Hanna Czeczot, Weronika Domańska-Leśniak
CHARAKTERYSTYKA SUPLEMENTÓW KREATYNOWYCH DOSTĘPNYCH NA RYNKU POLSKIM
Katedra i Zakład Biochemii, Wydział Lekarski Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik: prof. dr hab. M. Struga
Celem pracy była charakterystyka stosowanych w sporcie suplementów kre-atynowych dostępnych na rynku polskim. Badaniem objęto łącznie 131 suplemen-tów, w składzie, których była kreatyna. Analiza uwzględnia nazwę producenta, rodzaj preparatu (jedno-wieloskładnikowy), postać farmaceutyczną i zastoso-waną formę chemiczną kreatyny. Największa liczba suplementów kreatynowych w Polsce oferowana była przez firmy Olimp Sport Nutrition i TrecNutrition. Naj-częściej stosowaną formą, występującą w jedno- wieloskładnikowych suplemen-tach kreatynowych był monohydrat kreatyny, drugą jabłczan trójkreatyny. Hasła kluczowe: kreatyna, suplementy, sport.
Key words: creatine, dietary supplements, sport.
Kreatyna jest jednym z najbardziej intensywnie badanych suplementów diety do-stępnych w sporcie. Wpływ kreatyny na fizjologię mięśni i wydolność wysiłkową, oceniany był w bardzo wielu pracach naukowych. W licznych badaniach udokumen-towany został pozytywny wpływ doustnej suplementacji na poprawę wyników spor-towych, zwiększanie wytrzymałości i masy mięśniowej. Kreatyna stanowi podstawo-wy nośnik energii w komórce mięśniowej, a jej ufosforylowana forma magazynuje bogato energetyczne reszty kwasu fosforowego, które następnie przekazywane są do skurczów mięśni oraz syntezy białek mięśniowych (1-6). Centralny Ośrodek Medy-cyny Sportowej i Komisji Medycznej Polskiego Komitetu Olimpijskiego opublikował rekomendacje dla polskich związków sportowych odnośnie stosowania suplementów diety i żywności funkcjonalnej w sporcie. Kreatyna przypisana została w nim do gru-py A, czyli substancji rekomendowanych, których korzystny wpływ na zdolność do wysiłku fizycznego potwierdzony został rzetelnymi badaniami naukowymi (7).
Celem pracy była charakterystyka stosowanych w sporcie suplementów kre-atynowych, dostępnych na rynku polskim, ze względu na: oferowane suplementy kreatynowe przez poszczególnych producentów, udział preparatów jedno- i wielo-składnikowych, postać farmaceutyczną, w jakiej występuje dany preparat oraz za-stosowaną formę chemiczną kreatyny.
MATERIAŁ I METODY
Badanie zostało przeprowadzone w okresie od października 2018 r. do kwiet-nia 2019 r. Dane zbierano na podstawie informacji dostępnych w ofercie sklepów internetowych: BCAA.pl, Testosterone.pl, Pronutrition.pl i innych oraz informacji zawartych na ulotkach i opakowaniach z punktów oferujących suplementy kreaty-nowe na terenie Warszawy.
Analizą objęto 131 celowo wybranych suplementów kreatynowych dostępnych w Polsce, zawierających w swoim składzie kreatynę.
Do badań włączono tylko suplementy dostępne w bieżącej sprzedaży i zawierające informacje o zawartości kreatyny w danym preparacie i z podaniem ceny. Badania zostały przeprowadzone metodą obserwacyjną w oparciu o arkusze obserwacji. Użytą techniką badawczą było przeprowadzenie analizy rynku i sporządzenie charaktery-styki dostępnych na rynku polskim suplementów zawierających w składzie kreatynę.
Szczegółowa charakterystyka uwzględniała informacje takie jak: nazwę produ-centa, rodzaj preparatu (jedno-wieloskładnikowy), postać farmaceutyczną, zastoso-waną formę chemiczną kreatyny.
Do opracowania uzyskanych wyników użyto programu MS Office Excel 2010. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Charakterystyce poddano 131 suplementów kreatyny, dostępnych w okresie od października 2018 r. do kwietnia 2019 r. na rynku Polskim.
Tabela 1. Liczba suplementów kreatynowych dostępnych Polsce wg oferty producentów. Table 1. The number of creatine supplements available to Poland according to the producers’ offer.
