Leszek Wojda,L. Wiewióra
Wąchock, woj. kieleckie
Informator Archeologiczny : badania 22, 140-141
140
PÓŹNE ŚREDNIOWIECZE 0 ś re d n ic y w ew n ę trz n e j 7 cm . Nie u z y sk a n o d a n y c h , k tó re pozw oliłyby n a d a to w a n ie b u d o w y 1 u ż y tk o w a n ia ru ro c ią g u . W stęp n ie 1 n ie obow iązuj ąco m o żn a o d n ie ś ć go d o c z a só w pom iędzy XV a XVIII w.N a d z o ry b ę d ą k o n ty n u o w a n e ,
I T rzem eszno, woj. bydgoskie, s t. 1 - p a trz w czesne średniow iecze.
U h r u t k , g m . W ola U h ru »
k m , I
W ojew ódzki K o n se rw a to r Z ab y tk ó w w o j. c h e ł m s k i e , | w C hełm ie■t. 1 1 / 5 0
I
---B a d a n ia pro w ad ziła m gr U rsz u la R u szk o w sk a-K o g u clk . k o n s u l ta n t d r Ire n a K utylow ska. F in an so w a) WKZ w C hełm ie. P ierw szy s e z o n b a d a ń . O s a d a w czesn o śre d n io w ie c z n a o ra z c m e n ta rz p rzy k o ścieln y p ó ź n o śre d niow ieczny 1 now ożytny.W U h ru s k u . p rzy cerkw i p raw o sław n ej, w p u b lik a c ja c h lo kalizow ane J e s t d o ty c h c z a s zw yczajow o g ro d z isk o w czesn o śred n io w ieczn e d a to w a n e n a ΧΙΙ-ΧΗΙ w., Id en ty fik o w an e z g ro d e m R om a no więzów.
B a d a n ia ΛΖΡ w y k azały w są sie d z tw ie tej cerkw i w y stęp o w an ie n a p o w ierzch n i m a te ria łó w p rad ziejo w y ch 1 w czesn o śred n io w ieczn y ch . Niew ielkie w y n iesien ie p rzy cerk w i u z n a n o za n a s y p k u r h a n u , k tó ry wg Inform acji m iejscow ych lu d zi w ykorzystyw ano też p o d c z a s n a b o ż e ń s tw n a w o ln y m pow ietrzu.
Na s ta n o w is k u (ΛΖΡ, s t. 1 1 /5 0 ) w m iejscow ości Uh r u s k założono dw a w ykopy b ad aw cze. J e d e n z n ic h n a s to k u po łu d n io w y m o w y m ia ra c h 21 x 2 m p rz e c in a ł c a łe o b e c n e w y n iesien ie od Jego k u lm in a c ji do p odnóża, d ru g i, m n iejszy o w y m ia ra c h 5 x 1 m założono w c e la c h k o n tro ln y c h n a zb o czu w sc h o d n im .
Poczyniono w n ic h p o n iższe ob serw acje:
1. C alec w p o s ta c i m a rg lu kredow ego bez zach o w an ej p a rtii h u m u s u p ierw o tn eg o w y k a zyw ał niew ielki s p a d e k w k ie r u n k u połu d n io w y m I w sch o d n im . R óżnica w y so k o ści w ynosiła
1,5 m n a o d c in k u d łu g o śc i 21 m.
2. Powyżej z a ch o w ała się fra g m e n ta ry c z n a w a rstw a o s a d n ic z a z n ieliczn y m m a te ria łe m c e ra m ic z n y m pradziejow ym (k u ltu ry łużyckiej) I w czesnośredniow iecznym d a to w an y m od V1/VII w ieku do po). ХШ w.
3. W arstw ę tą niszczyły g ro b y w ielopoziom ow e c m e n ta rz a szkieletow ego. Z n alezio n e przy s z k ie le ta c h m o n e ty d a tu ją c m e n ta rz od poł. XV w. do pol. XVII w. Poziom y w y stę p o w a n ia p o zw alają d o m y śla ć się, że c m e n ta rz uży tk o w an o ró w n ież później - być m o ic I w XIX w.
