Паремии, связанные с обозначением объектов материальной культуры и ремесел в славянских языках

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXIII, zeszyt 7 – 2015. DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rh.2015.63.7-11. ¦ *. , Ô

(2) V V . !&)+Q=; $+'&') ( )3$)(; %&'":, (:$+: &'($)+&-(@ ))+'"B 4+$8')(6, &':!$B6, )@.$B6 &. %&')+'$;, $&$: "'$++'+ $' B!B'+ $((6 )"$'$; )+ ()"; )&'"'$$B6 $:(-.+-&:8')(6 ))'$36. "$'$Q %$'& &-))(; /&!': "+( . . ', %)@B %&')+3Q+ )>; «% +&@ %'&''"B; ! %('$3 %('$' 3!B( '(" /&"&<';)3 >B'$$; (-.+-&B, (+&" )'$+'$@$$; /&"' +&#'$B )' (&+'& -)+$( 4+; #!$'$$; -)+$( $& – $)+'3 3!B(»1. :&"$B; 4"%&8')(; %&'":8')(; "+'& &!$B6 )+&$6 )3$)(: "& $B$' $-#'+)3 B&>+(' %&"'+& %&$@% ':&/8')(; (+':&!@, +(#' ': (:$+$; >&>+(' ))+'"+!@ :>.$" )&'"'$$" "&', 8'"- )%)>)+-Q+ $$B' "$:6 $@$.$B6 (&%-), +"+!&$$3 ))+'" %)(B6 $$B6, %&'8'$' $B6 )+#'$; (:$+:. (, &>+' . &'; %&'%&$3+ $+'&')$3 %%B+( %&')++. %&'" &!$)+&-(+-&$B6 3!B(6 :(-)'"$+8')(". Dr hab. OLEG TISZCZENKO – adiunkt Katedry Jzyków Sowia¢skich w Instytucie Filologii Sowia¢skiej KUL; adres do korespondencji: Al. Racawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: olkotiszczenko@gmail.com 1 . , <%

(3)

(4) %. ,

(5) /

(6)

(7) , )( 1996, ). 241..

(8) 194. ¦ . )%'(+', )%.!-3 +(; "'+ 6 (:$+$: "'&$3, (( %&%!@$.$-/&';"B; $!. 8)+$)+ %&'" &!$)+&-(+-&$B6 3!B( )3+)3 ( +(" /&';"": «'+. !'" $'$-#$-Q, >')%'!$-Q &>+-», «$'!"#$)+. )'&<'$3 ';)+3», «$'%&')(!-'")+. ';)+;, &'!-.++' (+&B6 8''(, -63 + $; $'%&3+$; )+-@, %%'+ &-:-Q, $' "'$'' $'%&3+$-Q», «&-:: )' -8<', 8'" - )'>3», «8-#' -8<', 8'" )'»2. &'", %&'"8')(' B&#'$3 $&$B' )-#'$3 ":-+ B%$3+. &:-"'$++$-Q, 4)+'+8')(-Q, 4()%&'))$-@'$8$-Q, )+)+8')(-Q, )@.$-Q /-$(@, +(#' /-$(@Q !';)+3 $ 8''( ( +" 8)' $/&"&$', ->'#'$', $-<'$', "$%-&$' )!$$'" %''$'") %&')+'$3 $@$.$-(-.+-&$; )%'@/(3 4'"'$+ "+'&.$; -6$; (-.+-&B $&, 6 )3!. ) 4+$:&/8')(" &'3", )%&3#'$$B" ) &'$" %&"B)", !$3+3" <&' – &+'/(+" (-.+-&B, (+&B' 33Q+)3 %&'"'+" ))'$3 $$; )++.'. -.+-&:8'c(; $! %&'"; )%)>)+ B3'$Q )+$<'$3 "'#- /&".$B" 4+$:&/8')(" %$" '$@, (&&'3@ 4+$8')(6 )@.$B6 3'$; ) /&"; 3!B(: !$( +.%. %+&$' )+&-$8')+ "'$$ +(: &(-&) 4+$$:)+8')(; $+'&%&'+@ /.(&$: 3!B(: "+'& -(!B %&')++' )@:8')(:, )+&-(+-&$-+%:8')(: )'"+8')(: $%&'$;, )&. %&$@% "'&$3 +&8$B6 )'"+8')(6 ))+'", «) '=';», :' «)+&3 -6$B6 @'$$)+'; – 3!B(; !$( ': /&"» >&!-Q+ +')$' '$)+ (. &Q., . '$'$)+, . +'%$, 38. ). $, .. .3$). &"(6 $:(): 4+$8')(' /)/)(' (+':& &))"+&Q+)3 +')$; )3! ) '&@';, )'"$+(;, )8'+'")+.Q, 4$@(%'8')(" !$$3" ( . '$$, . &-+Q$, . '/&'$(, . !')(3, . ->)(3, . -!B$$, . #':&8(, . &+"$.)( &.). ( )%&' %8'&(Q+ %&')++' 4+$)'"$+(, $; 4+$:&/ «(-.+-& – 4+ $' )+.( 3'$' "+'&.$', )2. . , !

(9)

(10)

(11) , : S}owo. Tekst. Czas, &'. M. Aleksiejenko, M. Gordy, +. II, Szczecin–Greifswald 2014, ). 6, 21. 3 . V , , * %

(12) * %

(13) * '

(14) /

(15) -/

(16) ' %

(17)

(18) (

(19)

(20) ( )

(21)

(22)

(23)

(24) %

(25) . &

(26)

(27)

(28)

(29)

(30) , &)$& 2002, ). 5..

