Badania geologiczne w związku z poszukiwaniem złóż gazu i ropy naftowej na Nizinie Zachodnio-syberyjskiej

.

EDWAllO RtmLE'

Instytu\Geologiczny

.

BADANIA

.'

GEOLOGICZNE

·

W

ZWIĄZKU

Z POSZURIWANlEM

Zł..OZ

·

GAZU

I'

ROPY NAFrOWEJ NA NIZINm ZACHODNIO-SYBERYJSKIEJ.

'p' OCZYNAJĄC ' OD 1949 R. NA NIZINIE · . . . '. ' Zacl1odni<HsyberyjSkiej .sh1żba geolog:cma '

Związku Radzieckiego prowadzi

na

wielką

',skalę badania geologicm~ulkiwawcze. Ce;' ,; Lem ich jest pomani'e główtnY1Ch elementów

" głębokiej budowy tego wie1lkiego regionU i

zna-,lezienie złóż gazu i'

ropy

.naftowej.

Ogólne'zal~enia i konOOpcje badań opr800-, wala Ekspedycja' ZachQdnJio - syberyjska,

'WszećhzwiąU.owego 'Naulkowo-badarvvczego In-stytutu GeoiI.ogicmego. , Jest, onar6wtnietż od:-PQwiedziaJna '. za ' postępparżukiwań oraz za ' optacowanie . wyników. , Zdjęcia

geologicm.o--geoEi:z;yczne i wie.roenia '!I:'ÓZliego

typu,

wśród'

, ,ktÓl:'ych najlPOważD.iejszą rolę odgrywają wier-' cęnia oporowe, wykonują ~ębiarstwa

geofizyczne i geq.logiame . ZachOdnio-sy1beryj,;, , 'skiego Oddziału Ministet:sbwa I\'zemysluNaf..:.

towego.

SpraWą

bardzo

interesującą', jest' pYLJIlI8nie' wyników stosowanych 1n.i .ró:2m.Y1Ch uietod geo-fizycznych, Ildórę ikrytymmie ZestalWi!li

paszcze-gó1ni automy. DośWliadC7alia metodyczne po- , zwaIają Qbeanie na USItalenie' Wyty~ych " dla '

najban:hiej celowego i e'konomioznego projek.- '

towania zar6wrno samych badań, jalk i śledze- , rtia ich ~ju. Wyniki geolOgiCŻl1e 8-łetnich

. badań Ni7AnyZaohodnio-syberyjskliej' oraz per-"'spektywy da1szycli 10 - 15-debnicli prac są

in-teresujące

k

,

względu '111.8 pewne;podolbieństwo tych oibLsrzaIl'Ów

z

N'irż.em. Po1skIim~ W obydwu ' regiOnach podloriJe paleO'1JOicz:ne pdkJrytWa

wiel-kiej miąŻSZOlŚciseria metlJQzoiczo.a z IkiErusetme-trowym, pazJiomo leżącym pok!ładem

kE!no-ooicznym ,

w ,

stropie.

. METODY P!RACY '

Badania geologicZne prowadŻooe mi, Nizinie, ' , Zachodnio-sYlherY"jskiej opierają się' na różne­

go typu·. zdjęciach i ' pomiarach 'g~fizycznych

•. oraz 'na . licinych wderceniaJCh, , Oporowych

',i stl'uk1nIrailinych.

'Badania geofttyc~e

Badania rozpoczęto , od aeromagnęt;ycmych'

zdjęć nat.ężOOia pda magnetycznego

-AT,

ik:tóre '

są najbardziej szy1lkie' i e;konOmiczne w zes~ le metod geofWy'cmych.' W ciągu. 'TOku 'przy

użyciu Jednego aparatu. A!3tM~9 ,można było

poklryć ' zd1ę'cian,li. , 140 000 ,!kml

,'W skali.

1 : 200 000. 'Wytk.onano pomiary profi!1am.i rów-'

n06eżru:kowymi w odstępaCh 00 ~ lano Dały one

" pie-rwszy przybliżony obraz· budowy podłoża,

pa.l~o 'oraz pokrywaIjących . je serii . ooadowycll na ~izirid.e Zachodnio-sy;beryjskiej. Na tej podstawie opracowano 2a lPOOlocą.

i.zo-'linii . głębokości mapę powierzChni. utworóW,

o W)'Ibitnej pobudliwości' magnetycznej, które

występują przeważnie w ~wieNcimiowej. części podłoża , paleoroic2nego.Zas1xlsowano

,

w

obliczeniach metodę A. A. Log~a,

da-,jącą ddkładność

±

150

_/1i'

_{i, ~a1alącą na in- ,}

~anie 'ln!niejsrzych. ooomailiili.·'

optlSZ<!ll()-nych

przy stasowaniu innych ,metod~ 'Doświad-' ' czenia 'wy'kazały, . że zdjęcia aeromagnetyczne' najlepiej jest wykonywać

w

skali 1: 20b 000.

łBem

lema.e

Od

ogólnego mjęcia w skali l : 200,000 przeprowadzOno' lokalne, IW mniej",: 'szych odległOściach; ,naziemne profile magne-tyczm.e mające nil celu. bardżiej " Srziczegółowe , roZpoznanie ·.po&ZC!Zeg6fuych s1rWmU!1'.

