Bezpieczeństwo zaopatrzenia
energetycznego w polityce
zagranicznej i bezpieczeństwa
Niemiec
Kultura i Polityka : zeszyty naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie nr 8, 90-105
BEZPIECZEŃSTW O ZAOPATRZENIA
ENERGETYCZNEGO W POLITYCE ZAGRANICZNEJ
I BEZPIECZEŃSTW A N IEM IEC
Streszczenie
Z apew nienie stabilnych i trw ałych dostaw paliw kopalnych je st celem polityki b ezp ieczeń stw a energetycznego N iem iec. Aby o siąg n ąć te n cel, N iem cy k ie ru ją się nie tylko rach u n k iem e k o n o m i c z n y m , lecz także podejm ują działania w ram ach polityki za g ra n ic zn e j, intensyfikując dialog i k o o p e ra c ję z p ro d u c e n ta m i, p a ń stw am i leżącym i n a szlak ach tran zy to w y ch tych su ro w có w o ra z ko n su m en tam i. S łu ż ą te m u w izyty z a g ra n ic z n e k a n c le rz fe d e ra ln e j i m in is tró w fe d e ra ln y ch , uw zględnianie problem ów energetycznych podczas konsultacji m iędzyrządow ych, w ra m a c h d w u stro n n y ch kom isji i g ru p roboczych o ra z b ezp o śre d n ie w sp a rc ie u d ziela n e n iem ieck im firm o m z a a n g a ż o w a n y m w projekty en erg ety czn e za g ra
nicą. R ząd fed eraln y ang ażu je się ró w n ież w d zia ła n ia n a rzecz b ezp ieczeń stw a energetycznego w U nii E uropejskiej, w sp ie ra projekty m iędzynarodow ych insty tu c ji o ra z p o za in sty tu cjo n aln e form y w sp ó łp racy w ty m zakresie.
Słowa kluczowe
B ezpieczeństw o energetyczne, bezpieczeństw o z a o p atrzen ie energetycznego, polityka b ezp ieczeń stw a energetycznego, z a g ra n ic zn a polityka energetyczna.
Wstęp
P ro b lem zap ew n ienia bezp ieczeń stw a zao p a trzen ia en erg ety czne go sta n o w i obok k o n k u ren c y jn o śc i i sp e łn ia n ia w ym ogów o ch ro n y środ ow isk a n atu raln eg o w ażny cel polityki energetycznej pań stw a.
+ B e a ta M o lo - d o k to r, a d iu n k t w K ra k o w sk ie j A k a d e m ii im . A. F ry c z a M o d rz e w s k ie g o , a u
to r k a k ilk u n a stu arty k u łó w i w s p ó ła u to rk a tr z e c h k sią żek (M ięd zy n aro d o w e sto su n k i po lity czn e, re d . E . C z io m e r, K ra k ó w 2 0 0 8 ; M ię d z y n a ro d o w e b e z p ie c z e ń s tw o e n e r g e ty c z n e w XXI w ie k u , r e d . E. C z io m e r, K r a k ó w 2 0 0 8 ; B e z p ie c z e ń s tw o m ię d z y n a r o d o w e w XXI w ie k u . W y b r a n e p ro b le m y , r e d . E. C z io m e r, K ra k ó w 2 0 1 0 ). S w o je p o d s ta w o w e b a d a n i a k o n c e n tr u je n a p r o b le m a ty c e n ie m ie c k ie j w w y m ia r z e p o lity c z n y m i g o s p o d a rc z y m , z e s z c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m p o lity k i b e z p ie c z e ń stw a en e rg e ty c z n e g o N iem iec. W k r ę g u z a in te re s o w a ń b a d a w c z y c h zn a jd u je się ró w n ie ż p r o b le m a ty k a b e z p ie c z e ń s tw a e n e rg e ty c z n e g o U E , P olski i R o sji o ra z b e z p ie c z e ń stw o ek o lo g iczn e.
W N iem czech d ziałan ia n a rzecz zap ew n ien ia bezp ieczeństw a za o p atrzen ia energetycznego (Verorgungssicherheit) trak to w a n e s ą rów nież w k a te g o ria c h polityki zag ran iczn ej (Aussenpolitik) i b ezp iecze ń stw a (.Sicherheitspolitik) (por. M uller 2005; G rew e 2006; Staffelt 2008). Z a p ew n ien ie d o staw su ro w có w en erg ety czn y ch je st kluczow e d la ro z w oju N iem iec, zaś dyw ersyfikacja źródeł do staw en erg ii stan ow i ele m e n t konstytuujący z ag ra n iczn ą politykę en erg ety czn ą (Energieaussen-
politik). Co w ięcej, isto tą zagranicznej polityki energetycznej N iem iec
je st w ykorzystyw anie w d ziałan iu tych środków , k tó re słu żą zabezpie czeniu im p o rtu en erg ii pierw otnej.
N ależy zauw ażyć, że w N iem czech zaró w n o w d eb acie publicznej, ja k i w ielu o p raco w an ia ch pojęcie b ezp ieczeństw a zao p a trzen ia en er getycznego/bezpieczeństw a do staw je st sto sow an e częściej niż te rm in bezpieczeństw o energetyczne (Energiesicherheit) (zob. Frondel, S ch m id t 2008: 8-14). Przy czym oba p o jęcia są często używ ane zam iennie. N a użytek niniejszego artykułu bezpieczeństw o energetyczne/bezpieczeń stw o z a o p a trz e n ia d efiniow ane je st jak o n iezaw o d n o ść d o staw p rzy ek o n o m iczn ie u z asa d n io n y m p o zio m ie cen i z a c h o w a n iu w y m ag a nych p a ra m e tró w jakościow ych o raz w aru n k ó w och ro n y środow iska (por. Bóske, Rentz 2008: 18-23; Defilla 2007: 38; Nye 1981: 227-238).
C elem o p raco w an ia je st syntetyczne p rzed sta w ien ie p ro b lem u za p e w n ie n ia b e z p ie c z e ń stw a d o sta w su ro w c ó w en erg e ty czn y c h jak o konstytutyw nego elem en tu w polityce zagranicznej i b ezp ieczeń stw a N iem iec oraz w niosków w ynikających stąd dla Polski, z uw zględnie n iem u w a ru n k o w a ń i w yzw ań b ezp ieczeń stw a z ao p a trzen ia en e rg e tycznego N iem iec oraz in stru m en tó w polityki zagranicznej w dziedzi nie energii n a płaszczyźnie dw u- i w ielo stro n n ej.
Ogólne uwarunkowania i wyzwania bezpieczeństwa zaopatrzenia en ergetycznego Niemiec
Poniżej zo stan ą p rzed staw io n e niek tó re w skaźniki b ilan su en erg e tycznego N iem iec, tj. stru k tu ra m ieszanki energetycznej, sto p ień z a leżności od im p o rtu suro w có w energetycznych o raz p o zio m dyw ersy fikacji d ostaw ców energii. S ą to b o w iem p o d staw o w e czynniki w pły w ające n a p ro ces u w zględ n ian ia kw estii zap ew n ien ia d o staw energii pierw otnej w polityce zagranicznej N iem iec.
W stru k tu rze zużycia nośników energii w N iem czech d o m in u ją p a liw a kopalne: oleje m in eraln e - 34,9%, w tym p rz e d e w szystkim ro p a naftow a, oraz gaz ziem ny - 21,9%. N ato m iast udział w ęgla k am ien n e
go i b ru n a tn e g o w yniósł w 2009 r. łączn ie 22,3%, odn aw ialn y ch ź ró deł en erg ii - 8,7%, zaś en erg ii jąd ro w ej - 11% (BMWi 2010a).
