Anna Lipert
A, C–F, Patrycja Marciniak
A–C, E, FAktywność fizyczna
osób niepełnosprawnych intelektualnie
na przykładzie Domu Pomocy Społecznej
w województwie kujawsko-pomorskim
Physical Activity of People with Intellectual Disabilities
on the Example of the Social Welfare Home
in Kujawsko-Pomorskie Province
Zakład Medycyny Sportowej, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź
A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – analiza i interpretacja danych; D – napisanie artykułu; E – krytyczne zrecenzowanie artykułu; F – zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu
Streszczenie
Wprowadzenie. Systematycznie podejmowana aktywność fizyczna wpływa na polepszenie zdolności do wykony-wania wysiłku fizycznego i poprawia samopoczucie. Ćwiczenia fizyczne są również wykorzystywane w rehabilitacji osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Cel pracy. Scharakteryzowanie aktywności fizycznej osób niepełnosprawnych intelektualnie zamieszkałych w Domu Pomocy Społecznej, w tym ocena poziomu aktywności fizycznej oraz ocena poziomu wiedzy na temat aktywności fizycznej i zasad zdrowego stylu życia.
Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 50 mężczyzn w wieku 25–60 lat (50 ± 11,78 roku) – mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Izbicy Kujawskiej. Były to osoby o różnym stopniu niepełnosprawności intelektualnej. W badaniu wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety oraz Kwestionariusz 7-dniowej Aktywności Fizycznej. Wyniki. 56% badanych uczestniczyło w zajęciach sportowo-rekreacyjnych organizowanych w Domu Pomocy Społecznej. Najczęściej wybieranymi formami aktywności fizycznej były jazda na rowerze, spacer oraz gimnasty-ka, najrzadziej natomiast bieganie, ćwiczenia bierne i zajęcia na siłowni. 58% badanych podejmowało aktywność fizyczną, ponieważ zależało im na kontakcie z przyrodą oraz poprawie stanu zdrowia. Do najważniejszych prawi-dłowych zachowań zdrowotnych należy higiena osobista i aktywny wypoczynek. Wśród codziennych zachowań zdrowotnych służących zdrowiu 12% badanych deklarowało podejmowanie aktywności fizycznej. 26% badanych paliło papierosy, choć zdawali sobie sprawę, że jest to zachowanie szkodzące zdrowiu.
Wnioski. Osoby niepełnosprawne intelektualnie biorą czynny udział tylko w zajęciach sportowo-rekreacyjnych organizowanych w Domu Pomocy Społecznej, ale nieregularnie. Dom Pomocy Społecznej realizuje zalecenia doty-czące aktywności fizycznej, a tym samym może pozytywnie wpływać na zachowania zdrowotne mieszkańców. Osoby niepełnosprawne intelektualnie są świadome prawidłowych zachowań zdrowotnych, ale potrzebują moty-wacji, żeby je realizować (Piel. Zdr. Publ. 2015, 5, 3, 283–289).
Słowa kluczowe: zachowania zdrowotne, aktywność fizyczna, niepełnosprawność umysłowa.
Abstract
Background. Systematically taken physical activity affects the improvement in ability to perform physical exertion and improves mood. Exercises are also used in the rehabilitation of people with intellectual disabilities.
Objectives. The aim of this study was to characterize the physical activity of people with intellectual disabilities living in the social welfare home (SWH) including the assessment of the level of physical activity and the level of knowledge about physical activity and healthy lifestyle principles.
