i popio³u suro-wego (12). W celu okrelenia zmian oksydacyjnych, w t³usz-czu sade³kowym oznaczano wskanik TBA (18). Oznaczenia wykonano po 72 h od uboju kurcz¹t oraz po 7 dobach przecho-wywania próbek w warunkach ch³odniczych (4-6°C). Wyniki poddano analizie statystycznej, w której wykorzystano analizê wariancji oraz test Tukeya, u¿ywaj¹c programu Statgraphics 4.1 Plus.
Ponadto w t³uszczu ródmiêniowym i sade³kowym kurcz¹t oznaczano profil kwasów t³uszczowych (5, 6). W tym celu przy-gotowano po 2 próbki z ka¿dej grupy ¿ywieniowej, urednione przez wymieszanie jednakowych iloci miêsa lub t³uszczu z 3 tuszek. Lipidy z tkanki miêniowej ekstrahowano mieszanin¹ chloroform : metanol, glicerydy metanolowe zmydlano roz-tworem KOH, a nastêpnie estryfikowano w obecnoci chlorku tionylu. Estry metylowe kwasów t³uszczowych oznaczano metod¹ chromatografii gazowej. Jako wynik przyjêto redni¹ z 2 oznaczeñ.
Wyniki i omówienie
Wyniki odchowu kurcz¹t obrazuje tab. 1. Na ich pod-stawie mo¿na stwierdziæ, ¿e przy¿yciowa masa cia³a kurcz¹t ¿ywionych mieszankami paszowymi z dodat-kiem probiotyku, prebiotyku oraz soli sodowej kwasu n-mas³owego by³a zbli¿ona do kurcz¹t z grupy kontrol-nej, przy nieco wy¿szym zu¿yciu paszy (rednio o ok. 5%). Jednoczenie zastosowane dodatki poprawi³y efek-tywnoæ odchowu kurcz¹t poprzez ograniczenie liczby padniêæ, która zmniejszy³a siê z 5% w grupie kontrol-nej (I) do 2-3,5% w grupach dowiadczalnych (II-IV). Wartoci te by³y zatem ni¿sze ni¿ przyjête jako norma w praktyce produkcyjnej odchowu kurcz¹t, która puszcza padniêcia kurcz¹t do 4%. Zró¿nicowanie do-datków paszowych w diecie kurcz¹t nie wp³ynê³o istot-nie na wydajnoæ rzen¹ oraz udzia³ miêni piersiowych i udowych w tuszkach. Ot³uszczenie nie przekracza³o przyjêtych norm w chowie kurcz¹t rzenych. Stwierdzo-no jednak, ¿e w tuszkach kurcz¹t z II grupy ¿ywienio-wej udzia³ t³uszczu sade³kowego by³ wyranie mniej-szy ni¿ w pozosta³ych grupach (tab. 1). Szereg autorów uwa¿a, ¿e dodatki paszowe o dzia³aniu immunomodu-luj¹cym (probiotyki, prebiotyki) w ma³ym stopniu przy-czyniaj¹ siê w tuczu drobiu do zwiêkszania przyrostów masy oraz lepszego wykorzystania paszy. Ich wp³yw polega g³ównie na bezporednim pobudzaniu komórek uk³adu odpornociowego, co zwiêksza efektywnoæ pro-cesów immunologicznych i prowadzi do mniejszej wra¿-liwoci ptaków na dzia³anie mikroorganizmów patogen-nych, a w konsekwencji do poprawy ich zdrowotno-ci (4, 8, 19, 21). Brzóska (1) stwierdzi³, ¿e podawanie kurczêtom genotypu Ross kwasu fumarowego lub kwa-su mrówkowego w obecnoci probiotyku i prebiotyku mo¿e stanowiæ alternatywê do stosowania antybiotyku paszowego w ich ochronie przed chorobotwórczymi bakteriami i utrzymaniem w³aciwego statusu bakterii kwasu mlekowego w przewodzie pokarmowym, dziêki czemu nastêpuje poprawa efektywnoci odchowu kur-cz¹t poprzez ograniczenie liczby padniêæ.