Na' ,Nd.zinie ZacąOOnio-sylberyj9k.iej ()blzary , , chara!ldery2JUjące' się ujemnymi anomaliami.

grawitileti'ycmymi. zbudoWane są z utworów

osadowych o dUżej miąmzości leżących na

sil-nie pobud1dwym magnetyemie ' palJe«roicznym

~J:' I

t""""ozu. ' : .

'Takie, ,rejony ,NiziIly Zachodnio-syberyjslmej .

mają tzw. trzypiętrową ,budowę pooiom.ą, z cze-go . dwa znajdują się' w podiorhl' prekamhryj-'

skim i ,

w

,paleozoikl1m, 'v.aś ~ porQ,om

w ,pokrywie mez<)2JOiCznej i k~ozoicznel.' , . Jedn~ie ze 2ldjęclem ae.ranlagnetyC2lIlym'

w sk.ali 1 :200 000 UZllaIIlO za celowe ~-. wadzenie' "zdjęcia grawimetryczn~go w tej sa-. mej Skalisa-. Powiązanie Wytnik6w zdjęć obydwu

tych ,metod 'znaC2lIlie' pomogło

w

-ustaleniu fllJC'ZIegół6w budOwy za!ró'WlIlO podłożapW.eo­ micmego, jaik i ~ej leżącej ,serii' .osado~

wej. JedIlł.lkZe wykOllaIiie regularnego zdjęcia ' graw.imebrycmego wYmaga ~ czasu, . środ­ ków techil.iJCmycl1. i było trudne dó zrealiżowa­ nia 'łl'la ~ Niziny Żachadnio-syberyjSkiej.' Ograniczono więc badania tą metodą, do roz":

, pom.ani!a

'

poszczególnych,

stlruikltUl'. .

Na obwarach o skomplilrowanej', bUdowie , z .grUbymi sel'iami Skal asadowyrch . dobre'

re-'zultaty dało szeroko t!if.osoWaneprOOJlowanie sejsmiczne. W utworach: merzoJJOicznych i ke.;.'· nozoicznych metoda re:meksyjna wykryła

sze-reg

h<l4-yzontów', ,k:tó:re w cd.ągłym pro:liillawalliu, , udało się prześlemić

na

dziesiątki i se1lki. kiłe-.

metrów. Stwli.erd20no, że naJbardziej ref1ek-syjn~ są poziomy jury i górnej kredy.. , ,

.

'

VI

nietkiÓ1'ych rejOnach, wyraźnym horyzon-'

tern refleksyjnym. jest.

strop

padłom

pJilIE!O-551

zoiczrte.g<>.

'ZastOsowah!e.

w

sejsmiCe

profi- .

lowania rerrakicyjnegodało najlepsze· wyniki

. w zbadaniu głęOOko leżących' sfałdowanych

utworów paleozoiCznych i stad"SZych; 7!Wlaszcza

. w tych rejOlllach, gd{lie występowały słabo

roys1.ok.awane Skały osadiOWte. Pomiary' t,e .

objęły przede wszys1lkim pOłudniOwe rejony

N'1ZiIhy . ZaehodiniO-SY'beryjskiej.· oraz . ~ereg

.. wamych struktur w rejonie środkoWym.

Wykonane cw NiŹinie ZachOcm.i~yberYjskiej.

wia:cenia wykazały, że dobrze

przeprowadzo-.. ne pomiary sejsmic:me dają dtmą dokładność

C±

5%) w . Ustaleniu głębOkości, występowania· .

podłooa paleozolicznego i szeregu .pozi()lIllóW serii paleozoiaz:nej, mezozoicznej i kenozoicz-·nej." PraCe sejsini.czne dos1arozyly

wiele'<mate-riału

dla

map struiktui'a~no-telrt<:iinicznych i Wraz

·zęzdjęCiami magnetyemymi i

gra.Wimetrycz-. nymi

'pozwoliły

na

~yskanie dość· dużej ich

dokładności. _ .

Wobec·tego, ~ prace sejsmiczne są k~­

·ne, w·. badaruach geoI<>g:i.cznych Niziny

Za-chodnd.o-syberyjskiiej, 'szcrlegó1Jnie cw części środ­

kowej i p6łn<Jcilelj;·· ·gdzie prowadroncl 'zdję­

CIa w skali ·1 : l 000 000 - zastoOOwano p<r

miary sejsmiczne· metodą SOiIlQOWań,

wYkony-:-wując kró&ie (5 ...-",20 km) profi..le reflebyjne

i· refrakcyjne. Ten sanda2; sejsmic:zny stanowił

·pewnego rodzaju punk;t oporowy d:la interpre-'

.. tacji waru'Ilków geof'lzycznych obsozaru,. na któ;..

'. ryin wykOllSll'lo ~io pomiary magne- .

, tyczn~ i grawimetryczne. •

.. . W

ci~'

badali

~lorio,żew

Pi.eIwS,zym

.. etaPie praIC dla wyjaśnienia ogólnych clemen- ..