Powyższa m ieszanka energetyczna jeszcze p rzez dłuższy okres cza su stan o w ić b ędzie p o d staw ę zao p a trzen ia energetycznego N iem iec, u leg ając isto tn y m zm ian o m w p ersp ek ty w ie śred n io - i d łu g o o k reso w ej. P om ijając szereg kw estii szczegółow ych, n ależy p o d k reślić, że zm iany w stru k tu rze zużycia energii pierw otnej zw iązane b ę d ą p rzed e w szystkim z ro zw ija n iem o d n aw ialn y ch źró d eł en erg ii i p rz e d łu ż e n ie m o k resu ek sp lo atacji n iem ieck ich elek tro w n i ją d ro w y c h o 8 lub 14 lat, w zależności od ich w iek u - o sta tn ia siło w n ia zo stan ie w y łą czon a w 2036 r.
Około 40% zap o trzeb o w an ia n a en erg ię p ie rw o tn ą N iem cy p o k ry w a ją z w łasnych źródeł. Węgiel b ru n a tn y i o d n aw ialn e źró d ła energii s ą n a jw a ż n ie jsz y m i k rajo w y m i n o śn ik a m i e n e rg ii p ie rw o tn e j. Ze w zględu je d n a k n a zn aczen ie ropy naftow ej i g azu ziem nego dla z a spokojenia p o trzeb energetycznych oraz niew ielkie w łasn e w ydobycie tych surow ców - w 2009 r. odpow iednio 3% i 13% - N iem cy są zależne od ich dostaw z zag ran icy Znaczący u d ział ropy naftow ej i gazu ziem nego w b ila n sie p a liw p ie rw o tn y c h zm n iejsza sam o w y starcz aln o ść en erg e ty c zn ą N iem iec i lokuje ją w śró d p a ń stw o ś re d n im p o ziom ie bezpieczeństw a dostaw w Unii Europejskiej - w 2007 r. zależność N ie m iec od im portu surow ców ogółem w yniosła 58,9%, w przypadku ropy naftow ej - 94,3%, g azu ziem nego - 80,6% (E u ro stat 2009: 18 i n.).
C h arak tery sty czn ą cec h ą im p o rtu g azu ziem nego do N iem iec je st k o n cen tracja n a źró d łach zao p a trzen ia w E u ro p ie Z achodniej i Rosji. W ynika to głów nie z dostępności i bliskości rynków w ydobycia. W śród d o staw ców w y o d rębn ia się trzy w io d ące kraje: Rosję, N orw egię i H o landię, n a k tó re p rzy p ad a łączn ie p o n a d 90% ogółu im p o rtu surow ca. N ato m iast im p o rt ropy naftow ej p o dlega w znaczn y m sto p n iu dyw er syfikacji głów nych k ie ru n k ó w d o staw do N iem iec. N a sied m iu n a j w iększych dostaw ców p aliw a p rzy p adło w 2009 r. p o n a d 80% im p o r tu, w tym na: Rosję 35,4%, N orw egię 14,1%, W ielką B ry tanię 10,7%, Libię 8,4%, K azach stan 7%, A zerbejdżan 4,3%, N igerię 3,7% i Syrię 2,7% (AGEB 2010: 11).
W ielkość konsum pcji, og ran iczo n e rod zim e źró d ła ropy naftow ej i g a zu ziem nego, a w efekcie zw ięk szająca się zależn o ść od im p o rtu tych surow ców staw ia N iem cy p rz e d następującym i w yzw aniam i i za grożeniam i: ro sn ące św iatow e zap o trzeb o w an ie n a su ro w ce en erg e ty czn e w k ra ja c h ro zw ijający ch się - g łó w n ie w C h in ach i In d iach ; w a h a n ia cen e n erg ii w dłuższej perspek ty w ie; z ag ro ż en ia p rzesy łu ro py naftow ej i g azu ziem nego w p rzy p ad k a ch atak ó w te rro ry sty c z nych b ąd ź konfliktów w ew nątrzpolitycznych; niestabilność polityczna
p a ń stw ek sp o rteró w i p a ń stw tranzytow ych; p o w ró t do „surow cow e go n a c jo n a liz m u ” p rz e z n ie k tó ry c h p ro d u c e n tó w , ja k np. Rosję, z u p ań stw o w ien iem w ydobycia suro w có w energetycznych p rzy ró w n o czesnym w y p ie ran iu zac h o d n ic h k o n cern ó w z istn iejący ch b ąd ź n o w y ch p ro je k tó w n afto w o -g azo w y ch o ra z w y k o rzy sty w an iem g azu ziem n eg o i ro p y naftow ej ja k o in s tru m e n tó w n acisk u po lity czn eg o b ąd ź ekonom icznego (zob. D irm o ser 2007).
Z apew nienie stabilnych i trw ały ch dostaw paliw kopalnych je st ce lem polityki zagranicznej i bezpieczeń stw a energetycznego N iem iec. R ealizacja tego celu w y m ag a p o d ejm o w an ia d z ia ła ń o c h a ra k te rz e p o lityczn y m zaró w n o w re la c ja c h d w u stro n n y ch , n a p o zio m ie Unii E u rop ejsk iej o raz w ra m a c h p o zau n ijn y ch fo rm w sp ó łp ra c y w ielo stro nn ej .
Miejsce bezpieczeństwa zaopatrzenia energetycznego Niemiec w pol ityce zagranicznej i bezpieczeństwa - niektóre aspekty
R osyjsko-ukraiński kryzys gazow y z p o czątk u 2006 r. i jego im pli kacje w p o staci o g ran ic zen ia do staw su ro w ca dla n iektórych p ań stw członkow skich UE spow odow ał zm iany w p ercep cji p ro b lem u bezp ie czeństw a energetycznego p rzez Niemcy. P rzed e w szystkim w fed eral nym m inisterstw ie sp raw zagran iczn y ch dostrzeżono, że kw estia b ez p ieczeń stw a energetycznego je st nie tylko elem en tem globalnej p o li tyki gospodarczej i ekologicznej, lecz staje się rów nież w ażn a dla p o lityki bezpieczeń stw a w XXI w ieku.
O pow yższym św iadczy w y stąp ien ie fed eraln eg o m in istra sp ra w z a g ra n ic z n y c h F ran k a-W altera S te in m e ie ra p o d c z a s m on ach ijsk iej konferencji n a te m a t polityki bezp ieczeń stw a 5 lutego 2006 r., w k tó rym zauw ażył on, że og ran ic zo n e zasoby p aliw kopalnych i pro b lem y w dostępie do en ergii pow odują, że bezpieczeństw o en ergetyczne b ę d zie w XXI w iek u in te g ra ln y m e lem en tem św iato w eg o b e zp iecze ń stw a. Ponadto S tein m eier zaak cen to w ał k o n ieczność sp ro sta n ia tym stra te g ic z n y m w y zw an io m p rze z n ie m ie c k ą po lity kę z a g ra n ic z n ą i bezpieczeństw a (S teinm eier 2006a). W podobnym to n ie w ypow iedział się on w arty k u le o p u b lik o w an y m 23 m a rc a 2006 n a ła m a c h „H an- d elsb latt” podkreślając, że bezpieczeństw o energetyczne oznacza b ez p ieczeństw o zaró w no pro d u cen tó w , k rajów tranzy to w y ch surow ców energetycznych, ja k i kon su m en tó w (S tein m eier 2006b). N ato m iast w p rzem ó w ien iu p o d czas drugiego szczytu energetycznego rz ą d u fede ralnego 9 p aźd z iern ik a 2006 r. uw ypuklił konieczność w zm acn ian ia, w ko n tek ście dyw ersyfikacji źró d eł d o staw p aliw kopalnych, w sp ó ł
p ra c y z N orw egią, p a ń stw a m i Afryki Północnej oraz Azji C entralnej. Z auw ażył też, że w ażnym czynnikiem je st k o o p eracja energety czn a w globalnej skali i zaak cento w ał p o trze b ę stw o rzen ia m iędzynarodow ej instytucji, w p ra c e której p ow inny być zaan g ażo w an e tak że k raje ro z w ijające się (S tein m eier 2006c).
