POŻEGNANIA Sonia Dybova-Jachowicz 1930–2014

Sonia Dybova-Jachowicz 1930–2014

Ostra-wie, w Republice Czechos³owackiej. Pochodzi³a w rodziny górniczej, która mia³a swoje korzenie rodowe z jednej strony w okolicach Wieliczki, Bochni i Nowego S¹cza, zaœ z dru-giej – z okolic Kalwarii Zebrzydowskiej. Nauka w szkole podstawowej i gimnazjum przypad³a na okres II wojny œwiatowej. Œwiadectwo ukoñczenia gimnazjum uzyska³a w 1948 r., co da³o jej mo¿liwoœæ studiowania geologii na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Masaryka w Brnie. Jeszcze jako studentka w 1951 r. zosta³a skierowana na stypendium naukowe do prof. Tadeusza Bocheñskiego – kierownika Zak³adu Z³ó¿ Wêgla Krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, wybitnego geologa, stratygrafa i pale-ontologa, zajmuj¹cego siê badaniami formacji wêglonoœ-nych, w szczególnoœci Górnoœl¹skiego Zag³êbia Wêglowego (GZW). Pod jego kierunkiem Sonia Dybova rozpoczê³a intensywne badania palinologiczne karbonu czeskiej czêœci GZW, ich efektem by³a praca doktorska. Dotyczy³a ona opracowania metodyki uzyskiwania mikrospor z pok³adów wêgla humusowego, a na ich podstawie przygotowania ekspertyzy stratygraficznej dotycz¹cej wêglonoœnych osadów karbonu reprezentuj¹cych odcinek stratygraficzny namur A– westfal B (warstwy ostrawskie i karwiñskie). By³a to jedna z pierwszych na œwiecie prób oceny straty-graficznej karbonu na podstawie mikrospor wystêpuj¹cych powszechnie w substancji wêglowej. Po opracowaniu ra-portu koñcowego z prowadzonych badañ pt. „Analiza mikrosporowa – jako jedna z nowych metod badañ i jej prak-tyczne zastosowanie w przemyœle wêglowym” oraz z³o¿e-niu wymaganych egzaminów z geologii ogólnej, pale-ontologii, filozofii i ekonomii politycznej przyst¹pi³a do obrony przedstawionej pracy. Sonia Dvbova stopieñ dokto-ra nauk przyrodniczych uzyska³a na Wydziale Przyrod-niczym Uniwersytetu Masaryka w Brnie. Po otrzymaniu doktoratu,w celu uzupe³nienia wiedzy, czechos³owackie Ministerstwo Paliw i Energetyki ponownie skierowa³o J¹ do AGH w Krakowie, a po kilku miesi¹cach objê³a stano-wisko kierownika Oœrodka Naukowo-Badawczego (Uhel-ny Pruzkum) w Ostrawie. Realizowa³a tam kolejne prace z zakresu palinologii karbonu GZW. W 1960 r. zdecydo-wa³a siê na zwi¹zek ma³¿eñski z polskim palinologiem Aleksandrem Jachowiczem (profesorem, kierownikiem Od-dzia³u Górnoœl¹skiego Instytutu Geologicznego w Sos-nowcu, twórc¹ Wydzia³u Nauk o Ziemi Uniwersytetu Œl¹s-kiego, prorektorem tej¿e uczelni) pochodz¹cym, podobnie jak Jej ojciec, z okolic Nowego S¹cza (Grybów). Na po-cz¹tku 1961 r. podjê³a decyzjê o wyjeŸdzie do Polski, w tym czasie na œwiecie by³y ju¿ dzieci – Ivan (lekarz medycyny – pracuj¹cy w Zurichu) i Monika (dr hab. nauk o Ziemi, podobnie jak rodzice – palinolog w Pañstwowym Instytucie Geologicznym – Pañstwowym Instytucie Badawczym).

