Julian Warzecha
"Wstęp do Starego Testamentu", red.
L. Stachowiak, Poznań 1990 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 62/4, 177-178
C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 62 (1992) fa s e . IV
L . S T A C H O W IA K (red .), W s t ę p d o S t a r e g o T e s t a m e n t u , P a llo tt in u m P o z n a ń 1990, s. 495.
C h o ć o d u k a z a n ia się te g o u d a n e g o i w ie lc e p o ż y te c z n e g o d z ie ła u p ły n ę ło ju ż tro c h ę c z a su , n a d a l z a s łu g u je on o n a z a in te re so w a n ie . N a w ią z u je ono d o w y d a n e g o w r. 1973 W s t ę p u d o S t a r e g o T e s t a m e n t u (red . S . Ł a c h ) . Z e sp ó ł a u to r ó w n o w e g o w y d a n ia z o st a ł tro c h ę z m ie n io n y i o d m ło d z o n y . U w z g lę d n io n o tu n a u k o w e o sią g n ię c ia b ib lis ty k i w z a k r e sie S t a r e g o T e s t a m e n tu , je d n a k ż e z a sa d n ic z o w e d łu g s ta n u z r. 1979, w te d y to b o w ie m n o w e o p r a c o w a n ie W s t ę p u z o sta ło o d d a n e d o d r u k u .
P o sz c z e g ó ln e g r u p y k s i ą g S t a r e g o T e s t a m e n tu s ą o m a w ia n e w p o d o b n e j k o le jn o śc i, j a k w p o p rz e d n im W s t ę p ie . P o p r z e d z a je , n ie co p r z e p r a c o w a n e ,
W p r o w a d z e n ie o g ó ln e d o w s p ó ł c z e s n e j i n t r o d u k c j i d o S t a r e g o T e s t a m e n t u .
J e s t ono b a r d z o so lid n e , a le w a r to b y je u z u p e łn ić p o d sta w o w y m i d a n y m i, d o ty c z ą c y m i n o w sz y c h te n d e n c ji w b a d a n ia c h S t a r e g o T e s t a m e n tu (a sp e k t n a r r a c y jn y , re to ry c z n y , so c jo lo g ic z n y ).
O m ó w ie n ie p o sz c z e g ó ln y c h k s i ą g z a c z y n a s ię z w y k le (p o za P r o r o k a m i M n ie jsz y m i) w y k a z e m w a ż n ie jsz e j lite r a tu r y . S ą tu , n a o g ó ł, ta k ż e p o z y c je z o sta tn ic h la t (o p ró c z D z ie ła d e u te ro n o m isty c z n e g o , D z ie ła k r o n ik a r sk ie g o , k s ią g h isto r y c z n o - d y d a k ty c z n y c h i M a c h a b e jsk ic h ). W D z ie le d e u te ro n o m i- sty c z n y m w o g ó le b r a k b ib lio g r a fii. O p ró c z „ n ie r ó w n o śc i” w z a k r e sie b ib lio g r a f i i m o ż n a też z a u w a ż y ć p e w n e u s t e r k i p o d w z g lę d e m m e ry to ry c z n y m . M im o c z u jn e j p r a c y r e d a k t o r a p o z o s ta ły i tu p e w n e „ n ie r ó w n o śc i” . I t a k , p r e z e n t a c ja P ię c io k s ię g u je s t p r z e m y ś la n a , w y c z e r p u ją c a . J e s t o n a d z ie łe m d w ó ch a u to r ó w (w p ro w a d z e n ie o g ó ln e d o P ię c io k s ię g u — S . M ę d a 1 a, o m ó w ie n ie p o sz c z e g ó ln y c h k s ią g i t e o lo g ia — S . W y p y c h ) . W a rto b y je d n a k u w s p ó ł cze śn ić lit e r a t u r ę do W p r o w a d z e n ia o g ó ln e g o (np. R . N . W h y b r a y, T h e M a k in g o f th e P e n t a t e u c h . A M e t h o d o lo g ic a l S t u d y [ J S O T S u p p l. 53], S h e f fie ld 1987). W y d a je s ię też, że zb y t k r ó tk o — w p o r ó w n a n iu z w p r o w a d z e n ie m do K s ię g i K a p ła ń s k i e j — p o t r a k t o w a n a j e s t K s ię g a L ic z b . B a r d z o c e n n y je s t tu n a t o m ia s t f r a g m e n t N ie k t ó r e t e m a t y t e o lo g ic z n e P i ę c i o k s i ę g u .