Zastosowane dodatki paszowe w istotny sposób wp³y-nê³y na sk³ad chemiczny miêsa (tab. 2). Miênie udowe kurcz¹t z grup dowiadczalnych (II-IV) zawiera³y wiê-cej bia³ka i mniej t³uszczu w porównaniu do grupy kon-trolnej, co jest korzystne z punktu widzenia zdrowotne-go. Podobn¹ zale¿noæ obserwowano w miêsie kurcz¹t Ross 308 ¿ywionych pasz¹ z dodatkiem rolinnych sty-mulatorów wzrostu (10). Podawanie kurczêtom prebio-tyku, soli kwasu n-mas³owego, a w szczególnoci
pro-a p u r G a w o i n e i w y ¿ ciMa³aas(ag) (kZgu/¿kygcpierzpyraosszytu) mie(%tre)lnoæ Wr zeydnaajn(o%æ) ) % ( j e n o z d o ³ h c s e c z s u t w ³ a iz d U P M MU TS I 2427 1,75 5,0 74,6 27,0 20,9 1,7 II 2425 1,85 2,0 74,8 26,4 21,6 1,2 II I 2470 1,83 3,5 75,3 27,2 21,2 1,7 V I 2450 1,85 3,0 74,1 27,7 21,3 1,8
Objanienia: MP miênie piersiowe; MU miênie udowe; TS t³uszcz sade³kowy Tab. 1. Wyniki odchowu oraz analizy rzenej kurcz¹t
Medycyna Wet. 2009, 65 (4) 270
biotyku, zwiêkszy³o w miêniach piersiowych zawar-toæ t³uszczu. Miênie piersiowe w przeciwieñstwie do miêni nóg zawieraj¹ wielokrotnie mniej t³uszczu i jest to cecha warunkowana genetycznie. Jakkolwiek obni¿a to ich walory sensoryczne, to poprawia wartoæ diete-tyczn¹. Sk³ad chemiczny miêni udowych i piersiowych kurcz¹t by³ zgodny z wynikami wczeniejszych badañ (9, 10, 20, 22).
Miênie udowe kurcz¹t z grup dowiadczalnych (II--IV) charakteryzowa³y siê istotnie mniejsz¹ zdolnoci¹ wi¹zania wody oraz prawie dwukrotnie wiêksz¹ iloci¹ wycieku po obróbce termicznej w porównaniu do gru-py kontrolnej (tab. 2). W miêniach piersiowych kur-cz¹t, które wraz z pasz¹ otrzymywa³y probiotyk (IV) stwierdzono istotnie mniejsz¹ wodoch³onnoæ ni¿ w po-zosta³ych grupach ¿ywieniowych, co mog³o byæ spo-wodowane nieco ni¿szym pH. We wczeniejszych ba-daniach w³asnych (9) stwierdzono, ¿e nie mo¿na jedno-znacznie wskazaæ na celowoæ zast¹pienia antybiotyku paszowego (avilamycyny) rolinnym stymulatorem wzrostu (preparatem Xtract bez i z dodatkiem prepara-tu Na-Butyrate), poniewa¿ przy porównywalnych efek-tach produkcyjnych uzyskane miêso kurcz¹t COOB 500 charakteryzowa³o siê gorsz¹ zdolnoci¹ wi¹zania wody. Natomiast w³aciwoci technologiczne miêsa kurcz¹t
Ross 308, które ¿ywiono pasz¹ z dodatkiem rolinnych stymulatorów wzrostu (preparaty Digestarom i Xtract) by³y porównywalne z miêsem kurcz¹t z grupy kontrol-nej (bez dodatków stymuluj¹cych; 10).