. Mw budoWy geo1ogicmej poszczególne·

fiI'lku-. &Ze mapy W· skali 1 : 1 000 000, lJla~eży przeciąć

przynajmniej jednym . ciągłym profilem.

sej-srilicinym,· a w dalszym r07lp02lIlalD.:i.u Ograni-czyć się· tylko do pojooytIlczych sondowań

sej-. smicrzsej-.nychsej-. Brzy takiej m€'to<hie ,pracy .wielkie

struktury pietr'WSliego rzędu(~1lekHzy i syne,.

·kHzy) o powi~łmi ponad· 10000 km- miały

: po jednym. 'sondowaniu sejsmiciJnym na każde

.2500 kml

•· Jest zrozumiałe, że przy badaniach

.. geo-Iogicznych i wyłkonywaniu zdjęć . w skali ..

1 : 200 000 gęstość profili .. sejsmicznyCh należy" .

.. znaetznie zwiędt&zyć, gdyż. jaiko wanmek

'posta-:wiono objęcie· profilami Ioka1nych struktur

o powierzchni 150· - 200 km~.~ Zalecone więc

zostało wykonanie jednego sondażu .sejsm.i(YZ;.:.

nego na każde ·125 kml,oraz ciągłego ·profi:w.:.

·warna

OOszarówo bardziej" złożonej budowie

gedlOgicznej. . '

Nale'Ży zaznaczyć, że stosowanie metod

sej-smiC'1JllYch było ściśie powiąm:ne z· 'i:ą>rzedni­

.ri1d.

wy:ndkami ,zdjęć· aeromagnetycznych i

gra-wimetryCi2lllych, a mianowicie zwrócono

Szc,ze-gólną uWagę na odcinki charakteryzujące się

ujemnymi 'wartościami ·siły clętkości 1 .

głęro-.

'

·552

... kim występowaniem·

utworów

o'

du:rej

pobU ..

. dliwości magnetyc:mej. Poza tym· objętO·· ~ów.;.. .

I • ·riież profi.lami" lwbsondążattli sejsmicznymi

re-. jony' wyklinowyWania się ut~orów

mezozoicz-: nYch. . . .

. Geoel~tryka ,rw

zespole

pos7Ju.kIDwań

.geofi-zycznych była stosowana w.· ilajmniejsz;ym

za-kresie ze wzgL1.ędu na niedostateom.ie jeszcze

Ustalone metody pracy. Wykonywano pionowe

sondowanie elektiyc.zneoIla·. wybranych ele-:. ..

• ' meniach . strukturalnych między Ip06ZJCZegó1ny- .

mi. sondowaniami sejsmicznymi. Dawało tó

do-bre wynikli.

9!la.

charnilrterystyłti.:facji i stopnw.

mineralizacji wód. rpod.z.ierimych przewam.ie

utworów mezozoic2ln)l('h i kenozoiC'ŻlIlyCh. Przy- .

:::zynily się one do rozW:i~ia· niektórych

za-gadnień związanych z' budową stropu utworów

paleozokmych, gdy Występowały ,skały

osado-. we (\ nnhrym osado-. pmewodnictWie elektrycznymosado-.

Badania geologiczne

·pOdczas wyłronywaniamjęcia geologicżnego

Niziny· ZachOdniO-s)1IberyjSkiej dla uls:taJ.enia

budowy geo1ogic2m.ej konieczne było wykona-·

. nie wierceń oporowych opróCz omóWdonego

zespołu prac geofizycznych. Bez profili sięga-.jących podłoża kTystaUmnego ilięmożliwa jest

prawidlOlW'a interpretacja wyników

geofizycz-nych i opra.cowanie stratygrafii, tekt.aniiki oraz·

·dóż '~wców. minera1lnych w·głębokim ~

mach geolog1cm.ych. '

:Prr-zyj~ta' została ŻaSada·' lQk:aIlizacji· wierceń

oporuwych w siatce o . przynajmniej .

200-kHo-metrowych ~tępach;.z tymże w· ,rejonach

ważnych z . punktu :widzenia: geologiJcznego· za- ..

, g~no liczbę otwor6w. W ten sposób jeden

otwór Oporowy przypada pa 40 000 kml

•

Fonie-,\taż obszar Niziny Zachodnio-sylberyjskiej

wy-nosi· .3 400 000 'km2, Więc na. całym oh<ml'I'2le

proje1cluje się załOżenie 85 otWorów oporo-.

~wych.. . . . . . .

W· bi'z€żnych . rejonach nizilIly oraz w części południowej,gdzie·. podłori:e paleozoiczne.

wy-'stępuje· stoSumkowo płytko, .... wiercenia

opo-. rowę (ok. 20o/~ ogólnej Jdc7Jby) mają. po

kilka-set

metrowo Poza. tym pewiIl~ jedn.os1ikn geoIo-·

.. giczne. (ok: 10) zoStały 2Jboo-ane za pomocą kil...;

ku lu.b ikilktmaSltu wierceń Itypu

strukturalne-go, )cl:6rę . rozwiązały stratygmfię, . teIktonikę .

Itd,., a co na iIIlnych . terenach roowiązuje się

o~worami opo~.

W.okresie od 1949 do 1953 1['. Wykonano

oko-ło . 35°/0 wszys1ikichwierceń OporOwych ..