P ro b lem bezp ieczeń stw a energetycznego je st je d n y m z zagadnień, k tó re zostały p o ru szo n e w opublikow anej 25 p aźd ziern ik a 2006 r. Bia
łej Księdze. W sprawie bezpieczeństwa Niemiec i przyszłości Bundeswehry. W
d o k u m e n cie zapisano: „S trateg ic zn e zn aczen ie d la p rzy szło ści N ie m iec i E u ro p y p o sia d a p ew ne, zró w n o w ażo n e i o d p o w iad ające w y m ogom kon ku ren cji zao p atrzen ie energetyczne. (...) W zrastające u z a leżnienie N iem iec i E u ro p y od kopaln ian ych nośników energii w y m a ga intensyfikacji d ialo g u i k o o p erac ji m iędzy k ra ja m i p ro d u cen tó w , tra n z y to w y m i o ra z o d b io rc ó w i g o s p o d a rk ą . D la b e z p ie c z e ń stw a en erg e ty czn e g o isto tn e z n a c z e n ie p o s ia d a ją dyw ersyfikacja źró d eł energii, ro zb u d o w a krajow ych źró deł en erg ii odnaw ialnych, zró w n o w ażo n a m ieszanka energetyczna, ja k rów nież red u k cja p o trzeb e n e r getycznych p rz ez o szczęd n e i efektyw ne w y k o rzy stan ie en erg ii. Po nadto m usi być zachow ane bezpieczeństw o in frastru k tu ry energetycz n e j” (W eissbuch 2006: 22). W obec pow yższego należy zauw ażyć, że B u n d esw eh ra m oże zostać użyta do zabezpieczenia szlaków tra n s p o r tu su ro w ców energetycznych (rurociągi, d ro g i m orskie). W tym k o n tek ście m o ż n a p rzy w o łać fakt, że żo łn ierze B u n d esw eh ry b io rą/lu b b ra li udział w m isjach w tych k rajach i regionach, z których p o ch o d zą lu b s ą tr a n s p o r to w a n e s u ro w c e e n e rg e ty c z n e (B liski i Ś ro d k o w y W schód, S udan, Kongo itp.).
O w ad ze u w z g lę d n ia n ia p ro b le m u b ezp iecze ń stw a z a o p a trz e n ia en erg ety czn e g o w p o lity ce zag ra n iczn e j, a w p ew n y m sen sie tak że ciągłości tego p ro cesu niezależnie od rządzących kolacji św iadczy s to sow ny zapis zaw arty w um ow ie koalicyjnej p odpisanej 26 p a ź d z ie rn i ka 2009 r. p rzez CDU, CSU i FD P (K oalitionsvertrag 2009: 30). D zia ła n ia w ra m a c h zag raniczn ej polityki energetycznej p o w in n y służyć w sp ie ra n iu n iem ieck ich p rzed się b io rstw i zn aczący ch p ro jek tó w in frastru k tu ra ln y ch (np. N o rd S tream , N abucco, LNG, D esertec).
23 m a rc a 2010 r. fed eraln y m in iste r ds. g o sp o d ark i i tech n o lo g ii R ain er B riid erle p rzed sta w ił w B erlin ie d o ku m en t Ofensywa w stosun
kach gospodarczych z zagranicą (Aufienwirtschaftsoffensive). Z n alazł się w
n im zap is m ó w iący o p o trz e b ie u czy n ien ia z a o p a trz e n ia w en erg ię głów nym filarem stosunków gospodarczych z z ag ra n icą oraz ro zw ija nia zag ran iczn ej polityki energetycznej (BMWi 201 Ob: 7).
R easum ując, w pro cesie form ułow an ia i kształto w an ia polityki za granicznej w dziedzinie energii do najważniejszych celów należy zapew
nienie i dyw ersyfikacja źród eł do staw oraz ro zb u do w a d ialogu z p r o du centam i, k rajam i tranzytow ym i i k onsum entam i. Dla p o rząd k u w y m ie n ić n ależy ró w n ie ż ro z w ija n ie o d n a w ia ln y c h ź ró d e ł e n e rg ii i zw iększanie efektywności energetycznej oraz w sp ieran ie tran sferu nie m ieckiego know -how w ty m zakresie (zob. w w w .b undesregierung.de).
Instrumenty polityki zagranicznej w dziedzinie energii a) na płaszczyźnie dwustronnej
Z ap ew n ien iu bezp ieczeń stw a d o staw paliw kopalnych słu żą m .in. w izyty z a g ra n ic z n e k a n c le rz fe d e ra ln e j i m in is tró w fed e ra ln y c h , u w z g lę d n ia n ie p ro b le m ó w en e rg e ty c z n y c h w ra m a c h k o n su lta c ji dw ustro nn y ch rządow ych oraz w ra m a c h b ilateraln y ch kom isji i g ru p roboczych, bezpo średn ie w sp arcie u d zielan e niem ieckim firm om przy p ro je k ta c h en e rg ety czn y c h za g ra n ic ą (B u n d e sre g ie ru n g 2008: 38- 39). N ie bez z n a c z e n ia s ą ró w n ież tzw. stra te g ic z n e p a rtn e rs tw a z w ażnym i d o staw cam i p aliw kopalnych do N iem iec.
Poniżej zo stan ą krótko om ów ione najw ażniejsze zag ad n ien ia i for m y w sp ó łp racy N iem iec z głów nym i p a rtn e ra m i w dziedzinie energii, tj. z Rosją, N orw egią, p ań stw a m i środkow oazjatyckim i, k raja m i afry kańskim i, In d iam i i C hinam i.
Isto tny m czynnikiem w aru n k u jąc y m rozw ój w sp ó łp racy N iem iec i R osji s ą w zajem n e p o w ią z a n ia e n erg ety czn e w zak resie d o staw su ro w có w energetycznych. N iem cy s ą n ajw ażniejszym o d b io rc ą rosyj skich suro w có w energetycznych, głów nie ropy naftow ej i g azu ziem nego, zaś Rosja je st najw iększym d o staw cą tych p aliw n a rynek n ie m iecki. W celu praktycznej realizacji „strategicznego p a rtn e rstw a g o sp o d arczeg o ” w 2000 r. została p o w o łan a strateg icz n a g ru p a robocza ds. w sp ó łp racy gospodarczej i finansow ej (Strategische Arbeitsgruppe fu r
Wirtschaft und Finanzen), k tó ra m iała się zajm ow ać k o n k retn y m i p r o
je k tam i, ta k ż e w sek to rze energ ety czny m . Co istotne, w ra m a c h tej g ru p y w 2008 ro k u zostały u tw o rzo n e p o d g ru p y „Efektyw ność en e r g ety czn a” (Energieeffizienz) i „B udow nictw o i k o m u n a ln a g o sp o d ark a m ieszkan io w a” (Bau und kommunale Wohnungswirtschaft). P rzed m io tem ich zain tereso w an ia je st w sp ó łp raca g osp o d arcza p rzy zastosow aniu efektyw nych energetycznie technologii.
