Znaczenie przejrzystości w polityce fiskalnej

(1)

(2)

Radosław Piwowarski

ZNACZENIE PRZEJRZYSTOŚCI

W POLITYCE FISKALNEJ

(3)

RECENZENT Barbara Błaszczyk

REDAKTOR WYDAWNICTWA UŁ Ewa Siwińska ŁAMANIE Agnieszka Buszewska KOREKTOR Bogusława Kwiatkowska PROJEKT OKŁADKI Barbara Grzejszczak

ISBN 978-83-7525-656-7

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 Wydanie I. Nakład 120 egz. Ark. druk. 12,0

Zam. 4985/2012. Cena zł 28,– + VAT Druk: ESUS Tomasz Przybylak 62-064 Plewiska, ul. Południowa 54

Kup wersję papierową.

Kup wersję elektroniczną.

(4)

spis treści

Wstęp�� 7 rozdział i – Przejrzysta polityka fiskalna �� 13

Wprowadzenie�� 13 1�Definicjeorazcharakterystykiprzejrzystejpolitykifiskalnej�� 13 2�Standardyorganizacjimiędzynarodowych�� 18 2�1�OECD–Najlepsze praktyki przejrzystości budżetu�� 20 2�2�MFW–Kodeks przejrzystości polityki fiskalnej��21 2�3�Zakrespojęciaprzejrzystości�� 24 3�Definicjaprzejrzystościpolitykifiskalnej�� 26 4�Obszaryoddziaływaniaideterminantyprzejrzystościpolitykifiskalnej�� 27 4�1�Długpubliczny,deficytbudżetowyorazwydatkisektorapublicznego�� 27 4�2�Podatki��31 4�3�Informacja�� 32 4�4�Czynnikispołeczneipolityczne�� 35 5�Podsumowanie�� 37

rozdział ii – Modelowanie wpływu przejrzystości w polityce fiskalnej�� 39

Wprowadzenie�� 39 1� Podstawowetwierdzeniastosowanewmodelachteoriiekonomiipolityki�� 40 1�1�Rodzajegłosowania:reguławiększościowegogłosowaniaiteoriamedianowego wyborcy�� 42 1�2�Instytucje–modelagencji,głosowanieprobabilistyczne�� 46 2�Dwuokresowymodeluwzględniającyumiejętnościikarierępolityka�� 47 3�Modelewpływuprzejrzystościnapoziomakumulacjideficytubudżetowegoidługu publicznego��51 3�1�Wpływprzejrzystościnawielkośćdeficytubudżetowego–modelM�Shi iJ�Svenssona�� 52 3�2�Wpływprzejrzystościnawielkośćdługupublicznego–modelJ�E�Alta iD�D�Lassena�� 57 4� Podsumowanie�� 64

rozdział iii – narzędzia przejrzystej polityki fiskalnej�� 65

Wprowadzenie�� 65 1�Teoretyczneźródłapolitykiopartejnaregułach�� 66 1�1�Regułyfiskalne�� 67

RECENZENT Barbara Błaszczyk

REDAKTOR WYDAWNICTWA UŁ Ewa Siwińska ŁAMANIE Agnieszka Buszewska KOREKTOR Bogusława Kwiatkowska PROJEKT OKŁADKI Barbara Grzejszczak

ISBN 978-83-7525-656-7

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 90-131 Łódź, ul. Lindleya 8 Wydanie I. Nakład 120 egz. Ark. druk. 12,0

Zam. 4985/2012. Cena zł 28,– + VAT Druk: ESUS Tomasz Przybylak 62-064 Plewiska, ul. Południowa 54

(5)

4

1�2�Kryteriawyboru�� 70 2�Nowezarządzaniepubliczne�� 73 2�1�Charakterystyczneidee,obszaryisposobyanalizy�� 74 2�2�Politycyaadministracjapubliczna�� 75 2�3�Odpowiedzialnośćwsektorzepublicznym�� 78 2�4�Zlecaniezadańfirmomzewnętrznym�� 82 2�5�Krytykanowegozarządzaniapublicznego�� 83 3�Budżetowanieiksięgowość�� 84 3�1�Budżetzadaniowy�� 88 3�2�Memoriałoweikasowestandardyrachunkowości�� 89 4�Podsumowanie��91