Wyniki oznaczeñ profilu kwasów t³uszczowych w t³uszczu ródmiêniowym i sade³kowym kurcz¹t broj-lerów bêd¹cych przedmiotem eksperymentowania ze-brano w tab. 3. Wskazuj¹ one, ¿e t³uszcz kurcz¹t ¿ywio-nych pasz¹ z dodatkiem probiotyku (IV) w porównaniu do pozosta³ych grup ¿ywieniowych charakteryzowa³ siê nieco wiêksz¹ iloci¹ monoenowych kwasów t³uszczo-wych (MUFA) oraz najmniejsz¹ polienot³uszczo-wych (PUFA). Odwrotn¹ zale¿noæ zaobserwowano w t³uszczu kur-cz¹t z II grupy ¿ywieniowej. Stwierdzono w nim mniej-sz¹ iloæ kwasów monoenowych, a jednoczenie naj-wiêksz¹ polienowych. Wysoka zawartoæ kwasów poli-enowych w miêsie drobiowym podnosi jego wartoæ ¿ywieniow¹ w porównaniu z miêsem wieprzowym czy wo³owym. Bardzo wa¿ne s¹ kwasy t³uszczowe z rodzi-ny PUFA n-3, szczególnie d³ugo³añcuchowe kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA), które wp³ywaj¹ bezporednio na procesy
odpornocio-Tab. 2. Sk³ad chemiczny oraz w³aciwoci technologiczne miê-ni piersiowych i udowych kurcz¹t
Objanienia: a, b, c wartoci w wierszach oznaczone ró¿nymi literami ró¿ni¹ siê istotnie statystycznie przy p £ 0,05
æ o w i c a ³ w b u l k i n d a ³ k S Grupa¿ywieniowa I II III IV ) h 8 4 ( H p x x x x x miêniepiersiowe 5,9 5,9 5,9 5,8 x x x x x miênieudowe 6,4 6,3 6,3 6,4 ) % ( æ o n n o ³ h c o d o W x x x x x miêniepiersiowe 48,4b 45,8ab 51,0b 38,1ab x x x x x miênieudowe 70,2b 58,3ab 59,8a 64,1ab ) % ( y n z c i m r e t k e i c y W x x x x x miêniepiersiowe 2,4a 2,4a 2,2a 2,2b x x x x x miênieudowe 4,4a 9,1c 7,9b 7,4b ) % ( a d o W x x x x x miêniepiersiowe 74,9b 74,8b 75,0b 74,1a x x x x x miênieudowe 73,6a 74,2b 74,7c 73,6a ) % ( o k ³ a i B x x x x x miêniepiersiowe 22,8a 23,3b 22,7aa 22,8a x x x x x miênieudowe 18,0a 18,4b 18,6bc 19,0d ) % ( z c z s u ³ T x x x x x miêniepiersiowe 0,8a 1,1b 1,1b 1,6c x x x x x miênieudowe 6,5c 5,4a 5,1a 5,7b ) % ( ³ ó i p o P x x x x x miêniepiersiowe 1,2b 0,8a 1,2b 1,4c x x x x x miênieudowe 1,3a 1,2a 1,4a 1,3c
Tab. 3. Udzia³ nasyconych, monoenowych i polienowych kwa-sów t³uszczowych w t³uszczu ródmiêniowym i sade³kowym kurcz¹t (%)
Objanienia: SFA (saturated fatty acids) nasycone kwasy t³usz-czowe; MUFA (monounsaturated fatty acids) monoenowe kwasy t³uszczowe; PUFA (polyunsaturated fatty acids) polienowe kwasy t³uszczowe e w o z c z s u ³t y s a w K Grupa¿ywieniowa I II III IV h c y w o i s r e i p i n ê i m z c z s u ³ T SSFA 33,6 33,6 34,1 34,4 SMUFA 37,8 36,3 37,7 39,1 SPUFA 28,5 30,1 28,2 26,5 : m y t w 3 -n A F U P 21,9 22,3 22,0 22,1 6 -n A F U P 25,7 26,7 25,6 23,8 h c y w o d u i n ê i m z c z s u ³ T SSFA 31,3 31,4 32,2 32,5 SMUFA 42,1 41,3 41,0 44,0 SPUFA 26,4 27,2 26,6 23,3 : m y t w 3 -n A F U P 22,0 22,6 22,1 21,8 6 -n A F U P 24,2 24,4 24,2 21,3 y w o k ³ e d a s z c z s u ³ T SSFA 31,3 31,0 30,8 30,8 SMUFA 45,2 43,1 45,2 46,4 SPUFA 23,5 26,0 24,0 22,8 : m y t w 3 -n A F U P 21,8 22,1 22,0 21,8 6 -n A F U P 21,6 23,8 21,9 20,9
Medycyna Wet. 2009, 65 (4) 271
we, takie jak: proliferacja limfocytów, produkcja cyto-kin czy te¿ aktywnoæ komórek NK. Prawid³owe funk-cjonowanie mechanizmów odpornociowych jest wa-runkiem dobrej zdrowotnoci, produkcyjnoci, a tak¿e dobrostanu zwierz¹t (25). Iloæ kwasów z rodziny PUFA n-3 by³a najwiêksza w t³uszczu kurcz¹t ¿ywionych pa-sz¹ z dodatkiem soli kwasu n-mas³owego (II). Jedno-czenie kurczêta te charakteryzowa³a wiêksza zdrowot-noæ i najmniejsza liczba padniêæ.
