Janina Stankiewicz, Patrycja
Łychmus, Hanna Bortnowska
Szanse upowszechniania programów
etycznych wśród pracowników
bankowych poprzez e-learning
Ekonomiczne Problemy Usług nr 74, 581-593
NR 662 EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR 74 2011
p r o f . z w . d r h a b . in ż . J A N I N A S T A N K I E W I C Z d r in ż . P A T R Y C J A Ł Y C H M U S
d r in ż . H A N N A B O R T N O W S K A U n i w e r s y t e t Z i e l o n o g ó r s k i
SZANSE UPOWSZECHNIANIA PROGRAMÓW
ETYCZNYCH WŚRÓD PRACOWNIKÓW BANKOWYCH
POPRZEZ E-LEARNING
S t r e s z c z e n i e
W interesie każdego przedsiębiorstwa, w tym banku, jest to, aby jego działalność była uzna na przez podmioty z bliższego i dalszego otoczenia za zgodną z zasadami etycznymi. Jednak aby to osiągnąć, konieczne jest, by wszyscy członkowie organizacji postępowali moralnie. Służy temu wdrażanie programu etycznego. Jego poprawne przygotowanie nie gwarantuje jeszcze sukcesu w jego wdrażaniu. Istotne jest komunikowanie szerszej społeczności tego, co jest w nim zawarte. Aby zwiększyć skuteczność działań podejmowanych w tym zakresie, warto skorzystać z możli wości, które stwarza Internet i edukacja zdalna. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie: w jaki sposób można wykorzystać standardowe narzędzia systemów e-learningowych do upowszechnia nia programów etycznych wśród pracowników bankowych?
W p r o w a d z e n i e W ś w i e c i e b i z n e s u i s t n i e j e z w i ą z e k m i ę d z y d ł u g o t r w a ł y m i k o r z y ś c i a m i o r g a n i z a c j i w p o s t a c i z y s k u a i c h e t y c z n y m w i z e r u n k i e m . W s k a z u j e n a t o w i e l e b a d a ń p r o w a d z o n y c h w z a c h o d n i c h f i r m a c h . W y n i k a z n i c h , ż e p o n a d p r z e c i ę t n e w y m a g a n i a e t y c z n e k o r e l u j ą p o z y t y w n i e z p o n a d p r z e c i ę t n y m i w y n i k a m i e k o n o m i c z n y m i o s i ą g a n y m i p r z e z p r z e d s i ę b i o r s t w o 1. J e d n y m z c z y n n i k ó w d e c y d u j ą c y c h o s u k c e s i e w d z i a ł a l n o ś c i b i z n e s o w e j j e s t s p o ł e c z n a a k c e p t a c j a f ir m y . S t ą d t e ż r o s n ą c e z a i n t e r e s o w a n i e p r a k t y k ó w z a r z ą d z a n i a t e m a t y k ą e t y k i i p o s z u k i w a n i e p r z e z n i c h r e c e p t n a „ e t y c z n y b i z n e s ” . O c z e k i w a n i o m t y m w y c h o d z ą n a p r z e c i w t e o r e t y c y , c o m a s w o j e o d z w i e r c i e d l e n i e w p o l s k i e j l i t e r a t u r z e
1 L. Zbiegień-Maciąg, Etyka w zarządzaniu organizacją, w: Etyka biznesu, red. J. Dietl, W. Ga- sparski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 229.
p r z e d m i o t u - z a u w a ż a l n y j e s t w z r o s t z a i n t e r e s o w a n i a a u t o r ó w p r o b l e m a t y k ą e t y k i w z a r z ą d z a n i u . P o s z u k i w a n i e p a r a d y g m a t ó w o p a r t y c h o s z e r o k o r o z u m i a n ą e t y k ę w b i z n e s i e n i e m o ż e j e d n a k s p r o w a d z a ć s ię t y l k o d o z a g a d n i e ń t e o r e t y c z n y c h 2. K o n i e c z n e j e s t a p l i k o w a n i e t e o r i i d o p r a k t y k i i d o s t a r c z a n i e m e n e d ż e r o m i n s t r u m e n t ó w z a r z ą d z a n i a e t y k ą w o r g a n i z a c j i . J e d n y m z i s t o t n y c h z a g a d n i e ń , z te j p e r s p e k t y w y , j e s t t w o r z e n i e i w d r a ż a n i e p r o g r a m ó w e t y c z n y c h f ir m . Z a w i e r a j ą o n e r a m y o k r e ś l a j ą c e m .i n . z a k r e s o d p o w i e d z i a l n o ś c i z a r z ą d u , r a d y n a d z o r c z e j i p o z o s t a ł y c h c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i , w y n i k a j ą c y z p r z y j ę t y c h p r z e z p r z e d s i ę b i o r s t w o z o b o w i ą z a ń w o b e c s p o ł e c z e ń s t w a . O w e z o b o w i ą z a n i a p o l e g a j ą z a z w y c z a j n a p r o m o c j i d o b r a , p r a w l u d z k i c h , k o r z y ś c i i d o b r o b y t u s p o ł e c z n e g o , z a k a z y w a n i u d z i a ł a ń i z a c h o w a ń u w a ż a n y c h z a z a g r a ż a j ą c e w y m i e n i o n y m w a r t o ś c i o m 3 4. S ą o n e w a ż n e w k a ż d e j f i r m i e , j e d n a k p o d s z c z e g ó l n y m n a d z o r e m s p o ł e c z e ń s t w a z n a j d u j ą s ię o r g a n i z a c j e z a u f a n i a s p o ł e c z n e g o , w t y m b a n k i . S p e c y f i k ą f u n k c j o n o w a n i a t e g o r o d z a j u i n s t y t u c j i j e s t f a k t , ż e d z i a ł a j ą o n e n i e t y l k o w i n t e r e s i e w ł a s n y m , l e c z t a k ż e w i n t e r e s i e n a b y w c ó w i c h o f e r t y p r o d u k t o w e j . S t ą d t e ż w ś r ó d p r a c o w n i k ó w b a n k ó w k o n i e c z n e j e s t e t y c z n e p o s t ę p o w a n i e w o b e c k l i e n t ó w , p r a c o d a w c y i w s p ó ł p r a c o w n i k ó w , p r z e j a w i a j ą c e s ię , m .i n . w r z e t e l n o ś c i , u c z c i w o ś c i , o d p o w i e d z i a l n o ś c i , d y s k r e c j i o r a z l o j a l n o ś c i . T a k i e z a c h o w a n i a s ą w a r u n k o w a n e : e t y k ą o s o b i s t ą j e d n o s t k i ( n a k t ó r ą s k ł a d a j ą s ię : p o z i o m j e j r o z w o j u m o r a l n e g o , p r z e k o n a n i a i w a r t o ś c i , u z n a w a n e s y s t e m y e t y c z n e o r a z c n o t y e t y c z n e ) , k u l t u r ą o r g a n i z a c y j n ą ( a z w ł a s z c z a n o r m a m i i w a r t o ś c i a m i , r y t u a ł a m i , c e r e m o n i a m i , o p o w i e ś c i a m i , m i t a m i , j ę z y k i e m , s l o g a n a m i , s y m b o l a m i i t p .) o r a z i n s t y t u c j o n a l i z a c j ą e t y k i, w t y m p o p r z e z w s p o m n i a n e p r o g r a m y e t y c z n e . W ł a ś n i e p r o g r a m y e t y c z n e o k r e ś l a j ą s t a n d a r d y p o d e j m o w a n i a d e c y z j i p r z e z m e n e d ż e r ó w , z a c h o w a ń c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i , f u n k c j o n o w a n i a p r z e d s i ę b i o r s t w
2 Jak wynika z badań przeprowadzonych w 2004 roku na próbie ośmiuset polskich przedsię biorstw, etyka biznesu była najczęściej traktowana przez pracodawców jedynie jako tworząca fundamentalne zasady działania organizacji lub jako dodatek wspierający przestrzeganie prawa (W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, B. Rok, G. Szulczewski, Odpowiedzialność społeczna
i etyka biznesu w polskim życiu gospodarczym. Infrastruktura na rzecz rozwoju etyczności funk cjonującego w Polsce biznesu. Wstępny raport z badań, Centrum Etyki Biznesu, IFiS
PAN&WSPiZ im. L. Koźmińskiego, Warszawa 2004, s. 23). Natomiast w mniejszości były osoby reprezentujące pogląd, że etyka biznesu to samodzielna dziedzina przyczyniająca się do nowocze snego rozwiązywania problemów, nie tylko osobistych, ale również organizacyjnych.