Nazwa producenta Liczba suplementów
Olimp Sport Nutrition, Trec Nutrition 12
Amix, Formotiva 8
BioTech USA 7
Activelab, Fitness Authourity 6
Gen Lab, Hi Tec, Ostro Vit, Real Pharm, Scitec Nutrition 4 100% LABS, Amarok Nutrition, BELTOR, FitMax, Muscle Care 3 DNA SUPPS, FireSnake Nutrition, Fit Whey, Inkospor, Megabol, Mex
Nutrition, Testosterone.pl, Vitalmax 2
4+ Nutrition, 7Nutrition, ALE, ALL American EFX, Apollos Hegemony, Big Zone, Biogenix, BSN, CONTROLLED LABS, Eccono Nutrition, Iron Horse Series, Mr. Big, Multipower, Muscle Pharm, Now Sports, OLIMP LABS, Pro Nutrition, PVL Mutant, Redconi, Results Nutrition, RX Gold
1
Największa liczba suplementów kreatynowych w Polsce oferowana była przez firmy Olimp Sport Nutrition (n-12) i TrecNutrition (n-12). Do producentów
posiada-jących znaczny udział w rynku suplementów kreatynowych zaliczyć można jeszcze: Amix (n-8), Formotiva (n-8), BiotechUSA (n-7), Activelab (n-6) i Fitness Authority (n-6). Duża grupa producentów (21 firm) miała w swojej ofercie tylko jeden rodzaj suplementów zawierających kreatynę. Liczbę suplementów, dostępnych w ofercie określonych producentów przedstawia tab. 1.
Suplementy zawierające w swoim składzie wyłącznie kreatynę, niezależnie od zastosowanej formy kreatyny zaliczono do grupy suplementów jednoskładniko-wych. Te natomiast, do których dodano inne składniki dodatkowe, mające na celu wzmocnienie działania kreatyny, bądź osiągnięcie innych dodatkowych efektów fizjologicznych, zaliczono do grupy suplementów wieloskładnikowych. Z dostęp-nych w Polsce suplementów kreatyny, preparaty jednoskładnikowe stanowiły mniej niż połowę (49%), natomiast reszta (51%) to suplementy wieloskładnikowe (ryc. 1).
Ryc. 1. Udział preparatów jedno- i wieloskładnikowych wśród suplementów kreatynowych. Fig 1. Participation of single and multi- component preparations among creatine supplements.
Analiza postaci farmaceutycznych, w jakich występowały suplementy keratyno-we wykazała, że zdecydowanie najwięcej, bo aż 69% stanowiły preparaty w formie proszku, 21% w formie kapsułek, 9% w formie tabletek i tylko 1 preparat w postaci proszku musującego (ryc. 2).
Ryc. 2. Suplementy kreatynowe podzielone ze względu na postać farmaceutyczną.
Fig. 2. Creatine supplements divided by pharmaceutical form.
51% jednoskładnikowe wieloskładnikowe Suplementy 100% 80% 60% 40% 20% 0% Udział 49%
proszek kapsułki tabletki proszek musujący Postać farmaceutyczna 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 21% 9% 1% 69% Liczba suplementów
Jednoskładnikowe suplementy kreatyny, występowały przede wszystkim jako proszek (n-37), następnie kapsułki (n-19) i tabletki (n-11). Również wśród wie-loskładnikowych suplementów najwięcej występowało w postaci proszku (n-54), 8 miało formę tabletek i 1 preparat kapsułek (ryc. 3 i 4).
Ryc. 3. Postać farmaceutyczna jednoskładnikowych suplementów kreatynowych. Fig. 3. Pharmaceutical form of one-component creatine supplements.
Ryc. 4. Postać farmaceutyczna wieloskładnikowych suplementów kreatynowych.
Fig. 4. Pharmaceutical form of multi-component creatine supplements.
Zarówno wśród suplementów w formie proszku, jak i tych w formie kapsułek czy tabletek, producenci wykorzystywali różne formy chemiczne kreatyny lub po-łączenia kilku form.