W pog łęb ian ie w sp ó łp racy energetycznej z R osją zaan g ażo w an e są zarów no niem ieckie koncerny, ja k i w ładze fed eraln e N iem iec. W ielo k ro tn ie w ra m a c h d w u stro n n y ch k onsultacji m iędzyrządow ych s ta ra no się u w z g lę d n ia ć in te re s y n ie m ie c k ic h k o n c e rn ó w z w ią z a n e z
p rzed się w zięciam i w rosyjskim sek to rze energetycznym . P rzy k ład o w o podczas niem iecko-rosyjskich konsultacji m iędzyrządow ych 14-15 p aźd ziern ik a 2007 r. w W iesbaden w śró d pod p isan y ch p o ro zu m ień b i la te ra ln y c h była o stateczn a u m o w a o zaku pie p rzez niem ieck i k o n c e rn E.O N 47% akcji rosyjskiej elektrow ni OGK-4. Z kolei n a zak oń czenie niem iecko-rosyjskich ko n su ltacji m iędzyrządow ych, k tó re o d były się w P etersb u rg u w d n iach 1-2 p aźd ziern ik a 2008 r., p rzed sta w i ciele E .O N -u o ra z G a z p ro m u p o d p is a li p o ro z u m ie n ie d o ty c z ą c e u d z ia łu n iem ieckieg o k o n c e rn u w ek sp lo atacji syberyjskiego złoża Jużnorusskoje, k tó re m a zao p atry w ać gazociąg N o rd S tream .
Jed n y m z te m a tó w ro zm ó w w tra k c ie w sp o m n ian y ch wyżej k o n sultacji w 2008 r. była efektyw ność energetyczna. W ich tra k c ie odby ło się sp o tk a n ie n iem iecko-rosyjskiej strateg icz n ej g ru p y roboczej, po dczas którego podjęto decyzję o w spó łp racy w dziedzinie zw iększa n ia efektyw ności energetycznej rosyjskiej gospodarki.
K w e stia efek ty w n o ści en e rg e ty c z n e j zy sk ała n a z n a c z e n iu w e w sp ó łp racy N iem iec i Rosji, o czym św iadczy fakt p o d p isan ia w cza sie d w u stro n n y c h k o n su lta cji m ięd zy rząd o w y ch 16 lip ca 2009 r. w O berschleifiheim p o d M o nachium um ow y pow ołującej do życia rosyj- sko-niem iecką agencję RuDEA (R ussisch-D eutsche Energie-A gentur). N ato m iast w tra k c ie ko n su ltacji m iędzyrządow ych 14-15 p a ź d z ie rn i ka 2010 r. w Jek ate ry n b u rg u zaw arto kilka p o ro zu m ień m ięd zy reso r tow ych, w ty m p o ro z u m ie n ie o p o g łę b ian iu w sp ó łp racy w o b szarze efektyw ności energetycznej, k tó re zaw iera m .in. listę prio ry teto w y ch p ro jek tó w n a rzecz zw iększenia efektyw ności energetycznej w Rosji (BMWi 2010c). W ra m a c h k o n su lta cji m ięd zy rząd o w y ch odbyło się rów nież F o ru m Efektyw ności E nergetycznej, w k tó ry m ud ział w zięli w ysocy ra n g ą p rzed staw iciele rosyjskiej i niem ieckiej gospodarki.
S tra te g ic z n y m p a r tn e r e m en erg e ty czn y m N iem iec je s t ró w n ież
N orw egia. Jej zn aczen ie w ynika z w ysokiego u d ziału w niem ieck im
im porcie gazu ziem nego i ropy naftowej. Ponadto w projekty w n o rw e skim sektorze energetycznym zaan g ażo w an e s ą niem ieckie k o n cern y S zczególne zn aczen ie m a ich u d ział w now ym zakładzie sk ra p la n ia gazu w S n0hvit oraz n a o b szarze w ydobycia ropy naftow ej S n o rre.
U zu p ełn ien ie ścisłej w sp ó łp ra c y energ ety czn ej m iędzy firm am i i rz ą d a m i obu p a ń stw stan o w i „P artn ersk a K a te d ra ” (Partnerlehrstuhl), której pom ysł p o jaw ił się w 2006 r. i skrystalizow ał się w czasie ro z m ów przedstaw icieli u n iw ersytetu technicznego C lausthal i un iw ersy te tu S tav a n g er. K a te d ra z o sta ła u tw o rz o n a 18 c z e rw c a 2009 r., a w sp ó łp raca w zakresie b a d a ń n ad en erg ią w k o n cen tru je się n a n a stę pujący ch zag adnieniach: efektyw ność energetyczna, sieci dystrybucji, m ag azyn o w an ie energii, czyste tech n o lo g ie w ęglow e, zd e c e n tra liz o
w an e w y tw arzanie p rą d u n a bazie odnaw ialn ych energii i użytkow a nie podłoża geologicznego (eksploracja, p ro d u k cja oraz m agazynow a n ie ro p y n aftow ej i g a zu ziem nego, g e o te rm ia , sk ła d o w a n ie C 0 2 ) (więcej n a stro n ie internetow ej: w w w .au sw aertig es-am t.de).
W ażnym reg io n e m z perspektyw y N iem iec je st Azja Centralna. Po m ijając szereg kw estii szczegółow ych, należy p o d kreślić, że z a a n g a żo w an ie N iem iec w ty m reg io n ie d a to w a n e je st n a p o czą tek la t 90. ubiegłego w ieku. W o statn ich kilku la tach zau w ażaln e je st szczególne nasilen ie aktyw ności N iem iec ze w zględu n a ok reślo n e in teresy p o li tyczn e i g osp o d arcze, w ty m ró w n ież w d ziedzin ie en erg ii. W p rzy p ad k u Turkmenistanu in stru m e n te m polityczno-gospodarczej w sp ó ł p ra c y n a płaszczyźn ie rządow ej je s t ro b o cza g ru p a ds. g o sp o d ark i i h a n d lu (Arbeitsgruppe Wirtschaft und Handel), której pierw sze p o sied ze nie odbyło się 26 m aja 2009 r. P ow ołanie g ru p y u zg o d n ili w lutym 2008 r. federaln y m in ister g o sp o d arki M ichael Glos i tu rk m eń sk i p r e zy d en t G u rb a n g u ła B erd y m u ch am m ed o w . S zczeg ó ln e z n ac zen ie z p u n k tu w idzen ia N iem iec m a w sp ó łp raca w sektorze energetycznym . T u rk m en istan dysponuje reze rw am i g azu ziem nego i z tego w zględu zyskuje n a znaczen iu w kontekście dążeń do dyw ersyfikacji źródeł d o staw i szlaków tra n sp o rtu .
Liczącym i się p a rtn e ra m i w e w spó łpracy energetycznej s ą rów nież
Kazachstan i Azerbejdżan - w ażn i do staw cy ropy naftow ej n a rynek
niem iecki. Intensyfikacji relacji z A zerbejdżanem i K azach stan em słu ż ą b ila te ra ln e g ru p y robocze, od p o w ied n io - n iem ieck o -k azach sk a rząd o w a g ru p a ro b o cza ds. g o sp o d ark i i h a n d lu (Deutsch-Kasachische
Regierungs arb eitsgruppe Wirtschaft und Handel) o raz n iem ieck o -azersk a
rząd o w a g ru p a ro b o cza ds. h an d lu i inw estycji (Deutsch-Aserbaidscha
nische Regierungsarbeitsgruppe Handel und Investitionen).