rozdział iV – Międzynarodowe przykłady przejrzystej polityki fiskalnej – rozwiązania praktyczne�� 93 Wprowadzenie�� 93 1�NowaZelandia�� 93 1�1�Zarządzaniesektorempublicznym–podstawyprawne�� 97 1�2�Ustawaoodpowiedzialnościfiskalnej�� 98 1�3�Strukturaadministracyjnapaństwa–celeizadania�� 100 1�3�1�Ustrójpolityczny–najważniejszepodmioty�� 100 1�3�2�Ministrowie–zadania,cele,narzędzia�� 102 1�3�3�Sposóbfunkcjonowaniasystemu–ustaleniecelówizadańposzczególnych podmiotów�� 103 1�3�4�Procesbudżetowy�� 104 1�4�Odpowiedzialnośćpodmiotów�� 106 2�WielkaBrytania�� 108 2�1�Ramyinstytucjonalneprowadzonejpolitykifiskalnej�� 108 2�2�Regułyfiskalne�� 110 2�2�1�Złotareguła��111 2�2�2�Regułazrównoważonychinwestycji�� 112 2�3�Kodeksstabilnościfiskalnej�� 114 2�3�1�Rachunkowośćibudżetowanie�� 115 2�3�2�Raportowanie�� 116 3�Australia�� 116 3�1�Ramyprowadzonejpolitykifiskalnej��117 3�2�Funkcjonowanieautomatycznychstabilizatorówkoniunktury�� 119 4�Podsumowanie�� 120

rozdział V – Przejrzystość polityki fiskalnej w Polsce�� 123

Wprowadzenie�� 123 1�Ramyinstytucjonalneiprawnefinansówpublicznych�� 123 2�PrzejrzystośćpolitykifiskalnejwświetleraportówMFW�� 127 2�1�RaportROSCsz2001roku�� 127 2�2�Załącznikizlat2003i2004��131 3�Przejrzystośćbudżetupaństwa�� 133

(6)

5

3�1�Ustawabudżetowa�� 134 3�2�Procesbudżetowy�� 138 4�Przejrzystośćstronydochodowejpolitykifiskalnej�� 142 5�Przejrzystośćstronywydatkowejpolitykifiskalnej�� 148 6�Indeksprzejrzystościfiskalnej��151 6�1�Metodologiaindeksuprzejrzystościfiskalnej��151 6�2�Wartośćindeksuprzejrzystościfiskalnej�� 153 7�Podsumowanie�� 159 zakończenie ��161 załączniki �� 167 Bibliografia �� 183 spis tabel i rysunków ��191

(7)

Wstęp

Niniejsza praca poświęcona jest problematyce znaczenia przejrzystości

wpolitycefiskalnej�Większośćdemokratycznychpaństwdążydofunkcjonowa-niainstytucjipublicznychwsposóbprzejrzysty,choćsamaprzejrzystośćmoże

byćróżnierozumiana,definiowanaczyinterpretowana�Rezultatemjestwypra-cowywanie różnorakich rozwiązań w obszarze prowadzonej polityki fiskalnej�

Znalezieniewspólnych cech, standardów czy sposobu

oddziaływaniaprzejrzy-stościwydajesiępotrzebne,abysystematyzowaćbadanąproblematykęizdobyte

wtymobszarzedoświadczenia�

Realizując powyższe założenie, w pracy starano się określić

najważniej-sze cechy przejrzystości w polityce fiskalnej, zaznaczyć podstawowe obszary

isposobyjejoddziaływaniaorazwyróżnićstosowanewjejramachnarzędzia�

Dodatkowo,abyuniknąćformułowaniawyłączniesądównormatywnych,zapre-

zentowanomodeleprobabilistyczneanalizująceznaczenieprzejrzystościwpoli-

tycefiskalnej�Dlapotwierdzeniaznaczeniawyróżnionychzależnościprzedsta-wionoprzykładypaństwstosującychprzejrzystąpolitykęfiskalnąwpraktyce�

Takiepodejściewynikałorównieżzpróbysyntezydorobkuliteraturydoty-

czącejbadanejproblematyki�Zazwyczajanalizazagadnieniaprzejrzystościsku-piasięnajegomodelowaniualbonaprzedstawianiuempirycznychdoświadczeń

różnychpaństw�Ztegowzględuwydajesiębyćpotrzebneusystematyzowanie

orazpołączeniewjednejpublikacjipojawiającychsięwróżnychopracowaniach

podejść�

OdniesienieprzeprowadzonychrozważańdosytuacjiwPolscestanowifinal-

nycelopracowania�Sprowadzasięondoanalizyiokreśleniastopniaprzejrzysto-ścipolskiejpolitykifiskalnej�

Potrzeba przejrzystości w polityce fiskalnej jest szczególnie

akcentowa-naipropagowanaprzezmiędzynarodoweorganizacje,takiejakMFWiOECD�

Zastosowaniesiędoopracowanychprzezniestandardówmapomagaćwzwięk-

szaniuefektywnościfunkcjonowaniasektorapublicznegoorazskłaniaćdoutrzy-mywaniazdrowychfinansówpublicznychpaństwa�Podejmowanieprogramów

stworzonychprzezMFWjestdobrowolne,copowoduje,żesamemuuczestnikowi

mazależećnaosiągnięciuodpowiednichstandardów�Dlaocenystosowaniaopra-

cowanychstandardów,MFWprzygotowujeraportyopisującepoziomzaawanso-waniabadanegopaństwawdanychobszarach,tzw�ROSCs(ang�Reports on the

(8)

8 Observance of Standards and Codes)�Raportyobejmują12obszarów,wliczając

wtoprzejrzystośćpolitykifiskalnej�Polskajestuczestnikiemprogramuipodlega

takiemubadaniuod2001roku�

Problemprzejrzystościposiadajednakwielewymiarówiwydajesię,żenie

powinienbyćanalizowanywyłączniewkontekścieopracowanychstandardów�

Istniejąmodelematematyczneopartenamodeluagencji,gdzienagruncieteo-retycznym uzasadnia się potrzebę wprowadzania przejrzystości w polityce

fi-skalnej�Wśróddostępnejliteraturynajczęściejwymieniasięprace:A�Gavazzy

iA�Lizzeriego,J�E�AltaiD�D�Lassena,M�ShiiJ�SvenssonaorazT�Perssona

iG�Tabelliniego(Gavazza,Lizzeri,2005,2006;Alt,Lassen,2003,2006;Shi,

Svennson,2006;Persson,Tabellini,2000)�Napodstawieteoretycznychmode-liorazstandardóworganizacjimiędzynarodowychbudujesięempirycznetesty,

oparte na odpowiednio zbudowanych indeksach przejrzystości� W tym

wzglę-dzienajbardziejznanesąopracowaniaM�ShiiJ�SvenssonaorazJ�EAltaiD�D�

Lassena�Stosowanemetodybadawczezarównoumożliwiająporównaniamiędzy-

narodowe,jakipozwalająnaocenęprzejrzystościpolitykifiskalnejdanegokra-ju�WPolscetakiebadaniazostałyprzeprowadzoneprzezM�Mackiewiczaoraz

M�Jarmużka,E�KatalinPolgar,R�MatouskaiJ�Hölschera(Mackiewicz,2006;

Jarmużek,KatalinPolgar,Matousek,Hölscher,2006)�Wpierwszymprzypad-kubyłoonoprzeprowadzoneprzyokazjianalizyproblematykiregułfiskalnych,

awdrugimPolskabyłabadanajakojedenzkrajówregionuEuropyŚrodkowo-

-Wschodniej�Gruntownepoznanieidoskonaleniedotychczasopracowanychme-todbadawczychstanowizatemnadaldużewyzwanie�Stosunkowokrótkiokres

badańnadomawianąproblematyką(trwającyoddwóchdotrzechdekad)wydaje

sięsprzyjaćprowadzeniudalszychanaliz�

Nazasadnośćanalizyproblematykiprzejrzystościwpolitycefiskalnejwska-zujątakżedoświadczeniatakichkrajów,jak:WielkaBrytania,NowaZelandiaczy

Australia�Sątopaństwa,którepowszechnieuważasięzawzorcewewprowa-

dzaniustandardówprzejrzystości�Wskazanewydajesięzatemzbadaniewdrożo-nychprzeznierozwiązańsystemowychorazzastosowanychnarzędzi�Pozatym

studiumprzypadkówpowinnobyćdobrymuzupełnieniemanalizyteoretycznej�

Znaczenieczynnikaprzejrzystościoraztowarzyszącejjejjawnościniejest

jednak przypisane wyłącznie reformowaniu systemów gospodarek rynkowych�

Niezależnieodustrojuistniejepotrzebaspołecznejkontrolipoczynańdecyden-tów politycznych� Interesującą opinię wyraził w tym względzie W� Jaruzelski

wwywiadzieudzielonymJ�Żakowskiemu�Odpowiadającnapytaniadotyczą-ce czynników i osób wpływających na przemiany w państwach byłego bloku

socjalistycznego,przyokazjirozmowyzGorbaczowem,stwierdził:„Polatach

go[Gorbaczowa–przyp�aut�]zapytałem,jakoceniawagętychtrzechswoich

haseł: ‘uskorienje-pierestrojka-głasnost’ (przyspieszenie-przebudowa-jawność)�

Powiedział,żenajważniejszaokazałasię‘głasnost’�Boonanadwyrężyłapozycję

aparatu, który po raz pierwszy zobaczył, że można go publicznie krytykować�

(9)