PQnie-, waż kompleksowe badania mają na celu osiąg­

nięcie ściśle dkreśilOlllegożakirani,. ważną .więc

było sprawą ustalenie odpowiedniej ilrolejnOŚći

prac, która określona Wstała \ do porównywal-·

nej jednosl1kJi., jaką jest aIilruszmap.y iW Skali

SCHEMATYCZNA MAPA NIZINY ZACHODNIO-SYBERYJSKIEJ

. - . 1500 _. _ .. p~z.iómice podłata ~aleozaiczneg~

Program

badań. UStal~y

jest

in8tr~ami

i-Jkreślającymi żalkres zdjęć gedlogicm.ych, .

po-miarów geofi!lyczriych, kartowania geomorf<r

logic2lIlego i prowadzenia. obsevwacji

hydro-geOlogiczn:ych. . . .

.. P!race te .opięniją .się ·na:płytUk:ich

i

$"e<Irtiej.

głębOk.aści w'ieroeri.iach !l'ęc2m:ych i maszyno-.

. wYch, szurf~ch i wkopach oraz 4 wierceniach

. oporowych, wytkonanych na ka~ym arlru8zu

Geologi~e ' zdjęcie . kompleksowe' W skali., serię pr8rwie poziomo lmącą, o' nachyleniun:ie , .' l : 1000 000 li 1: 2()0 000 NbJ:irry Zachodhi<>-1!łY- , pl"zeJ.aaczającym 1

o,

li jednOcześnie brak jest '

>eryjskiej8ldada się ź następujących e~emen:- ' , w niej _śladów metamorfizmu. Skały gómych

ów: poziomów są przeważnie sYPkie przy ' średniej

1. Mapa geologiczna ,utworów powie:rre~ ' g~ 1,6 - ,1,7.

VI

db1nej części

Prof":L1IU

,

wyro

(po 2JCljęciru gleby)

w

skali l: 1 000 000 gęstość skał 'W2ll'8S'ta nieprzet"\lVanie i"

osiĄ-i 1: 200 000. ' '

ga

2,3. , . " ,

'. 2. lVIapa geomOrfologiCżn.a

:w

Skali 1:1 000 000 'Dotychczasowe badania objęłyOlbszaxy, 'gdzie

, i 1 : 200 000. ' , utwory mezoooiczne i kenozoic~e

mająk.ilka-3. Map8hydrogeologicŻna warstWy powie!'zch- set metrÓW' grubości, a podłoże ieb lety bliSko

. niowej (orientacyjne p<YLi.omy

do

20-25 m ' powierzclmi. NatOmiast,

w

.

rejonach,' gdzie

głębokości) w skali 1:1 000 000 i 1 : 200 000. miąższość pr:zełm-acza ' 1000 m, po5'L'Il;ki'wania

4 u ... -'-..l1-+.. __ 1__ . ' - ' - : ~'ł,' , ,,' przesunięte ZOOitaly na ~zelata.· W

l'OZIpOZ-• ....~ I:S1.PUiA,UUlJ.li:UU,u WWlt2llCAaMll 'ł"-"""-0Z8,

. ~ W , skali 1 :' 2 500 000 rumiu budowy geologicmej Niziny

Zachodnio-,

r

1 : 500 000. , -sytberyj*iej ważną rolę odgrywają od dll'Włla

5. SchemIrt teMoniczny budOwy podłoża w '' pt'9wad'ZOne . badania na sfałdowanych

.oosza-skali 1: 2 500 000 i 1 : 500000.' , rach jej obrzeżenia. ' . .

'6., Mapy prognoz głóWnych Surovv:ców mine- ,,W ogóm.ym obrazie tektoniczn()...struktural- , '

rąlnych, ,w tym " IlUIIpy hydrochemiczne nym ZarysowUją się obeionie tyl}lko najbardziej

i przekroje przedstawiaj~e Skład i dyna- ogó1rle, jednarilki. , . ' "

, ntikę wód pod:zliemnych. W skali 1:1 000 000 ' Na zachodzie niziny między hereyńskim',

i 1: 200000. , ' , obszarem fałdovrym Uralu a' dolnym:

odcin-:7. Jeden, dwa lub trzy przekroje geologicz- kiem Obu, Irtyszem i Wagajemzna.nych jest,

ne, . w zależności od charakJteru budowy, kilka zapadliSk; , wśród których najwamiejsze,

00szai-u.

,

,

, , '

,

są ~ k?1lllB8otr' '~e .~on7 żdysIl

ok~a-8. Ogóiny przekrój s1ą"atygraficzny. , nym.l gom lB5ow'yml Uloworan11 węg

onosny-,9. Mapy geologicznegO i , geofizycznego roz-, mi' z lokalnymi wypiętrzęniamisbru!ktumlny'::

'poznania. terenu ' w skali 1,; 1 000 000 mi oraz tiumeilskie i kuazmuruńskie

posiada:-'i l: 200 000; " , jące ,słabo' zdyBlokowane i zmetamorfizowane

10 .• , OQjaśnienie do

mrkuSza

maJpy'

geologicznej skały wulkanicme i osadowe permotriasowe

, (o ustalanej objętości). z omakami roponośności.

