View of The Core of Mind and Cosmos

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI FILOZOFICZNE Tom LXIV, numer 3 – 2016 DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rf.2016.64.3-6. THOMAS NAGEL *. UMYS A KOSMOS* NATURA WYJANIE NAUKOWYCH XVII-wieczna rewolucja naukowa, która wywoaa niezwyky postp w rozumieniu przyrody, od pocztku wymagaa wanego ograniczenia, mianowicie wykluczenia z dziedziny bada dotyczcych wiata fizycznego wszystkiego tego, co umysowe — wiadomoci, znaczenia, intencji i celu. Nauki fizykalne, które rozwiny si w jej nastpstwie, opisuj przy uyciu matematyki skadniki wszechwiata materialnego oraz prawa rzdzce ich zachowaniem w przestrzeni i czasie. My sami, jako organizmy fizyczne, jestemy czci wszechwiata i skadamy si z tych samych elementów, co inne czci. Ostatnie odkrycia w biologii molekularnej wielce si przyczyniy do lepszego zrozumienia przez nas fizycznej i chemicznej podstawy ycia. Poniewa nasze ycie umysowe wyra nie zaley od naszego istnienia w postaci organizmów fizycznych, a zwaszcza od funkcjonowania centralnego systemu nerwowego, nasuwa si myl, e nauki fizykalne mog umoliwi wyjanienie nawet umysowych aspektów rzeczywistoci — e fizyka zyska w ko cu status teorii wszystkiego. PROBLEM UMYSÓW Uwaam jednak, e taka ewentualno jest wykluczona ze wzgldu na ograniczenia, które od pocztku zostay wpisane w nauki fizykalne. Nauki te mog opisa organizmy naszego pokroju — nasz struktur i zachowanie w przestrzeni i czasie — jako cz obiektywnego ukadu czasoprzestrzennego. Nie s natomiast w stanie opisa subiektywnych dowiadcze takich Prof. THOMAS NAGEL — profesor filozofii i professor emeritus prawa na New York University; adres do korespondencji — e-mail: thomas.nagel@nyu.edu * Na podstawie: „The Core of Mind and Cosmos”, The New York Times z 18 sierpnia 2013 r. Przekad za zgod Autora. ródtytuy pochodz od tumacza..

(2) 144. THOMAS NAGEL. organizmów ani tego, jak wyglda wiat z ich najróniejszych, konkretnych punktów widzenia. Mona poda czysto fizyczny opis procesów neurofizjologicznych, które s przyczyn dowiadczenia, a take opis zachowania fizycznego, które normalnie towarzyszy dowiadczeniu. Taki jednak opis, cho by nawet wyczerpujcy, pominie subiektywn istot dowiadczenia — jakie ono jest z punktu widzenia jego podmiotu — bez której nie byoby ono w ogóle wiadomym dowiadczeniem. A zatem nauki fizykalne, mimo niezwykych osigni w swojej dziedzinie, z koniecznoci pozostawiaj bez wyjanienia wany aspekt wiata przyrody. Ponadto, poniewa sfera umysowa pojawia si w wyniku rozwoju organizmów zwierzcych, same nauki fizykalne nie mog w peni wyjani natury tych organizmów. I wreszcie, poniewa za istnienie wiadomych organizmów odpowiada dugi proces ewolucji biologicznej i poniewa procesy czysto fizyczne nie mog wyjani ich istnienia, to ewolucja biologiczna musi by czym wicej ni tylko procesem fizycznym, a teoria ewolucji, o ile ma wyjani istnienie wiadomego ycia, musi by czym wicej ni tylko teori fizykaln. Znaczy to, e wiatopogld naukowy, jeli aspiruje do peniejszego zrozumienia przyrody, musi zosta rozszerzony tak, aby obj teorie zdolne wyjani pojawienie si we wszechwiecie zjawisk umysowych oraz subiektywnych punktów widzenia, w ramach których te zjawiska wystpuj — teorie innego rodzaju ni znane nam dotychczas. ROZWIZANIA Istniej dwa ogólne sposoby odrzucenia powyszego wniosku, a kady z nich ma z kolei dwie odmiany. Pierwszy sposób polega na odrzuceniu tezy, e sfera umysowa stanowi nieredukowalny aspekt rzeczywistoci, a nastpnie na (a) twierdzeniu, e mona j utosami z pewnym aspektem sfery fizycznej, takim jak ukady zachowania lub ukady aktywnoci neuronalnej, bd na (b) zaprzeczeniu, e sfera umysowa jest w ogóle czci rzeczywistoci i uznaniu jej za iluzj (ale czyj?). Drugi sposób polega na odrzuceniu tezy, e sfera umysowa wymaga wyjanienia naukowego przez jak now koncepcj porzdku przyrody, poniewa bd (c) moemy j uwaa. po prostu za szczliwy traf czy przypadek, niewyjanion dodatkow wasno okrelonych organizmów fizycznych, bd (d) moemy uzna , e posiada ona wyjanienie, które jednak naley nie do nauki, ale do teologii — inaczej mówic, e w trakcie ewolucji umys zosta dodany do wiata fizycznego w wyniku boskiej interwencji..