Piel. Zdr. Publ. 2015, 5, 3, 283–289 ISSN 2082-9876
PRACE ORYGINALNE
Aktywność fizyczna jest bardzo ważnym ele-mentem w życiu każdego człowieka. Wykazano, że systematyczna aktywność ruchowa wydłuża i po-lepsza jakość życia, zwiększa wydolność i spraw-ność fizyczną, pozwala utrzymać prawidłową masę ciała i poprawia samopoczucie. Wzmacnia układ nerwowy oraz zwiększa zdolność do pracy umysło-wej. Aktywność w odniesieniu do oligofrenopeda-gogiki należy postrzegać jako proces edukacyjny, którego najważniejszym elementem jest uzyskanie nawyku ruchu [1, 2]. Ćwiczenia fizyczne są wy-korzystywane w rehabilitacji, m.in. w przypadku chorób narządu ruchu, chorób przewlekłych oraz w leczeniu otyłości. Wybrane formy aktywności fi-zycznej stosuje się wśród osób zdrowych i chorych, w różnych grupach wiekowych, odmiennych jed-nostkach chorobowych, w przypadku różnego ro-dzaju i stopnia niepełnosprawności. Sport poma-ga kompensować określone zaburzenia orpoma-ganizmu i pełni funkcję terapeutyczną, wzmacniając poczu-cie własnej wartości osoby niepełnosprawnej.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) osobę uznaje się za niepełnosprawną in-telektualnie wówczas, gdy nie potrafi samodziel-nie funkcjonować intelektualsamodziel-nie oraz ma obniżony iloraz inteligencji, co potwierdzono przed ukoń-czeniem 18. roku życia. Dodatkowo muszą być za-burzone minimum 2 inne zdolności określane jako zachowania adaptacyjne. Według klasyfikacji ICD--X z 2010 r. osoba, u której rozpoznano lekki sto-pień niepełnosprawności intelektualnej ma iloraz inteligencji na poziomie 50–69 punktów, umiarko-wany stopień – 35–49, znaczny 20–34, stopień głę-boki – poniżej 20 punktów [3–7].
Praca w Domach Pomocy Społecznej oraz obo-wiązujące w nich zasady i organizacja pracy są ści-śle uregulowane Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. do-tyczącym domów pomocy społecznej. Głównym celem tych placówek jest zapewnienie odpowied-nio przystosowanego miejsca zamieszkania dla osób, które wymagają opieki [4].
Mieszkańcy Domu Pomocy Społecznej (DPS) mają możliwość uczestniczenia w różnych formach aktywności. Formami ruchowymi stosowanymi w celu usprawniania mieszkańców DPS-u są zaję-cia rehabilitacyjne, które mają za zadanie wspoma-gać rozwój fizyczny [8]. Do form ruchowych należą ćwiczenia ogólnorozwojowe i kondycyjne odbywa-jące się w ramach porannej gimnastyki prowadzo-nej na sali lub na świeżym powietrzu. Mieszkań-cy Domu PomoMieszkań-cy Społecznej biorą również udział w formach aktywności fizycznej, takich jak: ćwicze-nia równoważne, zabawy zwinnościowo-zręczno-ściowe lub zabawy bieżne. Inną formą rehabilitacji są ćwiczenia indywidualne: oddechowe, czynno--bierne i bierne, a także zajęcia sportowo-rekreacyj-ne, np. spacery. Oprócz kinezyterapii są również wykonywane zabiegi fizykoterapeutyczne i ćwicze-nia indywidualne zalecone przez lekarza. Do dyspo-zycji mieszkańców jest sala rehabilitacyjna z przy-rządami oraz przyborami do ćwiczeń. Ćwiczenia mogą się ponadto odbywać w Uniwersalnym Gabi-necie Usprawniania Leczniczego (UGUL) [8].
Celem przeprowadzonych badań było scha-rakteryzowanie aktywności fizycznej osób niepeł-nosprawnych intelektualnie zamieszkałych w Do-mu Pomocy Społecznej, w tym ocena poziow Do-mu aktywności fizycznej oraz ocena poziomu wiedzy na temat aktywności fizycznej i zasad zdrowego stylu życia.
Materiał i metody
W badaniu wzięło udział 50 mężczyzn w wie-ku 25–60 lat – mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Izbicy Kujawskiej. Były to osoby, u których rozpoznano niepełnosprawność intelek-tualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacz-nym i głębokim. Warunkiem wzięcia udziału w badaniu było dobrowolne wyrażenie zgody na udział w badaniu oraz czytelne wypełnienie 2 kwe-stionariuszy ankiet. Na przeprowadzenie badań
Material and Methods. The study included 50 men, aged 25–60 years (50 ± 11.78 years), residents of the SWH in Izbica Kujawska. These were people with varying degrees of intellectual disability. The study used the author’ questionnaire and a 7-day Physical Activity Questionnaire Recall.