Pon8d1lo

nnrcSCz

'

"łI1Vrn;eniori"""1..

elementów Od' strony

pOłudniowej

na obszarze

przyle-"Z"~ . . J ~~ :/"-"" gającym do kaledońskiego Masywu

Pół.nOOno-,obowiązkOwych' załączanebyvreją zaJemie· od -kaz8chskiegóz~ pomocą' wierceń wykryte

zo-stopnia zbadania olU~Stępujące mapy w skalach stało 7PpadłiSkó rawikińskie ' z 'osadzonymi \v

,nie większych od 1 : 1000 000 i l : 200 000: nim słabo zdyslokowa!)yiniwapieniami,piętra

L Mapy ,struikturame r6Znych" poziom6w wize. ' '

utworów m.e1;ozoioznycl1 i trzeciorzędó-' " Napołudniowo-wsichodt:lim Qbrzeże~u nizi- ' '

wybh. ' , '. " '.' . ' ;

['I,

y

wprzedłurżeniluob:-zajsańSkiej struktury

,2: Mapy paleogeografic7Jne tycl1Ze poziomów. , ,hercyńskiej majdują się :mpadliska kajnam:iń~

3. ' Mapy cech fizyC2Jllych skał, me'ZJOZOicznych ,' skie i basztańskie z gómOlpBJli:<rz.oic.my.mi, nie

i 1irzeciorzędowYch. ' ' zmetamQrfizowanYmi utworami węgiowymi. '-W ~u do każdego airtkrusza załącza Bardziej ku wachodowi w przedłużeniu ałtaj-sięnie tyIIko materiały przeznaczone do dru':' " sko-6ajańSlde~ g6r0twOll'U kaledońskiego ooż-~u.lecz równie-k cały ma.teąal r~iśrnienny. " ciąga się wielkie,' typu iruźn.ieclciEgO,

zapad1i-. sko kBskie. , . " '

,BUDOWA GEOLOGICZN"A Wyhyte w czasie ,ostatnich badań żaJpadH~

Ska

te <>tóczone ~ą strukturraini wieku

kaledon-W stropie profilu geologicmego NitziJny Za- skiego. Ponieważ ~iają je ubwOry .

pI'Z'e-t"hodnio-sytberyj*iej występuje dkoło 300 m wjiŻnie 'środkowo-paleozoiczne i

gÓI'nopaleo-'mią.ższości poklad utWoróW-, ken~C2lIl,ych. po- miczne, więc N. N. Rostowcew pI:ZYpuszCża, ' ,niżej którego lci;y sename7XYLOiczna o maksY- że

.

powstały, one na Pvekamtbryjskich

masy-ma1nej grubości -miejscami 'Przekraczającej, wach, które we . wczesnym 'Pala:roi.ku były

, ,3500 m. p~ożeni.iiny tworzyzgOdni~ z po- "znaC2Ilie ,wy?szymi.' elementami

struktura1my-'glądami A.D. ~changie1skiego' w.ie1kiele- mi. '

,

ment

geosynklinalny 2Jbudowany zsililie zme- Z' analizy ,danych geofizyrimych -Niziny 'Za- '

. tamorli2JOwanych. 'i 7Xłyslolkowanych skał ,pa"; chodnio - syberyjskiej !WyUl.ika,że podłoże

," le(\Z()icmych'i stamzych od paleozoNw, a po- przedpaileozoiczne .i Ij;>aleozoik są silnie

maJdo-. ~ych ,wie!lokrotm.ymi intruzjami skał wane i ,należy plTlYpusrZJCzać, iż' w ipI'2ySZlości

wyl1.ewnych. " , ' ' zostanie jeszcze odkrytych l\Viele starych

ma-' W pierwszym. etapie badania objęły ulbwory syw,ów, z iSltniejącymt na 'niA::hzapad~ami

memzoi<+n,e 'i kenozoiCm,e~ w ' ktqrych wys:f;ę- zamaalkowanynrl utworami mezozoiCznymi ,d

kę-pują ś~dy gazu i ropy naftowej. Tworzą one nozoicznymL ' ,564 ·

.

W

półudniowej . najlepieJ ·Ś1:a9usnkoWo pozna-. nej części niziny znalerziano., !kilka wielkich,

,pievwszego rz~u str1:4kbur mezozoiCznyM i

Ike-,. nozoicznych. Są

to

synekliza Omska, której

, podłażę leży na głębokości 3400, (Ol ognmiezo-'na od mcbodu ,SJnJtekliZ'ą wagajsk<Hszy'mską

,ą od porudnia , kmnieńską. !Na obydwu

ante-., kId.zach 'Illbwory staropaleozoiJC'llne 'leri;ą zall~e

500 m . od powierzclmi. Anteddizę bmieńSką

'od poJJudma ogranicza, sy.nekliza 'ikTułu~

o nYLciągłośd półnoono~odniej, a,

o

głębo-kości pod10Ż8 1400 m. " '

Cie'kaJWe 'wyniki dały badaalia' na północny

zachód od Masywu !Północilo-lka:r.achskiego, ·

. kt6ty przedłuża' się IW formie antekllizy

wa-·gaj*o-isrlymskiej . Ograrumającej 00 'WSChodu

r.yne!k1izę przYU!I"8I1Ską, której .oś przebiega nie-co na' zachód od

rneki

Toboł.·

. W środkowej'. części 'Nizmy

Zachodru<Hiy-beryjskiej W'ZIdłuż Obu

VI

pohliżu' ujść jej

wie1dtich d~ów wyłk:ryto następujące,

za-,padliSka : rust-ke1Ekie,· flJSt,-t~ie; :ust-waCh.-we i , ust-irlyśie, MórychjK>dłoże 'serii

Osa-dowej leży przewarl:ąie na głę'bok!oścl 3400 m.