(31) . 195. )+3='' ! '=';, @, Q';, 6 %''$3, 4+, +8$'', &:$!@3 4+6 ))+3Q=6 )!$$ 8''(, %&'''$$B' "' %!$$3 $+'&%&'+@ "&»4. +"'+" %&$@%.$ #$B; /(+, $ (+&B; $'$(&+$ >&= $"$' 4+$:&/B: +'6$:3 "+'&.$; '= $' "#'+ $' $+'&')+. ))'+'3 «$' '' )@.$: >B+$3, $' 8''(, (+&B; '' )! 'Q %.!-'+)3» 5. &-3 +&-, +'6$:3 >&>+( )B&.3, )%)>B !:+'$3 &'"')'$$; %&-(@ – )' 4+ ))+3Q=', )3!$$B' ) 4+$8')(; )%'@/(; &!$B6 8''8')(; '3+'.$)+, «":-+ >B+. )$$'" 3 /&"&$3 (-.+-&$B6 >&3B6 )+'&'+%, %)(.(- $&$" )!$$ Q>3 +'6$:3 $'+'" + "/:, %$3+' &'"') $'>6" (Q8+. (&"' %&!)+'$$B6 ';)+;, ';)+3 &+-.$-":8')('»6. V"')+$ 4+; )3! )%"$+. ": "/: &'$6 &'"')', 6 )3!. ) ":8')(" %&(+(" %&')+'$3", )63=" ( > $+8$)+. (, ( %&"'&-, :$8&B ":-+ %&'(&=+. #. ()3!B+. &!3!B+. #.); ! >'&-))(" )''$3" '&#%-+)(:, "'.$( (-!$'@B )3!$B ) $'8)+; );; )' +, 8+ )>)+'$$ )3!$ ) %)-; (%)-;, !:+3'"; ! :$B) 6+ (&-: 6&)+$)(6 %&')+'$;, 8'" )'+'.)+-Q+ &68')(' "+B !:+'$3 8''( $ :$8&$" (&-:': %)-, 8''(, % >, )'$B ) $: +: #' "+'&, ! :$B; %)' )"'&+ 8''( %&'&='+)3 %&6, !'"Q, :$-, :&<( :&<8(; )&. %'&.', ') (+-+, (: $'$3+, +%&3'+)3 '(' %-+'<')+', $-#$ &!>+. :&<(, 8+>B + 4+: 8''( )+)3 +.( %&67. )-- !:+3'+ .3 :$8&, (+&B' %B+Q+)3, $ $' ":-+ +. '"- -<-. 4+"- &'"') :$8& )8+'+)3 %&(3+B", : %&')'-'+ $(!B'+ :$8&: %)' )"'&+ $ #'$ :&'+. -, :$', "-8+.)3, (( :&+ "-8'+)3 :$ )3+; !'"; $'(+&B6 (.$B6 +&@36 )6&$). )''$3 +", 8+ :$8& -(& )' &'"') - :, (+&B; %& +&'$ "&. 4. Amerykaska antropologia kognitywna, Warszawa 1996, s. 6.. .

(32) V ,

(33) '

(34)

(35) % , , : ;

(36)

(37)

(38) /, '$$:& 1989, ). 63. 6 . , )'

(39)

(40) % % ' (.XIX -

(41) . XX .), ² 1997, ). 9. 7 . P , . , '%

(42)

(43)

(44)

(45)

(46)

(47)

(48) /

(49) , :

(50) !

(51)

(52)

(53)

(54)

(55)

(56)

(57) , )( 1997, ). 360. 5.

(58) 196. ¦ . )' ) "3:(; :$B 8''(, :$8&, (+&B; $' "#'+ 6$-+. %)-- )' B6$', )++ %)-- :$., 8+>B ++ '"- -< 3!B(8.. $!&-3 )+&Q &'$'&-))(: &'"') IX-XII . . B>( +"'8'+, 8+ «(-!$'@, +&@ "'+, $& (&-# "$#')+" &!8$B6 ':'$ %'&;: (-!$'@-(-$, «6+&'@», $6+)3 % %(&+'.)+" &-))(: '/')+ – >: &:; $ "#'+ $' +.( B(B+. %-: "'8, $ &8'+. >'!$, -)+&+. ).>B, &#+., +:$3+. $'8)+-Q )- + '&'$»9. &. +(#' &-))(' %'&.', )$$$' $ %&$@%6 «4+":8')(; ":», % +'&"$: . )+:: «) &- %#'+. 68'<. 6-, +

(59)

(60)

(61) / , 8+>B «

(62)

(63) » [: 265]. &$@%.$3 )6'" +&'$3 "& !:+'$3 '='; $ + #': ''$' %&)+&$)+'$$B6 &'"'$$B6 %(!+'';: )'+ +."B, $3 $8, '&6 $!, $'> !'", B>& "+'& ': %&'>&!$' ) %"=.Q ')+')+'$$B6 :'$+ (, :$., !-6), «#'$' )!$$:»10. (8')+' )'"+8')(6 )&')+ 3!B(' (-.+-&B, – +"'8'+. . ;>-&$, – )%.!-Q+)3 $' +.( 3!B(, "/ &+-, $ -+&., 4($"8')(' )@.$B' $)++-+B, ))+'" &)+, #=', %=, '#, %&8'" )'" 4+" (-.+-&$B" )"" );)+'$$ >=3 )+&-(+-& !$8'$;, >:&3 8'"- !"#$B @'%8( )+'+)+; )"B6 &!8$B6 ($/:-&@;, $%&"'&: %&'"'+ -+& – 4'"'$+ $</+ – 8)+. 8''8')(: +' – '$@ )@.$; )+&-(+-&B – &'"3 :11. &!'' «"8')(; 3!B( '=';» . )+3 !"'8'+, 8+ ($+'()+' &+-, $)3=6 % %&'"-=')+- %&"+$-":8')(; 6&(+'&, )"( %&'"'+ 8)+ "+&-'+)3 ': $ ' < $ " " – /&";, @'+", )+&-(+-&;. (, 3 )"8')(: )"B)'$3

(64)

(65) !$8" $' +.( %&!"' 'Q ';)+', $ $' "'$.<'; "'&' $8' )+&B6 !->.'; &+-.$B' /-$(@ $, , ,

(66)

(67) %+$ %&''3Q+)3 $8'" $6 38''( %'&'%'+'$; (4++ #' %&!$( !$8", $&3- ) &-:", 3 )"(

(68)

(69) );. 8. . P , . , '%

(70) , c. 360. . , <

(71) <, )( 2015, ). 109. 10. .

(72) V ,

(73) , c. 67. 11 " #', c. 71. 9.