Results. Fifty six percent of the respondents participated in sports and recreational activities organized in SWH. The most frequently chosen forms of physical activity were cycling, walking and gymnastics. The least frequently chosen forms of activities were running, passive exercises and classes at the gym. Fifty eight percent of the respon-dents undertook physical activity because they wanted to have a contact with nature and improve their health. The most important health behaviours are personal hygiene and active leisure. Among everyday healthy behaviours 12% of the respondents reported physical activity. Twenty six percent of the respondents were smokers, although they aware that such behaviour adverse health.
Conclusions. People with intellectual disabilities actively participate only in physical activities organized in SWH, but on irregular basis. SWH implements the recommendations of physical activity and thus can positively influence the residents’ health behaviours. People with intellectual disabilities are aware of proper health behaviours and only need motivation to implement them into their everyday lives (Piel. Zdr. Publ. 2015, 5, 3, 283–289).
uzyskano zgodę Komisji Bioetyki Uniwersytetu Medycznego. Badanie było prowadzone w latach 2012/2013 na terenie Domu Pomocy Społecznej w Izbicy Kujawskiej.
Badanie odbyło się z wykorzystaniem autor-skiego kwestionariusza ankiety składającego się z 26 pytań, który pozwolił uzyskać informacje na temat codziennej aktywności fizycznej, preferowa-nych zajęć sportowo-rekreacyjpreferowa-nych oraz wiedzy na temat innych zachowań zdrowotnych.
Kwestionariusz 7-dniowej Aktywności Fizycz-nej (Seven-Day Physical Activity Recall
Question-nare – SDPARQ) był natomiast tak
skonstru-owany, aby na podstawie uzyskanych informacji można było określić poziom aktywności fizycz-nej mieszkańców DPS-u. Respondenci wypełnia-li kwestionariusze ankiet samodzielnie bądź z po-mocą opiekunów, rodziny i w obecności badacza.
Wyniki badania poddano analizie statystycz-nej. Dane z Kwestionariusza 7-dniowej Aktywności Ruchowej były wyrażone jako wydatek energetycz-ny w kilokaloriach (kcal). Do obliczeń wykorzysta-no program STATISTICA 2011 i Excel 2007.
Wyniki
Charakterystyka respondentów
W badaniu wzięło udział 50 mężczyzn w wie-ku 25–60 lat (50 ± 11,78 rowie-ku) zamieszkałych w DPS znajdującym się w województwie kujawsko-pomor-skim. Większość badanych nie miała żadnego wy-kształcenia, a 5 osób zadeklarowało wykształcenie
średnie lub zawodowe (ryc. 1). Respondenci byli oso-bami, u których rozpoznano stopień niepełnospraw-ności intelektualnej, a tym samym charakteryzowali się różnym poziomem nabytych umiejętności.
Charakterystyka deklarowanej
aktywności fizycznej
mieszkańców
Domu Pomocy Społecznej
56% badanych uczestniczyło w zajęciach spor-towo-rekreacyjnych organizowanych w DPS, z czego 43% osób brało udział w zajęciach przynaj-mniej kilka razy w tygodniu. Systematycznie w za-jęciach uczestniczyło 14% badanych.
Ankietowani spędzali średnio około 3 godzin na ćwiczeniach o umiarkowanym stopniu wysiłku oraz około 45 minut na zajęciach o dużej intensyw-ności. W weekend czas trwania tych pierwszych zajęć skracał się do około 2 godzin, a czas wysił-ków o dużej intensywności do 33 minut. Średni czas poświęcany na sen wynosił około 10 godzin (tab. 1).
Średni wydatek energetyczny na całodzienną aktywność fizyczną wynosił 2621,19 kcal/dzień, w tym 324,93 kcal/dzień na wysiłek fizyczny po-dejmowany rekreacyjnie.
Najczęściej wybieranymi formami aktywności fizycznej były: jazda na rowerze, spacer oraz gim-nastyka, najrzadziej natomiast bieganie, ćwiczenia bierne i zajęcia na siłowni (tab. 2). Tylko 9 osób deklarowało uprawianie sportu również poza za-jęciami sportowo-rekreacyjnymi
organizowany-Ryc. 1. Wykształcenie mieszkańców Domu Pomocy Społecznej
Fig. 1. The education of the residents of the social welfare home
4 1 6 4 27 0 5 10 15 20 25 30 zawodowe średnie podstawowe szkoła życia brak wykształcenia
Tabela 1. Średni czas poświęcany na sen i aktywność fizyczną w dni powszednie i weekendy Table 1. The average time spend on sleep and physical activity on the weekdays and at weekends
Czynność Czas trwania
pon.–pt. Czas trwaniasob.–ndz.
