Teresa Kosmala
Zagórze, st. 13, gm. Mucharz, woj.
bielskie, AZP
107-53/-Informator Archeologiczny : badania 27, 103-104
Inform ator Archeologiczny 103
— architekt, m gr H alina Rojkowska — historyk. Finansow ane przez Fundację „T ropsztyn”. Późne średniowiecze (X1V-XV w,).
Zam ek Tropsztyn, reprezentujący typ wyżynny, nieregularny, składa się z m urowanej w arowni, rozlokowanej na kulm inacji niewielkiego powierzchniowo w zniesienia o stro mych stokach, podzamcza gospodarczego od strony północnej i północno-zachodniej oraz um ocnień ziemnych i zapewne drew niano-ziem nych od stro n y zachodniej, bardziej do stępnej, Od stro n y południowej i wschodniej dostępu do zam ku broniło pionowe urwisko skalne.
W 1993 r. wyeksplorowano 19 wykopów szerokoprzestrzennych, pokrywających 75% obszaru w obrębie murów zamkowych, i 11 wykopów w najbliższym otoczeniu. Rozplano w anie wykopów archeologicznych podporządkowane zostało obrysowi m urów zamkowych zew nętrznych, z zachowaniem jed n ak dwóch głównych osi X i Y, przecinających się pod kątem prostym . O dsłonięto pełny rz u t m urowanego założenia zamkowego, zachowanego w większości w p a rtii fundam entow ej, ustalono poziomy użytkowe w pom ieszczeniach zamkowych i na dziedzińcu oraz odczytano układ w arstw archeologicznych w najbliższym otoczeniu.
Prace pozwoliły określić funkcję poszczególnych elem entów zabudowy oraz ustalić fazy rozbudowy założenia od XIV do XVI w. W pierwszej fazie zam ek składał się z m uru obwodowego na planie w przybliżeniu owalnym i domu mieszkalnego w kształcie trapezu, którego narożnik zawieszony był nad urw iskiem . O tw ór bram ny znąjdowai się od strony północno-wschodniej, do którego dostęp mogła umożliwić jedynie konstrukcja drew niana. W XV w. założenie zamkowe powiększone zostało o czworoboczną wieżę, um ieszczoną poza pierw otnym obrysem od strony północno-zachodniej, zespoloną z zam kiem nowym m urem. Zmienione zostało również rozplanowanie domu m ieszkalnego, którego narożnik oberwał się w skutek słabego posadowienia. W XVI w. pow stała zabudowa przy m u r na od strony wschodniej, gdzie mieściły się dwie działobitnie. Strzelnice w m urze obwodowym skierow ane były w stro n ę wschodnią, zapewne na przepraw ę przez Dunajec. W wykopie przecinąjącym stok północny uchwycono dwa poziomy fosy przedzieląjącej zam ek w łaści wy i podzamcze gospodarcze oraz odkryto ślady po slupach podpierających drew niany pomost, prowadzący do bram y zamkowej.
Znaleziono wiele tysięcy fragm. zabytków ruchomych, stanowiących bogaty zbiór form naczyń glinianych, głównie z XIV i XV w., uzupełniony przedm iotam i z żelaza i szkła.
Z a g ó r z e , s t. 13 K onserw ator Zabytków Archeologicz-gm . M u c h a r z , w o j, b ie ls k ie nych w B ielsku-B iałej
A Z P 107 -5 3 /—
Badania prowadziła m gr Teresa Kosmala („A rcheo-H ortua" Cze ladź). Finansow ane przez inw estora ODGW-Kraków. B adania ratow nicze w związku z budową zbiornika wodnego „Św inna P oręba”. D ru gi sezon badań. Gródek, XIV-XVII w.
Stanow isko położone je st n a plateau cypla wcinającego się w te rasę prawobrzeżnej Skawy. N a obszarze stanow iska obecnie istnieje XVIII-wieczny budynek.
Pierw sza w zm ianka źródłowa o wsi pochodzi z 1389 r. M etiyka Józefińska podaje, że w latach 1785-1788 tu, w miejscu Niwy Dzielnej znajdował się Stary Folwark Dom Pański.