3 Por. B. Klimczak, Etyka gospodarcza, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1996, s. 72-74; M. Rybak, Etyka menedżera - społeczna odpowiedzial
ność przedsiębiorstwa, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 139-140.
n a ry n k u o ra z w o to c z e n iu sp o łe c z n y m 5. Jak o cało śc io w e p rz e d się w z ię c ia s ą sk iero w an e n a u c z y n ie n ie z ety k i b iz n e su n ajw y ższej n o rm y o ran d ze stra te g ic z n e j6. W in n y za te m d o ty c z y ć cz ę śc i lub w sz y stk ic h z n a stę p u ją c y c h d z ia ła ń 7: u sta le n ie m isji firm y , o k re śle n ie sta n d a rd ó w e ty c z n y c h i zaw o d o w y ch , o p ra c o w a n ie k o d e k su e ty czn eg o , stw o rzen ie p o d rę c z n ik a sta n d a rd ó w zaw o d o w y ch , z a p ro je k to w a n ie p ro g ra m u k s z ta łc e n ia e ty czn eg o , u tw o rz e n ie sta n o w isk a (k o m ó rk i) ds. ety k i, p ro m o w a n ie w śró d c z ło n k ó w o rg a n iz a c ji z a c h o w a n ia e ty c z n e g o , stałe m o n ito ro w a n ie p rz e strz e g a n ia n o rm e ty c z n y c h i sta n d a rd ó w z a w o d o w y ch , u tw o rz e n ie ety czn ej in fo lin ii, sy stem aty czn e p rz e p ro w a d za n ie au d y tu ety c z n e g o , o k reso w e k o re k ty k o d e k su ety c z n e g o i p o d rę c z n ik a sta n d ard ó w zaw o d o w y ch . W sk a z a n e d z ia ła n ia składaj ą się n a c a ło śc io w y p ro g ra m ety c z n y p rz e d się b io rstw a , co n ie o zn acza, że k ażd e z n ic h m u si b y ć re a liz o w a n e w ty m sam y m cz a sie 8.
O p raco w an ie n a w e t n a jle p sz e g o p ro g ra m u ety c z n e g o w każdej firm ie, ró w n ie ż w in sty tu c ji b a n k o w e j, n ie g w a ra n tu je je s z c z e su k cesu w je g o w d rażan iu . P o w o d z e n ie p ro g ra m u za le ż y b o w ie m n ie ty lk o o d je g o tre śc i czy te ż je j lo g ik i, ale ró w n ie ż o d um iej ę tn o ści k o m u n ik o w a n ia szerszej sp o łe c z n o śc i te g o , co je s t w n im zaw arte. C elem z w ię k sz e n ia sk u teczn o ści d z ia ła ń p o d e jm o w a n y c h w ty m za k re sie , w a rto sk o rz y sta ć z ta k ic h m o ż liw o śc i in fo rm o w a n ia i e d u k o w a n ia c z ło n k ó w o rg a n iz a c ji, k tó re p o ja w iły się w ra z z ro z w o je m te c h n o lo g ii in fo rm a ty c z n y ch i k o m u n ik a c y jn y c h o ra z te c h n ik m u ltim e d ia ln y c h i p o z w a la ją d o trz e ć do fu n k c jo n u ją c y c h o d b io rcó w . P ew n e m o ż liw o śc i stw a rz a ją w ty m w z g lę d z ie sta n d a rd o w e n a rz ę d z ia sy stem ó w e-le a rn in g o w y ch , k tó re m o g ą s ta n o w ić a tra k c y jn ą a ltern aty w ę d la bard ziej „ tra d y c y jn y c h ” sp o so b ó w u p o w sz e c h n ia n ia p ro g ra m ó w e ty c z n y c h (np.: in fo rm ato ró w , u lo te k c z y te ż p ro s p e k tó w in fo rm a c y jn y c h ). P o ja w ia się p y ta n ie , w ja k i sp o só b m o ż n a w y k o rz y sta ć sta n d a rd o w e n a rz ę d z ia sy stem ó w e -le a rn in g o w y ch do u p o w sz e c h n ia n ia p ro g ra m ó w e ty c z n y c h w śró d p ra c o w n ik ó w b a n k o w y c h ? U d z ie le n ie n a n ie o d p o w ie d z i u c z y n io n o ce le m n in ie jsz e g o artykułu.
5 W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, B. Rok, G. Szulczewski, Rola i znaczenie programów
i kodeksów etycznych, w: Etyka biznesu w zastosowaniach praktycznych: inicjatywy, programy, kodeksy, red. W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, B. Rok, G. Szulczewski, Wyd. Przedstawi
cielstwo ONZ w Polsce, Warszawa 2002, s. 26.
6 W. Gasparski, Wykłady z etyki biznesu, Wyd. Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządza nia im. L. Koźmińskiego, Warszawa 2004, s. 258.