W ym iernym efektem w sp a rc ia aktyw ności niem ieckich firm w Azji Centralnej jest porozum ienie RWE z Turkm enistanem podpisane 15 lip- ca 2009 r. o d no śn ie w a ru n k ó w zag o sp o d aro w an ia złóż g azu zn ajd u jący ch się n a części tu rkm eń skieg o szelfu M orza K aspijskiego - Blok
23. N iem iecki k o n cern nabył p raw o do eksploracji szelfu p rzez 6 lat i m ożliw ość p ro w ad zen ia w ydobycia n a złożu przez kolejnych 25 lat. W tym m iejscu w arto w spom nieć rów nież o p odpisanym 10 m arca 2010 r. p rzez RWE i a z e rsk ą k o m p a n ię SOCAR liście in tencyjnym odn ośn ie o p ra c o w a n ia u k ła d u o p o szu k iw an iu i w a ru n k a c h w ydobycia g azu ziem nego i ropy naftow ej z azerskiej części M orza K aspijskiego.
Z kolei g łó w n ą p rz e sła n k ą p a rtn e rstw a energetycznego N iem iec i
N igerii je st k o m p lem en tarn o ść interesó w oraz p oten cjałó w ich sek to
ró w en ergetycznych. N ig eria p o trz e b u je w sp a rc ia p rzy ro zb u d o w ie sek to ra en erg ii elektrycznej (zw iększenie w ydajności elektrow ni oraz
p ojem n o ści dystrybucyjnej), N iem cy p o szu k u ją m ożliw ości zw iększe n ia b ez p iec ze ń stw a za o p a trz e n ia , p rz e d e w szystkim w gaz ziemny. W ażne je s t w ty m k o n tek ście u zy sk an ie p rzez n iem ieck ie p rz e d s ię b io rstw a d o stępu do zasobów g azu i do staw su ro w ca w p o staci s k ro plonej, LNG, od 2014 r.
P artn erstw o energetyczne z Marokiem zostało n ato m iast zain icjo w a n e p o d cza s w izyty m in istra sp ra w zag ra n iczn y c h G uido Wester-
w ellego w R abacie 16 listopada 2010 r. R ozbudow a relacji politycz nych i gospodarczych z M arokiem jest uzasadniona z uw agi na w io dącą rolę tego państw a w rozw ijaniu odnaw ialnych źródeł energii w Afryce P łn. Rząd federalny u d ziela M aroku w sparcia finansow ego w tym zakresie, w szczególn ości zaś w spiera w ykorzystanie energii słonecznej. Z perspektywy N iem iec w ażna jest w tym kontekście in i cjatywa D esertec (AA 2 0 10).
N iem cy w sp ó łp ra c u ją ró w n ież z E giptem w zakresie o d n a w ia l
nych energii i efektyw ności energetycznej. Projekty są realizow ane przez egipsko-niem iecki w ysoki kom itet ds. energii odnaw ialnych, efektyw ności energetycznej i ochrony środow iska (Ägyptisch-Deutsche
Hohe Komitee fiir Erneuertem Energien, Energieeffizienz und Umweltschutz).
W ty m m iejscu w arto odnotow ać, że N iem cy k o o p eru ją tak że z U gan dą, K enią, M ad ag ask arem , RPA, S e n eg alem i M ali o raz w sp ie ra ją w szelkie u zasad n io n e ekonom icznie pro jek ty w dziedzinie energii.
In n ą fo rm ą w sp ó łp rac y N iem iec nie tylko z k rajam i-d o staw cam i, lecz także w ażnym i k o n su m en tam i energii, ja k In d ie i Chiny, są d w u stro n n e fora energetyczne b ądź ds. w sp ó łp racy gospodarczej, rów nież w dzied zin ie energii, słu żące o m a w ian iu i in icjo w an iu p ro jek tó w w tym zakresie.
Niem iecko-indyjskie fo ru m en ergetyczne (Deutsch-Indisches Energie
forum) zostało p o w o łan e p rzez k an clerz Angelę M erkel i p re m ie ra In
dii M an m o h an a S in g ha w k w ietniu 2006 r. W jego ra m a c h w 2008 r. p ra c ę rozpoczęły trzy p od g ru p y zajm ujące się n astępującym i kw estia mi: zw iększenie efektyw ności energetycznej elektrow ni o p alanych p a liw am i kopalnym i; zd e c e n tra liz o w a n e w y tw arzan ie p r ą d u n a bazie b iom asy i innych od n aw ialn y ch źródeł; projekty m e ch an izm u czyste go rozw oju (CDM) w sektorze energetycznym . Podczas fo ru m en erg e tycznego 1 listo p ad a 2010 r. zdecydow ano o p o szerzen iu niem iecko- indyjskiej w sp ó łp ra cy o g ru p ę ro b o czą ds. w sp ó łp racy b adaw czej w sek to rze energ ety czny m (Arbeitsgruppe fü r Forschungszusammenarbeit im
Energiesektor) (BMWi 201 Od).
Kwestie energetyczne są również integralnym elementem niemiecko-chiń-
skiego forum ochrony środowiska (Deutsch-Chinesisches Umweltforum), w ra
tego forum należą odnawialne energie i efektywność energetyczna. Regularnie odbywa się również niemiecko-chińskie forum ds. współpracy gospodarczej i technologicznej (Deutsch-Chinesisches Forum fü r wirtschaftliche und technolo gische Zusammenarbeit), w ramach którego funkcjonuje grupa robocza ds. energii. W trakcie wizyty kanclerz Angeli Merkel w Chinach w lipcu 2010 r. oba
kraje wyraziły wolę ustanowienia regularnych konsultacji międzyrządowych od bywanych raz w roku. Kanclerz Merkel towarzyszył federalny minister środo wiska Norbert Röttgen, co należy interpretować jako potwierdzenie szczegól nych niemieckich interesów odnośnie ścisłej kooperacji z Chinami w zakresie ochrony środowiska, efektywności energetycznej i odnawialnych energii. Co więcej, polityka energetyczna i ochrony środowiska jest centralnym punktem podpisanego w czasie wizyty Kommunique (Bundesregierung 2010).
b) na płaszczyźnie wielostronnej
R ząd federalny ang ażu je się n a rzecz celów polityki energetycznej, tj. trw ało ści, k o n k urencyjności i bezp ieczeństw a do staw nie tylko na p łaszc z y źn ie d w u stro n n e j, lecz ta k ż e w ra m a c h U nii E u ro pejsk iej oraz w sp iera inicjatyw y i p rojekty m iędzynarodow ych instytucji oraz p o zain sty tu cjo n aln e form y w sp ó łp ra cy
N iem cy jako najw iększy k o n su m en t energii i im p o rter p aliw k opal nych w UE o dg ryw ają k lu czow ą rolę w k ształto w an iu unijnej polityki i bezp ieczeń stw a energetycznego. S zczególnie w okresie p rzew o d n ic tw a w U nii E uropejskiej w p ierw szej p o ło w ie 2007 r. zaang ażo w ały się w fo rso w a n ie w łasn ej k o n cep c ji p o lity k i en erg ety czn ej UE. W d n ia ch 8-9 m a rc a 2007 r. n a sp o tk an iu R ady Europejskiej w B erlinie p rzy w ó d cy p a ń s tw czło n ko w sk ich UE p rzy jęli p la n d z ia ła ń n a la ta 2007-2009. B ez w ą tp ie n ia za sukces N iem iec należy u z n a ć fakt, iż u dało się uzgodnić p ak iet działań Unii Europejskiej, szczególnie w za kresie w sp ie ran ia rozw oju odnaw ialnych źródeł energii i p o d n oszenia efektyw ności energetycznej, który był zgodny z p rio ry tetam i n iem iec kiej prezydencji.
