• Nie Znaleziono Wyników

View of The Binding of a Book of Gospel – the Work of the Goldsmith Johann Gottlob Mertzsching

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of The Binding of a Book of Gospel – the Work of the Goldsmith Johann Gottlob Mertzsching"

Copied!
7
0
0

Pełen tekst

(1)

ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom L, zeszyt 4 − 2002

ZESZYT SPECJALNY

IRENA ROLSKA-BORUCH Lublin

OPRAWA EWANGELIARZA – DZIEŁO ZŁOTNIKA

JOHANNA GOTTLOBA MERTZSCHINGA

W skarbcu dawnego kos´cioła OO. Jezuitów, a obecnie katedry lubelskiej pod wezwaniem s´w.s´w. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty, przechowuje sie˛ misternie wykonan ˛a srebrn ˛a, pozłacan ˛a oprawe˛ (o wymiarach 17 x 7,5 x 5 centymetrów) niewielkiego Ewangeliarza. Zewne˛trzn ˛a osłone˛ Ewangeliarza, złoz˙on ˛a z dwóch srebrnych blach poł ˛aczono zawiaskami z półokr ˛agł ˛a blach ˛a grzbietu. W profilowanych, ozdobionych falist ˛a wste˛g ˛a, prostok ˛atnych polach oprawy umieszczono, uje˛te w profilowane ramki, owalne plakietki z figural-nymi scenami, ukazuj ˛acymi Ostatni ˛a Wieczerze˛, scene˛ Biczowania i Chrystu-sa ukrzyz˙owanego, a wszystkie postacie w medalionach maj ˛a wysokos´c´ od 2 do 3 cm.

Na pozostałe pola prostok ˛atnych blach nałoz˙ono az˙urowy ornament w po-staci suchego akantu. Rozłoz˙one symetrycznie nad i pod scenami figuralnymi akantowe gał ˛azki oplataj ˛a plakietki, układaj ˛ac sie˛ w spirale – mniejsze w s´rodku – wie˛ksze zajmuj ˛a skrajne naroz˙a prostok ˛atów. Nieco inaczej, bar-dziej s´cis´le ułoz˙ono ornament akantowy na grzbiecie Ewangeliarza, zacho-wuj ˛ac jednak taki sam układ. Na zatrzaskowym zapie˛ciu oprawy, w formie owalnej blachy zastosowano odmienny ornament. Jej brzegi ozdobiono trybo-wanym ornamentem, przypominaj ˛acym nakładane na siebie wydłuz˙one cekiny. Podobnie jak na awersie i rewersie oprawy, elementem dekoracyjnym zapie˛-cia jest nakładany, az˙urowy ornament w postaci suchego akantu. Pos´rodku umieszczono szes´ciolistny kwiat akantu, spod którego wyrastaj ˛a cztery spiralne gał ˛azki, tworz ˛ace czterolis´c´, stykaj ˛ace sie˛ w przeciwien´stwie do spiral z oprawy grzbietu, dos´rodkowo. Pozostałe puste miejsca uzupełniono

(2)

536 IRENA ROLSKA-BORUCH

równiez˙ gał ˛azkami suchego akantu. Owalne zapie˛cie poł ˛aczono z zawiaskami profilowanymi listwami z motywem faluj ˛acej wste˛gi.

Z przodu oprawy w owalnym medalionie znajduje sie˛ trybowana scena z przedstawieniem Ostatniej Wieczerzy, odbywaj ˛acej sie˛ na tle s´ciany budynku o delikatnie zaznaczonym podziale architektonicznym. W pomiesz-czeniu z wyraz´nie podkres´lonym portalem i ukazan ˛a perspektywicznie pod-łog ˛a, za ustawionym w centrum kompozycji, prostok ˛atnym stołem, umiesz-czono frontalnie półpostac´ Jezusa. Jego głowe˛ otacza ryty nimb. Chrystus praw ˛a, uniesion ˛a do góry re˛k ˛a błogosławi stoj ˛acy przed nim na stole dzban z winem, w lewej dłoni trzyma okr ˛agły chleb. Wokół stołu siedz ˛a aposto-łowie. Postacie wyraz´nie przez˙ywaj ˛a moment ustanowienia sakramentu Eucha-rystii. S´wiadczy o tym poruszenie kaz˙dej postaci, ich głów, twarzy, gesty-kulacja i sposób ułoz˙enia szat. Uwage˛ zwraca indywidualizm i drobiazgowos´c´ w ukazaniu twarzy apostołów.

Na rewersie oprawy w owalnym medalionie umieszczono scene˛ Biczowa-nia Chrystusa wykonan ˛a, podobnie jak pozostałe w technice trybowania. Zdarzenie rozgrywa sie˛ na tle zarysowanych, rytych konturów architektury o cechach nowoz˙ytnych, prawdopodobnie w podcieniach pałacowej galerii. Do okr ˛agłego słupa przywi ˛azano Chrystusa, a na Jego skronie nałoz˙ono koro-ne˛ cierniow ˛a. Muskularne ciało Jezusa ugina sie˛ pod ciosami biczuj ˛acych oprawców. Złotnikowi udało sie˛, zwaz˙ywszy na niewielkie rozmiary meda-lionu, w pełni oddac´ proporcje˛, anatomie˛ i dynamike˛ ciała Chrystusa oraz jego oprawców. U stóp słupa rzucono skłe˛bion ˛a szate˛. Dramatyczn ˛a scene˛ biczowania uzupełniaj ˛a schematycznie przedstawione, rytowane postacie rzymskich z˙ołnierzy.