7 Ibidem, s. 258-259.
8 W. Gasparski, A. Lewicka-Strzałecka, B. Rok, G. Szulczewski, Rola i znaczenie progra
E - l e a r n i n g - p o j ę c i e , n a r z ę d z i a , k o r z y ś c i E - l e a m i n g o b e j m u j e „ w s z e l k i e p r o c e s y n a u c z a n i a , k t ó r e n i e z a l e ż n i e o d c z a s u i m i e j s c a u m o ż l i w i a j ą n a u k ę o p r a c o w a n y c h m a t e r i a ł ó w d y d a k t y c z n y c h , u m i e s z c z o n y c h n a n o ś n i k a c h e l e k t r o n i c z n y c h z w y k o r z y s t a n i e m t e c h n o l o g i i i n f o r m a t y c z n y c h , i n t e r n e t o w y c h , p l a t f o r m n a u c z a n i a l u b u s ł u g o n l i n e ” 9. J e s t to z a t e m „ p o d p o r z ą d k o w a n y o k r e ś l o n e m u c e l o w i s z k o l e n i o w e m u e l e k t r o n i c z n y z a s ó b t r e ś c i , p r z e z n a c z o n y d o s a m o d z i e l n e g o w y k o r z y s t a n i a i w y p o s a ż o n y w e l e m e n t y n a w i g a c y j n e ” 10 11. W e - l e a r n i n g u w y k o r z y s t u j e s ię d o s t ę p n e m e d i a e l e k t r o n i c z n e , m .i n .: I n t e r n e t , I n t r a n e t , E k s t r a n e t , p r z e k a z y s a t e l i t a r n e , m a t e r i a ł y m u l t i m e d i a l n e , t e l e w i z j ę i n t e r a k t y w n ą o r a z n o ś n i k i t y p u C D i D V D . P r o c e s e - l e a r n i n g u w s p o m a g a n y j e s t p r z e z t z w . s y s t e m y e - l e a r n i n g o w e . S t a n o w i ą o n e z e s p o ł y p r o c e d u r r e a l i z o w a n y c h z a p o m o c ą t e c h n o l o g i i i n f o r m a t y c z n y c h . N i e p o l e g a j ą j e d y n i e n a z a r z ą d z a n i u t r e ś c i a m i , m u l t i m e d i a m i c z y p l a t f o r m a m i , l e c z w i n n y b y ć p l a n o w a n e j a k o i n t e g r a l n a c z ę ś ć s y s t e m u k s z t a ł c e n i a 11. S y s t e m y e - l e a r n i n g o w e s t w a r z a j ą m o ż l i w o ś ć o d d z i a ł y w a n i a p o p r z e z s t a n d a r d o w e n a r z ę d z i a n a p r o c e s k s z t a ł t o w a n i a w i e d z y , u m ie j ę t n o ś c i c z y p o s t a w s z k o l o n y c h p r a c o w n i k ó w . D o p o w s z e c h n i e s t o s o w a n y c h w t y m z a k r e s i e n a r z ę d z i n a l e ż ą 12: - „ c h a t r o o m y ” , c z y l i s p e c j a l n i e s t w o r z o n e w s i e c i m i e j s c a , w k t ó r y c h m o ż n a p r o w a d z i ć d i a l o g z w i e l o m a p r a c o w n i k a m i w c z a s i e r z e c z y w i s ty m , - g r u p y d y s k u s y j n e z m o d e r a t o r e m ( o g ó l n o d o s t ę p n e l u b d e d y k o w a n e ) , p o z w a l a j ą c e n a a s y n c h r o n i c z n e k o m u n i k o w a n i e s ię ; g d z i e r o l ę m o d e r a t o r a p e ł n i o s o b a p r z e p r o w a d z a j ą c a s z k o l e n i e , - k o m u n i k a t o r y , t e l e k o n f e r e n c j e i w i d e o k o n f e r e n c j e , p o z w a l a j ą c e n a w s p ó ł p r a c ę w t r y b i e s y n c h r o n i c z n y m p o m i ę d z y p r o w a d z ą c y m s z k o l e
9 A. Kępińska-Jakubiec, R. Szymański, Innowacyjność w procesie dydaktycznym w środowisku
e-learning, 2007, www.studia-szczecin.pl/innowacyjnosc_w_procesie_dydaktycznym_w_srodo
wisku_elearning,lk,3,ls,3,li,6.html.
10 M. Hyla, Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005, s. 16.
11 A. Biedrzycki, Modułowa organizacja treści nauczania w e-learningowym systemie kształ
cenia zawodowego, w: Nowe technologie w kształceniu na odległość, red. T. Królikowski,
W. Susłow, B. Bałasz, Koszalin-Osieki 2006, s. 81.
12 W.T. Bielecki, Założenia dla systemów e-learning, w: Zarządzanie wiedzą w przedsiębior
stwie, Materiały Konferencyjne, Polska Fundacja Promocji Kadr, Warszawa 2001,
http://pub.myszka.org/pub/Raporty,%20oceny,%20opinie,%20badania/e-learning.pdf; A. Kępiń ska-Jakubiec, R. Szymański, Innowacyjność w procesie...; Z. Zieliński, Przegląd narzędzi do
tworzenia komponentów kursów e-learning, 2008, http://www.elearningonline.pl/wp-con
tent/upload/konf_radom08.pdf (20.12.2010); A. Orczykowska, Proces budowy treści szkoleń e-
n ie a o so b am i sz k o lo n y m i; w za le ż n o śc i o d za sto so w a n e g o sp rzętu o so b a sz k o lą c a m a k o n ta k t w iz u a ln y je d n o c z e ś n ie z c a łą g ru p ą (p o in t-
to -m u ltip o in t) b ą d ź te ż ty lk o z je d n ą o s o b ą w je d n y m czasie (p o in t-to - p o in t),
- p o c z ta ele k tro n ic z n a, p o z w a la ją c a n a in d y w id u a ln ą in te ra k c ję i w y m ia nę m y śli p o m ię d z y o s o b ą s z k o lą c ą a szk o lo n y m ,
- n e w sle tte ry , za w ie ra jąc e b ie ż ą c e in fo rm acje z w iązan e z te m a ty k ą lub p rz e b ie g ie m sz k o len ia, w y sy ła n e do w sz y stk ic h sz k o lo n y c h p ra c o w n i k ó w (lu b o d p o w ied n iej ich g ru p y ),
- listy d y sk u sy jn e sk u p iające p ra c o w n ik ó w o w sp ó ln y c h p ro b le m a c h lub pracu j ąc y c h n a p o d o b n y c h sta n o w isk a c h w stru k tu rze o rg a n iz a c y jn ej, - se rw isy te m a ty c z n e , w k tó ry c h a d m in istra to re m je s t o so b a p rz e p ro w a
d z a ją c a szk o len ie,
- lin k i do b a z w ie d z y , p rz e k a z y w an e p rz e z o so b ę s z k o lą c ą z a p o śre d n ic tw e m p o c z ty e lek tro n iczn ej lu b u m ie sz c z a n e w serw isie tem a ty c z n y m , - w y k ła d y h ip e rte k sto w e , w k tó ry c h o so b a sz k o lą c a p rz y g o to w u je tre śc i
tra d y c y jn e g o w y k ła d u w fo rm ie, k tó ra u m o ż liw ia o so b o m sz k o lo n y m w y d a jn y p ro c e s u c z e n ia się p o p rz e z In tern et; w y k ła d u z u p e łn ia o n a o b ie k ta m i m u ltim e d ia ln y m i b ą d ź o d p o w ie d n im i o d n o śn ik a m i (np. m a p a m i, ilu stra c ja m i, a n im a c ja m i, w id e o k lip a m i), lin k am i do m a te ria łó w źró d ło w y c h , a d resam i stro n w w w itp.,