Co istotne, w okresie p rezyd en cji N iem iec przyjęto Strategię dla Azji
Centralnej b ę d ą c ą p rzejaw em niem ieckiej aktyw ności n a rzecz w zm o c
n ie n ia w sp ó łp ra c y UE ze środ k o w o azjaty ck im i p ro d u c e n ta m i g azu ziem nego. W d o k u m e n cie p o d k re ślo n o , że do staw y g azu z reg io n u m a ją „specjalne zn aczen ie dla U E ” i u stan o w io n o p rio ry tety w sp ó ł p ra c y w la tach 2007-2013. S trateg ia w zyw ała do reg u larn eg o dialogu w sp ra w a c h energetycznych m iędzy UE i Azją C en traln ą zarów no w kw estii w sp ó łp racy tech niczn ej, ja k i rozw oju now ych ru ro cią g ó w z reg io n u , zw łaszcza k o ry ta rz a M orze K aspijskie-M o rze C zarne-U E (The EU a n d C entral Asia: S trategy for a N ew P artn ersh ip 2007). W aż
100
ny w tym kontekście je st dla N iem iec p ro jek t gazo ciągu d o sta rc z a ją cego gaz ziem ny z reg io n u kaspijskiego - N abucco.
N iem cy re p re z e n tu ją stanow isko, że w p ersp ek ty w ie b ezp iecze ń stw a zao p a trzen ia energetycznego UE szczególną ro lę o d gryw ają r e lacje en ergetyczne UE i p a ń stw członkow skich z p ań stw am i trzecim i. Do głów nych celów zew nętrznej polityki energetycznej UE zaliczają rozw ijanie dialogu z p ro d u cen tam i, k o n su m en tam i i p ań stw am i tr a n zytow ym i su row có w energetycznych za p o m o c ą różnych in s tru m e n tów oraz form w spółpracy, w szczególności zaś w ynegocjow anie z Ro sją now ego p o ro zu m ien ia PCA, tak że w dziedzinie energii, w o p arciu o zasady K arty E nergetycznej. N iem cy p o szu k u ją altern aty w n ych do rosyjskich źródeł i szlaków tra n sp o rtu gazu ziem nego, p o d k reślają k o nieczność inw estycji w rozb u d ow ę in frastru k tu ry zarów no w ew n ątrz UE, ja k i p o łą czeń z k raja m i trze cim i (m .in. te rm in a le g azu sk ro p lo nego, rurociągi).
P ro b lem en ergii znalazł się w c e n tru m uw agi p rzew o d n ictw a N ie m iec w g ru p ie G8 w 2007 r. W zap rezen to w an y m 24 m aja 2007 r. na fo ru m B u n d estag u przez k anclerz M erkel p ro g ram ie prezydencji w aż nym p u n k te m była efektyw ność en ergetyczna. Podkreślono w szcze gólności k o n ieczność ożyw ienia w sp ó łp racy technologicznej z k ra ja m i progow ym i dla zw iększenia efektyw ności energetycznej w św iecie (B u nd esreg ieru n g 2007). Pom ijając szereg kw estii szczegółow ych, n a leży podkreślić, że w czasie niem ieckiej p rezy d en cji w G8 u stan o w io no g ru p ę ro b o c z ą ds. en erg ii, k tó ra się zajm u je p rz e d e w szy stk im kw estią b ezp ieczeń stw a energetycznego, o d n aw ialn y ch źró d eł e n e r gii, efektyw ności energetycznej w zarząd zan iu bud y n k am i i pro d u k cji energii elektrycznej.
W ty m m iejscu w arto rów nież w spom nieć, że N iem cy w ścisłej k o o peracji z H iszp an ią i D an ią pow ołali 26 stycznia 2009 r. w B onn In te rn a tio n a l R enew ab le E n erg y A gency (IRENA) o raz zaan g ażo w ali się w jej rozbudow ę. To p ierw sza o rg an izacja m iędzynarodow a, k tó ra sw oją d ziałalność k o n cen tru je w yłącznie n a p ro b lem ie odnaw ialn y ch źró d eł energii. Jej cel sta n o w i w sp ie ra n ie w y k o rzy stan ia o d n a w ia l nych źródeł energii, co je st istotne z uw agi n a ogrom ny p o ten cjał od n aw ialnych en erg ii i ich relatyw nie m ały ud ział w konsum pcji energii p ierw otnej w w y m iarze globalnym . O ran d ze N iem iec n a fo ru m IR E NA św iadczy i te n fakt, że B onn zostało w y b ran e n a siedzibę C en tru m In no w acji IRENA (IIC) (zob.: w w w .iren a.o rg ).
N iem cy p o strz e g a ją bezp ieczeń stw o en erg ety czn e p rz e d e w szyst kim w k ateg o riach ekonom icznych. Z u w ag i je d n a k n a żyw otne zn a czenie b ezp ieczeń stw a energetycznego dla funk cjo n o w an ia p ań stw a niem ieckiego istotne są także im plikacje dla polityki bezpieczeństw a.
Szczególnego zn aczen ia w polityce zag ran iczn ej i b ezp ieczeń stw a N iem iec w dziedzinie en erg ii w p erspektyw ie średnio- i dłu g o o k reso wej n a b ie ra ją dw ie kw estie. Po pierw sze, N iem cy s ą zm uszone in te n syfikow ać k o o perację w w y m iarze reg io n aln y m i globalnym , aby m óc zap e w n ić trw a ło ś ć polityki energ ety czn ej. D o ty ch czaso w a po lity k a op ierająca się p rzed e w szystkim n a p artn e rstw ie energetycznym z R o sją w ydaje się być n iew y starczają ca. D latego też Niemcy, aby z a p o biec jed no stro n n ej zależności energetycznej, p o d ejm u ją w ra m a c h p o lityki zag ran iczn ej w ysiłki n a rzecz dyw ersyfikacji źró deł z a o p a trz e n ia en erg ety czn eg o . Po d ru g ie zaś, m u szą aktyw nie u czestn iczy ć w p ro c e s ie z a s tę p o w a n ia p a liw k o p a ln y c h p rz e z o d n a w ia ln e ź ró d ła energii. In te g ra ln y m elem en tem polityki zag ran iczn ej i b ezp iecze ń stw a p ow inno być system atyczne identyfikow anie głów nych w yzw ań i zagrożeń w tym zakresie oraz pogłębianie aktyw ności N iem iec na fo ru m m iędzynarodow ym .
Jakie wnioski dla Polski wynikają z powyższych rozważań?
N a p o czą tk u n ależy p o d k reślić, że w Polsce najw iększy u d ział w zużyciu en erg ii p ierw o tn ej m a ją w ęgiel k am ien n y i b run atn y . Z ap o trze b o w a n ie n a te p aliw a p o k ry w an e je st w blisko 100% z krajow ych zasobów . N a to m ia st w iększość d o staw ropy naftow ej (p o n ad 90%) i gazu ziem nego (ok. 70%) po ch o d zi z im portu, p rzy czym z Rosji s p ro w ad zam y 97% ropy naftow ej i 60% g azu ziem nego. Dla zap ew n ienia b ezp iecze ń stw a z a o p a trz e n ia energ ety czn eg o Polski n ajb ard ziej z a sad n a w ydaje się być zarów no dywersyfikacja stru ktu ry zużycia energii p ierw o tnej, ja k i źró d eł d o staw su ro w ców energetycznych. N iezb ęd ne w tym zakresie są d ziałan ia rz ą d u n a rzecz zw iększenia w ielkości i zapew nien ia ciągłości do staw su ro w có w przesy łan y ch do Polski.
Polityka bezpieczeństw a energetycznego RFN m oże stano w ić w zó r dla Polski. B erlin p o d ch o d z i do tej p ro b lem aty k i b a rd z o p o w ażnie, p la n u jąc długofalow o. Co istotne, p rak ty k a realizo w an ia polityki b ez pieczeństw a N iem iec je st w ysoce zinstytucjonalizow ana. W Polsce n a to m iast d o piero od kilku lata m o żn a zauw ażyć p o stęp w d ziałan iach m ających n a celu zw iększenie bezp ieczeń stw a energetycznego Polski.