Stabilnoæ oksydacyjn¹ t³uszczu sade³kowego kurcz¹t oceniono na podstawie wskanika TBA, a uzyskane wyniki przedstawiono na ryc. 1. Po 72 h od uboju war-toci wskanika TBA w t³uszczu sade³kowym kurcz¹t ¿ywionych pasz¹ z dodatkiem soli kwasu n-mas³owego (II) by³y istotnie ni¿sze w porównaniu do pozosta³ych grup ¿ywieniowych, jednak podczas przechowywania zmiany oksydacyjne zachodzi³y w nim znacznie szyb-ciej. Mo¿e to byæ pochodn¹ nieco wiêkszej w nim iloci polienowych, a mniejszej monoenowych kwasów t³usz-czowych. Wysoki poziom PUFA w t³uszczu drobiowym wp³ywa niekorzystnie na jego stabilnoæ. Szybkie zmia-ny oksydacyjne lipidów i powstaj¹ce w ich wyniku pro-dukty mog¹ obni¿aæ cechy jakociowe miêsa i przetwo-rów drobiowych, a tak¿e znacznie skracaæ ich trwa³oæ przechowalnicz¹ (11). Potwierdzaj¹ to wczeniejsze wyniki badañ w³asnych (9). Istotnie wiêksze wartoci wskanika TBA stwierdzono w t³uszczu sade³kowym kurcz¹t COOB 500 ¿ywionych pasz¹ z antybiotykowym stymulatorem wzrostu, jednoczenie zawiera³ on wyra-nie wiêcej kwasu linolowego, a mwyra-niej palmitynowego w porównaniu do pozosta³ych grup ¿ywieniowych (kon-trolnej oraz z dodatkiem preparatów Xtract i Na-Buty-rate). Dodatek rolinnych stymulatorów wzrostu do pa-szy (preparatów Greenline oraz Xtract) mia³ korzyst-ny wp³yw na spowolnienie procesów oksydacyjkorzyst-nych w t³uszczu sade³kowym kurcz¹t, co nie jest bez znacze-nia przy d³u¿szym przechowywaniu tuszek w warun-kach ch³odniczych i w stanie zamro¿onym.
Podsumowanie
Na podstawie uzyskanych wyników badañ mo¿na stwierdziæ, ¿e podawanie kurczêtom rzenym probioty-ku, prebiotyprobioty-ku, a w szczególnoci soli sodowej kwasu n-mas³owego, mo¿e stanowiæ ochronê przed
chorobo-twórczymi bakteriami, czego wyrazem by³o istotne ob-ni¿enie liczby padniêæ. Jest to bardzo istotne w sytuacji wprowadzonego zakazu stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu w ¿ywieniu drobiu. Zastosowa-ne dodatki do paszy korzystnie wp³ynê³y na sk³ad che-miczny miêni udowych kurcz¹t (wiêksza zawartoæ bia³ka, a mniejsza t³uszczu), ale jednoczenie miêso to charakteryzowa³o siê gorszymi w³aciwociami techno-logicznymi. W t³uszczu kurcz¹t ¿ywionych pasz¹ z do-datkiem soli sodowej kwasu n-mas³owego iloæ poli-enowych kwasów t³uszowych (równie¿ tych z rodziny n-3) by³a znacz¹co wiêksza w porównaniu do pozosta-³ych grup ¿ywieniowych, co jest korzystne z punktu widzenia zdrowotnego. Niestety podczas przechowywa-nia zmiany oksydacyjne zachodzi³y w tym t³uszczu znacznie szybciej. Mo¿na temu jednak zapobiegaæ przez zastosowanie przeciwutleniaczy w diecie kurcz¹t.
Pimiennictwo
1.Brzóska F.: Efektywnoæ kwasów organicznych i synbiotyku w ¿ywieniu kurcz¹t rzenych. Medycyna Wet. 2007, 63, 831-835.
2.Brzóska F., Stecka K.: Effect of probiotic, prebiotic and acidifer on broiler weight, feed efficiency, carcass and meat composition. Ann. Anim. Sci. 2007, 7, 279-288.
3.Gibson G. R., Roberfroid M. B.: Dietary modulation of the human colonic mi-kroflora: introducing the concept of prebiotics. J. Nutr. 1995, 125, 1401-1412. 4.Haghighi H. R., Gong J., Gyles C. L., Hayes M. A., Zhou H., Sanei B., Cam-bers J. R., Sharif S.: Probiotic stimulate production of natural antibodies in chickens. Clin. Vaccine Immunol. 2006, 13, 975-980.
5.Miêdzynarodowa Norma Jakoci - ISO 5509:1978 (E), Animal and vegetable fats and oils preparation of methyl esters of fatty acids.