, Na za~J;1ódod środkowego odcinka Obu na

międzyrzeczu phU i Iriyszu . istnieje razleg,ły

. Masyw.· Wasiugański wieku '!kaledońSkiego,

który przypuszczalnie Pocięty jest

zapad1isk:a-. mizapad1isk:a-. Na pCJdStawie prac geo.fi~ycznych' przy stO-,SOWmllu rótżm.ych metod· oliLi.cza mę /tu głębo- .

Irość podłoża mezozoikum lIl'a OkOło ,3000 'm; "

'należy się ,jednak: , liczyć 'z występowaniem ,

~ ~~6w., ' '

.

.

•

•

." ~ażalnia 91ira!ł;ygraIiczne · i ' paleogeogra-ficme, a więc-:- 'llliążstl.ość, facja i '1"OZ1mie9fZ:"

'czenia tpOS1JCZególnych !pięter meŻoziOikum i!k~ ,

, ,nozoikum 'wSkazują lIla "istriienie ruchów

aro-

.

g~C'ZJllych

w

.nsżnych. czasach obejmującyćh

oddzlelnee'lementy tekftoniozno~.a[ne

.. niz.iriy: Daje 'to w rezul-m.de skomplikowaną

budowę geologiczną, iPOOn-a.ną . już dOOć dobrze , Od śrocIkowego

merozoik;um.

'

. W- jUrze

obszary

środkowe rpohrdniow~ czę- ,

ki nizlniy oraz rejony Iliad śrąd!k:owym i

dol-nyni Obem, abniżyły $ię i nastą.piła tu

1rcms-~ja mOJ,'9ka., Natomiast l'11lcho.rri

Wypiętrza-" jącym uległy sy1lieklizy: ~a, kułundańska i CZęść' rpl'ZV'I.i;r'alskiej OIl"az, anflelkli'zy . w~ajsko-'

iszymska .i kamieńska, które, twtonyły obszary

denudacji. Z,.:punJktu wtiJdmnia mom:woścl '

, roponośpych w.a2mesą dIWie serie węglonośne:

, Q~ (lias)' i rtiumeńska (dogge!I"). W obydwu

. seriacl1 ~ępują- piaskowCe i 'aleuryty '

za-wierające'ropę naftową, (Kołpaszewo i Lariak).

, Wd-IllIlym natomiast., wyksztal!oeni:u

litologicz-nym, . w faeji, terygenicmo-.m01'9kiej są ubwory

ju.ry dolnej i. środkowej na iklrańou !pÓłnocnym

za-p8dlislka ~ ust ~ jenisejskiego poeiada1ącego

rÓW\niei §lady, ropooośnoki.

, Najwiękma tranSgresja molska rozpoczyna

r.ię IW końcu keIoweju, trwa

P'ze-z

cały malm i , sięga walanżynu. Powstała w tym dkresie

seria tatarska' orae poludińska, składająca. się

z następujący$, ~iQID.ÓW: · ' , '

ba!I"albińsk:i ,- , obejmująćy pi8B7X:Zyste

utwO-ry

keloweju ,(ok. 20 m:) ~ teb:ińSki - najwYż­

szej jtlry i waJ:artżynu w facji

iJas1D-argillto-,wej (ok. 400 m) oraz pialSki rtaa:skie (ok. 200 m).

, , W 'górnej . jui!ze entelkJliza wagajsko-iszymska,

Masyw

Be!rezow9Jd

i Sartyński były wyspami.

Brzegi morża tworzyły 2iachodlnie stoki sj>nekli.,;

~J przyuralski~, rejony l~' na południe

-011 Pet'l"OpawlowB'ka, ante!kliza k8mieńslka ocaz

o1:mar [ei;ący na połudn~e 00 niej, jełk r6wnierl '

część rejoriru C7Jliłymo-jenisej,skiego, który był

lądem; ' " "

'Od walanżynu ;OO Jt.r7JeCiornędu Ibrwa

moore,'

. przy ~ym syStematycznie ~ąża się

wagaj-, sko-iszyttnSka antelkliza j~ i synekiliza

przy-ura:lsik!a. W horetywie, baremie i

przypUszczal-nie apeie

w

po1ludniowej części ni2Jiny; w sy-nęk1me omSkiej i zapadLiSku , u9t~ powstała sel'ia cz~yoh iłów i argilitów z pI"'lierWaJrstwi.end.'8IltId piaskowców zmana

kuja-,lińską (do 600 m). " .

W "~e'

(1.),

~bie, '

cenomanie

i turonie . akUmulowały się' !piaski z obfitym detrytusem

'roś1irmym,

w

!którym sportykasię bursztyn'

(w górnej) i węgiel (w' dolnej :C'Ż.ęŚci). Wydzie- '

łoną je jallro serię ~tmlką, OISiągaijącą ok.