Polska, podobnie jak Niemcy, pow inna uczynić problem zapew nienia b e z p ie c z e ń stw a z a o p a trz e n ia en erg ety czn eg o in te g ra ln ą k a te g o rią
102
polityki zagran icznej. N iezbędne w ty m celu je st w y p raco w an ie d łu gofalow ej stra te g ii w ty m zakresie. A ltern aty w ą w o bec u zależn ien ia od dostaw rosyjskich surow ców energetycznych p o w in n a być intensy fikacja w sp ó łp racy politycznej i gospodarczej z p ań stw am i Azji Cen tra ln e j, je d n e g o z filaró w przy szłeg o b e z p ie c z e ń stw a z a o p a trz e n ia energ ety czn eg o kraju . Polska p o w in n a w y p raco w ać ta k ie form y k o o p erac ji z altern atyw n y m i w obec Rosji d o staw cam i su ro w có w e n e r getycznych, k tó re zapew niłyby ciągłość w spółpracy, a tym sam ym słu żyłyby jej pogłębianiu. Polska p o w in n a tak że rozw ijać w sp ó łp racę p o lityczną i gospodarczą z innym i w ażnym i p ro d u cen tam i gazu ziemnego i ropy naftow ej w reg io n ie Bliskiego i Ś rodkow ego W schodu, m ając n a w zględzie konieczność osiągnięcia p o rozum ienia dotyczącego głów nie zak o n trak to w an ia do staw g azu ziem nego do bud o w an eg o w Ś w i noujściu te rm in a lu skroplonego gazu. W ażne je st rów nież bardziej ak tyw ne w łączenie się Polski w dyskusje na forum m iędzynarodow ym czy n aw et sy gn alizow anie b ąd ź inicjow anie, uw zg lęd n iając, oczyw iście, o graniczo n e m ożliw ości tech n iczn e i finansow e, propozycji rozw iązy w an ia pro b lem ó w z zap ew n ien iem bezp ieczeń stw a energetycznego.
Bibliografia
AA (2010), E n e rg ie p a rtn e rs c h a ft m it M arokko, 16.11.2010, A usw ärtiges Amt, P ressem itteilu n g [online],
h ttp ://w w w .d ip lo .d e /d ip lo /d e /L a e n d e r in f o r m a tio n e n /M a r o k k o /A k tu e lle - s/1 0 1 1 1 5 -B M -M aro k k o ,n av C tx = 1 7 1 3 3 8 .h tm l [21 listo p ad a 2010].
AGEB (2010), Energieverbrauch in Deutschland im Jahr 2 0 0 9 , M ärz 2010, s. 11. BMWi (2010a), Zahlen und Fakten. Energiedaten. Nationale und Internationale Entwic
klung, B u n d esm in isteriu m fü r W irtschaft u n d Technologie, B erlin 2010.
BMWi (2010b), D ie Aussenwirtschaftsoffensive. Chance nutzen - weltweit, B u n d esm i n iste riu m fü r W irtschaft u n d Technologie, M ärz 2010, s. 7.
BMWi (2010c), B u n d e sw irtsc h aftsm in ister R a in e r B rü d e rle re ist v o m 18. bis 19. F eb ru ar 2010 n a c h M oskau (R ussische F öderation), 17.02.2010, B u n d esm in i s te riu m fü r W irtschaft u n d Technologie, P ressem itteilung.
BMWi (2010d), D eutsch-Indisches E n erg iefo ru m in N eu Delhi: Z u sam m en arb eit w ird vertieft u n d v e rb reitert, 02.11.2010, A usw ärtiges Amt, P ressem itteilu n g [online], h ttp ://w w w .b m w i.d e /B M W i/N a v ig a tio n /P re sse /p re sse m itteilu n g e - n ,d id = 3 6 5 9 8 6 .h tm l [18 listo p ad a 2010].
B öske Jo h an n n es, R entz H e in rich (2008), Versorgungssicherheit als politische Zielset
zu n g -A n sp ru ch und Wirklichkeit in der deutschen und europäischen Energiepolitik,
„E n erg iew irtsch aftlich e T agesfragen”, Juni, s. 18-23.
B u n d e s re g ie ru n g (2007), R e g ie ru n g s e rk lä ru n g v o n B u n d e s k a n z le rin A ngela M erkel z u m G 8-W eltw irtschaftsgipfel v o m 6. bis 8. J u n i 2007 in H e ilig e n d a m m , 2 4 .0 5 .2 0 0 7 [online], h ttp ://w w w .b u n d e s re g ie ru n g .d e /n n _ 9 1 5 6 8 6 /
C o n ten t/D E /A rch iv l6 /R eg ieru n g serk laen m g /2 0 0 7 /2 0 0 7 -0 5 -2 4 -reg ieru n g ser- k la e ru n g -g 8 .h tm l [18 listo p ad a 2010].
B u n d esreg ieru n g (2008), Bericht der Bundesregierung zur Öl- und Gasmarktstrategie [o n lin e], h ttp ://w w w .b m w i.d e /B M W i/R e d a k tio n /P D F /B /b e ric h t-d e r-b u n - d e s re g ie ru n g -z u r-o e l-u n d -g a sm a rk tstra te g ie ,p ro p e rty = p d f,b e re ic h = b m w i,s p r a c h e = d e ,r w b = tr u e .p d f [10 listo p a d a 2010].
B u n d e sre g ie ru n g (2010), D e u tsc h la n d u n d C h in a b a u e n stra te g isc h e P a rtn e r sch aft aus, 16.07.2010, B undesregierung, P ressem itteilu n g [online], h ttp ://w w w .b u n d e sre g ie ru n g .d e /C o n ten t/D E /A rtikel/2 010/07/2 010 -0 7 -1 6-m er-
k e l-c h in a .h tm l [21 listopada 2010].
Defilla, Steivan (2007), Energiepolitik. Wissenschaftliche und wirtschaftliche Grundla gen, Z ürich: R üegger Verlag, s. 38.
D irm oser, D ietm ar (2007), Energiesicherheit. Neue Knappheiten, das Wiederaufleben
des Ressourcennationalismus und die Aussichten f ü r multilaterale Ansätze, K om pass
2020, F ried rich E b e rt Stiftung, August, B erlin.
E u ro sta t (2009), Pocketbooks. Energy, transport and environment indicators, E u ro stat, E u ro p e a n C om m ission, L uxem bourg, s. 18 i n.
Fro n d el M anuel, S c h m id t C hristoph M. (2008), D ie Sicherheit der Energieversorgung
in Deutschland: eine empirische Analyse, „ E n e rg iew irtsch aftlich e T agesfragen”,
April, s. 8-14.
G rew e, H a rtm u t (2006), Energie Sicherheit als strategisches Ziel: Anforderungen an eine
Energieaussenpolitik, „Analysen u n d A rgum ente aus d e r K onrad-A denauer-S ti
ftu n g ”, 36.
K o alitio n sv ertrag (2009), Wachstum, Bildung, Zusammenhalt. D er Koalitionsvertrag
zwischen CD U , C S U und FDP, 17. Legislaturperiode, B erlin 2009.
M üller, F rie d m a n n (2005), Sicherheit der Energieversorgung braucht eine Sicherheitspo
litik, [w:] A rne N ie m a n n (Hg.), Herausforderungen an die deutsche und europäische Aussenpolitik. Analysen und Politikempfehlungen, D resden: TU D press, s. 104-112.
Nye, Jo sep h S. (1981), Energie und Sicherheit. Probleme und Möglichkeiten einer Stra
tegie f ü r die Sicherung der Energieversorgung, „E uropa-A rchiv”, 8, s. 227-238.