6.Miêdzynarodowa Norma Jakoci - ISO 5508:1990 (E), Animal and vegetable fats and oils analysis by gas chromatography of methyl esters of fatty acids. 7.Mitek M., S³owiñski M.: Wybrane zagadnienia z technologii ¿ywnoci. Wyd.
SGGW, Warszawa 2006, s. 284.
8.Patterson J. A., Burkholder K. M.: Application of prebiotics and probiotics in poultry production. Poultry Sci. 2003, 82, 627-631.
9.Pietrzak D., Mroczek J., Antolik A., Michalczuk M., Niemiec J.: Wp³yw rodzaju stymulatora wzrostu dodawanego do paszy na jakoæ miêsa i t³uszczu kurcz¹t. Medycyna Wet. 2005, 61, 553-557.
10.Pietrzak D., Mroczek J., Jankiewicz M., Florowski T., Niemiec J.: The effect of plant feed additives on the quality of chicken meat and fat. Anim. Sci. 2007, Proc. (1), 108-109.
11.Pikul J.: Lipidy miêsa drobiu. Gosp. Miêsna 1996, 48, 28-34. 12.Polska Norma - PN-72/A-82245. Oznaczanie zawartoci popio³u.
13.Polska Norma - PN-75/A-04018. Oznaczanie azotu metod¹ Kjeldahla i przeli-czenie na bia³ko.
14.Polska Norma - PN-77/A-82058. Oznaczanie pH.
15.Polska Norma - PN-ISO 1444:2000. Oznaczanie zawartoci t³uszczu. 16.Polska Norma - PN-ISO 1442:2000. Oznaczanie zawartoci wody.
17.Rozporz¹dzenie (WE) nr 1831/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 wrzenia 2003 r. w sprawie dodatków stosowanych w ¿ywieniu zwierz¹t. Dz. U. L 268 z 18.10.2003, 29.
18.Shahidi F.: The 2-thiobarbituric acid (TBA) methodology for the evaluation of
Warmed over flawour and rancidity in meat products. Proc. 36th ICoMST,
Havana 1990, s. 1008.
19.Shashidhara R. G., Devegowda G.: Effect of mannan oligosaccharide on broiler breeder production traits and immunity. Poultry Sci. 2003, 82, 1319-1325. 20.Skomia³ J., wierczewska E., Niemiec J., Mroczek J.: Fattening performance and carcass quality of broiler chicken fed mixtures of various contents of energy and amino acids. Arch. Geflügelk. 2003, 67, 107-115.
21.wi¹tkiewicz S., Koreleski J.: Dodatki paszowe o dzia³aniu immunomodulacyj-nym w ¿ywieniu drobiu. Medycyna Wet. 2007, 63, 1291-1295.
22.wierczewska E., Mroczek J., Niemiec J., S³owiñski M., Jurczak M., Siennic-ka A., Kawka P.: Broiler chick and meat quality depending on the type of fat in feed mixtures. J. Anim. Feed Sci. 1997, 6, 379-389.
23.Van der Wielen P. W., Biesterveld S., Notermans S., Hofstra H., Urlings B. A., Van Knapen F.: Role of volatile fatty acids in development of the cecal micro-flora in broiler chickens during growth. App. Environ. Microbiol. 2000, 66, 2536-2540.
24.Wierbicki E., Burell C.: Bestimmung der Fleischquellung als Methode zur Untersuchung der Wasserbindungskapazität von Muskelprotein mit geringem Safthaltvermögen. Fleischwirtschaft 1962, 14, 948.
25.Zou X. T., Qiao X. J., Xu Z. R.: Effect of â-mannase (Hemicell) on growth performance and immunity of broilers. Poultry Sci. 2006, 85, 2176-2179. Adres autora: dr in¿. Dorota Pietrzak, ul. Nowoursynowska 159 c, 02-787 Warszawa; e-mail: dorota_pietrzak@sggw.pl
0,63b0,69b 0,48a 0,62b 0,30b 0,19a0,25b0,28 b 0,00 0,10 0,20 0,30 0,40 0,50 0,60 0,70 0,80
po 72 h od uboju po 7 dobach od uboju
WskaŸnik
TBA
(mg/kg)
I II III IV
Ryc. 1. Wp³yw dodatków paszowych na zmiany oksydacyjne w t³uszczu sade³kowym kurcz¹t podczas przechowywania w warunkach ch³odniczych (4-6°C)
Objanienia: a, b ró¿ne litery przy wartociach rednich (w po-szczególnych okresach badañ) oznaczaj¹ istotne statystycznie ró¿nice przy p £ 0,05