Założono dwa wykopy wzdłuż osi wschód-zachód i pólnoc-poludnie pośrodku cypla i jeden u podnóża cypla w n atu raln ej „fosie", obecnie suchym wąwozie okresowo zapełnia jącym się wodą. W wykopach sytuow anych na plateau stw ierdzono w arstw ę kulturow ą, zalegającą tu ż pod ściółką leśną o miąższości 0,05-0,1 m (w wykopie L pod sam ą ściółką — ślady bruku). W arstwa zalegała n a calcu. W wykopie I stanow iła b ru n a tn ą próchnicę i zaw ierała dużo fragm. ceram iki i kafli, w wykopie II stanow iła w arstw ę g ruzu drobnych kam ieni. W arstw a o niewielkiej miąższości kiedyś była już porządkow ana, niwelowana.
104 Późne średniowiecze
Wykop II krótszym bokiem na m etrze czw artym przylega! do ściany południowej m uru wystającego z obniżenia teren u znajdującego się n a południe od budynku Zagórze 37. M ur zbudowany je st z drobnych kam ieni wapiennych na zapraw ie wapiennej (fragm. m u ru widoczne w górnych partiach wykopu i dole). J e s t on bardzo zniszczony, kam ienie odłącza ją się od spoiwa. M ateria! zabytkowy w obu wykopach datuje je na XIV-XVII w. w stropo wych częściach warstwy. O biekt m urow any nie został szczegółowo rozpoznany ze względu na sprzeciw właścicielki posesji. W wykopie u podstawy cypla nie stw ierdzono w arstw y kulturow ej ani m ateriału zabytkowego.
B adania będą kontynuow ane po w ykupieniu obiektu przez inw estora budowy zbiorni ka wodnego w Świnnej Porębie.
Z a to r, s t. 2 W ojew ódzki K o n se rw a to r Z abytków g m . lo c o , w o j. b ie ls k ie A rcheologicznych w B ielsku-B iałej A Z P 1 0 4-51/2
Badania prowadził m gr Jacek Reyniak. Pierw szy sezon badań. Ś re dniowieczny, miejski system obronny — w ał i fosa.
2
W ykonano 3 wykopy o łącznej powierzchni 23 m . Dwa z nich obejmowały obronny wal ziemny, jeden — fosę. U zyskano przekrój poprzeczny wału oraz fosy miejskiej, pozwalające określić ich konstrukcję oraz chronologię. W wykopach nie uchwycono reliktów miejskich m urów obronnych, w zm iankowanych w przekazach historycznych.
Pozyskany m ateria! zabytkowy pozwala datow ać te konstrukcje n a schyłek XIV w. Badania będą kontynuow ane.
Z aw ichost, kościół p. w. Wniebowstąpienia NMP, woj. tarnobrzeskie — patrz: okres nowożytny Z głow iączka, gm. Lubraniec, woj. włocławskie — patrz: wczesne średniowiecze
Z ie lo n a G óra, st. 18 — patrz: okres nowożytny
Ż a ry , s t. 50, p la c Ł u ż y c k i M uzeum A rcheologiczne Środkowego g m , lo c o , w o j. z ie lo n o g ó r s k ie N adodrza w Zielonej Górze
A Z P 6 8 -10/31
B adania prowadził mgr Jerzy T. Nowiński. Finansow ane przez U rząd M iasta Żary. Pierw szy (ostatni) sezon badań. Fosa m iejska i p rzep ra wa m ostowa z XIII-XIX w.
Stanowisko zlokalizowane je s t we wschodniej części m iasta, w odległości ok. 40 m n a wschód od murów miejskich, na dużym nie zabudowanym placu.
W trakcie nadzoru archeologicznego prowadzonego przez M uzeum od wczesnej wiosny 1993 r, ustalono przebieg wschodniego skraju fosy miejskiej, który mocowały pionowo bite pale rozstaw ione co 0,8-2,3 m. W centralnej części wykopu pod kolektor ściekowy stw ier dzono występowanie nieokreślonej konstrukcji drew nianej, w wyniku czego Wojewódzki K onserw ator Zabytków Archeologicznych w Zielonej Górze w strzym ał roboty ziemne i zo bligował inw estora do sfinansow ania ratowniczych badań archeologicznych.
Prace prowadzono od 14.07 do 13.08.1993 r. w wykopie badawczym o wymiarach 12,1 X 1,6-2,2 m. W ram ach wykopu wystąpiło kilka układów konstrukcji drewnianych. W części południowej odsłonięto 5 nałożonych na siebie pólokrąglaków, z których najw yż szy zalegał n a głębokości ok. 155 cm poniżej poziomu jezdni. Tworzyły one rodzaj „ściany” o wysokości ok. 95 cm i długości ok. 2,7 m. Od północy sąsiadował z nim i kolejny układ