(74) . 197. "#'+ )"!&+. !"'Q (6 >=' %&!$( – $, !)+)+.) +. %12. &'#' 8'" %'&';+ ( &))"+&'$Q )"( >B+B6 %&'"'+ 6 /-$(@; 3!B(' +&@$$; $&$; (-.+-&B, )+$")3 $ '&>.$B6 "'6$!"6 /&!':!@ +'6$: %&!)+, $)+&-"'$+, +&#'$ 3!B(' $ -&$' >B'$$;, $$; (&+$B "& )-=')+-Q=6 )+'&'+% 4+$ )&$'$3, "&.$-4+8')(6 $&", &'("'$@;, $'(+&B6 ":8')(6 %&(+(6 '&$36, )3!$$B6 ) &'$" &'"')" &'"')'$$(", 6 @'$( )@-"'. '($)+&-(@3 )3!$$B6 ) 4+" (&-:" %&')+'$; >&!$B6 )"B), $&$; '(+$; /&!':, %)@ %:&(, -)+;8B6 ("%&+$B6 >&+ +&#'+ )3!$$B' ) &'"')" &!$B6 )@.$B6 %&/'))$.$B6 :&-%% «3'$3 %&'"'+B (&-#Q=': "&, !')+$B' &3"- $)+'Q ($(&'+$: 3!B( )+'&'+%B, %#+'.$B' +&@+'.$B' )+&$B 8''8')(: >B+3»13..

(75)

(76) , . . ( +"'8)., "$:' &'$' &'"'), !$3+3 %&/')), (&"' +'6$: %&!)+, )B&.3 , ($'8$ #', $)+&-"'$+, (Q8 >B+B' >&3B' )+'&'+%B %''$3 &'"')'$$(, %&'#' )':, $&$B' %&')+'$3, )3!$$B' ) !'"';, :$'", %&')%$'; $'8)+; );. -(&$)(" '&$3", >:+)+ :$8& %&%)B). %"= $'8)+; )B; >:+" :$8&' :&, 8+ $ «=). !$´» «"´ 8&+, 3(; &>+.» [: 109]. 3 )'; &>+B :$8&B )%.!-Q+ +.( :$- %&'''$$: >&!@ +% – Nie z kadej gliny garncarz garnek ulepi [Czub. FGP: 40], # %/ –

(77) $

(78) / [: 178], + %/ – /

(79)

(80) , #

(81)

(82) (. &$() [V: 144].. 12. . ,

(83) % /:

(84)

(85) %

(86)

(87) , )( 2010, ). 148. 13 . , !

(88)

(89)

(90) , c. 15..

(91) 198. ¦ . '"') :$8& B:$ +8'+)3 + &-:6 &'"')' +'", 8+ )$$B" "+'&" 3 !:+'$3 !'; B)+-%'+ :$, (+&3 >'&'+)3 ! !'", %&(+8')( ) $-3, %4+"- %&+%)+3'+)3 @'$$)+ !:+3'": %&-(+: Garncarz z b}ota narobi z}ota [Czub. FGP: 42]; &-))(' %)@B, )3!$$B' ) &'"')" %+$(, %&''3Q+)3 +(#' ) $'(+&B" 6&$$"": >

(92)

(93)

(94) *:

(95)

(96)

(97) %,

(98)

(99) %

(100) > /%,

(101) > /%

(102)

(103) /% [: 668]. ) &!>'+)3 :$3$3 %)-, :&<'8$( &-'+)3, > '"- %&>3'+)3 &>+B, !$8+ !&)+'+ %&>B.: Garnek si rozbi}, zdun si ucieszy}, -(&. +

(104) , ’/%

(105)

(106)

(107)

(108) (. ")), '

(109) ,

(110) '

(111) , > ' –

(112) ,

(113) ,

(114)

(115) ,

(116) % ( %) / [: 668], < /

(117) [: 777], < $

(118) : , , [: 777]. @'$( %6: ($'B:$:) 6&<': (B:$:) &'"') !$3+; %&')+'$ +(6 %&'"36: -(&. <

(119) –

(120)

(121)

(122)

(123) , / Y

(124) ,

(125) ’/%

(126) / – >&' !&>+. $ ($$Q ($'; [’Q(: 160], !&'' &'"') (-!$'@ %8+). $&', 8'" )'+'.)+-'+ -(&$)(3 %)@ >

(127) %

(128)

(129) , >

(130) %

(131) , , $

(132) ,

(133) $

(134) – $;%'$¯<', $;%%+$¯<' !$3++3, + 6¯>&>)+ [’Q(: 181],

(135) ,

(136) *'/

(137) [’Q(: 256], < ,

(138)

(139) – ²6$3 &>+ $' %&$)+. >&: !&>¯+(- [’Q(: 277], &-)). <

(140) ':

(141) % ,

(142) [: 752]. $B' )@.$B' ($+'()+B %&')+'$B '=' $; )/'&; "+'&.$; (-.+-&B, )3!$$; ) "-("'.$B" %&!)+". $&$; (-.+-&' "'.$( – %'&)$#, (+&B; !$'+)3 ) $'8)+; );, %&'#' )': ) 3$B"; "'.$$( %&'+ -<- 3$"-, %&$)+ '"#'&+B [: 294]. .)(' 4+$:&/B +"'8Q+, 8+ «wród tradycyjnych zawodów pozarolniczych, zawód mynarza od dawna by stawiany w rzdzie najwyej cenionych, zarówno w opinii mieszka¢ców wsi, jak i w opinii samych mynarzy... Mynarzy uchodzili za ludzi mdrych, przebiegych i «chytrych», oszczdnych, skpych, chciwych. Te cechy charakteru przypisywane mynarzom budziy w rodowisku wiejskim z jednej strony uznanie, a nawet podziw, z drugiej – pewn antypati… Charakter pracy mynarza wykorzystujcego dla swoich celów siy przyrody (wiatr, wod), które uchodziy za gro£ne ywioy (burze, powodzie) sprzyjl powstaniu rónych mniema¢» [Weso.: 185, 191]. . ')')( >&='+ $"$' $ $'-.