- sło w n ik i, tw o rz o n e p rz e z o so b ę szk o lącą, p o z w a la ją ce je j tw o rz y ć z b ió r d e fin ic ji z w ią z a n y ch z te m a ty k ą szk o len ia,
- w ik i, czy li p la tfo rm a u m o ż liw ia ją c a g ru p o w e tw o rz e n ie d o k u m e n tó w (np. b a z w ie d z y z danej te m a ty k i sz k o len ia), w o b ręb ie której k a ż d y jej u ż y tk o w n ik m o że cz y ta ć zaw arte n a niej tre śc i, a c z ęść osó b (nie ty lk o o so b a szk o ląca) m a ró w n ie ż m o ż liw o ść w p ro w a d z a n ia w n ic h d o w o l n y c h zm ian ,
- b a z y m a te ria łó w m u ltim e d ia ln y c h , np. w y k ła d y z a re je stro w an e n a w i d eo i C D , w y k ła d y h ip e rte k sto w e , p re z e n ta cje m u ltim e d ia ln e ,
- b lo g i, d z ie n n ik i, zaw ieraj ące o k re ś lo n ą liczb ę o d ręb n y ch , sa m o d zieln ie p rz y g o to w a n y c h , ch ro n o lo g ic z n ie u p o rz ą d k o w a n y c h w p isó w , z a m ie sz c z a n y c h w In te rn e c ie p rzez o so b ę p ro w a d z ą c ą szk o len ie lub p rz e z p ra c o w n ik ó w b io rą c y c h w n im u d ział; b lo g i u m o ż liw ia ją k a te g o ry z o w a n ie o ra z arc h iw iz o w a n ie p o sz c z e g ó ln y c h w p isó w , a ta k ż e k o m e n to w a n ie ic h p rz e z in n y c h u c z e stn ik ó w szk o len ia,
- k w e s t i o n a r i u s z e a n k i e t y , k t ó r y c h z a s t o s o w a n i e p o z w a l a n a z g r o m a d z e n i e i n f o r m a c j i o d u c z e s t n i k ó w s z k o l e ń , j a k r ó w n i e ż u m o ż l i w i a g r u p i e g ł o s o w a n i e , n p .: n a t e m a t i c h o c z e k i w a ń w z a k r e s i e t e m a t y k i , c z ę s t o t l i w o ś c i i c z a s u s z k o l e ń o n l i n e , - z a m i e s z c z a n a w I n t r a n e c i e l i s t a n a j c z ę ś c i e j z a d a w a n y c h p y t a ń d o t r e n e r a - F A Q ( F r e q u e n t l y A s k e d Q u e s t i o n s ) , - t e s t y k o n t r o l n e , z a z w y c z a j s t o s o w a n e p r z e z o s o b ę s z k o l ą c ą d o ś l e d z e n i a p o s t ę p ó w w n a u c e , a l e o p r ó c z p y t a ń i z a d a ń t e s t o w y c h m o g ą t a k ż e z a w i e r a ć w s k a z ó w k i d l a o s ó b u c z ą c y c h s ię o r a z p o d p o w i e d z i u k a z u j ą c e s ię , g d y u c z e s t n i k s z k o l e n i a z g ł o s i t a k ą p o t r z e b ę , w f o r m i e r o z w i j a n e g o m e n u , o d s y ł a c z a d o ź r ó d e ł , m a t e r i a ł ó w e d u k a c y j n y c h , u k r y t y c h a d n o t a c j i z a w i e r a j ą c y c h d o d a t k o w e i n f o r m a c j e . U c z e n i e w s y s t e m i e e - l e a r n i n g o w y m p r z y n o s i k o r z y ś c i z a r ó w n o s z k o l o n y m , j a k i s z k o l ą c y m . D l a u c z e s t n i k ó w s z k o l e ń n a j w a ż n i e j s z y m i z a l e t a m i te j f o r m y e d u k a c j i są : m o ż l i w o ś ć e l a s t y c z n e g o k r e o w a n i a ś c i e ż e k r o z w o j u , z i n d y w i d u a l i z o w a n y t o k n a u c z a n i a , d o w o l n o ś ć c z a s u i m i e j s c a u c z e n i a s ię , e l a s t y c z n y p r o c e s d y s t r y b u c j i m a t e r i a ł ó w , d y n a m i c z n a , a p o p r z e z t o a t r a k c y j n a , p r e z e n t a c j a t r e ś c i s z k o l e n i a , u w z g l ę d n i a n i e w k s z t a ł c e n i u i n d y w i d u a l n y c h s t y l ó w u c z e n i a s ię s z k o l ą c y c h . N a t o m i a s t o s o b y p r o w a d z ą c e s z k o l e n i e e - l e a r n i n g o w e m a j ą s w o b o d ę w w y b o r z e l o k a l i z a c j i i c z a s u p r z e z n a c z o n e g o n a n a u c z a n i e o r a z u ł a t w i o n e ś l e d z e n i e i z a p i s y w a n i e i n d y w i d u a l n y c h p o s t ę p ó w w n a u c e o s ó b s z k o l o n y c h 13. P o p r z e z s t o s o w a n i e s y s t e m ó w e - l e a r n i n g o w y c h n a s t ę p u j e o d d z i e l e n i e s z k o l ą c e g o o d s z k o l o n e g o w c z a s i e i p r z e s t r z e n i p r z e z w i ę k s z o ś ć c z a s u t r w a n i a z a j ę ć . T a k a f o r m a u c z e n i a s ię z a p e w n i a s w o b o d n e d w u s t r o n n e k o m u n i k o w a n i e s ię , a t a k ż e p o z w a l a n a z i n d y w i d u a l i z o w a n i e p r o g r a m u z a j ę ć w z a l e ż n o ś c i o d p o t r z e b s z k o l e n i o w y c h p r a c o w n i k a . P o n a d t o s z k o l e n i a r e a l i z o w a n e p r z y z a s t o s o w a n i u I n t e r n e t u s t w a r z a j ą p r a c o w n i k o w i l e p s z e w a r u n k i d o s a m o d z i e l n e g o k o n t r o l o w a n i a w ł a s n y c h p o s t ę p ó w p o p r z e z s p r a w d z i a n y p r z e p r o w a d z a n e o n - l i n e 14. P e ł n e w y k o r z y s t a n i e p o t e n c j a ł u t k w i ą c e g o w e - l e a r n i n g u w y m a g a j e d n a k , z a r ó w n o o d o s o b y s z k o l ą c e j , j a k i s z k o l o n e j , u c z c i w o ś c i , o d p o w i e d z i a l n o ś c i, c h ę c i d z i e l e n i a s ię w i e d z ą , w z a j e m n e g o s z a c u n k u i o t w a r t o ś c i 15.
13 W.T. Bielecki, Założenia dla systemów... 14 Ibidem.
15 R.M. Palloff, K. Pratt, Building Learning Communities in Cyberspace, Jossey-Bass Publish er, San Francisco 1999.
S t o s o w a n i e e - l e a r n i n g u w P o l s c e w ś w i e t l e w y n i k ó w b a d a ń
Celem ustalenia powszechności stosowania e-leamingu w polskich przed
siębiorstwach przeprowadzono analizę rezultatów badań opublikowanych
w Internecie oraz uwzględniono wyniki badań zrealizowanych przez autorki
wśród stu pięćdziesięciu menedżerów zatrudnionych w trzydziestu siedmiu
bankach zlokalizowanych na terenie województwa lubuskiego. Badaniami obję
to lata 2006-2008.