Od 1961 r. prof. dr hab. Sonia Jachowicz by³a zatrud-niona w Oddziale Górnoœl¹skim Instytutu Geologicznego

w Sosnowcu na stanowiskach: adiunkta do 1966 r., po uzyskaniu habilitacji – docenta do 1987 r., a nastêpnie pro-fesora. Podczas 30-letniej pracy w instytucie Profesor z wiel-k¹ pasj¹ i zaanga¿owaniem tworzy³a laboratorium pali-nologiczne, uczy³a trudnego zawodu palinologa m³odych pracowników naukowych, przez ok. 20 lat kierowa³a la-boratorium palinologicznym. Dziêki osi¹gniêciom w ba-danich stratygraficznych karbonu i permu w 1993 r. zosta³a przewodnicz¹c¹ XV Miêdzynarodowego Kongresu Geologii i Stratygrafii Karbonu i Permu, który we wrzeœniu 1995 r. w Krakowie zgromadzi³ ponad 500 uczestników reprezentuj¹cych wszystkie kontynenty. Na spotkaniu w ok. 300 wyst¹pieniach naukowych zaprezentowali oni wyniki swoich badañ i obserwacji.

Profesor dr hab. Sonia Jachowicz by³a czynnym pra-cownikiem naukowym. Uczestnicz¹c w Miêdzynarodowych Komisjach Stratygraficznych i Paleontologicznych, mia³a szerokie kontakty zawodowe z wieloma naukowcami z ró¿-nych stron œwiata. Bra³a aktywny udzia³ w miêdzynarodo-wych kongresach i konferencjach geologicznych, m.in. w: Herlen, Krefeld, Pary¿u, Pradze, Moskwie, Ottawie, Peki-nie, Mons, Brukseli, Budapeszcie i wielu innych.

W latach 80. XX w. Profesor prowadzi³a cykl wyk³a-dów monograficznych na Wydziale Biologii Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach, a od 1990 r., po œmierci mê¿a prof. Aleksandra Jachowicza, przejê³a wyk³ady z paleonto-logii i stratygrafii na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Œl¹skiego w Katowicach.

Bra³a te¿ czynny udzia³ w rozwoju kadry naukowej, by³a promotorem kilku doktoratów, recenzentem prac dok-torskich, habilitacyjnych i wniosków na profesora. Przez dwie kadencje by³a cz³onkiem Rady Naukowej PIG-PIB. 148

Profesor pozostawi³a po Sobie kilkadziesi¹t publikacji naukowych w tym monografii, z których wymienimy tylko kilka:

– „Miospory górnoœl¹skiego karbonu produktywnego” – wspólnie z A. Jachowiczem (1957);

– „Kiedy wêgiel by³ zielony” – wspólnie z A. Jachowi-czem (1964);

– „Rewizja karboñskich megaspor z gul¹” – wspólnie z J. Karczewsk¹ (1982, 1984);

– „Paleobotanika” – z A. Jachowiczem (1983); – „Miospory” [W:] Malinowska L. (red.), „Budowa Geologiczna Polski. Atlas skamienia³oœci przewodnich

i charakterystycznych. Perm” – wspólnie z A. Fija³kowsk¹, J. Jerzykiewicz (2001);

– „Palinologia” – wspólnie z A. Sadowsk¹ (2003); Za dzia³alnoœæ naukow¹ i spo³eczn¹ Profesor zosta³a odznaczona m.in.: Z³otym Krzy¿em Zas³ugi (1973), Krzy-¿em Kawalerskim (1981), Odznak¹ Zas³u¿ony dla Geolo-gii Polskiej (1987), wyró¿nieniem górniczym – Dyrektora Górniczego I stopnia (1988) oraz Z³ot¹ Odznak¹ PIG (1996).

Zmar³a niespodziewanie, tragicznie, z ksi¹¿k¹ w rêku 2 maja 2014 roku.

Halina Urban & Albin Zdanowski

16 maja br. po kilkuletniej nieuleczalnej chorobie zmar³a Bo¿ena Strzelska-Smakowska, adiunkt w Katedrze Analiz Œrodowiskowych, Kartografii i Geologii Gospodar-czej na Wydziale Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowi-ska Akademi Górniczo-Hutniczej (AGH) w Krakowie.