4. W p a rtii szczytow ej w y n ie sie n ia zach o w ały się relik ty sp alo n ej w k o ń c u XVI w. za b u d o w y m ie sz k a ln e j. P oniew aż w są s ie d z tw ie tej z a b u d o w y zn ajd o w ały się g ro b y j u ż z k o ń ca XV w, m o żn a tylko w n io sk o w ać, że m a m y do czy n ie n ia z c m e n ta rz e m p rzy k o ścieln y m I p le b a n ią . R zekom y k u r h a n o k a z a ł się w sp ó łc z e sn y m n a sy p e m .
Żródla a rc h iw a ln e Inform ują, żc s ta ła tu cerkiew u n ic k a przed o b ecn ą św iątyni;) praw o sław n ą w zniesioną w 1849 r. Z p ozyskanych m ateriałów archeologicznych w ynika, Iż u n ici przejęli s ta r s z ą św iąty n ię najpew niej praw osław ną, której początki d a tu je c m e n ta rz na poł. XV w.
Na s ta n o w is k u n ie u z y sk a n o m ateriałó w , k tó re potw ierdziłyby w ty m m ie jsc u lok alizo w an e w lite r a tu rz e p rz e d m io tu g ro d zisk o w czesn o śred n io w ieczn e. J a k w ynika z topografii s ta n o w i s k a Je s t to niew ysokie w y n iesien ie - Językow alo w c ię ta k raw ęd ź zach o d n iej te r a s y n a d z a le w o wej B u g u . N a to m ia st o b e c n a form a kopcow a la sta n o w is k a p o w sta ła w w y n ik u n iw elo w an ia te r e n u w sąsie d z tw ie sta re g o c m e n ta rz a , p od cerk iew p ra w o sła w n ą w XIX w., I szk o ły p o d s ta w owej w y staw io n ej w c z a s a c h w sp ó łczesn y ch .
B a d a n ia ΛΖΡ nic zlokalizow ały g ro d zisk a w czesn o śred n io w ieczn eg o n a ż a d n y m Innym s ta n o w is k u po tej s tro n ie B ugu. P raw d o p o d o b n ie Istn iało o no n a d ru g im b rzeg u B u g u . na te re n ie ZSRR.
M a te ria ły s ą p rzech o w y w an e w M u zeu m okręgow ym w C hełm ie.
U h ru sk , gm . Wola U h ru sk a , woj. ch e łm sk ie , sl. 1 3 /5 2 - p a lrz o k re s now ożytny. W ą c h o c k i
w o j, k ie l e c k ie
□
W ojew ódzki O ś ro d e k A rcheologicz n o -K o n se rw a to rsk i w K ielcach
B a d a n ia prow adzili d r Leszek W ojda 1 m gr L. W lew lóra. F in a n so w a ł WOA-K w K ielcach, Kościół p.w . NMP 1 św . F lo ria n a ХШ-ХХ w.
B a d a n ia m iały c h a r a k te r p ra c rato w n iczy ch I pro w ad zo n o Jc w zw iązku z ro b o ta m i I n s ta la cyjn y m i c.o . W ykop u s y tu o w a n y był n a osi N-S w naw ie jjołudnlow cJ - od w ejścia do naw y w iodącego n a k ru ż g a n k i - I p o sia d a ł w ym iary 2 ,2 x 1 m (część "A"). P a rlla “B ' w ykopu z n a jd o w a ła się w naw ie głów nej I m iała w ym iary 5 ,3 x 2 m.
