Stefan Moysa
"Jesus im Widerstreit : ein
jüdisch-christlicher Dialog", Hans
Küng, Pinchas Lapide,
Stuttgart-München 1976 : [recenzja]
Collectanea Theologica 47/3, 197-198
R E C E N Z JE 1 9 7 jest zrozum iałe. Liczne c y taty , ja k ie z te j lite r a tu r y przytacza, zm ierzają w jednym k ie ru n k u : uikazać żydostw o Je z u sa i w ielkość Jego w ym iarów . P o w ta rz a ją się raz po -raz za rzu ty helleniza-cji osoby Je zu sa i Jego u b ó stw ie nia w ciągu h istorii.
C h rześcijań sk i czy te ln ik k sią ż k i może czuć się nieco zaw iedziony. Ocze k iw ał czegoś w ięcej, p rzy n a jm n ie j lepszego u k az an ia tajem n icy osoby Jezusa. W ydaje .się je d n ak , iż isto tn y m je st tu ta j postęp, k tó ry został dokonany przez ju d aizm na drodze zrozum ienia osoby Jezusa. C hrześcijanie nie mogą pozostać obojętni w obec tego fa k tu , tym b a rd z ie j, że .spojrzenie ludzi, którzy pochodzą z tego sam ego co Jezus n a ro d u w zbogaca na pew no znajom ość Tego, k tó ry pozostaje zaw sze c e n tru m religii ch rz eśc ija ń sk iej.
Ks. S te fa n M oysa S J, W arszaw a
H ans KÜNG, P in eh as LA PID E, Jesus im W id erstreit. Ein jü d isch -ch ristlic h er
Dialog, S tu ttg a rt-M ü n c h e n 1976, C a lw er V erlag, K ösel V erlag, s. 51.
J a k p o p rze d n ia k sią żk a je st przy czy n k iem b ard z iej te o rety czn y m do d ia logu chrześcijańsko żydow skiego, ta k tu ta j m am y żywą, bezp o śred n ią i trz e b a pow iedzieć p rz y ja cie lsk ą rozm ow ę n a te m a t osoby Jezu sa, m iędzy teologiem żydow skim a k atolickim . O bydw aj u siłu ją odpow iedzieć n a p y ta n ie: kim je st dla nich Jezus z N az aretu ? L a p i d e tw ie rd z i, że m a lepsze w a ru n k i do p o znania Je zu sa niż niejed en teolog ch rześcijań sk i, gdyż pochodzi z tego sam ego k ra ju , m ów i językiem h e b ra jsk im i posiada z Nim w spólne P ism o Św ięte to znaczy B iblię h e b ra jsk ą . K ü n g w dużej m ierze p rzy z n aje m u r a cję i tw ierd zi, że zaw sze istn iały n a p rz e strz e n i h isto rii K ościoła tend en cje, aby Je zu sa dopasow ać do w łasnych p otrzeb społecznych, przyzw yczajeń i p rag n ień . Ju ż w cześnie w ystępow ały rów nież usiłow ania, aby zhellenizow ać osobę Jezusa.
Z ch rześcijańskiego p u n k tu w idzenia zasłu g u je n a uw agę, że L a p i d e dostrzega w spólnotę losów m iędzy Jezusem a n aro d e m żydow skim . O puszcze nie Je zu sa przez Boga je s t jego zdaniem m otyw em , k tó ry m u siał tow arzyszyć skazan y m n a śm ierć w kom orach gazow ych M a jd a n k a i O św ięcim ia. W ogó le teolog żydow ski je st du m n y z p rzynależności Je zu sa do n a ro d u żydow skie go nie m niej niż, ja k pow iada, z p rzynależności H e i n e g o czy F r e u d a . Jeżeli zaś chodzi o w spólnotę z c h rz eśc ija n am i uw aża on, że w zrozum ieniu Je zu sa żydzi i chrześcijan ie m ogą iść razem przez 33 la ta Jego życia ziem skiego, a dzieli ich o sta tn ie 48 godzin począw szy od p o południa W ielkiego P iątk u . Je d n ak ż e ju ż ta w póln o ta życia ziem skiego nie je st do pogardzenia.
T u ta j zaznacza się pierw sza ja s n a różnica zdań m iędzy L a p i d e a K ü n- g i e m. Ten o sta tn i uw aża, że w czasie swego życia ziem skiego Jezu s w n ie k tó ry ch sp raw ac h w y ra źn ie odciął się od P ra w a w ów czas zobow iązującego. L a p i d e n a to m ia st tw ie rd z i z kolei, że Jezus zachow yw ał p raw o ta k , ja k najlepszy o rtodoksyjny Żyd. K ü n g z ty m się n ie zgadza, gdyż n ie w y tłu m a czalne byłoby w ów czas sk azan ie i w y k o n an ie w y ro k u śm ierci n a Jezusie. W tej o sta tn ie j sp raw ie L a p i d e niezbicie u trzy m u je, że w inę za śm ierć Je zu sa ponosi je d y n ie P iła t i R zym ianie i m a ona w yłącznie ch/arakter po lityczny, nie zaś relig ijn y .