Najczęściej stosowaną formą chemiczną, występującą aż w 31% suplementów był monohydrat kreatyny, drugą pod względem popularności formą był jabłczan trójkreatyny (17%). Inne dość często występujące w suplementach formy to chloro-wodorek kreatyny (10%), cytrynian kreatyny (8%) i Kre-alkalyn® (6%). Pozostałe mniej powszechne, choć występujące w więcej niż 3% suplementów formy to: alfa--ketoglutaran kreatyny (4%), ester etylowy kreatyny (4%), chelat magnezowy
proszek kapsułki tabletki Forma farmaceutyczna 60 50 40 30 20 10 0 54 8 1 Liczba suplementów 40 35 30 25 20 15 10 5 0
proszek kapsułki tabletki Forma farmaceutyczna
Liczba suplementów
37
19
atyny (4%) i mikronizowany monohydrat kreatyny (4%). Udział wszystkich form kreatyny przedstawiono na ryc. 5.
Fosforan Kreatyny 1% Kreatyna bezwodna 1% Jabłczan dwukreatyny 1% Glukonian kreatyny 2% Orotan kreatyny 2% Pirogronian kreatyny 2% Chlorowodorek estru etylowego kreatyny 3% Mikronizowany monohydrat kreatyny 4% Chelat magnezowy kreatyny 4% Ester etylowy kreatyny
4% Alfa-ketoglutaran kreatyny 4% Kre-Alkalyn® 6% Cytrynian kreatyny 8% Chlorowodorek kreatyny 10% Jabłczan trójkreatyny 17% Monohydrat kreatyny 31%
Ryc. 5. Udział poszczególnych form chemicznych kreatyny w suplementach. Fig. 5. Participation of individual chemical forms of creatine in supplements.
Wśród suplementów kreatynowych wyróżniono suplementy zawierające w swoim składzie jedną formę chemiczną kreatyny oraz takie, które łączyły kil-ka form. Wśród suplementów zawierających jedną formę kreatyny, zdecydowaną większość stanowił monohydrat kreatyny, występujący w 55 suplementach. Dużą popularnością odznaczał się także jabłczan trójkreatyny (21 suplementów), ale także Kre-Alkalyn®, chlorowodorek kreatyny i mikronizowany monohydrat kreatyny. Do grupy pozostałych suplementów należało 6 form chemicznych kreatyny, z których każda pojawiła się tylko w jednym suplemencie. Były to: chelat magnezowy kre-atyny, chlorowodorek estru etylowego krekre-atyny, ester etylowy krekre-atyny, fosforan kreatyny, kreatyna bezwodna i orotan kreatyny (ryc. 6).
Monohydrat kreatyny jest najszerzej przebadaną formą kreatyny i najskutecz-niejszym ergogenicznym suplementem diety stosowaną przez sportowców z zamia-rem zwiększenia zdolności do ćwiczeń o wysokiej intensywności (8, 9).
Ryc. 6. Suplementy zawierające jedną formę chemiczną kreatyny. Fig. 6. Supplements containing one chemical form of creatine.
Suplementy zawierające w swoim składzie więcej niż jedną formę chemiczną kreatyny, stanowiły bardzo różnorodną grupę. Producenci wykazywali się dużą in-nowacyjnością, proponując w większości preparatów, niepowtarzające się na rynku mieszanki. Największą grupą zawierającą ten sam zestaw form chemicznych, były zaledwie 4 suplementy wykorzystujące: chlorowodorek kreatyny, cytrynian kreaty-ny i jabłczan trójkreatykreaty-ny. W 3 suplementach powtórzyły się formy takie jak: mo-nohydrat kreatyny, chlorowodorek kreatyny oraz jabłczan trójkreatyny (ryc. 7).
Ryc. 7. Suplementy kreatynowe zawierające w swoim składzie kilka form chemicznych kreatyny. Fig. 7. Creatine supplements containing several chemical forms of creatin.
55 21 6 5 4 1 0 10 20 30 40 50 60 Liczba suplementów Monohydrat kreatyny Jabłczan trójkreatyny Kre-Alkalyn® Chlorowodorek kreatyny Mikronizowany monohydrat kreatyny Pozostałe Forma chemiczna 2 2 2 3 4 21 Chlorowodorek kreatyny Cytrynian kreatyny Jabłczan trójkreatyny Monohydrat kreatyny Chlorowodorek kreatyny Jabłczan trójkreatyny Monohydrat kreatyny Jabłczan trójkreatyny Ester etylowy kreatyny Monohydrat kreatyny Mikronizowany monohydrat kreatyny Monohydrat kreatyny Orotan kreatyny Chorowodorek kreatyny Cytrynian kreatyny Jabłczan trójkreatyny Kre-Alkalyn® Alfa-ketoglutaran kreatyny Glutanian kreatyny Ester etylowy kreatyny Inne
Formy chemiczne kreatyny 25 20 15 10 5 0 Liczba suplementów
Analizie poddano suplementy jedno- i wieloskładnikowe pod względem użytej formy kreatyny. Wyniki nie wskazały szczególnych różnic między tymi dwoma gru-pami. W obydwu grupach przeważał monohydrat kreatyny (29% i 33%), a drugim miejscu był jabłczan trójkreatyny (21% i 15%). Reszta form rozkładała się dość równomiernie między suplementami. Procentowy udział wszystkich występujących form chemicznych kreatyny w jedno- i wieloskładnikowych suplementach przed- stawiono na ryc. 8 i 9.