9 Dlategoteżniczemuaparattaksięniesprzeciwiałjakwłaśniegłasnosti�Boona

obdzieraławładzęzmituwszechmocyinieomylności”

1

_{�Mimowprowadzonych}

wPolsceprzemian,wydajesię,żenadalistniejepotrzebaakcentowaniaprzejrzy-

stościwsektorzepublicznym�Politykafiskalnajakojednozpodstawowychna-rzędzioddziaływanianagospodarkę,abybyłaefektywna,musispełniaćwysokie

standardy�

W polityce fiskalnej de facto wychodzimy z rynku, co będzie ograniczać

występowaniezjawiskocharakterzeobiektywnym�Odwrotnieniżwprzypadku

występowaniadóbrpublicznychjakowyjątkuwsystemierynkowym,wsektorze

publicznymwyjątkiembędzieobserwowaniedziałańocharakterzerynkowym�

ArgumentujetoM�Blaug,piszącodobrachpublicznych:„Ztegorodzajurozu-mowaniawynikajasno,żeżadentestrynkowyniemożeokreślić»właściwej«

ilościdóbrpublicznych�JakdobrzewiedziałWicksell,jedyniedecyzjapolityczna

zapośrednictwemmechanizmugłosowaniamożewyznaczyćpotrzebnąwielkość

produkcjidóbrpublicznych”(Blaug,2000,s�615)�Wtakimprzypadkuistnienie

wysokiejjakościinformacjidotyczącejprowadzonychdziałańwobrębiesektora

publicznegopowinnosprzyjaćwypracowywaniuefektywnychrozwiązańpoprzez

mechanizmgłosowania�Prawdopodobieństwotegozwiększasięwrazzewzro-stemprzejrzystościpolitykifiskalnej�

Wkontekściepowyższychargumentównależystwierdzić,żePolskapotrze-buje przejrzystej polityki fiskalnej, aby zbliżać się do grupy demokratycznych

państw prawa, z efektywnie funkcjonującym sektorem publicznym� Ze

wzglę-

dunawielkośćudziałupaństwawgospodarce,oznaczatorównieżdynamicz-

nierozwijającąsięgospodarkę�Przeprowadzonepo1989rokureformyzasad-niczozmieniłyfunkcjonowaniezarównogospodarki,jakisektorapublicznego�

Mijającedwiedekadyodrozpoczęciazmianwydająsiędobrymmomentemna

określenie jakości prowadzonej polityki fiskalnej� Odpowiedź na pytanie, czy

obecnieprowadzonapolitykafiskalnajestprzejrzysta,będziekluczoweipozwoli

naukierunkowaniedalszychdziałańwobrębiesektora�

Celempracyjestocenaznaczeniaprzejrzystościwpolitycefiskalnej�Napod-

stawieprzeprowadzonejanalizyzostanieomówionaobecnieprowadzonapolity-

kafiskalnawPolsceorazocenionystopieńjejprzejrzystości�Precyzyjnescharak-teryzowanieprzejrzystejpolitykifiskalnejorazidentyfikacjaobszarówinarzędzi

jejoddziaływaniabędąstanowićpodstawęrealizacjitegocelu�

W efekcie zostaną wskazane obszary, w których potrzebna jest poprawa

przejrzystościdziałaniasektorapublicznegowPolsce�Wzrostspołecznejkon-

troliwtychobszarachorazwprowadzenienarzędziprzejrzystejpolitykifiskal-nej powinny przyczynić się do wzrostu efektywności funkcjonowania sektora

finansówpublicznych,np�doograniczaniazbędnychinadmiernychwydatków,

1 _{J�Żakowski,Mnie się ta Polska podoba–wywiadzgen�WojciechemJaruzelskim,„Polityka”}

(10)

10 precyzyjnegoszacunkukosztów,rynkowejwycenyposiadanychzasobów�Wilo-ściowymaspekciezmniejszeniubędąulegaćwydatkipaństwa,deficytbudżetowy

idługpubliczny�

Abyzrealizowaćpowyższycel,weryfikacjipoddanezostanąnastępującehi-potezy:

• prowadzonawPolscepolitykafiskalna(mierzonazapomocąindeksuprzej-rzystości)jestwświetleprzykładówistandardówmiędzynarodowychmało

przejrzysta;

• poziomprzejrzystościjestistotnymczynnikiemokreślającymjakośćpolityki

fiskalnejwPolsce;