Inform a tor A rcheologiczny 1988
î 4 i
W w y n ik u e k sp lo ra c ji o d k ry to n a różn y ch p o zio m ach 8 zn iszczo n y ch poch ó w k ó w sz k ie le to w ych, w ty m Jed en (grób n r 8) zn ajd o w ał się w k om orze grobow ej (krypcie?) z b u d o w a n e j z frag m en tó w cegle! palcó w ek 1 płyt p iask o w ca toczonych g lin ą 1 z a p ra w ą w a p ie n n ą . P ochów ek złożony był w tr u m n ie , p o zo stałe n o siły n ik łe śla d y tr u m ie n lu b m a r, n a k tó ry c h zo stały złożone. Pochów ki nic p o s ia d a ły w y p o sażen ia.E k sp lo racja ujaw niła, żc pod o b ecn ą p o sad zk ą kościoła zn ajd u je się w a rstw a w yrów naw cza z p ia s k u o raz liczne śla d y d ziałaln o ści budow lanej (fragm enty cegieł palców ek, liczne ceram iczn e płytki posadzkow e, frag m en ty dachów ek-gąslorów oraz ty p u m n ich -m n iszk a) zw iązane z kolejny mi p rzeb u d o w am i św iąty n i w XVI-XV1I. XIX, XX w. O dkryło ta k ż e nieliczne części d e ta li a rc h ite k to n ic z n y c h w p o sta c i frag m en tó w łu k ó w I o b ra m ie n ia o k ien w y k o n an y ch z p iask o w ca. O d sło n ięto ław ę fu n d a m e n to w ą południow ej n aw y - pod p rzejściem n a k ru ż g a n k i - z b u d o w a n ą w w ykopie wą so p rz e s trz e n n y m z d u ż y c h bloków p ia s k o w c a łącz o n y ch z a p ra w ą w a p ie n n ą .
N ieliczne u ła m k i c e ra m ik i p o tw ierd zają w stę p n e d a to w a n ie n a js ta rs z y c h o d k ry ty c h w a rstw b u d o w la n y c h n a XVI-XVII w.
O b sz e rn ie jsz e s p ra w o z d a n ie z n a jd u je s lç w a r c h lw u m WOA-K w K ielcach. B adani« z a k o ń c z o n o .
M u zeu m Z iem i W ielu ń sk iej w W ie lu n iu
B a d a n ia prow adził m gr B o g u sław A bram ek. F in a n s o w a ł WKZ w S ie r a d zu . S zó sty sezo n b a d a ń . G rodzisko śred n io w ieczn e.
G łów nym cele m b a d a ń było w y k o n an ie d odatkow ego p rzek o p u p rz e z w ały I fosy, a w ięc u z y s k a n ie d a ls z y c h Inform acji n a le m a t ro zw arstw ien ia chronologicznego o b ie k tu o raz Jego u m o c n ie ń o b ro n n y c h . Należy p rzy p o m n ieć, żc m a jd a n z o sta ł w cało ści z b a d a n y w p o p rz e d n ic h la la c h . W tra k c ie b a d a ń p o b ra n o pró b k i d re w n a z u m o c n ie ń walów , k tó re pozw olą n a d o k ła d niejsze o k re ś le n ie c z a s u p o w sta n ia g ro d u o ra z m o m e n tu Jego zn iszczen ia, k tó re d o tą d ry s u ją się d o ść ogólnikow o.
W ykop liczący 35 m d łu g o ści i 5 m sz ero k o ści objął sw ym zasięgiem 3 w ały I 2 fosy. W ał 4. n a jb a rd z ie j ze w n ę trz n y I sta n o w ią c y w łaściw ie rodzaj grobli p rzed w o d am i b a g ie n o ta c z a ją c y c h n ieg d y ś g ró d , z o sta ł w tym m ie jsc u całkow icie zniw elow any przez w łaścicieli łąki. W śród zab y tk ó w ru c h o m y c h dom in o w ały frag m en ly n a c z y ń z XIII 1 XIV w., d alej u ła m k i n a c z y ń ręczn ie lep io n y ch d a to w a n y c h ogólnie n a V VI w., k o ści zw ierząt h o d o w la n y c h l dzikich, p rz e d m io ty m etalow e, a zw łaszcza g ro ty bełlów I sp rz ą c z k i o ra z pierw szy ra z od p o c z ą tk u b a d a ń frag m en ty ró żn y ch p rzed m io tó w d re w n ia n y c h o n ie o k re ś lo n y Jeszcze funkcji. W ym ie n io n e fra g m e n ty zn alezio n o w w y jx 'tn lsk u fosy 1, s k ą d w ydobyło p o n a d to dob rze z a c h o w a n ą podkow ę o raz d ęb o w ą d ra n ic ę 5 m d łu g o ści p o ch o d zącą z p a lisa d y w ału 1, k tó rej w y stający p o n a d w al k o n ie c z o sta ł o p alo n y w o g n iu . S ta ło się to p rz y p u sz c z a ln ie p o d czas zdobyw ania I s p a le n ia g ro d u .