(143) . 199. )(.( #$';<6 "/:8')(6 "+, )3!$$B6 ) "'.$(": 4+ ':'$B %&<';)3 "'.$@', >&! !: -6, %33Q=':)3 ' 8'&$: (+ ( 8'&$; %+@B), %":Q=6 "'.$(-, .3, (+&B' $8.Q B%$3Q+ "')+ "'.$( ': &>+-, )" "'.$@ B)+-%'+ "')+='" !B6 -6 [Weso.: 194]. &')+'$3 "'.$(6 %.)(; $&$; (-.+-&' +&#'$B +(6 %)@6: Pozna m}ynarza z wiatraka po obtartych uszach, M}ynarzowi przerwie si spanie, gdy mu ko}o stanie, Kto w m}ynie pracuje, ten w m}ynie yje, Ziarnko do ziarnko dla m}ynarza miarka ()"( "$#')+ %&"'+&!@3, !"'&'$' >'(+, )B%-86 )->)+$@;). $@'%+-!@3 )'"$+8')(: %&+%)+'$3

(144)

(145) *

(146)

(147) %&')+3'+ 'Q %&'"-=')+ )':, &'!-.++ )': +&- $ 8-#": Kady m}ynorz na swój m}yn wod ciga, Kady na swój m}ynek wode obroco, To jest woda na jego m}yn [Weso.:200-201], -#'$' %8+$' "'.$( -(&$)(; 4+$(-.+-&' B&#'$ %)@' / , , % /

(148) . '3 >!()+ )': )3!B'+)3 ) %&')++'3" &-:6 &'"')': -(&.

(149) *

(150)

(151)

(152) % – (#'$ &>+. $ )¯; $ (&)+. (:'

(153)

(154) – '&'3$ /&" )+%, $ 3(¯; &>3+. >-’3) [’Q(: 160], "'Q=' )$$"8')(' &$+B:

(155)

(156)

(157)

(158)

(159) – %&!B (-%@ [’Q(: 293], <

(160) , <

(161) [: 777], 7%

(162) $/ [: 668], 7%

(163) % , 7%

(164)

(165)

(166)

(167)

(168) [: 518]. "'$$3, )3!$$B' ) )/'&; +(8')+ &. !$3+3" #'$=$, +(#' ":-+ ($@'%+-!&+. 'Q )': 8-#: ($'"'<+'.)+ 8-#' ' #'$=$, (+&B' #$B !$"+.)3 "<$" &'"')", "<$'; &>+;, )" '"). )+&(-4+":8')(' )+8$( /()&-Q+ 4+- '$@- (( &$8')(-Q %&'$'>&'#+'.$-Q, 8)+ ) ::" %'+'.$" $($'$:

(169)

(170) ,

(171)

(172)

(173) . !$($'$' >&+ )3!BQ+ ) )+&$$B" >B8'", (: "B' '-<( # % $!&" &+'';, -'$'$, &'( %(!B3). @'&(6, !$"3). " &-(''" %&-83). ( 6!3;)+- (( )$' )'"';$: >:%-83. ++ >B8; &)%&)+&$)3 $ >3&)(', $ @&)(' )'".. '$B, (&"' $:&)(6 %)$@, $' "'<). "-#)(' ', > )+&3 %:&( '' " % +&@ !$+.

(174)

(175)

(176) ($':&' 1831, II, 66) [: 89-90]. &. +(#' &-:' ($+'()+B, "&(&-Q=' 'Q )': 8-#:: $ /

(177)

(178) / – 8--.

(179) 200. ¦ . #' ' -8<' $' )+.)3 [: 114], U*

(180) ' ,

(181) [: 114], -(&. !

(182)

(183) ! !

(184)

(185) !

(186)

(187) (. ")) – "-#8$', !$"Q=")3 $');)+'$$; '"#'$)(; &>+;. &$8')(3 ($$+@3 %)@, )3!$$B6 ) "'.$(", +&#'+ $'$!$8$' +$<'$' ( $" %&)+B6 Q';, "$/')+&-'+ 8'&+B 6 6&(+'& (#$)+., )(-%)+. %.), 8'&'! )"+8')(; (, /!8')(' /!:8')(' ))+3$' >'(+, ': !"'&'$' 8'&'! (+':&Q "$:-": G}odny jak m}ynarska kurka, Majom g}ód, jak m}ynarzowa kurka – ) &$8')(" %+'()+", +.' )B+B;, Czujny jak uszy m}ynarskie, M}ynareczka w }óku ley, a miareczka na nie biey, Babusina wnuczka i m}ynarska suczka dobrze si maj [Weso.: 200]. $'%&3$=$' !%)$ +(; ($+'()+: ,

(188) ,

(189)

(190)

(191)

(192)

(193) [& $: 101], &'#' – &'"3 (

(194) -

(195)

(196) ): Kto wczeniej w m}ynie, predziej miele, #' (8')+'$$B; %&!$( >'(+: Ma}ej wody na moc m}ynów nie lza gna [Weso.: 201]. %&'''$$B" +:)(" )/'&B :$8&)+, >&>+B$3 %&'"'+ %& %"= :$3, "#'+ >B+. %.)(; /&!':!", >!$8Q=; %&)'$' &'!-.++ 8.':-> +&-, (: $ @ %B+'+)3 )%.!+. &'!-.++B +&- &-:: )6 (&B)+$B6 @'36: upiec dwie pieczenie przy jednym ogniu «&'<+. $&'"'$$ '», «)%.!+. 8';-+ +&- )6 $+'&')6», upie w}asn piecze przy czyim/cudzym ogniu «%.!-3). +'", 8+ (+-+ !$3+ &'<'$'" )6 %&>'", &'<+. )>)+'$$B', %.!-3). &'!-.++", )+#'$3" (:->» [Kosi¢ska: 310]. >B'$$B6 %&')+'$36 %&/'))3 :$8& >B )%&3#'$ ) %&'''$$B" ":8')(" 3$3", %&8';, ():'; &'"'$ %& !:+'$ :&<(, )>'$$ ') &'8. '+ #'$=$6 $'(+&B6 "/:8')(6 %'&)$#6 (%&')++'36 $!<'; '"$:), +.'. )+&'8' ! $'#'+'.$B" @". +- 'Q %=Q+ %.)(' '(+$B' !&'8'$3, $%&"'&, Jak baba spojrzy, to diabli garnki wezm, Od z}ych oczu garnki strzelaj, Diabe} wszed do pieca, Diabe} zlizo} glejt, Na tym garnku dziabe} siedzia}. ') &'!-.++' >'' B)(; +'"%'&+-&B :&<( %). '/&"&). #' %'8., (+&; $ B#:)., ")., + %3( 4+ +(#' )3!B ) 3$'" !B6, $'<$6, &#'>$B6 8''(- ): Udo} si diabe} z rogami, Diabe} na piec skoczy} [Czub. FGP: 41]. (!+'.$B" (!BQ+)3 +(#' !%&'+B %.)(6 %'&.36, )3!$$B' ) &'"')" :$8&:.