• zwiększeniestopniaprzejrzystościprowadzonejpolitykiwpływanapoprawę

efektywnościfunkcjonowaniasektorapublicznego;

• większaprzejrzystośćpolitykifiskalnej,poprzezusuwanieasymetriiinfor-

macyjnejmiędzyrządzącymiawyborcami,wpływanapoprawękontrolispo-łecznejwsektorzepublicznym�

Praca rozpoczyna się od charakterystyki przejrzystej polityki fiskalnej, co

doprowadzidoprzyjęciajejdefinicji�Stosowanewliteraturzedefinicjeukazu-jąwielowymiarowośćbadanejproblematyki�Potwierdzatorównieżstworzenie

kodeksówprzezOECDiMFW,któremajągwarantowaćujęcienajważniejszych

obszarówprzejrzystości�Wprzyjętejwpracydefinicjistaranosiępogodzićsze-rokiepodejściezprecyzyjnymokreśleniempojęciaprzejrzystości�Uzupełnienie

przeprowadzonejcharakterystykistanowiopiszakresuoddziaływaniaidetermi-nantprzejrzystości�Maonnaceluwskazaniepodstawowychobszarówpolityki

fiskalnej,którepodlegająoddziaływaniutegoczynnika�Tęczęśćkończyanaliza

czynnikówwpływającychnazwiększanieprzejrzystościpolitykifiskalnej�

Rozdziałdrugiopisujemodele,napodstawiektórychmożliwajestweryfika-cjaznaczeniaprzejrzystościpolitykifiskalnej�Modelowyświatpodzielonyzostał

narządzącychiobywateli,gdziekażdymaksymalizujeswojąfunkcjęużytecz-ności� Jedni i drudzy napotykają stosowne ograniczenia, zawężające

możliwo-ściichdziałania�Międzypodmiotamiwystępujezależnośćagentimocodawca�

Weryfikacjarządzącychodbywasiępoprzezwybory�Wygrywajeten,ktodostar-

czywiększąliczbędóbrpublicznychprzynoszącychużytecznośćichkonsumen-tom�Przejrzystośćpolitykifiskalnej,poprzezzwiększanieefektywnościdziałań

wobrębiesektora(większekompetencjerządzących),wpływanailośćdostarcza-nychdóbrpublicznych�Pomimolicznychzałożeńwprezentowanychmodelach,

któreupraszczająrzeczywistość,niemaobecniebardziejobiektywnychmetod

weryfikacjiznaczeniaprzejrzystościpolitykifiskalnej�

Kolejnaczęśćpracydotyczynarzędzistosowanychprzyprowadzeniuprzej-

rzystejpolitykifiskalnej�Wedlewiedzyautoraniepodjętojeszczepróbyprzypi-

saniastosownychnarzędzidopolitykifiskalnejcharakteryzującejsięprzejrzysto-ścią�Istniejąceopracowaniadotyczącebadanejproblematykiwskazująnapewne

instrumenty,jednaknieidentyfikująichściślewjejramach�Usystematyzowanie

(11)

11 tejwiedzywydajesiępotrzebne,zwłaszczawświetlewymagań,jakienarzuca

prowadzona w sposób jawny polityka� Każde z wybranych narzędzi musi być

zgodnezcharakterystykąprzejrzystościomówionąwrozdzialepierwszym�

RozdziałczwartystanowiopissystemówfiskalnychNowejZelandii,Wielkiej

BrytaniiiAustralii�Wybórtychpaństwniejestprzypadkowy,gdyżprowadzone

przezniepolitykifiskalnestawianesąjakowzorceprzejrzystości�Przedstawione

systemystanowią,zjednejstrony,empiryczneprzykładyprowadzonychwcze-śniejteoretycznychrozważań,azdrugiej,punktodniesieniadlaprzeprowadzanej

wkolejnejczęściewaluacjiprzejrzystościpolitykifiskalnejwPolsce�

Ostatnirozdziałpracypoświęconyjestocenieprzejrzystościpolitykifiskal-nej w Polsce� Na podstawie przeprowadzoOstatnirozdziałpracypoświęconyjestocenieprzejrzystościpolitykifiskal-nej wcześniej analizy oraz w

opar-ciuoliteraturędotyczącąproblematykiprzejrzystościzostałzbudowanyindeks

przejrzystościpolitykifiskalnejwPolsce�Doocenyuwzględnionychwindeksie

elementówposłużonosięrównieżraportamiROCSsopracowanymiprzezMFW�

Wpewnychobszarachsąonejednakkonfrontowanezwynikamiwłasnychba-dań,któreniezawszepokrywająsięzocenamiwystawionymiprzezinstytucje

zewnętrze�

Łódź,wrzesień2009

(12)