, BOO m mią.2mJości, (r-arpadliSko 'USt-wachskie

i IUsiI;~etskie) ora:z, SyneklirLę omską: , W zachodniej ,części. niziny Skł8d serii

po-kumkiej zmienia się., ,Wyatępują tu

oSady

pi-~to-ilaste z powyżej ~eri:ącym'

pooio-mem cthanty-mansijSkim allbui cenomanu

oraz uW3lb:dtim -.:.. dolnego turonu. Są to'

prze-wllŻlnie iły ~ morską :fanmą. Maksymaikla miąż­ szość utworów śro<:Jkowej kredy· w zapQdl~

.1,ISt-iriyskim wynooi900 m. ,

W dolnym turonie miała miejsce' wielka

tr~l!llSgI'esj~ morska obejmujl.ł.ca,. międży inny-mI syneJklttę omską, . zapadlislro ust-wachskie UlSt-tym8kie, i

sąsiednie 4"ejony: Osady jej

' wy~ &zielono j-alko se,rię' kuźniecką, (ok:. ,60 m) .

Zasięg. tr.ansgrasji w,, koniaku; 'a następnie

w S!łIiltonie, i kampanie znacznie ~, się

We 'wazystkich lkiElM.ll)!kach niziny, i· zajmuje,

m.in. zapadliSko ust-ketBkie. · .', ' ,.

TrainSgreSja ta , dała na oooz8Ll'8Ch 'antekliz

.. (:np; !katnrieńSkiej iPiElS"lX2YSte osady glaukoniro-'

we ztw.serll berezowSk'iej '(ok. 250 m).

" W, mas.1lrychcie morze, przes~a się, kluza-' chodoWi. w stronę Ura!1u, natomiaSt. na WSC~ , dzi.ę nizilny zaparllldto ust~ebskie staje się ilą­ demo W tyn'l. 'CZIaSi,e !pOWStają S'la'e, iły

marg1i-~te serii gankińSkiej Q miąrl.szości pr:r.e*ażriie

kń4lkadziesiąt m~, at}r11lto nnejscami (sy-'

ne'kliza am$ka) O$'.i,ąga 200 m.

W danie, paleocenie i eocenie morze pokry- '

w~10 nieco większe , dbszary W sąsiedztwie·

Uralu w 'Ilt.Wgaju;a .na~hodrzie w zapadliSku

ust-keb:dtim. Spągowe osady z

tego.

ok!resu ~.

piaski i iły, . a. miejscani.i

opokli

i diatomity nazwano . serią .m.akuwyńSką ... ' MiążSzość. jej

wynosi. od 150 {arrteHdiza wagajSko-iszymska)

do 350 m (2JaIPBdlisko rust-if'ty-skie i synekliza .

omska).

· : W . końcu oligóOOnu' w . ,basenie morSkun o

mniejszym już .zasięgu <Eadzily się

LSrl8rozieIQIl-.kawe . iły z ld.k8mymi soczewkami węgli bru":

' ..• naJtnych . . powyższa· seria .:utworów .wydzielona

jako seria taJwdińSka ma od 50izaJ(ladlisko.

ust-.J:rtyskie) do 300 m (synekJ.riza 0lllSka). Neogen. tworzą już utwory lądowe, a .

miano-wicie pii:ddi. ir~e z ił.ama.

i

,z Q7Ję'Stymi

p~'żewarstwieniami . w-ęgI1a brunatnego. Jest to

miocęn .i plfucen, a mią7Brość ich2lm,ierua się

. od . ki1)ru metrów · (synekliza przyUlI'~) do

300 m (Synekli'Z8 ~ i lrułIllridańSka).

'.' Budowa gIE!Ologictma

Ntzmy

~h6drid~

l'yjSkie'j. ~je, że istniały 1iu warun'ki

sprzy-· jająroe tworzeniu sięzl6ż gazu ~. ropy naDtowej.

. Duże wypiętrzenia, jaIk: antekliza

wagaj~o--iszy.mska. Masyw BeTez.D'WSld t

Meksandrow-: ski itd. przyczyhlly się do utworzenia lila. ich

· stOkach w jwtze. i częściowo w

d6mej

kredzie

'gr1l-bej serii Idtał osadowych" Jak wiadomo;. ta-kie warunki gedlOgiozirie są szCzególnie dogod;"

ne dla powiStani:a złóż gazu i ropy naftowej,

gdyż pmypuszarenia

te

ipOiJwierozily badania ctlęści Masywu -Berezows~ego, gdzie osiągnię- .

. to w wierceniach dliCZ:!! wytbuchy gazu.

. BardzO ważnym ~ :faktem jest ~ierdzenie

przec,:hodzenia jurajslcich ' i . 'kredowych

-utwO-r<YW

węglowYch przez 'I'6żne facje' przejściowe

vi osady . morSkie. Serie tego' typu w innych

rejonach są przeważnie roponośne.

Potwier-dziło

to

rpojaJWienie się ropoillOśnych skałju­

rajSkich w KolipaszeWie, Larialku i Uwade.

Roponośne ----: gazonośne są również 5~O' · rozprzestrzenione ciemnoszare osady ilaste

po-zimnu tebińskiego j chanty-~ijskiegQ,

w

których znaleziono argi!lity . przesycone ropą

· (Uwat). . .