(197) . 201. ') (+-+, %&63 "" %'8, (+&; B#:Q+ :&<(, «wykrzywi usta, to si pokrzywi wszystkie garnki w tym piecu» [Siark.:43]. &')+'$3 (-!$'@6 +(#' +8Q+)3 "/:8')(; (&<'$$)+.Q. + 8+ +"'8Q+ 4+; )3! -(&$)(' 4+$:&/8')(' )+8$(: «(. !$ )'3 !>>$$; )+&6: +´"$8 >)+$(, 3(¯; %&@Q´ ";)+'&, !(-&'$ (-!$3, :$., &!%'8'$; "'+, )" :3 (3, – )' @' )'3 ¯&-$$3, = (¯ – 8(-$, 6"&$(; +: # (¯ (- 3( %+&¯>$¯ #++¯ Q$ &'8¯, +( ¯ )"'&+$)$!>&Q: +"- $&$6 ':'$6 %&&- (.).(: &'"') %&%)- :¯, + 3¯:

(198) / ,

(199) , 6

(200)

(201)

(202) , ,

(203)

(204) (. "))» [V: 295]. $&'"'$$ $!(' >=')+'$$' %#'$', >'$)+. :$8& &-:6 &'"')'$$( $"'('+ $ +' $'%&)+B' &'"'$, (: $"$: B:$B' '<'B' !'3, %)')+ #''!$3 %)-, B+')$3 !:+'$' :&<( &-8$-Q. >&+" $"$' $ ">'$+$)+. )'"$+8')(; )+&-(+-&B +(6 >&!$B6 ($+'()+, (+&B' @'$Q+ &>+- ")+'& (( B:$' %&>B.$' ' #' ($@'%+-!&-Q+ 8'&'! %$3+'

(205)

(206) : Na glinie nikt nie zginie [Czub. FGP: 42], &. &-)).

(207) $ ,

(208)

(209) ,

(210) –

(211)

(212) [: 668], $: ) ++'$(" &$: Y

(213) /

(214) /$

(215) [: 668], .. '+ &'"&(- – "'.$( <-"" "'.$@B (&"+)3, + /

(216)

(217) [: 527], U

(218) % –

(219) [V: 33],

(220) ,

(221) , /

(222) ,

(223) %, % / ,

(224) , +$

(225)

(226) $ '/:

(227) () &$8')(" ++'$(" !$8'$3), N

(228)

(229) ,

(230) , ,

(231)

(232) ,

(233) / (%&/'))3 +(8 -(&$)(; !:(') [V: 231]. >='!')+$; (!B'+)3 :&)+., )")6'$' :$8&, (+&B' )8+Q+ )' &'"') >:$$B", 8+ $6+ )' )"B)'$' ("%&+6 +%: Honorowy jak garncarz, Honorowy jak zdun, Garncarz jest honorowy, bo jak mu co zleci, to nie podejmie/to si ju nie dwiga… bo nie ma si po co schyla [Czub. FGP: 42], &-)). Y

(234) /$ ,

(235) /$ (:' – !>+B),

(236)

(237) [: 752], M

(238)

(239) $

(240) – -

(241) , <

(242) ,

(243) %

(244)

(245)

(246)

(247) [: 777], <

(248) % (

(249) $/),

(250)

(251) /

(252) %, )

(253)

(254)

(255)

(256) ,

(257)

(258)

(259) [: 752]. '(+&B' &-))(' %)@B, $>&+, Q+ %#+'.$-Q @'$(- -"'$Q.

(260) 202. ¦ . 8''( 8+-> )'+., !:++.: <

(261) –

(262) , <

(263) –

(264) (

(265) '), +

(266)

(267) ,

(268)

(269) , +

(270)

(271) ,

(272) /

(273) , <

(274) //-/

(275) ,

(276)

(277) %, <

(278)

(279)

(280)

(281) :

(282) ,

(283) ,

(284) ,, <

(285)

(286) ,,

(287) /

(288) $/ –

(289) $/ [: 752], /,

(290) –

(291) [: 820]. #B; &'"')'$$( #'$ !$"+.)3 )" '", "'<+'.)+ )/'&- 8-#; %&/')) &'!( )-#)., 8+, )>)+'$$, '"$)+&&-Q+ %.)(' -(&$)(' %)8$B' )"B)B: <

(292)

(293)

(294) [: 752], ! , Szwiec skóry, a krawiec ig}y pilnuje [NKPP III: 395] – &'"')-, %&/')) $'#+ -8+.)3 - )+'+)+-Q=': ")+'& [NKPP I: 73], -(&. '/

(295) $

(296) , '

(297) $ % ( "), 425),

(298) /,

(299) ,

(300) / – ( $' !$´< ¯, + ; $' >'&). ! $.: [’Q(: 160]; Kady krawiec swoim krojem, kady kiep/b}aze swoim strojem – -(&.