Bibliografia

i. Literatura

Al-husainiM�,K�N�Gowda(2008),The Conceptual Framework of Accrual Accounting as Applicable

to Government Activities,TheIcfaiUniversityJournalofAccountingResearch,Vol�8,No�3�

AlesinaA�,R�Hausman,R�Hommes,E�Stein(1999),Budget Institutions and Fiscal Performance

in Latin America,JournalofDevelopmentEconomics59�

AltJ�E�,D�D�Lassen(2003),Fiscal Transparency and Fiscal Policy Outcomes in OECD Countries, EPRU�

AltJ�E�,D�D�Lassen(2003a),The Political Economy of Institutions and Corruption in American

States,JournalofTheoreticalPolitics,SAGEPublications�

AltJ�E�,D�D�Lassen(2006),Fiscal Transparency, Political Parties, and Debt in OECD Countries, EuropeanEconomicReview,50(2006)�

AndrewsM�(2005),Performance – Based Budgeting Reform. Progress, Problems and Pointer,[w:] red�A�Shah,Fiscal Management,WorldBank,Washington�

AucoinP�(1990),Administrative Reform in Public Management: Paradigms, Principles, Paradoxes,

and Pendulums,Governance,Vol�3�

Aucoin P�, R� Heintzman (2000), The Dialectics of Accountability for Performance in Public

Management Reform,InternationalReviewodAdministrationSciences,Vol�66�

BallsE�,G�O’Donnellred�(2002),Reforming Britain’s Economic and Financial Policy. Towards

Greater Economic Stability,HMTreasury,Palgrave�

BarberisP�(1998),The New Public Management and a New Accountability,PublicAdministration, Vol�76�

Barzelay M� (1999), How to Argue about the New Public Management, International Public ManagementJournal,Vol�2,No�2�

Barzelay M� (2001), The New Public Management. Improving Research and Policy Dialogue, UniversityofCaliforniaPress�

BelkaM�(2003),Co to są zdrowe finanse publiczne?,[w:]Polska transformacja – sukcesy i bariery.

Refleksje z okazji jubileuszu Profesora Jana Mujżela,WydawnictwoUŁ,Łódź�

BeneckiR�,J�Hölscher,M�Jarmużek(2006),Fiscal Transparency and Policy Rules in Poland, EconomicsWorkingPaper,No�65,CSESCE,June�

BlackD�(1948),On the Rationale of Group Decision-making,JournalofPoliticalEconomy,56� Bladen-Hovell R�C� (2004), Fiscal Policy and the Budget, in the UK Economy, 16th Ed., eds�

MalcomSawyer,OxfordUniversityPress�

BlaugM�(2000),Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne,PWN,Warszawa�

BuchananJ�M�,R�A�Musgrave(2005),Finanse publiczne a wybór publiczny. Odmienne wizje

pań-stwa,WydawnictwoSejmowe,Warszawa�

BuchananJ�M�(1997),Finanse publiczne w warunkach demokracji,PWN,Warszawa�

BuchananJ�M�,G�Tullock(1962),The Calculus of Consent: Logical Foundation of Constitutional

(13)

184

BuiterW�H�(2003),Ten Commandments for a Fiscal Rules in the E(M)U,NBER,CambridgeMass� BurgerP�(2003),Sustaiable Fiscal Policy and Economic Stability,EdwardElgarPublishingLtd� Christensen T�, P� Laegreid (2002), New Public Managenent: Puzzles of Democracy and the

Influence of Citizens,TheJournalofPoliticalPhilosophy,No�3�

Cook A-L� (2004), “Managing for Outcomes” in the New Zealand Management System, NZ TreasuryWorkingPaper04/15�

CoughlinP�J�(1992),Probabilistic Voting Theory,CambridgeUniversityPress�

DąbrowskiM�red�(1993),Metody opracowywania budżetu państwa. Rozwiązania polskie a

sys-temy innych państw demokratycznych,CASE–Fundacjaim�FriedrichaEberta,Warszawa�

deCrombruggheA�(1995),Budżet państwa – jego stabilizacja i trwałość,CASE–PWN,Warszawa� DenekE�,J�Sobiech,J�Wolniak(2001),Finanse publiczne,PWN,Warszawa�

DiamondJ�(2002),Performance Budgeting – Is Accrual Accounting Required?,WP/02/240,IMF� DiamondJ�(2005),Establishing a Performance Management Framework for Government,IMF