Wyniki badań zrealizowanych w 2006 r. na zlecenie Polskiej Agencji Roz
woju Przedsiębiorczości (PARP) przez G. Kowalskiego, M. Młodożeńca
i R. Jabłońskiego
1 6w sześciuset polskich przedsiębiorstwach sektora MŚP wy
kazały słabe zainteresowanie pracodawców szkoleniami e-learningowymi.
Z edukacji przez Internet chciałoby skorzystać jedynie ok. 3% badanych przed
siębiorców. Co trzeci stwierdził, że jego przedsiębiorstwo nie jest przygotowane
do przeprowadzania szkoleń przez Internet. Jest to zastanawiające, gdyż, jak
ustalono w trakcie badań, większość z badanych organizacji dysponowała po
trzebną infrastrukturą: wszystkie posiadały komputery, prawie wszystkie - do
stęp do Internetu, a ponad połowa - sprzęt audio-wideo. Stwierdzony brak przy
gotowania nie wynikał zatem z niedostatecznej technologii, ale raczej z małego
doświadczenia (tylko 7% firm prowadziło w przeszłości szkolenia przez Inter
net), niewystarczającej wiedzy na temat edukacji zdalnej lub też słabego zainte
resowania e-learningiem.
Zbliżone do zaprezentowanych dane liczbowe podało w 2007 r. Minister
stwo Rozwoju Regionalnego w dokumencie Narodowe Strategiczne Ramy Od
niesienia17, zgodnie z którymi tylko 3% ogółu polskich przedsiębiorstw stoso
wało e-learning. Jest to niski wskaźnik na tle innych krajów Unii Europejskiej18.
Wyniki badań zaprezentowane w raporcie wykazały, że z roku na rok rośnie
popularność e-learningu, ale nadal odsetek korzystających z niego przedsię
16 G. Kowalski, M. Młodożeniec, R. Jabłoński, Potrzeby szkoleniowe małych i średnich przed
siębiorstw, Raport przygotowany dla PARP, Warszawa 2006, www.parp.gov.pl/index/more/1803.
17 R. Piaskowska, Wśród polskich firm wzrasta popularność szkoleń e-learningowych, 2010, www.edustat.com.pl/pub.html7nrM5.
18 Przykładowo, według wyników badań zrealizowanych w Niemczech w 2009 roku przez MMB - Institut für Medien und Kompetenzforschung na zlecenia BITKOM Bundesverband Informationswirtschaft, Telekommunikation und neue Medien e.V. we współracy z PSEPHOS Institut für Markt, Politikund Sozialforschung GmbH, e-learning jest stosowany w 55% niemiec kich największych przedsiębiorstw (TOP 500). Ponadto 5% badanych firm planuje w najbliż szym czasie wprowadzić takie rozwiązanie, a 8% - w dalszym horyzoncie czasowym (M. Eich- staedt, Rozkwit e-learningu w TOP 500 niemieckich przedsiębiorstwach, 2010, http://martaeichelearning.wordpress.com/2010/06/30/rozkwit-e-learningu-w-top-500-niemiec kich-przedsiebiorstwach/ (28.01.2011)).
b i o r s t w j e s t n i ż s z y n i ż w k r a j a c h S ta r e j E u r o p y . J a k w y n i k a z a n a l i z p r z e p r o w a d z o n y c h p r z e z P A R P , p r z y s z ł o ś ć p o l s k i e g o r y n k u e - l e a r n i n g o w e g o n a l e ż y d o b le n d e d le a rn in g u ( z a j ę ć s t a c j o n a r n y c h w s p a r t y c h k u r s e m e - l e a r - n i n g o w y m ) , a w d a l s z e j k o l e j n o ś c i r ó w n i e ż d o live lea rn in g u ( s y n c h r o n i c z n e g o , c z y l i r e a l i z o w a n e g o w c z a s i e r z e c z y w i s t y m ) o r a z d o g i e r e d u k a c y j n y c h d l a d o r o s ł y c h . A u t o r z y r a p o r t u p o d k r e ś l a l i , ż e m i m o k i l k u l e t n i e j o b e c n o ś c i z d a ln e j e d u k a c j i w p o l s k i c h f i r m a c h , s ą o n e w c i ą ż w p i e r w s z e j f a z i e r o z w o j u n a r z ę d z i e - l e a r n i n - g o w y c h . N a t l e z a p r e z e n t o w a n y c h i n f o r m a c j i k o r z y s t n i e w y p a d a j ą b a n k i , w k t ó r y c h w e d ł u g p r z e p r o w a d z o n y c h b a d a ń , w l a t a c h 2 0 0 6 - 2 0 0 8 , s z k o l e n i e k o r e s p o n d e n c y j n e w s p o m a g a n e k o m p u t e r o w o , e d u k a c j a z d a l n a , e - l e a r n i n g b y ł y s t o s o w a n e w 1/3 b a d a n y c h p o d m i o t ó w . U p r a w n i a t o n a s d o p r z y p u s z c z e ń , ż e w t e g o r o d z a j u i n s t y t u c j a c h s z a n s e w y k o r z y s t a n i a o m a w i a n e j t e c h n i k i s z k o l e n i o w e j i r o z s z e r z e n i a j e j p o d s t a w o w y c h z a s t o s o w a ń ( m .i n . d o u p o w s z e c h n i a n i a p r o g r a m ó w e t y c z n y c h ) b ę d ą r e l a t y w n i e d u ż e . Z a s t o s o w a n i e n a r z ę d z i s y s t e m ó w e - l e a r n i n g o w y c h d o u p o w s z e c h n i a n i a p r o g r a m ó w e t y c z n y c h w ś r ó d p r a c o w n i k ó w b a n k o w y c h S y s t e m y e - l e a r n i n g o w e m o g ą o k a z a ć s ię p r z y d a t n e , p o p r z e z w y k o r z y s t a n i e r ó ż n y c h i c h e l e m e n t ó w , d o u p o w s z e c h n i a n i a p r o g r a m ó w e t y c z n y c h w ś r ó d p r a c o w n i k ó w b a n k o w y c h . D o t y c z y t o z a r ó w n o s t r e f y m e r y t o r y c z n e j , j a k i m o t y w a c j i , i n t e r a k c j i , p r z e k a z y w a n i a , t w o r z e n i a i u p o w s z e c h n i a n i a d o ś w i a d c z e ń i w i e d z y , a t a k ż e o c e n y . D z i a ł a n i a p o d e j m o w a n e p r z e z o s o b ę p r o w a d z ą c ą s z k o l e n i e z o m a w i a n e g o z a k r e s u p o w i n n y u ł a t w i a ć o s o b o m s z k o l o n y m u t o ż s a m i a n i e s ię , a t a k ż e r e s p e k t o w a n i e w a r t o ś c i i n o r m o b o w i ą z u j ą c y c h w b a n k u i z w i ą z a n y c h z n i m i w s p ó l n y c h r e g u ł d z i a ł a n i a p r o m o w a n y c h w p r o g r a m i e e t y c z n y m . P r o c e s t e n z a c h o d z i p o p r z e z m e c h a n i z m y i d e n t y f i k a c j i , i n t r o s p e k c j i o r a z i n t e r n a l i z a c j i 19. P i e r w s z y w i ą ż e s ię z a k c e p t a c j ą p r z e z p r a c o w n i k a w a r t o ś c i , n o r m i w z o r ó w z a c h o w a n i a i n n y c h b a n k o w c ó w , d r u g i - z d o k o n a n ą p r z e z n i e g o s a - m o o b s e r w a c j ą i a n a l i z ą w ł a s n y c h s t a n ó w p s y c h i c z n y c h , m y ś l i i p r z e m y ś l e ń z n i m i z w i ą z a n y c h , n a t o m i a s t t r z e c i - z i c h u w e w n ę t r z n i e n i e m , c z y l i p r z y j ę - c i e m z a w ł a s n e . Z w a ż y w s z y , ż e i n t e r n a l i z a c j a i d e i z a w a r t y c h w p r o g r a m i e e t y c z n y m m o ż e b y ć d l a p r a c o w n i k ó w b a n k o w y c h p r o c e s e m t r u d n y m z e w z g l ę d u n a i c h i n d y w i d u a l n e d o ś w i a d c z e n i a w y n i e s i o n e z p o p r z e d n i c h m i e j s c p r a c y o r a z i c h c e c h y o s o b o w e ( p r z e d e w s z y s t k i m : o s o b i s t e s y s t e m y w a r t o ś c i , p o s t a w y
19 M. Rybak, Etyka menedżera - społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa, Wyd. Nauko we PWN, Warszawa 2004.