Staffelt, D itm ar (2008), Zehn Thesen zur Energieaussenpolitik Deutschlands, „IPG “, 4, s. 126-138.
S te in m e ie r (2006a), Russland, Europa und die Welt - Perspektiven der Zusammenarbe
it in globalen Sicherheitsfragen - Dr. S te in m e ie r - 42. M ü n ch en er K onferenz fü r
S ich erh eitsp o litik [online],
h ttp ://w w w .a u sw a e rtig e s-a m t.d e /D E /In fo se rv ic e /P re sse /R e d e n /2 0 0 6 /0 6 0 2 0 5 - M u e n c h e n K o n fe re n z .h tm l [20 p a ź d z iern ik a 2010].
S teinm eier (2006b), Energie-Außenpolitik ist Friedens- und Stabilitätspolitik, „H andels b la tt“ 23 M ärz 2006 [online], http://w w w .h an d elsb latt.co ro /p o litik /in tem atio - nal/energie-aussenpolitik-ist-friedenspolitik; 1053639 [20 paźd ziern ik a 2010]. Steinm eier (2006c), Internationale Aspekte der Energiepolitik, Rede von Bundesaußenmini
ster Steinmeier beim zweiten Energiegipfel der Bundesregierung, 09.10.2006 [online],
h t t p : / / w w w . a u s w a e r t i g e s - a m t . d e / d i p l o / d e / I n f o s e r v i c e / P r e s s e / R e d e - n /2 0 0 6 /0 6 1 0 0 9 -E n erg ieg ip fel.h tm l [20 p a ź d z iern ik a 2010].
The EU a n d C entral Asia: S trateg y fo r a N ew P a rtn e rsh ip (2007) [online], h ttp :// w w w .a u sw a ertig e s-am t.d e /d ip lo /e n /E u ro p a /A u sse n p o litik /R e g io n a la b k o m - m en /E U -C e n tralA sia-S trateg y .p d f [10 w rz e śn ia 2010].
104
W eissbuch (2006), Weissbuch 20 0 6 . Z u r Sicherheit und zur Z ukunft der Bundeswehr,
Bundesministerium f ü r Verteidigung [online], h ttp ://w w w .b m v g .d e/fileserv in g /
P o rta lF ile s/C 1 2 5 6 E F 4 0 0 3 6 B 0 5 B /W 2 6 U Y E P T 4 3 1 IN F O D E /W B _ 2 0 0 6 _ d t_ m B .p d f [10 w rz e śn ia 2010].
Beata M olo, Ph. D., K rakow ska A kadem ia im. A. Frycza M odrzew skiego, is a
le c tu re r a n d a n a u th o r o r co -a u th o r of over a dozen scientific articles an d th re e books (International Political Relations ed by E. Cziomer, K raków 2008; The Inter
national Tnergy Security in 2 1 st Centuyy ed by E. Cziomer, K raków 2008; The Inter national Security in the 2 1 st Centuyy. Selected Problems ed by E. Cziom er, K raków
2010). The b asic su b ject of h e r ac ad em ic re se a rc h focuses o n G erm an issues in th e ir p olitical a n d eco n o m ic dim en sio n w ith p a rtic u la r em p h asis o n G e rm a n e n ergy secu rity policy. S h e iss in terested in Polish, R ussian a n d E u ro p e a n U nion’s en erg y a n d ecological secu rity policy too.
Abstract
The energy supply in the German Toreign and Security Policy
The a im of th e en erg y secu rity policy in G erm an y is to a ssu re stab le a n d su sta in a b le su p p ly of fuels. In o r d e r to ach iev e th is goal G e rm a n a u th o ritie s a re d riv en n o t only by eco n o m ic calcu latio n s b u t th ey also tak e actio n as p a rt of fo re ig n policy, intensifying dialogue an d c o o p e ra tio n w ith p ro d u c e rs, tra n s it c o u n trie s a n d final c o n su m ers. The visits of th e G e rm a n C h an cello r a n d m in iste r of fo reig n affairs, taking into ac c o u n t th e en erg y p ro b lem s d u rin g in te rg o v ern m en ta l co n su lta tio n s w ith in th e fra m e w o rk of b ila te ra l co m m issio n s a n d w o rk in g g ro u p s as w ell as d ire c t su p p o rt given to G e rm a n co rp o ra tio n s engag ed in e n e r gy p ro jects a b ro a d - all of th e se serve to realizin g th is fu n d a m e n ta l goal. The fe d e ra l g o v ern m en t com m its itself to activities fo r en erg y secu rity of th e E u ro p e a n U n io n a n d p ro activ ely su p p o rts d ifferen t p ro je cts of in te rn a tio n a l in stitu tio n s a n d n o n -in stitu tio n al liaison in th is field.
Keywords
E nergy security, security of supply, energy security policy, foreign energy policy.
+
Beata Molo, Dr., w issenschaftliche M itarbeiterin a n d e r K rakow ska A kadem ia
(z u sam m en m it E. C ziom er d re i S a m m e lb ä n d e r {Internationale Politikbeziehungen, K raków 2008; Internationale Energiesicherheit im 21. Jh. K raków 2008; Internationa
le Sicherheit im 21. Jh. Ausgewählte Fragen, K raków 2010). Ih re H a u p tfo rsch u n g en
k o n z e n trie re n sich au f die p o litisc h e n u n d w irtsc h a ftlic h e n A spekte d e u tsc h e r Politik, m it b e s o n d e re r B e rü ck sich tig u n g d e r E n e rg ie sic h e rh e it D eu tsch lan d s. Zu ih re n F o rsc h u n g sin te re sse n g eh ö re n a u c h F ra g e n d e r E n e rg ie sic h e rh e it in d e r EU, in Polen u n d R u sslan d sow ie d e r ökologischen S icherheit.
Abstrakt
Die S ich erstellu n g re g e lm ä ß ig e r L ieferungen von fossilen E n e rg ie trä g e rn ist das e rk lä rte Ziel d e r E n e rg ie sich erh eitsp o litik D eutschlands. U m dieses Ziel zu e rre ic h en , w e rd e n in D eu tsch la n d n ic h t n u r die W irtsch aftlich k eitsb erech n u n g u n d die U m w eltverträglichkeit berücksichtigt, so n d e rn au ch zah lreich e M a ß n ah m e n im R a h m e n d e r A u ßenpolitik v o rg e n o m m en , in d e m D ialog u n d K o o p era tio n m it d e n Liefer-, Transit-, u n d V e rb ra u c h erlä n d e rn in ten siv iert w erd en . D azu d ien e n die A uslandsbesuche d e r B u n d esk a n zlerin u n d d e r B u n d esm in ister, die B e sp re ch u n g d e r E n e rg ie p ro b le m e m it d en jew eilig en P a rtn e rn au f d e r E b en e d e r R eg ieru n g en , in d en b ila te ra le n K om m issionen u n d A rb eitsg ru p p en , sow ie d ire k te U n te rstü tz u n g d e u ts c h e r F irm en, die a n d e n E n e rg ie p ro je k te n im Au slan d beteiligt sind. Die B u n d e sreg ieru n g e n g ag iert sich fe rn e r b ei d en P ro g ra m m e n fü r die E n e rg ie sic h e rh e it in d e r E u ro p ä isc h e n U nion u n d fö rd e rt P rojekte in te rn a tio n a le r In stitu tio n e n sow ie a u ß e rin stitu tio n e lle K o o p eratio n sfo rm en in d iesem B ereich.
Schlüsselwörter
E n e rg ie sic h e rh e it, E n e rg ie v e rso rg u n g , E n e rg ie sic h e rh e itsp o litik , E nergie- aussenpolitik.