Na . N12'li.rue 'Z8lCh:oldtt1io-syberyjskiejZbstałv.

stwiero7JOne cztery. typy lOkalnych wypiętrzeń.

:

PierWsze .

to typoweanJtytkJJn~lńefałdy o

-pochyleniu skrzydeł 3~0, miejscami odcię­

te uskokami. ·,

Tego

typu fałdy obejmują

wszvstłtie· wall'SbwY pionowego profilu i

znane

są dotychczas tylko

w

pobliżu :Uralu .i

grzbie-tu~.

.

· Drugie....:,· są to drobne i strome fałdy z

upa-dem skrzydeł

·

30 -

500

wygasające' w spąg1U' oraz stropie promu (dysrr~je

malo-atłym-skie). .

· "r.rtzeci - stanowią d~,łagodne sbruktul'y

· platformowe, wygalSlrjące z głębok()Ścią.

Z .' tych tI'zeeh' . ty,p6w. 9trukfiur:. ri'ajbardziej pozytywne. perspektywy występowania .. ropy

·556

· i ~u reprEmmibuje tylJko trzeci typ; a idx> {yl,;. .'

,ko dla !pÓłnocnej części niziny, gdzie mool!i.we

jest występOwanie gazu i ropy naftowej.

w

wan;twach gÓl'nokredowych.

Jako ciwarty typ 'struktur ~enia się

lo-kalne,' zagrzebane podniemenia, charalktery~U:­

jąlCe ~~wyniesier;l.iami podłoża

paloozoiczne-go i o brachyantY'kibirul1!nej ,budowie'lllłrworów: '. m~icznycll i' kenozoicmych; wyStępujących

·

w

łeh stroPie. . . . . ' . .

Tal

typ

struktur .~tawia się j·ako głów­

ny obie'kt ipOBzukiwań ~óż ' ga'2J\li ropy na:Ęto-·

.. wej. GaZowe złooe ;berez.owskie wiąże się z

ta-kim właśnie ty1pem struktur. ' . .

Ro~ane' dotychczas : strukt~i"Y . rri~a

podrzielić na killka podtypów, !l"Ó'ŻJniących się wiekiem i ·,genezą. Tak llIp. struIk1ru:ra an·

telkli-· zy k8mdenskiej :formowRła się . jeszcze

w

neo-.·

genie, 'a

Wiek

an.t.ełdizy wagaljslro-iszyri1skiej"

jest g6nwkred.owy. ' . .' . ' .

. W utworach mezozOicznych Niziny

Zachod:-nio-sylberyjSilciej mciiJUrwe są dwa typy złÓŻ

ga-zu i ropy. naftowej, a mianoWicie:

l}

~a

stokach

l~a!linych ~iesień strti.krtJu~

<ralnych, . ' . '. . .

2)w utworach wykliriow:ujący~h się

na

sto-o

kach wzniesień. podłoża. . . . .

. ·Najharoziej sprnyjającymi' wa1'1l.Ilkami dla

powsmwania gazu i ropy naftowej; a także'

najdogodrriejszymi irole'ktoramisą skały.

mew-zoicżne.W !profi.lu geologicznym Niziny Za,..

chodnio-syberyjskiej obolk grubej serii iłów;

stosnmlkowo . często sootytk·a się skały piJasriczys.;.

te o du~j porowatości. .

Pożyty'wną. Ocenę

pe.rSpekJtyw

gazowych.

i rapnyro potwierdzają rÓIW1Ilież warunki hy-...

drogeo1.ogictlne. Nizina ,Za,chodnio-syberyjSka

jest ogromnym basenemarlezyjski m o dutym ciśm.en.iru wód i o bardz.ó dużej ~jnoścl -pra":' wie wszysiikich zbadanych:porziomów i warstw

utworów . mezozoicznych i ' trzeciOl'2ędowych.

Na ogromnej 'przestrzeni. od Kn.irz:niecoWa

i Berezawa na'. zach~e

odo

KołpaszeWa na'

W\Schod.zie. oraiz· do Barablńska iOmS'lm' na iPO-·

łudJniru

-w

utworach mewzdic:mych znale- .

ziono .

wodY

tetmalne '-(do 120°), zawierające

.j~ brom i zwiąoo n8ftenQW'e. Sa one poza tym .

nasycone gazami palnYmi. W ich' sklad1zie

. rzadko występuje metan. Cię'Żllde węglowodo.,.

ry

vi ilości 015 - l,oollt pojawia.ją się w naj ...

bardziej . północnych. odWiertach.

. N a . podstawie oznacozeń'

hydrogeologiczno-chemicznych, prawie cała ruzina IZ rWyjąllki~

Stepu ,. Kułurndańskiego . i· SrI;epu BarrabińSkiego

oraz tejooów .!prZylegających . do· Uralu i

Ka-zachstanu !pOSiada dużo dalIlY1Ch' rwSkaa:ujących

na 'rnożlilwości złM: gruzu

f

!l'opynaftowej. Zadmńa stojące obeonie przed'

hydrogeolo-gami polegają na wyd2iieleniuz ·tego ogrom- ..

negoterytoriuin -rejonu. o największych

per...,