i schematy myślenia), warto ów proces wspomóc poprzez zintegrowane wyko
rzystanie wspomnianych stref systemów e-learningowych. Przykłady zastoso
wań przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1 Przykłady zastosow ań standardowych narzędzi system ów e-learningowych
do upow szechniania program ów etycznych w bankach
Strefa merytoryczna Elementy systemu
e-learningowego Przykłady zastosowania
Lekcje i kursy Tablice ogłoszeń Słowniki Wiki
Linki do baz wiedzy Bazy m ateriałów multi medialnych
Listy najczęściej zada w anych pytań (FAQ) Newslettery Projekty i zadania W arsztaty i symulacje
W skazanie pracownikowi w artości wspólnych cenionych w banku
Przedstaw ianie etycznej wizji i misji organizacji bankowej
Zapoznanie pracownika z kodeksem etycznym i/lub podręcznikiem standardów zawodowych
Prom ow anie zachow ań etycznych w organizacji, np. poprzez: - prezentowanie sylwetek pracowników postępujących
etycznie,
- wskazywanie pozytywnych przykładów etycznych zacho wań w pracy,
- pom oc w zrozum ieniu niejednoznaczności tkwiących w problem ach etycznych,
- przekazywanie w zorców m oralnych i etycznych zasad po stępowania w pracy,
- wskazywanie sposobów rozw iązyw ania dylem atów m oral nych pojawiających się w pracy
Strefa motywacji Chat-roomy Poczta elektroniczna Fora dyskusyjne Tele- i wideokonferencje Newslettery
Zachęcenie do identyfikowania się z etyczną m isją i w izją banku M otyw ow anie do podzielania w artości w spólnych, np. przez uka zywanie znaczenia ich respektow ania dla organizacji i jej członków Zachęcanie do angażowania się w prace nad przygotow aniem ko deksu etycznego i podręcznika standardów etycznych
M obilizow anie do zapoznania się z kodeksem etycznym i/lub pod ręcznikiem standardów zaw odowych oraz skłanianie do ich prze strzegania
Zachęcanie do dzielenia się doświadczeniem na tem at rozw iązyw a nia dylem atów m oralnych zw iązanych z pracą
M otyw ow anie do przejaw iania zachow ań etycznych, np. poprzez: — elim inow anie przekonania o tym, że nieetyczne zachow a
nie można usprawiedliwić,
— inform owanie o nieetycznych działaniach pracowników i ich konsekwencjach dla organizacji i jej członków.
Skłanianie do korekty zachow ań w przypadkach, gdy odbiegają one od tych, które są pożądane w organizacji
Strefa interakcji
Chat-roomy Poczta elektroniczna Fora dyskusyjne Tele- i wideokonferencje
Dzielenie się doświadczeniem na tem at rozw iązyw ania dylem atów m oralnych zw iązanych z pracą
W spólne om awianie w ątpliwości dotyczących kodeksu i podręcznika standardów zawodowych
Wzajemna pomoc w zrozumieniu niejednoznaczności tkwiących w problemach etycznych
Dyskutowanie na temat problemów związanych z identyfikacją nieetycznych zachowań w pracy
Dzielenie się wiedzą na temat sposobów rozwiązywania dylematów moralnych pojawiających się w pracy
Rozpowszechnianie wzorców moralnych i etycznych zasad postępo wania w pracy
Strefa przekazywania, tworzenia i upowszechniania doświadczeń i wiedzy Blogi Dzienniki Fora dyskusyjne Głosowanie Komunikatory Poczta elektroniczna
Upowszechnianie własnych doświadczeń związanych z rozwiązywa niem dylematów moralnych związanych z pracą
Dzielenie się własnymi opiniami na temat kodeksu i podręcznika standardów zawodowych
Przedstawianie własnych refleksji dotyczących niejednoznaczności tkwiących w problemach etycznych
Prezentowanie doświadczeń związanych ze stosowaniem różnych sposobów rozwiązywania dylematów moralnych pojawiaj ących się w pracy Strefa oceny Testy i quizy Zadania System monitoringu aktywności Ankiety System oceniania
Weryfikowanie poziomu zrozumienia etycznej wizji i misji banku i stopnia identyfikacji z nimi
Sprawdzanie powszechności podzielania wspólnych wartości przez pracowników
Kontrolowanie znajomości zasad kodeksu etycznego i podręcznika standardów zawodowych
Monitorowanie przestrzegania norm etycznych oraz standardów zawodowych
Identyfikowanie zachowań odbiegających od tych, które są pożądane w organizacji
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Z. Zieliński, Przegląd narzędzi do tworzenia kompo
nentów kursów e-learning, 2008, www.elearningonline.pl/wp-content/upload/ konf_radom08.pdf, W.T. Bielecki, Założenia dla systemów e-learning, w: Zarządzanie
wiedzą w przedsiębiorstwie, Materiały Konferencyjne, Polska Fundacja Promocji Kadr,
Warszawa 2001, http://pub.myszka.org/pub/Raporty,%20oceny,%20opinie,%20badania/ e-learning.pdf; A. Orczykowska, Proces budowy treści szkoleń e-learningowych, w: Nowe
technologie w kształceniu na odległość, red. T. Królikowski, W. Susłow, B. Bałasz, Ko-
szalin-Osieki 2006. J a k w y n i k a z i n f o r m a c j i z a p r e z e n t o w a n y c h w t a b e l i 1, m o ż l i w o ś c i s t o s o w a n i a e - l e a r n i n g u d o u p o w s z e c h n i a n i a p r o g r a m ó w e t y c z n y c h w ś r ó d p r a c o w n i k ó w b a n k o w y c h s ą w i e l o r a k i e . I s t o t n y j e s t f a k t , ż e j e g o n a r z ę d z i a m o g ą s ł u ż y ć n i e t y l k o p o s z e r z a n i u w i e d z y c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i o p o d s t a w o w y c h z a ł o ż e n i a c h p r o g r a m ó w e t y c z n y c h , a l e r ó w n i e ż p o z w a l a j ą p r o m o w a ć p o ż ą d a n e s t a n d a r d y z a c h o w a ń w ś r ó d p r a c o w n i k ó w o r a z d o s k o n a l i ć i c h u m i e j ę t n o ś c i w z a k r e s ie r o z w i ą z y w a n i a d y l e m a t ó w e t y c z n y c h z w i ą z a n y c h z p r a c ą . P r z y k ł a d o w o , w o b s z a r z e s t r e f y m e r y t o r y c z n e j o s o b a s z k o l ą c a p r z e k a z u j e p r a c o w n i k o m i n f o r m a c j e n a t e m a t f u n d a m e n t a l n y c h z a ł o ż e ń o r a z z a w a r t o ś c i p r o g r a m u e t y c z n e g o . W t y m c e l u w s k a z u j e m .i n . w a r t o ś c i , k t ó r e u z n a j e s ię w b a n k u z a k l u c z o w e .