(3) UMYS A KOSMOS. 145. ROZSZERZONA KONCEPCJA NAUKI Wszystkie cztery wymienione stanowiska maj swoich zwolenników. Sdz, e ogromna popularno , jak cieszy si wród filozofów i naukowców opcja (a), czyli pogld redukcjonizmu psychofizycznego, bierze si nie tylko z wielkiego prestiu nauk fizykalnych, ale równie z poczucia, e jest to najlepszy sposób obrony przed budzc zaniepokojenie opcj (d), czyli stanowiskiem teistycznego interwencjonisty. Kto jednak, kto uwaa opcje (a) i (b) za w sposób oczywisty faszywe, a opcj (c) za cakowicie niewiarygodn, nie musi od razu akceptowa opcji (d). Naukowe rozumienie przyrody nie musi bowiem ogranicza si do fizykalnej teorii obiektywnego ukadu czasoprzestrzennego. Mona sensownie poszukiwa szerszej formy rozumienia, która obejmie sfer umysow, a zarazem zachowa charakter naukowy — inaczej mówic, pozostanie teori immanentnego porzdku przyrody. To rozwizanie wydaje mi si najbardziej prawdopodobne. Wprawdzie pewne wersje pogldu teistycznego s spójne z dostpnym wiadectwem naukowym, ale skaniam si raczej ku opcji naturalistycznej, która nie jest materializmem. Przypuszczam, e umys nie jest niewyjanialnym trafem ani boskim, anomalnym darem, lecz podstawowym aspektem przyrody, którego nie zrozumiemy, dopóki nie pokonamy ogranicze wpisanych we wspóczesn ortodoksj naukow. Dodabym, e nawet niektórzy teici mog si z tym zgodzi . Mog oni bowiem utrzymywa , e to Bóg jest ostatecznie odpowiedzialny za taki rozszerzony porzdek przyrody, podobnie jak, wedug nich, jest on odpowiedzialny za rzdzce przyrod prawa. Z jzyka angielskiego prze oy Marcin Iwanicki. UMYS A KOSMOS Streszczenie Esej przedstawia w krótkiej formie gówny argument ksiki Thomasa Nagela Mind and Cosmos: Why the Materialist Neo-Darwinian Conception of Nature is Almost Certainly False (Oxford University Press 2012). Zgodnie z tym argumentem nauki fizykalne w obecnej postaci nie s w stanie poda zadowalajcego wyjanienia wiadomego ycia i w zwizku z tym s niezupene. Nie powinno nas to jednak skoni do przyjcia jakiej formy teizmu, ale raczej do poszukiwania szerszej, adekwatniejszej koncepcji przyrody. Dr MARCIN IWANICKI — Katedra Historii Filozofii Nowoytnej i Wspóczesnej w Instytucie Filozofii na Wydziale Filozofii KUL; adres do korespondencji: Al. Racawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: miwanick@gmail.com.

(4) 146. THOMAS NAGEL. THE CORE OF MIND AND COSMOS Summary The essay outlines the main argument of Thomas Nagel’s influential book Mind and Cosmos: Why the Materialist Neo-Darwinian Conception of Nature is Almost Certainly False (Oxford University Press 2012). According to the argument the physical sciences in their present form cannot adequately account for our conscious life and are thus incomplete. This should not lead us to accept some form of theism, however, but to a search for a broader, more adequate conception of nature.. Sowa kluczowe: Thomas Nagel; Mind and Cosmos; nauki fizykalne; wiadome ycie; koncepcje przyrody; materialistyczna neodarwinowska koncepcja przyrody; teizm. Key words: Thomas Nagel; Mind and Cosmos; physical sciences; conscious life; conceptions of nature; materialist Neo-Darwinian conception of nature; theism.. Information about Author: THOMAS NAGEL— an American philosopher, University Professor of Philosophy and Law Emeritus at New York University; address for correspondence — e-mail: thomas.nagel@nyu.edu Information about Translator: MARCIN IWANICKI, PhD — Department of the History of Modern and Contemporary Philosophy, Institute of Theoretical Philosophy, Faculty of Philosophy at the John Paul II Catholic University of Lublin; address for correspondence: Al. Racawickie 14, PL 20-950 Lublin; e-mail: miwanick@gmail.com.

(5)