W p o r ó w n a n iu do p o p rz e d n ie j, p r e z e n t a c ja K s i ą g w o p r a c o w a n i u d e u - t e r o n o m is t y c z n y m je s t z b y t sk r ó to w a . Z b ę d n e w y d a je s ię s tr e sz c z a n ie k s i ą g (czy d la n ie k tó r y c h n ie b ę d z ie to p o k u s a , b y n ie c z y ta ć sa m y c h k s ią g ? ). W m ie js c e te g o p r o p o n o w a łb y m s z e r sz e p r z e d s ta w ie n ie h is to r ii r e d a k c ji ty c h k s ią g , k t ó r a w o sta tn ic h la t a c h j e s t p r z e d m io te m w ie lu p o w a ż n y c h stu d ió w . P e w ie n n ie d o sy t o d c z u w a się te ż p r z y c z y ta n iu w p r o w a d z e n ia d o D z ie ła k r o n ik a r s k ie g o . W y p a d a ło b y p o in fo rm o w a ć , że s p o r a g r u p a u czo n y ch (m a ją c y c h p o w a ż n e a r g u m e n ty ) n ie łą c z y 1 i 2 K r n z E z d , N e. O m ó w ie n ie k s i ą g p r o r o c k ic h i P s a lm ó w j e s t b a r d z o so lid n e . P r e z e n t a c ja P s a lm ó w isto tn ie ró żn i się od u ję c ia w p o p rz e d n im W s t ę p ie . B a r d z o e r u d y c y jn e je s t p r z e d sta w ie n ie k s ią g m ą d r o śc io w y c h . W ie lo ść p o d a w a n y c h t u te r m in ó w h e b r a js k ic h m o ż e je d n a k p rz y tło c z y ć s tu d e n t a te o lo g ii. W p o r ó w n a n iu z p r e z e n ta c ja m i p o p r z e d n ich k s i ą g s ą tu b a r d z o o b fite p r z y p isy . C z y n ie w a r to b y ic h tro c h ę sk r ó c ić n a rz e c z p r z y to c z e n ia isto tn y c h t e k stó w m ą d r o śc io w y c h S t a r e g o T e s t a m e n tu i tro c h ę sz e rsz e g o o m ó w ie n ia m ą d r o ś c i u in n y c h n a r o d ó w ? O r y g in a ln e je s t s a m o u ję c ie w p r o w a d z e n ia do tw ó r c z o śc i m ą d r o ś c io w e j ( M ą d r o ś ć i z r a e l s k a i j e j p o d ło ż e ) . P r z y c z y ta n iu s. 388 n b u d z i się je d n a k w ą tp liw o ść , c z y m ó w i się tu o r o z w o ju p o ję c ia m ą d ro śc i, czy też o f o r m a c ji m ą d r o śc io w e j je d n o
stk i. W a rto b y w re sz c ie g d z ie ś w sp o m n ie ć o p r o b le m ie tzw . m e sja n iz m u m ą d ro śc io w e g o . A u to r z y o m a w ia n e g o W s t ę p u b io r ą p o d u w a g ę ż y c z e n ia z w ią z a n e z o c e n ą p ie rw sz e g o w y d a n ia . R e z y g n u ją je d n a k z „ a w a n g a r d o w y c h ro z w ią z a ń i h i p o te z b a d a w c z y c h n a rz e c z u tr w a lo n y c h ju ż i p o w sz e c h n ie a k c e p to w a n y c h tw ie r d z e ń ” (ze W stęp u ). S z k o d a ! S ą d z ę b o w ie m , że w a r to b y śm ie le j in fo r m o w a ć o n o w sz y c h t e n d e n c ja c h czy p r ó b a c h b a d a ń w e g z e g e z ie S t a r e g o T e sta m e n tu . N ie m u s im y ich p r z y jm o w a ć a n i z a le c a ć , a le d la p e łn i o b ra z u p o w in n iśm y o n ich w sp o m n ie ć . T a k ie in fo r m a c je , p o d a n e z o d p o w ie d n io k r y ty c z n ą o cen ą, n ie z a sz k o d z ą c h y b a n ik o m u , n a t o m ia s t ich b r a k m o ż e b yć o d b ie r a n y n e g a ty w n ie .