W św ietle dotychczasow ych b a d a ń ry su je się n a stę p u ją c y sc h e m a t re k o n stru k cy jn y . U progu w czesnego średniow iecza, czyli w V-VI w. Istn iała w tym m iejscu o sa d a o tw arta (u sy tu o w an a na kępie w śród bagien), po k tó rej p o zo stała w a rstw a k u ltu ro w a czy te ln a pod cały m m a jd a n e m I w alam i. W p o c z ą tk a c h XIII w. e w e n tu a ln ie n a przełom ie XII/X III w. [» w s ta je g ró d o b ro n n y . F u n k c ja Jego n ie je s t Jeszcze w p ełn i w y jaśn io n a. Mało p raw d o p o d o b n e j e s t łączen ie go z w łaściw ą sie d z ib ą k a sz te la n ii ru d zk iej, n a to m ia s t m ógł o n sta n o w ić p ry w a tn ą p o sia d ło ść Jed n eg o z k a sz te la n ó w ru d z k ic h lu b w ie lu ń sk ic h . S y ste m fortyfikacyjny g ro d u byl s to su n k o w o p ro sty , co z d a je się w y n ik ać z s a m y c h w alorów m iejsca. G ród o p a s a n y był 4 w ałam i 1 3 fosam i, k ló ty c h łą c z n a sz e ro k o ść (z je d n e j stro n y ) w y n o siła 4 3 -4 5 m. G łów ną rolę w ty m sy stem ie odgryw ał w al w ew n ętrzn y w okół m a jd a n u o m a k sy m a ln e j w ysokości 2 -2 ,5 m. l’o Jego zew n ę trz n e j s tro n ic od s tro n y fosy zn ajd o w ała się p a lis a d a w y k o n a n a z d ra n ic 1 bierw ion u s y tu o w a n a rów noległe do s to k u w alu , a Je d n o c z e śn ie w y sta ją c a p o n a d Jego grzbiet, z a ś od s tro n y m a jd a n u Is tn ia ła ja k a ś k o n s tru k c ja d re w n ia n o -k a m ie ń n a . Po niej p o z o sta ła Jed y n ie w a rstw a s p a le n iz n y t k a m ie n ie . Z n alezio n e w niej zab y tk i w sk a z u ją n a zn iszczen ie g ro d u w pierw szej połow ie X!V w. B rzegi fos 1 z a ra z e m zbocza w alów u p o d staw y w zm ocnione były laszy n ą. M ajd an m iał k s z ta łt o w aln y I liczył o k. 8 8 0 m 2 . Jeg o dziedziniec był b ru k o w a n y , a nieliczn e d re w n ia n e b u d o w le (naziem ne) znajdow ały s tę w okół w alu . Nie stw ierd zo n o ślad ó w s tu d n i n a te re n ie m a jd a n u .
D o ty c h c z a s n i e u d a ło s i ę z lo k a liz o w a ć b r a m y w jazd o w ej o ra z d ro g i w io d ą c e j d o g ro d u , c o b ę d z ie g łó w n y m c e le m o s ta tn i e g o s e z o n u b a d a w c z e g o . U n iw e rsy te t W d zk l K a te d ra A rcheologii W id o r a d ź , g m . W ie lu ń , w o j. s i e r a d z k i e , s t . 1