Ryc. 8. Formy chemiczne kreatyny w suplementach jednoskładnikowych.
Fig. 8. Creatine chemical forms in one-component supplements.
Ryc. 9. Formy chemiczne kreatyny w suplementach wieloskładnikowych.
Fig. 9. Creatine chemical forms in multi-component supplements. Monohydrat kreatyny 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Udział w % Kreatyna bezwodna Pirogronian kreatyny Fosforan kreatyny Chlorowodorek estru... Orotan kreatyny Mikronizowany monohydrat... Chelat magnezowy kreatyny Glukonian kreatyny Ester etylowy kreatyny Alfa-ketoglutaran kreatyny Cytrynian kreatyny Kre-Alkalyn ® Chlorowodorek kreatyny Jabłczan trójkreatyny Forma chemiczna 29% 21% 10% 8% 7% 4% 4% 4% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 1% Monohydrat kreatyny 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Udział w % Orotan kreatyny Kreatyna bezwodna Jabłczan dwukreatyny Pirogronian kreatyny Chlorowodorek estru etylowego... Mikronizowany monohydrat... Ester etylowy kreatyny Chelat magnezowy kreatyny Alfa-ketoglutaran kreatyny Kre-Alkalyn ® Cytrynian kreatyny Chlorowodorek kreatyny Jabłczan trójkreatyny Forma chemiczna 33% 15% 10% 8% 5% 4% 4% 4% 4% 4% 3% 2% 1% 1%
Dostarczanie kreatyny z dietą jest możliwe, jej najlepszym źródłem jest czerwo-ne mięso. Jednak w sytuacji zwiększoczerwo-nego na nią zapotrzebowania, pozyskiwanie kreatyny z suplementów jest w pełni uzasadnione, bezpieczne i skuteczne. Suple-mentacja szczególnie korzystna jest w przypadku sportowców uprawiających takie dyscypliny jak: kulturystyka, biegi krótkodystansowe, sporty walki, wioślarstwo czy inne zależne głównie od systemu kreatyna-fosfokreatyna.
Z uwagi na ogromną konkurencję na rynku suplementów kreatynowych dla spor-towców, producenci poszukują coraz to nowszych form chemicznych kreatyny, które potencjalnie mogłyby wywoływać jeszcze lepsze i szybsze efekty w postaci wzrostu siły i masy mięśniowej niż monohydrat, lub pozbawione byłyby niekorzystnej jego cechy, jaką jest wzrost retencji wody w organizmie. Sole, estry lub inne połączenia kreatyny z dodatkowymi cząsteczkami, powodują zmniejszenie zawartości samej kreatyny w produkcie. W świetle braku dowodów naukowych o wyższości takich połączeń nad monohydratem, stosowanie tego typu suplementów może okazać się mało efektywne a dodatkowo kosztowniejsze. (8, 10-12).
PODSUMOWANIE
W Polsce rynek suplementów kreatynowych dostępnych dla sportowców jest bardzo rozwinięty. Bogata oferta produktów umożliwia sportowcom wybór suplementu dosto-sowanego do ich potrzeb treningowych, preferencji co do postać farmaceutycznej, formy chemicznej kreatyny czy jej ilości w preparacie. Kupujący muszą jednak zwracać dużą uwagę na informacje zawarte na etykietach, zwłaszcza w zakresie formy chemicznej kreatyny i zawartości kreatyny w rekomendowanej przez producenta dawce. W świetle aktualnego stanu wiedzy monohydrat kreatyny jest najskuteczniejszym ergogenicznym suplementem do stosowania przez sportowców w celu zwiększenia zdolności do ćwi-czeń o wysokiej intensywności. Niewłaściwy dobór preparatu może, więc spowodować, że suplementacja przynosić będzie znikome efekty, a powodem takiej sytuacji będzie niewłaściwa forma farmaceutyczna czy chemiczna lub zbyt mała dawka kreatyny.