WorkingPaper,WP/05/50�

Dmochowska H�, M� Jeznach, O� Leszczyńska-Luberek (2007), Rachunki narodowe a

statysty-ka finansów publicznych, tekst prezentowany na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej

„Metodologiaizastosowaniarachunkównarodowych”,25–26września,Łódź� DownsA�(1957),An Economic Theory of Democracy,HarperandRow,NewYork�

DrazenA�(2002),Fiscal Rules From a Political Economy Perspective,preparedforIMF–World BankConferenceonRules–BasedFiscalPolicyinEmergingMarketsEconomy,Meksyk� Emmerson C�, C� Frayne, S� Love (2004), Updating the UK’s Code for Fiscal Stability, IFS,

WP04/29,Londyn�

FeltsA�A�, P�H� Jos (2000), Time nad Space: The Origins and Implications of the New Public

Management,AdministrativeTheory&Praxis,Vol�22,No�3�

FinkelstainN�D�red�(2000),Transparency in Public Policy,MacmillanPressLTD,London� FinklerS�A�(1991),Performance Budgeting,NursingEconomics,Vol�9,No�6�

FriedmanM�(1968),The Role of Monetary Policy,AmericanEconomicReview58(March)� GavazzaA�,A�Lizzeri(2005),Transparency and Economic

Policy,http://www�kellogg�northwest-ern�edu/meds/papers/econ_lizzeri�pdf

GavazzaA�,A�Lizzeri(2006),Transparency and Economic Policy,http://www�econ�nyu�edu/user/ lizzeria/transpincumbentpost�pdf Gilowska Z�, W� Misiąg (1999), Funkcjonowanie ustawy

o finansach publicznych. Postulaty de lege ferenda,„PrzeglądSejmowy”,5(34)/99,Warszawa�

GleichH�(2003),Budget Institutions and Fiscal Performance in Central and Eastern European

Countries,EuropeanCentralBankWorkingPaper215�

GmytrasiewiczM�,A�Karmańska(2002),Rachunkowość finansowa,Difin,Warszawa�

Goldfinch S�, D� Malpass (2007), The Polish Shipyard: Myth, Economic History and Economic

Policy Reform in New Zealand,AustralianJournalofPoliticsandHistory,Vol�53,No�53�

GoodsellCh�T�(2007),Six Normative Principles for the Contracting-Out Debate,Administration &Society,38�

GóraM�,M�Krzak,A�Szymecka(2008),Reforma finansów publicznych w Polsce,ZeszytyBRE Bank–CASE,nr94,Warszawa�

Gow J�I�, C� Dufour (2000), Is the New Public Management a Paradigm? Does it Matter?, InternationalReviewofAdministrativeSciences,Vol�66�

GrabowskiB�(2009),Kryzys może mieć swoje dobre strony,„Rzeczpospolita”,nr109(8314),zdn� 11maja�

GruenD�,A�Sayegh(2005),The Evolution of Fiscal Policy in Australia,TreasuryWorkingPaper 2005(04),November�

GrueningG�(2001),Orgin and Theoretical Basis of New Public Management,InternationalPublic ManagementJournal,Vol�4,Elsevier�

(14)

185

HalliganJ�(2007),Reintegrating Government in Third Generation Reforms of Australia and New

Zealand,PublicPolicyandAdministration,22(2)�

HameedF�(2005),Fiscal Transparency and Economic Outcomes,IMFWorkingPaper,WP/05/05� Herzog R�J� (2006), Performance Budgeting: Descriptive, Allegorical, Mythical, and Idealistic,

InternationalJournalofOrganizationTheoryandBehavior,9(1)�

Hillman A�L� (2003), Public Finance and Public Policy. Responsibilities and Limitations of

Government,CambridgeUniversityPress�

Holmström B� (1982), Managerial Incentive Problems: A Dynamic Perspective, przedrukowane wReviewofEconomicStudies,66(1999)�

HoodC�(1991),A Public Management for All Seasons?,PublicAdministration,No�69� HotellingH�(1929),Stability in Competition,EconomicJournal,39�

http://biurose�sejm�gov�pl/teksty_pdf_98/r-141�pdfJanssenJ�(2001),New Zealand’s Fiscal Policy

Framework: Experience and Evolution,TreasuryWorkingPaper01/25,Wellington�

JarmużekM�,E�KatalinPolgar,R�Matousek,J�Hölscher(2006),Fiscal Transparency in Transition