Sen 10 godz. 20 min ± 2,8 godz. 10 godz. 21 min ± 2,41 godz.
Wysiłek o umiarkowanej intensywności 3 godz. 2 min ± 4,16 godz. 2 godz. 5 min ± 3,54 godz.
Wysiłek o dużej intensywności 44 min ± 2,5 godz. 33 min ± 2,41 godz.
mi w Domu Pomocy Społecznej. 58% badanych stwierdziło, że podejmuje aktywność fizyczną, po-nieważ zależy im na kontakcie z przyrodą. Kolej-nymi czynnikami warunkującymi podejmowanie aktywności były poprawa stanu zdrowia oraz lep-szy nastrój. Możliwość kontaktu z innymi osobami wybrało 30% osób (tab. 3).
Poziom wiedzy podopiecznych
Domu Pomocy Społecznej
na temat właściwych
zachowań zdrowotnych
59% badanych twierdziło, że zawsze dbało o swój stan zdrowia tak, jak obecnie. 46% osób uwa-ża, że spośród czynników wpływających na zmia-nę zachowań zdrowotnych największy wpływ mo-że mieć DPS, w tym 14% badanych zadeklarowało, że zmieniło swoje zachowania zdrowotne, gdy
za-mieszkało w DPS (ryc. 2). Według 58% respon-dentów do najważniejszych prawidłowych zacho-wań zdrowotnych należy higiena osobista, po 42% badanych uważa, że wypoczynek oraz aktywność fizyczna (ryc. 3). Wśród codziennych zachowań zdrowotnych służących zdrowiu tylko 12% ankie-towanych deklarowało samodzielne podejmowa-nie aktywności fizycznej (spacery) (ryc. 4), choć aż 32% badanych wymieniało spacerowanie jako
jed-Tabela 2. Rodzaj zajęć wybieranych przez mieszkańców Domu Pomocy Społecznej Table 2. The kinds of physical activity preferred by the residents of the social welfare home
Zajęcia lubiane
(od odpowiedzi wybieranej najczęściej do odpowiedzi wybieranej najrzadziej)
Zajęcia nielubiane
(od odpowiedzi wybieranej najczęściej do odpowiedzi wybieranej najrzadziej)
Jazda na rowerze bieganie
Spacery ćwiczenia manualne, drabinki
Gimnastyka, gra w piłkę, gry zespołowe gry zespołowe
Gra w dwa ognie piłka nożna, piłka ręczna, jazda na rowerze, układanie klocków
Bieganie, zwiedzanie
Ćwiczenia bierne, muzykoterapia, siłownia, stepper, UGUL, układanie klocków, zabawy na dworze
Tabela 3. Czynniki mające wpływ na podejmowanie
aktywności ruchowej według mieszkańców
Table 3. The factors relevant during performing physical
activity according to the residents Powody podejmowania aktywności
|fizycznej Liczba odpowiedzi
Kontakt z przyrodą 29
Poprawa stanu zdrowia i sprawności
fizycznej 22
Poprawa nastroju, relaks 18
Atrakcyjne spędzeniu czasu 16
Ze względów towarzyskich (spotkania
ze znajomymi) 15
Radosne przeżycia 10
Utrzymanie bądź poprawa sylwetki 6
Możliwość samorealizacji 4
Przygotowanie do innej formy aktywno-ści ruchowej (np. biegi, spacer) 4 Inne, jakie? np. dotlenienie się 2
Ryc. 2. Najważniejsze czynniki mające wpływ na zmianę postępowania
Fig. 2. The most important factors affecting the change in behaviour 7 2 2 1 1 1 zami eszk anie w DP S chor oba wiek pielęgniarka niepełnosprawność sp rawy osob iste
Ryc. 3. Najważniejsze elementy zdrowego trybu życia według mieszkańców DPS
Fig. 3. The most important elements of the healthy life-style according to the residents
8 11 11 12 13 21 21 29 0 5 10 15 20 25 30 35 unikanie stresu
dbałość o własny wygląd zdrowa żywność niestosowanie używek dbałość o utrzymanie stałej masy ciała aktywność fizyczna wysypianie się higiena osobista
ną z bardziej lubianych form spędzania wolnego czasu (tab. 4). 26% badanych osób paliło papiero-sy, choć zdawali sobie sprawę, że jest to zachowa-nie szkodzące zdrowiu (ryc. 5).