(301) * $'

(302)

(303)

(304) – (#B; &'"')'$$( 6+ )' &'"') [&. 3: 441],

(305) / $'/, /

(306)

(307)

(308) ,

(309)

(310) /,

(311)

(312) /,

(313)

(314)

(315) , '

(316)

(317) / [: 752], <

(318) ' %,

(319)

(320) ,

(321) [& 3: 441]

(322) *

(323)

(324) / [’Q(: 194]. &$' )!$$' )"B)3'+ "$:6 &'"')'$$( (( )($$B6 ( !)Q, &-:+'.)+", %.3$)+-, &))"+&'+ 6 (( -")+'$$ +)+B6, !"($-+B6, ">=+'.$B6, $'3'+ 6 +(" 8'&+", (( >"$, #$)+. "'8$)+., 8+ ()'+)3 %&'#' )': +'6, (+ %B+'+)3 $>'' B:$'' %&+. @'$+. ); +& %&!"B; %&-(+: +

(325) '

(326) / –

(327)

(328)

(329)

(330) , ',

(331)

(332) ,

(333)

(334)

(335) [: 457], U

(336)

(337) , /% / [: 518], !

(338)

(339) , $ [: 518]. + #' 8'&+B 6&(+'& %)-# )$; -)+;8B6 )&$'$; )%)+3'"B6 3!B(6: Klnie jak szewc [Kosi¢ska: 26], -(&. Mnie ju szewska pasja ogarnia – >')%&>-$" %.3$)+' [NKPP III: 395], )$$"8')(' B&#'$3 Szewska pasja porwa}a, Szewski poniedzia}ek, &-)). Y

(340)

(341) ,

(342)

(343)

(344) , Y

(345)

(346) ,

(347)

(348) , \

(349)

(350)

(351)

(352)

(353) $

(354) ,

(355)

(356)

(357) $

(358) –

(359)

(360)

(361) [: 753], !

(362)

(363)

(364) ':

(365) , /%,

(366) * /% /,

(367) %

(368) ,.

(369) . 203.

(370) /, [: 784], + $' ,

(371) [: 1000], Szewskie s}owo – +", (+ &'+ [NKPP III: 395], Szwiec kiedy si na skóry zad}uy, tedy podeszwami wyp}aca, Szewc tym im lepszy majster, tym gorszy pijak, By} celnik, który nie krad}, szewc, który nie pija}, ‘% , ‘% –

(372) «» $'% [)>.: 233], %.)(. Jeszcze skóra na baranie, a ju kunierz pije na je [NKPP I: 59]. )'$; ($+'()+, "'#- %&8", B&#'+ 'Q )'&<'$3, )-=')+'$3 ((6-+ %&'#'&'"'$$B6 ';)+;. '(+&B' %)@B >&=Q+ $"$' $ &-:' )@.$B' &'$+@, $='+-, !%6, 6+3 $%&3"-Q $' >!$8Q+ +.( &'"')'$$(, -%+&'>3Q+)3 >>='$$-+%!&$$" !$8'$: Od dziada czu zawsze szewsk smo} [NKPP I: 524], Garncarz si nigdy nie dorobi – #$)+ :$8& [Czub. FGP: 47]. +&@+'.$B' -")+'$$B' )%)>$)+ (:!" $&$3 "-&)+. +(#' >&='+ $"$': '/

(373)

(374)

(375)

(376) % – > % %-$ !8;$ >-´ %’3$; [& 3: 442], #

(377) $ ,

(378) – %&%¯Q+. (&@¯, 3(¯ $;8)+¯<' $' '&#+.)3 )'² %&(!( [& , 3: 442], %.)(; 4+$(-.+-&' -" )%#$( )&$'+)3 ) '+3", 4'"'$+" !:+'"; " >-: Szewca po napitki dosy, Dosy szewcowi po napitki rozumu &. &-)). ! –

(379) * [: 518]. "$@Q @'$(- %)B'"B6 +&@$$B6 !$3+; ) )+&$B &-:6, !"$B' >$'$3 <-+( % %- $'>B8$: %''$3, !"$-Q $'%&3!$., )(&B+-Q $+%+Q, $)"'<( $ &'"')'$$(", -%"$'"-Q )($$)+. ( )+3#+'.)+-, >"$- (&B)+Q>Q, $')%&')+. +&#Q+ "$:' &':$.$B' '$@B. (, $ >#$=$' !)'+'.)+$B $'(+B:

(380) – : /,

(381)

(382) – +( 6'>&>B %+&-$Q+ $ &'"')'$$(" [)>.: 132], $$'%&3$)(6 :&6 V(&$B (#''$$( %&+$; "&(&-Q+)3 ">'$+$, 6&(+'&!-Q+)3 ) %#+'.$;, +&@+'.$; )+&$B, 8)+ ) ++'$(" ':(; &$: + /% , ,

(383) % / $'/,

(384)

(385) , %

(386)

(387)

(388)

(389) , '/

(390)

(391) '/, ! ,

(392) – $ *%

(393) [& $: 143], >

(394) , '%

(395) , >

(396)

(397)

(398)

(399)

(400)

(401) , [

(402) ,

(403) /

(404)

(405) – &>+ )')&3 33'+)3 >'' )#$;, 8'" (-!$'@. ( )')&. >&>+B'+ '+. $%.$(", + (-!$'@ -#' !&>+'+ 8++ $ %&%+$' 3 )'; )'". [’Q(: 311]. &:@B "'(".

(406) 204. ¦ . +&" -(&$)(; 4+$(-.+-&' 8)+ +(#' B)+-% >'(+" $)"'<'(: , %

(407) , %, ’,

(408) */%,

(409)

(410)

(411) */% (. ")), &'#' %&)'#'+)3 )3!. ) 4+$8')(" )+'&'+%" %& >!$8'$ ($@'%+ $')%&')+, &)%+B ! 8-#-Q $-:

(412) / , '

(413) – @:$ %¯) +"-, > )'¯ >- >:+ @:$¯, <' $ (. [’Q(: 344]. $B' "&.$-%&B' )%'(+B, )3!$$B' ) &)+" &'"')'$$(, $&$' )!$$' @'$'+ %';&+$ $';+&.$: -(&. 7

(414)

(415)

(416)

(417) ,

(418)

(419) %

(420)

(421) [’Q(: 170], +

(422) ,

(423) , 7%

(424)

(425)

(426) ,

(427)

(428)

(429) , [

(430)

(431) /

(432) (/ – ') [: 752],

(433)

(434)

(435)

(436) [: 752], M

(437)

(438) $

(439)

(440) $

(441)

(442)