Urodzi³a siê 14 lutego 1949 r. w Zabrzu w rodzinie in¿yniera – wynalazcy w dziedzinie aparatury chemicznej i s³u¿¹cej ochronie œrodowiska. Uczy³a i kszta³ci³a siê w Krakowie, w latach 1968–1973 studiowa³a na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym AGH. Pod kierunkiem prof. H. Gruszczyka napisa³a i obroni³a z wynikiem bardzo dobrym pracê dyplomow¹ pt. „Wp³yw cech mineralogicz-nych rudy z kopalni Trzebionka na jej wzbogacanie”. W okresie 1974–1984 pracowa³a na etacie in¿ynieryjno--technicznym w Zak³adzie Metodyki Poszukiwañ. Da³a siê poznaæ jako ambitny, obowi¹zkowy i bardzo pracowity cz³onek zespo³u. Godzi³a zadania rodzinne i wychowanie dwójki dzieci nie tylko z prac¹ biurowo-techniczn¹, ale te¿ naukow¹ i dydaktyczn¹. W tym okresie opublikowa³a osiem prac, z których jedna uzyska³a nagrodê Ministra Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego oraz wykona³a kilka zamawia-nych opracowañ analityczzamawia-nych, a tak¿e ukoñczy³a dwa kie-runki studiów podyplomowych. W 1984 r. awansowa³a na stanowisko starszego asystenta, a w 1989 r. obroni³a pracê doktorsk¹ zatytu³owan¹ „Okruszcowanie cynkiem pó³nocno--zachodniej czêœci obrze¿enia GZW”. Promotorem dyser-tacji by³ prof. A. Bolewski, który przej¹³ to zadanie po zmar³ym prof. H. Gruszczyku. W ci¹gu tych 5 lat, jeszcze przed doktoratem, opublikowa³a 10 kolejnych prac i wyko-na³a 5 ekspertyz.

Nowy etap pracy dydaktycznej i naukowej na etacie adiunkta w Zak³adzie Geologii Gospodarczej zosta³ wkrótce zak³ócony chorob¹, operacj¹ i urlopem zdrowotnym w latach 1991–1992. Po powrocie do pracy dokszta³ca³a siê w specjalnoœci nowej placówki, koñcz¹c kursy podyplo-mowe i bior¹c aktywny udzia³ w wielu konferencjach naukowych. By³y to m.in. „I Szko³a Gospodarki surowca-mi surowca-mineralnysurowca-mi w warunkach gospodarki rynkowej” zor-ganizowana w 1993 r. przez Centrum Podstawowych Pro-blemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹

PAN w Krakowie, a w 1999 r. miêdzynarodowa szko³a „Challenges to sustainable community development”, utwo-rzona przez Fundacjê im. T. Sendzimira we wspó³pracy z AGH i University of Florida. Wizytowa³a szereg kopalñ w Polsce, S³owacji, Austrii, by³ej Jugos³awii, Grecji, Tur-cji, Hiszpanii i Chile, zwracaj¹c uwagê na zagadnienia geologiczne i gospodarkê z³o¿em.

Prowadzi³a wyk³ady i æwiczenia na trzech wydzia³ach AGH, opracowa³a nowe programy przedmiotów: geologia gos-podarcza, ocena wartoœci z³ó¿ oraz rynki metali. W 1994 r. prowadzi³a wspólnie z rosyjskim geologiem Sadko M. Sie-dienko i ni¿ej podpisanym eksperymentaln¹, 4-tygodnio-w¹ praktykê studenck¹ z geologii ogólnej na Kaukazie (Prz. Geol., 42: 1087–1088).

By³a wspó³autork¹ oryginalnego wniosku na grant edu-kacyjny, który zosta³ sfinansowany ze œrodków PHARE Unii Europejskiej (1995) i wspó³organizatork¹ cykliczne-go studium podyplomowecykliczne-go „Ochrona œrodowiska

przy-149 Przegl¹d Geologiczny, vol. 64, nr 3, 2016