H . C z e c z o t , W. D o m a ń s k a - L e ś n i a k
CHARACTERISTICS OF CREATINE SUPPLEMENTS AVAILABLE ON THE POLISH MARKET
S u m m a r y
Introduction. Creatine, thanks to its widely documented action, is one of the most commonly used anabolic supplements in sport. The use of creatine is most often associated with an increase in strength, muscle mass and body weight.
Aim of the study. The aim of the study was to characterize creatine supplements used in sport, avail-able on the Polish market.
Material and methods. The survey was conducted in the period from October 2018 to April 2019. The data was collected on the basis of information available in the offer of online stores: BCAA.pl,
Tes-tosterone.pl, Pronutrition.pl and others as well as information contained on leaflets and packaging from points offering creatine supplements in Warsaw. The analysis covered 131 creatine supplements available in Poland, containing creatine in their composition, taking into account the commercial offer of individual producers, the share of mono- and multi- components preparations, the pharmaceutical form in which the given preparation occurs and the chemical form of creatine used.
Results and Conclusions. In the period from 10/2018 to 04/2019 there were 131 supplements on the Polish market (64 single-component preparations and 67 multi-component preparations). containing creatine. The largest number of creatine supplements in Poland was offered by Olimp Sport Nutrition and TrecNutrition. Most single and multi-component creatine supplements were in the form of powder (69%) and capsule (21%).The most commonly used chemical form in creatine supplements was creatine mono-hydrate (31%), followed by tricreatine malate (17%). Quite often creatine hydrochloride (10%), creatine citrate (8%) and Kre-alkalyn® (6%) were also found in creatine supplements.
PIŚMIENNICTWO
1. Kreider R.B.: Effects of creatine supplementation on performance and training adaptations. Mol Cell Biochem., 2003, 244; (1-2), 89-94. – 2. Szewczyk P., Poniewierka E.: Kreatyna - zastosowanie w sporcie i medycynie. Piel. Zdr. Publ., 2015, 5/4; 409-416. – 3. Tarnopolsky M.: Caffeine and creatine use in sport. Ann. Nutr.Metab., 2010; 57( 2):1–8. – 4. Cooper R., Naclerio F., Allgrove J., Jimenez A.: Creatine sup-plementation with specific view to exercise/sports performance: an update. J. Int. Soc. Sports Nutr., 2012: 9(3): 1-11. – 5. Andres S., Ziegenhage R., Trefflich I. i współpr.: Creatine and creatine forms intended for
sports nutrition. Mol Nutr Food Res. 2017; 61(6): 1-18. – 6. Candow D.G. , Zello G.A., Ling B. i współpr.:
Comparison of creatine supplementation before versus after supervised resistance training in healthy older adults. Res Sports Med., 2014; 22(1): 61-74. – 7. Krysztofiak H. i współpr.: Wspólne Stanowisko Cen-tralnego Ośrodka Medycyny Sportowej i Komisji Medycznej Polskiego Komitetu Olimpijskiego: Sto-sowanie suplementów diety i żywności funkcjonalnej w sporcie. Rekomendacje dla polskich związków sportowych. Warszawa 2012. – 8. Kreider R.B., Kalman D.S., Antonio J . i współpr.:International Society
of Sports Nutrition position stand: safety and efficacy of creatine supplementation in exercise, sport, and medicine. J. Int. Soc. Sports Nutr., 2017; 14: 8, 1-18. – 9. Antonio J., Ciccone V.: The effects of pre versus
post workout supplementation of creatine monohydrate on body composition and strength, J. Int. Soc. Sports Nutr., 2013;10(1):36, 1-8. – 10. Nastaj M.: Wpływ suplementacji monohydratem kreatyny diety mężczyzn uprawiających sporty siłowe. Bromat. Chem. Toksykol., 2012; 45(3): 936-942.
11. Frączek B., Grzelak A.: Suplementacja kreatyną w grupie młodych mężczyzn podejmujących rekreacyjnie trening siłowy. Probl. Hig. Epidemiol., 2012; 93(1): 425-431. – 12. Hall M., Troijan T.H.: Creatine supplementation. Curr. Sports Med. Rep. , 2013; 12(4): 240-244.