(443) [: 752], +

(444) / ,

(445) % [: 527],

(446)

(447) –

(448) ,

(449) * – % , ' – /% ' [: 700],

(450)

(451)

(452) * ' ,

(453)

(454)

(455) $ , / Z% [: 700], M

(456)

(457) $ $

(458) ,

(459) ,

(460) / –

(461)

(462) / (($(&B, &>+Q=' $: '&'$36 % " >&386 %&+$B6) [: 700]. V"')+$ 4+; )3! )%"$+. +'.$B' '()8'c(' $"$@ %';&+$: )'&#$3, ("%!+$B' '&+B >'&-))(" 3!B(': #$, $ , – $'-"'B; ")+'& [&8.: 45]. &. +(#': $/, $ $ '/ [>(': 43], # $ '/, ' '/ ['%'<Õ: 128], )+'+)+-Q='' &-))("-

(463) *

(464) , "'Q='"- )$$"8')(' &$+B &-:6 )3$)(6 3!B(6, 8)+$)+ %.)(": Garncarz w czerepie jec warzy – Szewc bez butów, krawiec w podartym ubraniu chodz – ) "$:" &@3" [NKPP III: 393], Za szewcowi chodzi po karku, -(&.

(465)

(466) $

(467) %/ – (. + <'@. !;$3+¯ 8-#Q &>+Q, $' >Q+., = )3 $' !&>'$ ($ ! !:+(6 $) %¯(, => )(& $' 6#-).) [’Q(: 220], &-)). > ' –

(468)

(469) ,

(470) * –

(471) ,

(472)

(473) *

(474) (). B&'+)3 +( $!B'"B6 &$@6, % (&B<'; (+&B6 :$'!). )+8(-)+&#; &$8$B; – #-=; $ )3$; &$@' [: 457], 7

(475) *

(476) ,

(477)

(478) /

(479)

(480) [: 784],

(481) ,

(482)

(483) $

(484) . '&-))(3 /&!':3 )'&#+ $B' )6$B' % )+)+8')(; "&(&$$)+ %)@B, ()Q=')3 (#''$$(: '.

(485) . 205. $ – *

(486) [>('.: 75], ("%$'$+$" ))+' +(6 '$@ %.)(" 3!B(' %&')+'$B -.:&!"B %&)+&'8$3 '()(, $%&"'&, U garncarza tga mina, z przodu woda z ty}u glina, U garncarza wszystko w kupie, woda w ptoku, glina w dupie [Czub. FGP: 42]; +&@+'.$3 ($$+@3 );)+'$$ +(#' +(" %&'"3", (+&B' +&#Q+ )($$)+. ")+'& ( ($/(+" &)%&3". (, %.)(; $$; (&+$' "& :$8&B %&+%)+'$B >'' %(&$B", (&+(" $'%&+3!+'.$B" (#''$$(": Pidziesiciu szewców jedzie na jednym wozie, ale dwóch garncarzy zgodzi si nie moe; )%&8')( %)@B >'(+&-Q+ )'$'$' $')'$":, $')"')+"B6 3'$; (&-( :$8& )&$Q+)3 ) &-(" %&'+): Kto w glinie robi, to ma rce jak pra}at – $ :$8&, %)+3$$ %&'>BQ=' :$' ', )+Q+ >'' :(" "3:(". -(&$)(" 3!B(' $')"')+")+. %&+%#$)+. %&/')); >'(+&$ %:&(': ($/ )

(487) $ [V: 33]. >&+" $"$' $ /&!'-)'"$+8')(' %' '$@ ) !$8'$'" «$'-"'B;, %6; &>+$(, &'"')'$$(», «$ ( 8'"- $' )%)>$B;» $>&+ «%&33Q=; 8&'!"'&$-Q )($$)+. ( (("-> +&-B" ';)+3", !$3+3"». (, '(+$; $&$; /&!': >#$=$B !)'+'.)+$ ($+'()+ 7

(488) %

(489) ' – $)"'<( $ '$B" +'", (+ $'-"' B%$3'+ )Q &>+(, ’%¯ - #¯$8¯; )&8@¯, <+; (;"Q’, ’$3$; %3) 8'&$: (.&- ! (+@3" $ (¯$@36’, ’%¯ - )&8@¯ ($#$¯; 8)+$¯) ! :&->: %+$ [)>.: 208], &-)). / ': , $ ' [: 518],

(490)

(491) 6

(492) ,

(493) $/,

(494)

(495) , + $

(496) – $¯ 8: $' !+$; [V: 649]. %.)(" 3!B(" )!$$ !(&'%). +(#' %)@B %:&(, B&#Q=' +&@+'.$' +$<'$' ( 6+-&=(" +'", (+ B%$3'+ )Q &>+- $)%'6, $'>&'#$. 4+" %$' !)-#Q+ $"$3 >&!B +(8')+ <+.3, )3!$$B' ) ''; :&38':, &'"'$$B" %$3+3": Szy gorc ig} ’niedbale, naprdce’, Szy na patatajk (pata}ajk) ’szybko, byle jak’, Szy sobotnim/czwartkowym sztychem na pitkowy targ ’popiesznie, niedbale’ [NKPP III: 420], Szyje jak na umar}ego (jak na nieboszczyka, }apu-capu – sabo, niedbale), -(&.

(497)

(498) , ,

(499) /$

(500)

(501)

(502) – %& $'"¯: &'"¯)$(, 3(; = !&>+., +' ; %'&'&>3+ "-)+. [’Q(: 349], +

(503) * '/, $

(504)

(505) '/ [& $: 53],

(506) /

(507) % , *

(508)

(509) – (.

(510) 206. ¦ . 8¯( >'&'+.)3 ¯, 3(: $¯3( $' !¯>$; [’Q(: 158], &-)). '

(511) % , %$ * [: 457]. ():8')(3 '&>!@3 %6; &>+B 8)+ )3!B'+)3 ) )>)+'$$B" $"'$$3" – )"(; $+&%$": !