S ą o n e n i c z y m j e g o k o d g e n e t y c z n y i d l a t e g o m o g ą w p ł y w a ć n a z a c h o w a n i a p r a c o w n i k ó w . O d p o w i e d n i a i c h p r e z e n t a c j a ( n p . w p o s t a c i w y k ł a d ó w h i p e r t e k s t o w y c h , s ł o w n i k ó w , l i s t y n a j c z ę ś c i e j z a d a w a n y c h p y t a ń , n e w s l e t t e r ó w i tp .) m o ż e w s p o m ó c p r o m o w a n i e p o ż ą d a n y c h p o s t a w b a n k o w c ó w . U ł a t w i a z a t e m u k a z a n i e z n a c z e n i a u c z c i w e g o i p r a w e g o z a c h o w a n i a s ię c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i b a n k o w e j o r a z z a s a d n o ś c i p o s z a n o w a n i a o b o w i ą z u j ą c y c h w n ie j e t y c z n y c h n o r m i r e g u ł , m .i n . t a k i c h , j a k : u n i k a n i e o s z u s t w a , d z i a ł a ń p o d s t ę p n y c h i n i e g o d n y c h , n i e u l e g a n i e p o k u s i e o s o b i s t e j k o r z y ś c i c z y z y s k u , u n i k a n i e d z i a ł a ń , k t ó r e m o g ł y b y p r z y c z y n i ć s ię d o z a k ł ó c e n i a s p r a w n e g o f u n k c j o n o w a n i a p r z e d s i ę b i o r s t w a , n i e p r o w a d z e n i e d z i a ł a l n o ś c i k o n k u r e n c y j n e j w o b e c p r a c o d a w c y , n i e w y k o r z y s t y w a n i e i n f o r m a c j i , d o k t ó r y c h m a j ą o n i d o s t ę p w z w i ą z k u z w y k o n y w a n ą p r a c ą , a k t ó r y c h u ż y c i e m o g ł o b y n a r a z i ć p r a c o d a w c ę n a s t r a t y 20, p r z e j a w i a n i e l o j a l n o ś c i w o b e c p r a c o d a w c y i w s p ó ł p r a c o w n i k ó w 21. U z u p e ł n i e n i e m d z i a ł a ń w s t r e f i e m e r y t o r y c z n e j p o w i n n y b y ć d z i a ł a n i a w s t r e f i e m o t y w a c y j n e j u k i e r u n k o w a n e n a z a c h ę c e n i e s z k o l o n y c h p r a c o w n i k ó w d o p o d z i e l a n i a i p r z e s t r z e g a n i a w a r t o ś c i z a w a r t y c h w p r o g r a m a c h e t y c z n y c h . T a k i e m o ż l i w o ś c i s t w a r z a j ą , n p . r o z m o w y w c h a t - r o o m a c h , n a f o r a c h d y s k u s y j n y c h c z y t e ż p r o w a d z o n e w t r a k c i e t e l e k o n f e r e n c j i l u b w i d e o k o n f e r e n c j i . W z m a c n i a n i e m o t y w a c j i s z k o l o n y c h p r a c o w n i k ó w n a s t ę p u j e t a k ż e p o p r z e z i n i c j o w a n i e i u t r z y m y w a n i e i n t e r p e r s o n a l n y c h k o n t a k t ó w w s f e r z e i n t e r a k c j i , k t ó r e d o d a t k o w o u ł a t w i a j ą r o z p o w s z e c h n i e n i e p o ż ą d a n y c h w a r t o ś c i w ś r ó d c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i b a n k o w e j . D o d a t k o w y m c z y n n i k i e m u ł a t w i a j ą c y m p r o m o w a n i e w s p o m n i a n y c h w a r t o ś c i s ą d z i a ł a n i a z e s f e r y o b e j m u j ą c e j p r z e k a z y w a n i e , t w o r z e n i e i u p o w s z e c h n i a n i e d o ś w i a d c z e ń i w i e d z y , k t ó r e , m a j ą c n i e j e d n o k r o t n i e c h a r a k t e r o s o b i s t y ( n p . b l o g i i d z i e n n i k i ) , m o c n o a n g a ż u j ą o s o b y s z k o l ą c e s ię , z w i ę k s z a j ą c t y m s a m y m s z a n s e n a u t o ż s a m i a n i e s ię p r a c o w n i k ó w z w a r t o ś c i a m i p r o p a g o w a n y m i w p r o g r a m a c h e t y c z n y c h b a n k u o r a z r e s p e k t o w a n i e z a w a r t y c h w n i c h r e g u ł p o s t ę p o w a n i a . S p r a w d z e n i u s t o p n i a i c h p r z y s w o j e n i a p r z e z c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i s ł u ż ą d z i a ł a n i a z e s t r e f y o c e n y , n p . w y k o r z y s t u j ą c e t e s t y i q u i z y d o t y c z ą c e s t o s o w n e j w i e d z y , o d p o w i e d n i o s k o n s t r u o w a n e z a d a n i a ( n p . p r o b l e m o w e , d o t y c z ą c e r o z s t r z y g a n i a d y l e m a t ó w e t y c z n y c h z w i ą z a n y c h z d a n y m s t a n o w i s k i e m p r a c y l u b p o w i e r z o n y m i o b o w i ą z k a m i z a w o d o w y m i ) , k w e s t i o n a r i u s z e a n k i e t y , u m o ż l i w i a j ą c e , o p r ó c z w e r y f i k a c j i p o z i o m u a b s o r p c j i u z y s k a n y c h i n f o r m a c j i ,
20 Cz. Porębski, Czy etyka się opłaca? Zagadnienia etyki biznesu, Oficyna Wydawnicza: Dru karnia ANTYKWA s.c., Kraków-Kluczbork 2000, s. 47-67.