Omówienie
Badania nad sprawnością fizyczną osób nie-pełnosprawnych intelektualnie mają kilkudziesię-cioletnią historię [10–13], analiza zainteresowań aktywnością fizyczną, rekreacją i turystyką osób niepełnosprawnych nie była jednak dotychczas przedmiotem znaczących prac badawczych [14]. Dowodem tego jest, że literatura (również angloję-zyczna) na temat zainteresowań i wiedzy dotyczą-cej aktywności ruchowej wśród osób intelektualnie niepełnosprawnych jest bardzo ograniczona [15].
W niniejszym badaniu wzięło udział 50 męż-czyzn w wieku 25–60 lat (50 ± 11,78 roku) mieszka-jących w Domu Opieki Społecznej, u których stwier-dzono niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim.
Tabela 4. Formy spędzania wolnego czasu przez
mieszkańców DPS
Table 4. The most common forms of spending time in the
social welfare home
Forma spędzania wolnego czasu Liczba odpowiedzi
Oglądanie telewizji 21
Spacer 16
Granie w gry planszowe 7
Rozmowy 3
Słuchanie radia 2
Branie udziału w muzykoterapii 2 Branie udziału w terapii zajęciowej 2
Ćwiczenia na piłce 1 Oglądanie mapy 1 Zamiatanie 1 Granie na harmonijce 1 Palenie 1 Spanie 1 Ryc. 4. Czynności służące zdrowiu – według mieszkańców
Fig. 4. The factors for health according to the residents
0 1 2 3 4 5 6 7 siedz enie
miłe spedzanie czas u
unikanie sytuacji stresującyc h leniuc howa nie wyryw anie trawy gimna styka jedzenie jabłek mycie zębó w
ubieranie się ciepło
jedze nie śmiech span ie wypo czyn ek wysypianie si ę ruch zdro we od żywi anie spac ery Ryc. 5. Czynności szkodzące zdrowiu Fig. 6. The factors det-rimental to health 0 2 4 6 8 10 12 14 tv posy pianie
siedzenie przez długi czas
zden erwowani e ciężka prac a mało ruch u nadużywanie kawy prac a brak chęc i alkoh ol papie rosy lenienie si ę
Ponad połowa z nich zadeklarowała uczest-nictwo w zajęciach sportowo-rekreacyjnych kilka razy w tygodniu. Średni czas poświęcany na wy-siłek o umiarkowanej intensywności wynosił oko-ło 5 godzin tygodniowo, a wydatek energetyczny na aktywność fizyczną – 2274,48 kcal tygodniowo. Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia ty-godniowy wydatek energetyczny wysiłku fizyczne-go nie powinien być mniejszy niż 1000 kcal, a naj-lepiej, żeby przekraczał 2000 kcal/tydzień [16]. Rekomendowany przez WHO wysiłek fizyczny dla osób dorosłych to 150 minut aktywności o umiar-kowanej intensywności 5 dni w tygodniu [2, 17, 18]. Część ankietowanych stwierdziła, że wpływ na zmianę postępowania związanego z aktywnością fizyczną miało ich zamieszkanie w Domu Pomocy Społecznej, ponieważ aż 82% badanych zadeklaro-wało, że przed zamieszkaniem w Domu Pomocy Społecznej nie uprawiało sportu. Osoby niepodej-mujące aktywności fizycznej za przyczynę poda-wały przede wszystkim własną niepełnosprawność (10 osób), problemy związane z poruszaniem się (2 osoby), wiek (1 osoba), brak chęci i brak zainte-resowania zajęciami (3 osoby). Mimo niesystema-tycznej aktywności fizycznej, ankietowani potrafi-li stwierdzić, które zachowania sprzyjają, a które szkodzą zdrowiu. 17 osób za pozytywne czynno-ści służące zdrowiu wymieniło czynną formę spę-dzania czasu. Wśród czynności niesprzyjających zdrowiu zostały wymienione używki (palenie pa-pierosów, picie kawy) oraz nadmierne konsumo-wanie produktów spożywczych. Z badania Barań-skiego wynika, że chociaż poziom świadomości o korzyściach, jakie niesie ze sobą podejmowanie aktywności fizycznej w praktyce jest podobny za-równo wśród osób pełno-, jak i niepełnospraw-nych, niepełnosprawni umysłowo są mniej aktyw-ni fizyczaktyw-nie aktyw-niż ich zdrowi rówieśaktyw-nicy. W związku z posiadaną świadomością właściwych zachowań zdrowotnych może to być spowodowane słabą motywacją do podejmowania jakiegokolwiek dzia-łania [19].