(512) *, ,

(513)

(514) – :-" ! +(:, = >'&'+.)3 $' ): ¯ [’Q(: 194],

(515)

(516) 6

(517) ,

(518) $/,

(519)

(520) [: 700],

(521)

(522) 6

(523) , $/

(524) ,

(525)

(526) /

(527)

(528) [: 700],

(529)

(530) $/

(531) :

(532) % '

(533)

(534)

(535) ,

(536)

(537)

(538) % $/

(539) [: 700], ' % [: 700], %

(540) /%

(541) [: 1000], 8'$, %)'$6 &'8. '+ &#$(', (( )-8' % –

(542) % , -(&$)(: <

(543) – :-" ! %:$: &'"¯)$( [’Q(: 276], >

(544)

(545)

(546)

(547) (

(548)

(549) ),

(550)

(551)

(552) [: 668],

(553)

(554) –

(555)

(556) , U ,

(557) [: 668], , Y , >

(558)

(559)

(560)

(561) % , 7

(562)

(563)

(564) /%:

(565) /

(566)

(567) / [: 518]. &-:; )+&$B, ) @'$(; -")+'$$B6 )%)>$)+'; 8''( ":-+ )3!B+.)3 $'(+&B' '+ %& !:+'$ >8( (-(&. – %.)(. klepka), %&8'" 4+" )-8' )" >8( "'+/&8')( -%>3'+)3 :'. ( +"'8'+ %.)(; 4+$:&/ .+. B)+&$., 8''(, (+&"- brak pitej klepki «pomylany jest jak gdyby drzewniane naczynie, bezuyteczne, bo z jednym bokiem otwartym; zwrot to bednarski, podobnie jak majster klepka, czowiek do wszystkiego zwinny, obrotny. Do ciesioki odnosi si znów wariant tego zwrotu: piatej krokiewki w g}owie niema» [Bystro¢: 106]. ( ", 4+6 @'$8$B6 "'+/&6 : )"B)'+)3 (( '&'3$$3 %)-, $':$3 3 -%+&'>'$3, %+"- 8+ $ ! )+&$ %)-B +(&B+. ' )(Q8'$, 8+ 4+ $"$@, %&'%:Q=' )3!. ) !:+'$'" '&'3$$B6 %&)%)>'$;, 8)+$)+ %)-B, $%&3"-Q (&&'&-Q+ ) !$8'$'" '&', +.'. @'$(; -")+'$$B6 )%)>$)+'; 8''( 8'&'! >='3!B(B' «'&'3$$B' "'+/&B» ()&. ,

(568) ,

(569)

(570)

(571) ): "')+=', %)- "'+$"8')( -%>3'+)3 :' (( )%&8'$$"-, '/'(+$"- "'6$!"-. !+' !$8'$3 4+" )-8' '+ % $: + ’%6;, $(-B<$; ")+'&’ – ’$'-"'B;’, ’-&(, 8''( ) :&$8'$$B" -")+'$$B" )%)>$)+3"’: Brak mu pitej klepki (krokiewki), %'&")(6 :&6 !%)$ +(; &$+: 6%

(572) [: 399], Majster klepka nie ma chleba ani zdzieb}ka, Majster klepka: co.

(573) . 207. zrobi, to bez }ebka, Majster od starych klepek – %6; ")+'&, %&!3=; >&(, Majster klepka: zla pan z dachu – $' >'&). ! +, 8': $' -"''<. [NKPP I: 372], -(&.

(574)

(575)

(576)

(577) %/%, :' ’ (#$ ! %-(6 ='8(, ! 3(6 )(´+.)3 >8(’; - $&¯ – )" $'>6¯$: &!-": )($(, $ )$¯ 8: &!$-)3 /&!':¯!":

(578)

(579) %

(580)

(581) , (

(582) ),

(583) [V: 290].. .

(584)

(585) V V:.

(586) . ( 3!B(', +( (-.+-&', >&! %&'"'+ (( ("%$'$+ (&+$B "& $+&%@'$+&8'$, +.'. $'" !(&'%'$B +.( +' %&!$( );)+, (+&B' !$8"B 3 8''(. 3!B(' )(-%$)+. &''$+$B6 %&!$( %&'"'+ («()+'& ': );)+») /&"&-'+ )'"$+(- ), (-.+-&' $ %&''3Q+ (-.+-&$B; !$( – )+'&'+%, ($@'%+, +&#Q=; (-.+-&$B' ()"8')(') /-$(@ %&'"'+14. (, -(&$)(" 3!B(' '()'" >!$8'+ )%'@.$-Q :$3$-Q %)-- 3 %'&'+&$3 "(, %<'$ ), :- 8''( ( ). +'&+B' )"+8')(' "'+/&B () ("%$'$+"

(587) ) %& >!$8'$ 8)+'; %)-B %&)'8Q+)3 B)(!B$36: # , ,

(588) $ $ [& $: 28], '(+$' >!$8'$' %/

(589) $' &' – &$8')( >!$8'+ 8''( ) :&$8'$$B" -")+'$$B" )%)>$)+3" [ :11]. .)(; (&&'3+ >!$8'+ )@.$B' +$<'$3, >!()+. )': +8' + 8-#:: Kady sobie garnek skrobie [NKPP II: 52]. $&$B" %&')+'$3", %)-' ":-+ %&%)B+.)3 +(' $+&%"&/$B' %&!$(, ((

(590)

(591)

(592)

(593) , )%)>$)+. 6+., %&B:+., )-=')+3+. !(!$'$$B' ';)+3 +.%. ()&. &-"B$)(' "/%4+8')(' %&')+'$3, ):)$ (+&B" %)- "#'+ B)+-%+. %"=$(" !&'$B6 '"$:8')(6 )-=')+; 4+; )3! ))'+' -%"$Q+ ")(; >B8;, ):)$ (+&"- %& &#'$. 14. . ,

(594)

(595) ', %

(596) ', : %

(597) /

(598) . 7

(599) /, B% 11, )( 2011, ). 10..

(600) 208. ¦ . &'>'$(, &!>Q+

(601)

(602) $

(603) , 8+>B - &'>'$( >B (&)B; :); !"#$, 4+" )-8' &'!-'+)3 )"8')(-":8')(3 )3!. !-(: %&!$( %&'"'+:

(604)

(605)

(606) $ –

(607)