w y r a ż e n i e o s o b i s t y c h o p i n i i n a t e m a t z a g a d n i e ń p o r u s z a n y c h w a n k i e c i e . N a r z ę d z i a z e s t r e f y o c e n y p o z w a l a j ą r ó w n i e ż n a z i d e n t y f i k o w a n i e l u k w i e d z y , c o w i n n o s t a ć s ię d l a s z k o l ą c e j s ię o s o b y i m p u l s e m d o p o n o w n e g o z a p o z n a n i a s ię z z a g a d n i e n i a m i z a w a r t y m i w s t r e f i e m e r y t o r y c z n e j . R e a s u m u j ą c , p o ż ą d a n e j e s t c y k l i c z n e i k o m p l e k s o w e s t o s o w a n i e n a r z ę d z i s z k o l e ń o n l i n e . W ł a ś n i e t a k i e s y s t e m o w e p o d e j ś c i e s t w a r z a s z a n s e n a o s i ą g n i ę c i e s u k c e s u w z a k r e s i e u p o w s z e c h n i a n i a p r o g r a m ó w e t y c z n y c h w ś r ó d c z ł o n k ó w o r g a n i z a c j i b a n k o w y c h . U w a g i k o ń c o w e W i n t e r e s i e k a ż d e j j e d n o s t k i g o s p o d a r c z e j , w t y m b a n k ó w , j e s t t o , a b y p r a c o w n i c y k i e r o w a l i s ię e t y c z n y m i z a s a d a m i p r o m o w a n y m i w d a n e j f ir m i e . O p r a c o w a n i e n a w e t n a j l e p s z e g o p r o g r a m u e t y c z n e g o s a m o w s o b i e n i e z a g w a r a n t u j e , ż e d e c y z j e p o d e j m o w a n e p r z e z p r a c o w n i k ó w n i e b ę d ą w k o l i z j i z m o r a l n y m i n o r m a m i i u n i w e r s a l n y m i z a s a d a m i s ł u ż ą c y m i d o b r u o r g a n i z a c j i i j e j c z ł o n k ó w . N a t o m i a s t s z a n s e n a d o t a r c i e d o w i ę k s z o ś c i p r a c o w n i k ó w d a j e w y k o r z y s t a n i e r ó ż n y c h s p o s o b ó w i c h u p o w s z e c h n i a n i a w f i r m i e . M o ż l i w o ś c i w t y m w z g l ę d z i e s t w a r z a j ą s t a n d a r d o w e n a r z ę d z i a s y s t e m ó w e - l e a r n i n g o w y c h , t a k i e j a k : c h a t - r o o m y , f o r a d y s k u s y j n e , b a z y m a t e r i a ł ó w m u l t i m e d i a l n y c h , s ł o w n i k i , n e w s l e t t e r y , k o m u n i k a t o r y , p o c z t a e l e k t r o n i c z n a , t e l e - i w i d e o k o n f e - r e n c j e , F A Q , b l o g i , t e s t y i q u i z y i t p .) . U p o w s z e c h n i e n i e i c h w y k o r z y s t a n i a m o ż e p r z y s p o r z y ć w i e l e k o r z y ś c i z a r ó w n o o r g a n i z a c j o m ( n p . o s z c z ę d n o ś ć c z a s u i p i e n i ę d z y , b r a k d e z o r g a n i z a c j i p r a c y , m o ż l i w o ś ć p r z e s z k o l e n i a d u ż e j l i c z b y o s ó b , e f e k t y w n a k o n t r o l a r e z u l t a t ó w s z k o l e n i a ) , j a k i o s o b o m u c z ą c y m s ię t ą t e c h n i k ą ( n p . d o s t o s o w a n i e t r e ś c i s z k o l e n i o w y c h , i n t e n s y w n o ś c i i t e m p a u c z e n i a s ię d o p o t r z e b p r a c o w n i k ó w , n i ż s z a c z a s o c h ł o n n o ś ć , m o ż l i w o ś ć d o p a s o w a n i a c z a s u s e s j i d o r o z k ł a d u d n i a , b r a k b ą d ź s ł a b a p o t e n c j a l n a b l o k a d a p s y c h i c z n a s z k o l o n e g o m o g ą c a p o j a w i ć s ię p o d c z a s b e z p o ś r e d n i e g o k o n t a k t u z t r e n e r e m ) . P o m i m o r y z y k a , ż e w r a z z s t o s o w a n i e m n a r z ę d z i e - l e a r n i n g o w y c h n a s t ą p i t z w . m e d i a t y z a c j a k o n t a k t ó w p o m i ę d z y c z ł o n k a m i o r g a n i z a c j i , c z e g o k o n s e - k w e n c j ą m o ż e b y ć z u b o ż e n i e w z a j e m n y c h b e z p o ś r e d n i c h r e l a c j i w ś r o d o w i s k u p r a c y i z a s t ą p i e n i e k o n t a k t u „ f a c e t o f a c e ” - k o m u n i k o w a n i e m s ię „ v i a I n t e r n e t ” , a u t o r z y u w a ż a j ą , ż e w a r t o w y k o r z y s t a ć p o t e n c j a ł t k w i ą c y w c y b e r p r z e s t r z e n i d o u p o w s z e c h n i a n i a p r o g r a m ó w e t y c z n y c h w ś r ó d p r a c o w n i k ó w b a n k ó w . J e s t t o w a ż n e , j a k s t w i e r d z i ł W . T . B i e l e c k i , g d y ż p r z y s z ł o ś ć e d u k a c j i m o ż e z m i e r z a ć w k i e r u n k u : r o z w o j u w s z e l k i c h f o r m s z k o l e ń o n l i n e , a w r a z z t y m - z a s t ą p i e n i a n a u c z y c i e l i p r z e z w y r a f i n o w a n e o p r o g r a m o w a n i e k o m p u t e r o w e
p o w s z e c h n i e d o s t ę p n e w ś w i e c i e w i r t u a l n y m , o p r a c o w y w a n i a n o w y c h t e c h n i k s k u t e c z n e g o s z y b k i e g o n a u c z a n i a , n a t o m i a s t w i e d z a - s t a n i e s ię s t a n d a r d o w y m d o b r e m m a s o w y m ( n a s t ą p i „ m a c d o n a l d y z a c j a ” e d u k a c j i , m o ż l i w a d z i ę k i p o w s t a n i u o g ó l n o d o s t ę p n y c h n i e d r o g i c h s p o s o b ó w p o z w a l a j ą c y c h n a z d o b y w a n i e w i e d z y w t r y b i e „ f a s t ” ) 22. C H A N C E S O F P R O M O T I O N E T H I C A L P R O G R A M S A M O N G B A N K E R S T H R O U G H E - L E A R N I N G S u m m a r y
In the interest of each company, including a bank, is that its activity is considered by the entities of its environment, as a compatible with ethical principles. However, in order to achieve it, it is necessary that all members of the organization act morally. This is achieved by implement ing an ethical program. Its correct preparation does not guarantee the success of its implementa tion. It is important to communicate to the wider community of what is contained in them. To increase the effectiveness of the activities taken in this regard, it is worth to take advantage of the opportunities that internet and the distance education provide. The paper aims to answer the ques tion: how can we use the standard tools of e-learning systems to promote ethical programs among the bankers?