Z badania wynika, że dwie trzecie mieszkań-ców Domu Pomocy Społecznej lubiło zajęcia spor-towo-rekreacyjne. Wśród najbardziej lubianych najwyżej oceniono jazdę na rowerze i spacery. Najwięcej pozytywnych emocji wzbudzały rów-nież gimnastyka, gry zespołowe oraz zwykła zaba-wa z piłką.
W podejmowaniu aktywności ruchowej an-kietowani wskazywali, że najbardziej zależy im na kontakcie z przyrodą, poprawie swojego sta-nu zdrowia i sprawności fizycznej oraz lepszym nastroju. Dopiero w dalszej kolejności wymienia-li czynnik towarzyski. Z przeprowadzonego ba-dania wynika, że dla większości ankietowanych
w aktywności fizycznej ważne są osobiste przeży-cia oraz poprawa zdrowia, a spotkania ze znajomy-mi nie są aż tak istotne. Według badań Marchew-ki i Jungiewicz osoby, które przed 35. roMarchew-kiem życia uczestniczyły systematycznie w aktywności rucho-wej, w wieku starszym nadal pozostawały aktyw-ne. Co więcej, osoby które regularnie brały udział w aktywności sportowej o wysiłku intensywnym bądź umiarkowanym cieszą się lepszym zdrowiem w wieku zaawansowanym [9].
Ponad połowa ankietowanych deklarowała, że zawsze dbała o własne zdrowie. 45% badanych stwierdziło, że troska o własne zdrowie pojawi-ła się dopiero w chwili poważnej choroby. Miesz-kańcy Domu Pomocy Społecznej najczęściej jednak spędzali swój czas wolny na oglądaniu te-lewizji. Podobne wyniki otrzymano w innych ba-daniach, w których ponad 75% dziewcząt i ponad 72% chłopców specjalnej troski było przekona-nych, że o własną sylwetkę należy aktywnie zabie-gać. Niestety, tylko 58% dziewcząt i 60% chłop-ców niepełnosprawnych umysłowo samodzielnie ćwiczyło, aby poprawić sylwetkę [19]. Jako je-den z kilku powodów, które sprawiają, że osoby niepełnosprawne nie prowadzą aktywnego trybu życia wymienia się małą świadomość istotności ćwiczeń dla zdrowotnego trybu życia [15]. Przed-stawione wyniki badań wskazują jednak raczej na brak motywacji, a nie brak świadomości. Wydaje się, że sama świadomość bez wsparcia, ukierun-kowania i modelowania aktywności ze strony do-rosłych nie wystarcza do prowadzenia aktywne-go stylu życia.
Wnioski
Osoby niepełnosprawne intelektualnie biorą czynny udział w aktywności fizycznej, ale tylko tej organizowanej w Domu Pomocy Społecznej.
Osoby niepełnosprawne intelektualnie nie po-dejmują regularnie aktywności fizycznej.
Dom Pomocy Społecznej pozytywnie wpływa na zachowania zdrowotne dotyczące aktywności fizycznej oraz realizuje zalecenia WHO dotyczące aktywności fizycznej,
Najchętniej wybieraną formą zajęć sportowo--rekreacyjnych przez osoby niepełnosprawne inte-lektualnie jest jazda na rowerze i spacery.
Osoby niepełnosprawne intelektualnie są świadome prawidłowych zachowań zdrowotnych i korzyści płynących z podejmowania aktywności fizycznej.