Na grzbiecie oprawy Ewangeliarza znajduje sie˛ owalny medalion z Chry-stusem ukrzyz˙owanym. Muskularne, trybowane ciało Zbawiciela zawisło na ramionach krzyz˙a stoj ˛acego na szczycie wzgórza. Głowa Jezusa opadła na lewe ramie˛, zapadły sie˛ powłoki brzuszne, a skrzyz˙owane i przybite do krzy-z˙a nogi zwisaj ˛a bezwładnie. W tej statycznej scenie lekko rozwiane jest tylko perizonium. Na pewien ruch zdaj ˛a sie˛ wskazywac´ rytowane obłoki i schema-tycznie potraktowany horyzont, rozci ˛agaj ˛acy sie˛ za wzgórzem z czaszk ˛a, na którym ustawiono krzyz˙.

Oprawa Ewangeliarza została wykonana przez mistrza, który doskonale opanował techniki złotnicze, potrafił stworzyc´ dzieło o niepowtarzalnym charakterze. Pozostawił po sobie znaki złotnicze, które pozwoliły na ustalenie autorstwa. Na wewne˛trznej stronie zamknie˛cia oprawy znajduj ˛a sie˛ punce: imienna IGLM i miejska litera G oznaczaj ˛aca miasto Görlitz–Zgorzelec. Według Erwina Hintze punca imienna nalez˙ała do złotnika Johanna Gottloba

(3)

537

DZIEŁO ZŁOTNIKA JOHANNA GOTTLOBA MERTZSCHINGA

Mertzschinga (I– Johann GL– Gottlob M– Mertzsching) czynnego w cechu miejskim miasta Görlitz w latach 1704-17221. Punca miejska była uz˙ywana w latach 1650-1680 przez złotników miasta Görlitz2, lecz niewykluczone, z˙e stosowano j ˛a jeszcze dłuz˙ej, jak czyniono to w cechach innych miast. Srebrna oprawa Ewangeliarza ze skarbca dawnego kos´cioła Jezuitów w Lublinie nale-z˙y do rzadko spotykanych tego rodzaju obiektów złotniczych. Jej wysokie walory artystyczne s´wiadcz ˛a o doskonałym poziomie rzemiosła wykonywane-go przez Johanna Gottloba Mertzschinga.

SPIS ILUSTRACJI

1. Oprawa Ewangeliarza ze scen ˛a Ostatniej Wieczerzy (rewers oprawy). Fot. S. Ciechan.

2. Oprawa Ewangeliarza ze scen ˛a Biczowania (awers oprawy). Fot. S. Ciechan. 3. Oprawa Ewangeliarza ze scen ˛a Ukrzyz˙owania (grzbiet oprawy). Fot. S. Ciechan. 4. Oprawa Ewangeliarza z punc ˛a Johanna Gottloba Mertzschinga, punc ˛a miejsk ˛a

Görlitz (po wewne˛trznej stronie zapie˛cia oprawy). Fot. S. Ciechan.

THE BINDING OF A BOOK OF GOSPEL – THE WORK OF THE GOLDSMITH JOHANN GOTTLOB MERTZSCHING

S u m m a r y

In the treasury of the former Jesuit church in Lublin, and now in the St John the Baptist and John the Evangelist cathedral in Lublin there is a silver and gilded binding of a book of Gospel made by the German goldsmith Johann Gottlob Mertzsching who worked in Görliz. Among open-work acanthus twigs three medalions are put with scenes of the Last Supper, Flagellation and Christ Crucified. In these little pictures first of all the anatomy and psyche of the people are presented in a masterly way. The binding of the Lublin book of Gospel proves great artistry of Johann Gottlob Merstzsching who worked in the trade guild in the years 1704-1722.

Translated by Tadeusz Karłowicz

1 E. H i n t z e, Schlesische Goldschmiede, w: Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift,

N.F. t. VI, Breslau 1912, s. 116.

(4)
(5)
(6)
(7)

Cytaty

Powiązane dokumenty

In order to capture constant lines of engine performance parameters (air-excess ratio, charge pressure, exhaust valve temperature) in a static engine map; the model was run at

Jest to przyczynek do dalszych badań historycznych (np. nad biografiami poszcze- gólnych osób) oraz politologicznych, skupiających się na sprawowaniu władzy na

En ce qui concerne les procédés esthétiques présents dans la publicité sociétale, on pourrait les diviser entre autres en procédés phonétiques (tels que les rimes, très souvent

Dit betekent dat alle aceton, water, mesityloxide en IPA die de absorptiekolom via het gas heeft verlaten teruggevoerd wordt naar de fasenscheider. De speciale

dzoziemcom – spojrzenie od strony programu kulturowego w nauczaniu jpjo, [w:] Kultura popular- na w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Materiały z konferencji naukowej,

Wobec oczywistości faktu, że współczesna chińska nazwa pandy jest kalką z angielskiego, a lokalne nazwy z Syczuanu nie były znane poza gra- nicami tej prowincji, uczeni

In the Liturgical Year, in the Latin liturgy, apart from the votive, Eucha- ristic, theophoric, penance, Marian processions, processions to worship saints and other local