P o d a n e tu u w a g i k r y ty c z n e n ie p o m n ie js z a ją w a r to ś c i p r e z e n to w a n e g o d z ie ła. W p ro st p r z e c iw n ie — m a ją u w y d a tn ić o sią g n ię c ia i z a s łu g i z e sp o łu a u to r sk ie g o . M o g ą się te ż p r z y d a ć p r z y o p r a c o w a n iu n o w e g o w y d a n ia . A tr z e b a ju ż o n im m y śle ć , b o o b e c n y n a k ła d j e s t b a r d z o m a ły (5 ty s. egz.) i z a p e w n e sz y b k o się w y c z e r p ie . W z w ią z k u z t y m o śm ie la m się w y s u n ą ć je sz c z e je d n ą p r o p o z y c ję . W y d a je się, że w a r to b y w p ro w a d z ić d o p r z y sz łe g o w y d a n ia c o ś z e g z e g e z y n a jc ie k a w s z y c h fr a g m e n tó w S t a r e g o T e s t a m e n tu (do p o sz c z e g ó ln y c h k s i ą g lu b c h o ć b y ich g r u p ). T a k ie w y d a n ie m ie liśm y ju ż n a n a s z y m te r e n ie (M . P e t e r , W y k ła d P i s m a ś w . S t a r e g o T e s t a m e n t u). O b ecn e w y d a n ie , lic z ą c e 496 s tr o n (264 s tr o n y m n ie j n iż p o p rz e d n ie ), m o ż n a b y c h y b a b e z w ię k sz y c h t r u d n o ś c i p o sz e rz y ć o 200— 300 str o n e g z eg e z y . G d y b y to b y ło n ie m o ż liw e , m o ż n a b y p o m y śle ć o w y d a n iu d w u to m o w y m , p r z y c z y m d r u g i to m m ó g łb y z a w ie r a ć f r a g m e n ty e g z e g e z y . N a p ew n o n ie n a s t ą p i to w b li s k ie j p r z y sz ło śc i. T y m b a r d z ie j w ię c n a le ż y się sz c z e re p o d z ię k o w a n ie i u z n a n ie a u to r o m o b e c n e j p o s t a c i W s t ę p u d o S t a r e g o T e s t a m e n t u . k s . J u l i a n W a r z e c h a S A C , O ł t a r z e w J u l iu s z S . S Y N O W IE C O F M C o n v ., M ę d r c y I z r a e l a , ic h p i s m a i n a u k a , W S D OO. F r a n c isz k a n ó w , K r a k ó w 1990, s. 286. O. J . S . S y n o w ie c o b d a r z y ł n a s d r u g ą s w o ją k s ią ż k ą (po b a r d z o u d a n y m d z ie le : N a p o c z ą t k u . W y b r a n e z a g a d n i e n i a z P i ę c i o k s i ę g u , W a r sz a w a A T K 1987). P ie r w s z y z a r y s te g o d z ie ła z o st a ł o p r a c o w a n y p o d c z a s p o b y tu a u to r a w R z y m ie (1977). P ó ź n ie jsz e je g o o b o w ią z k i n ie p o z w o liły m u o p u b lik o w a ć z a p la n o w a n e j k s ią ż k i. W o sta tn ic h la t a c h a u t o r p r z e p r a c o w a ł g r u n to w n ie s w o je d z ieło , p r z e d s t a w ia ją c w n im w sp ó łc z e sn y s t a n n a u k i w z a k r e sie k s ią g m ą d ro śc io w y c h . P r z e k o n u je o ty m z a ró w n o le k t u r a k s ią ż k i, ja k i p r z e g lą d w y k o r z y st a n e j lite r a tu r y .
Z a m ia r a u t o r a j e s t d o ść s k r o m n y : a d r e s u je on m ia n o w ic ie s w o je d z ieło d o stu d e n tó w te o lo g ii i d o o só b św ie c k ic h o ś r e d n im w y k sz ta łc e n iu . T r z e b a p r z y z n a ć , ż e p la n te n p o w ió d ł się w z u p e łn o śc i. K s i ą ż k a j e s t n a p is a n a ży w o, k o m u n ik a ty w n ie . C z y ta s ię j ą le k k o i z z a in te re so w a n ie m . A le a u t o r o s ią g n ą ł c o ś w ię c e j. J e g o o p r a c o w a n ie m o ż e p o słu ż y ć stu d e n to m b ib lis ty k i i e g z e- g e to m z a jm u ją c y m się lit e r a t u r ą m ą d r o śc io w ą . T a k ie p r z y p a d k i n ie z d a r z a ją się c z ę sto !
P r z e d p r z e d sta w ie n ie m p o sz c z e g ó ln y c h k s ią g a u to r o m a w ia w p ie r w m ą d r o ść u s ą s ia d ó w I z r a e la , a p o te m w Iz r a e lu .
P o d a je tu d u ż o c ie k a w e g o m a t e r ia łu , k t ó r y je d n a k n ie n u ży . M o żn a b y się ty lk o z a sta n o w ić , c z y t r a f n y j e s t t y t u ł M ą d r o ś ć M e z o p o t a m c z y k ó w (1.2). S u g e r u je o n — a n a lo g ic z n ie d o M ą d r o ś c i E g i p c j a n (1.1) i M ą d r o ś c i F e n i c j a n
(1.3) — j a k iś je d e n e le m e n t e tn ic z n y i n u r t m ą d r o ś c io w y w M e z o p o ta m ii. W r z e c z y w isto śc i b y ło t a m — j a k to a u t o r z a z n a c z a w t r e ś c i — w ie le ró ż n y ch lu d ó w , co z n a la z ło o d b ic ie w z r ó ż n ic o w a n e j tw ó rc z o śc i m ą d r o śc io w e j.