Odpowiednio silna motywacja jest czynnikiem, który może wpływać na poprawę zachowań zdro-wotnych osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Piśmiennictwo
[1] Wolańska T. (red.), Oja P.: Aktywność fizyczna a zdrowie. PTNKF, Warszawa 1995.
[2] EU Physical Activity Guidelines, EU Working Group Sport and Health, Brussels, 2008 http://ec.europa.eu/sport/ what-we-do/doc/health/pa_guidelines_4th_consolidated_draft_en.pdf (data dostępu: 5.03.2015 r.).
[3] Kowalik S.: Kultura fizyczna osób z niepełnosprawnością. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Sp. z o.o., Gdańsk 2009.
[4] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. dotyczące domów pomocy społecz-nej (Dz.U. z 2012 r., poz. 964).
[5] Pilecki J. (red.): Usprawnianie, wychowanie, nauczanie osób z głębokim upośledzeniem umysłowym. Wydawnic-two Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2002.
[6] International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision (ICD-10) http://ap-ps.who.int/classifications/icd10/browse/2010/en#/F70-F79 (data dostępu: 5.03.2015 r.).
[7] Zyss T., Hese R.T., Zięba A., Boroń J.: Próba stworzenia wspólnych zaleceń orzeczniczych w przypadku zespołu psychoorganicznego, w przebiegu którego dochodzi do ujawnienia się deficytu intelektualnego. Arch. Med. Sąd. Krym. 2007, LVII, 159–171.
[8] Roczny Program Usprawniania Rehabilitacyjnego w Domu Pomocy Społecznej w Izbicy Kujawskiej.
[9] Marchewka A., Jungiewicz M.: Aktywność fizyczna w młodości a jakość życia w wieku starszym. Geront. Pol. 2008, 16, 2, 127–130.
[10] Pańczyk J.: Poziom rozwoju cech motorycznych uczniów szkół dla lekko upośledzonych umysłowo na tle ich ró-wieśników ze szkół normalnych. WSPS, Warszawa 1979.
[11] Ślężyński J. (red.), Zosgórnik E.: Zdolności motoryczne uczniów umysłowo upośledzonych. Rozwój fizyczny i motoryczny oraz postawa ciała dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. AWF, Katowice 1991.
[12] Maszczak T.: Wychowanie fizyczne i sport dzieci specjalnej troski. AWF, Warszawa 1994.
[13] Kowalik S. (red.), Maszczak T.: Sport dla osób niepełnosprawnych. Szanse i zagrożenia. Sport dla osób niepełno-sprawnych. Osoby niepełnosprawne dla sportu. AWF, Poznań–Olomouc 1999.
[14] Brzeziński W.: Wychowanie fizyczne specjalne. Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1999.
[15] National Center on Health, Physical Activity, and Disability (NCPAD). Physical Activity and Disability: The Chal-lenge Ahead 2004 http://www.ncpad.org/#sthash.jKHSiTCX.dpuf (data dostępu: 12.04.2015 r.).
[16] Wojciech D., Jegier A.: Zalecenia dotyczące aktywności ruchowej w profilaktyce chorób układu krążenia. Czyn. Ryz. 2003, 4/02–1/03, 76–84.
[17] Podolec P. (red.), Drygas W., Piotrowicz R., Jegier A., Kopeć G.: Aktywność fizyczna u osób zdrowych. Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. Med. Prakt., Kraków 2010.
[18] National Sleep Foundation. How Much Sleep Do We Really Need? http://www.sleepfoundation.org/article/how--sleep-works/how-much-sleep-do-we-really-need (data dostepu: 14.04.2015 r.).
[19] Baranowski J.: Aktywność fizyczna niepełnosprawnych intelektualnie stopnia lekkiego. Zeszyty AWF, Katowice 2006. Adres do korespondencji: Anna Lipert ul. Zgierska 34 m. 18 95-050 Konstantynów Łódzki e-mail: anna.lipert@umed.lodz.pl Konflikt interesów: nie występuje Praca wpłynęła do Redakcji: 30.08.2015 r. Po recenzji: 4.10.2015 r.
Zaakceptowano do druku: 9.10.2015 r. Received: 30.08.2015
Revised: 4.10.2015 Accepted: 9.10.2015