Z n ający sp ra w ę czytelnik w y su n ie w iele tru d n o śc i nie ty lk o w obec po glądów żydow skiego ra b in a , ale też katolick ieg o teologa. Mimo tego p rz y to czony dialog pozostaje pouczający i to nie ty lk o przez swój w ysoki poziom w iedzy, kultury^ i w zajem nego p oszanow ania poglądów . U kazuje bow iem , że istn ieje próg w iary ch rz eśc ija ń sk iej, k tó ry trz e b a p rzejść, aby dojść do p e ł
1 9 8 R E C E N Z JE
niejszego i u n iw ersa ln eg o zrozum ienia osoby Jezusa. N iem niej je d n a k ró w nież w ielk ą w arto ścią, k tó rą w nosi do dialogu ju d a izm je st lepsze zrozum ie nie Je zu sa ja k o człow ieka.
ks. S te fa n M oysa SJ, W arszaw a
P in ch a s L A PID E, Ju d e n u n d C hristen. V erleitu n g zu m Dialog, Z ü rich -E in sie - del-n-Köln 1976, B enziger V erlag, s. 07'.
T em at dialogu ch rześcijańsko-żydow skiego p o w raca tu raz jeszcze w fo r m ie m e d y ta c ji teologicznej. L a p i d e je st pierw szym teologiem żydow skim ,
k tó ry z a b ie ra głos w serii tego ro d za ju szkiców p u b lik o w a n y ch przez w y daw n ictw o B enziger. N iek tó re m yśli z poprzednich k siążek p o w ta rz a ją się, n iem n iej zasadnicza tre ść i u ję cie pozostają oryginalne.
A u to r w ita now e, o tw a rte przez Sobór W a ty k a ń sk i II m ożliw ości b r a te r s k iej rozm ow y m iędzy c h rz eśc ija n am i a żydam i oraz fa k t, że K ościół odczuł po trze b ę za sta n o w ien ia się n ad k o rze n iam i sw ojej w iary . P odziw ia J a n a X X III, k tó ry m ów ił o w spólnocie etyki, celów i n adziei m iędzy dw om a re - lig iam i oraz o szacunku i m iłości ja k ą w in n a je s t „relig ia c ó rk a ” w zględem „re lig ii m a tk i” . Co w ięcej, b a rd z iej niż słow am i m ów ił o ty m sw oim i czy nam i. L a p i d e p o d aje też w a ru n k i dialogu m iędzy ch rz eśc ija ń stw em a j u daizm em : „słu ch ające se rc e ”, o k tó re p rosił Salom on (1 K ri 3,9) „m ąd re s e r ce”, o k tó re m odlił się P sa lm ista (Ps 90,12) i p rzy jęcie zachęty z K sięgi Joba, ab y się nam yśleć, a dopiero p otem ro zp raw ia ć (por. Jb 18,2).
R dzeniem k siążk i je st k ró tk ie i tr a fn e ujęcie tego co łączy i dzieli ch rześ c ija n i żydów. Łączy w ięc ich w ia ra w jednego, żywego i praw dziw ego Boga, o p a rta n a P iśm ie Św iętym , k tó re ż y d z i-n a z y w a ją T enach, a ch rzęści-' ja n ie S ta ry m T estam e n te m i ‘k tó ra b yła je d y n ą B iblią Jezusa, apostołów i cz te rech ew angelistów . G dyby z Nowego T e sta m e n tu usunąć 452 p a ra fra z y i cy ta ty ze S tareg o T e sta m e n tu niew iele by z niego zostało. S y n am i Iz ra e la był
Jezus — Jeszu a w ory g in aln y m b rzm ien iu . Jego M atka, d w u n a stu apostołów i cały p ie rw o tn y Kościół. N aród żydow ski był jed y n y m b ezpośrednim a d r e
sa tem p o słan n ictw a Jezusow ego. K ościół zw iązał sw oją w iarę z czynam i h isto rii zbaw ien ia w obec Izrae la. C h rze śc ijań sk a litu rg ia je st nie do pom yślenia bez p ro ro c tw i psalm ów . Ż tych pow odów ch rześcijan ie nie m ogą zrezygno w ać ze swego za k o rzen ien ia w gałęzi judaizm u.
Co dzieli chrześcijan i żydów ? A u to r odpow iada, że chrześcijań stw o je st relig ią p y ta ją c ą o osobę: K im je st S tw órca? K im je st Jego Syn? K im je st praw d ziw y chrześcijan in ? Ju d a iz m n ato m ia st za sta n a w ia się n a d p y ta n iem co Bóg zdziałał n a Ziem i, co odpow iada Jego w oli, co obiecał. Ju d a liz m r e z ygnuje w ięc z odpow iedzi n a p y ta n ie, kim je st Bóg. O Bogu nie m ożna m ieć żadnej w iedzy, w ystarczy, że je st, a człow iek słu ch a Jego słów i czyni to, cze go w ym aga Jego wola. Z te j, zdaniem a u to ra podstaw ow ej różnicy w y p ro w adza on w szystkie inne, p o m ija ją c je d n a k sam o zrozum ienie osoby Jezusa. S ądzi w idocznie, że tu różnica w p o jm o w a n iu je st zbyt daleko idąca. W idzi je d n a k ż e m ożliw ość dialogu. Ze stro n y ch rześcijań sk iej p o legałby on n a ro z w in ięciu „chrystologii od dołu” a w ięc pogłębienie zrozum ienia Je zu sa ja k o człow ieka. Ze stro n y żydow skiej byłab y to „jezuologia spo g ląd ająca w stecz”, a więc p rag m a ty cz n e sp o jrze n ie na iskutki n a u k i c h rz eśc ija ń sk iej, prow adzące do p y ta n ia , czy Jezus nie b y ł kim ś w ięcej niż w ęd ru ją cy m rab in em , fa ry z e uszem , tw ó rca przypow ieści. Te zbieżności d oprow adziłyby m oże do nowego sfo rm u ło w an ia nau k i o zbaw ieniu, czego św ia t ta k bardzo p otrzebuje.