Economies,CASE,lipiec,Warszawa�

JózefiakC�,P�Krajewski,M�Mackiewicz(2006),Deficyt budżetowy. Przyczyny i metody

ogranic-zania,PWE,Warszawa�

KennedyS�,N�Luu,S�Morling,L�Yeaman(2004),Fiscal Policy in Australia: Discretionary Policy

and Automatic Stabilizers,PaperpreparedfortheTreasury/ANUMacroeconomicConference�

Treasury(1999),MakingTransparencyTransparent�AnAustralianAssessment,March� Kleer J� red� (2005), Sektor publiczny w Polsce i na świecie. Między upadkiem a rozkwitem,

CeDeWu,Warszawa�

KomisjaEuropejska(2008),Nowy system rachunkowości UE. Skuteczniejsze zarządzanie, większa

przejrzystość. Przewodnik po nowym systemie sprawozdawczości finansowej UE,Bruksela�

Kopits G�, J� Craig (1998), Transparency in Government Operations, IMF Occasional Paper, No�158,Washington�

KoptisG�,S�Symansky(1998),Fiscal Policy Rules,IMFOccasionalPaper,Washington�

KostrzewaT�(2007),Uwarunkowania procesu harmonizacji rachunkowości sektora publicznego

w gospodarce światowej, [w:] Aktualne problemy rachunkowości zarządczej i finansowej,

red�W�Gabrusewicz,„ZeszytyNaukowe”,nr83,WydawnictwoAkademiiEkonomicznej wPoznaniu,Poznań�

Krajewski P� (2006), Strukturalny i cykliczny komponent deficytu budżetowego w Polsce, WydawnictwoUniwersytetuŁódzkiego,Łódź�

Kuniewicz K�, W� Misiąg, R� Szporko,A� Wnęk (2005), Czas na rachunkowość memoriałową, „GazetaSamorząduiAdministracji”,nr7,Infor�

KydlandF�,C�Prescott(1977),Rules Rather than Discretion: The Inconsistency of Optimal Plans, JournalofPoliticalEconomy,Vol�85,No�3�

LehningP�B�(1998),Towards Multicultural Civil Society: The Role of Social Capital and Democratic

Citizenship,GovernmentandOpposition,Vol�33/1998�

LikiermanA�(1998),Report: Recent Developments in Resource Accounting and Budgeting (RAB), PublicMoneyandManagement,October–November�

LubińskaT�,T�Strąk,A�Lozano-Platonoff(2006),Budżet zadaniowy: racjonalność – przejrzystość

– skuteczność,„Ekonomista”nr5,Warszawa�

LubińskaT�,T�Strąk,A�Lozano-Platonoff,M�Będzieszak(2007),Metodologiczne i wdrożeniowe

problemy zastosowania budżetu zadaniowego,„Ekonomista”,nr5,Warszawa�

Lucas R�E� Jr (1976), Econometric Policy Evaluation: A Critique, [w:] The Phillips Curve and

Labor Markets,red�K�Brunner,A�H�Meltzer,North-Holland,Amsterdam�

Lynn L�E� Jr� (1998), A Critical Analysis of The New Public Management, International Public ManagementJournal,Vol�1,No�1�

(15)

186

LyonsS�M�red�(1997),Międzynarodowy słownik podatkowy,PWE,Warszawa�

MackiewiczM�(2006),Problem wyboru reguł polityki fiskalnej w warunkach gospodarki polskiej, WydawnictwoUniwersytetuŁódzkiego,Łódź�

MalinowskaE�,W�Misiąg(2002),Finanse publiczne w Polsce. Przewodnik 2002,ODDK,Gdańsk� MarkiewiczM�,J�Siwińska(2004),Reforma wydatków publicznych,CASE,Warszawa�

Mathiasen D�G� (1999), The New Public Management and Its Critics, International Public ManagementJournal,Vol�2,No�1,Elsevier�

McGee R�W� (2008), Taxation and Public Finances in Transition and Developing Economies, Springer�

McGrath R� (1997), Financial Planning and Control System, Public Administration and Development,Vol�17�

Mikesell J�L� (2003), Fiscal Administration. Analysis and Applications for the Public Sector, WadsworthPublishers,SixthEdition�

Milesi-Ferretti G�M� (2001), Good, Bad or Ugly? On the Effects of Fiscal Rules with Creative

Accounting,DiscussionPaper,No�2663,CEPR,London�

MisiągW�,A�Niedzielski(2001),Jawność i przejrzystość finansów publicznych w Polsce w świetle

standardów Międzynarodowego Funduszu Walutowego,ZeszytyIBnGR,nr29,Gdańsk�

Młynarska-WichtowskaA�,Z�Springer,P�Zołoteńki(1998),Wstępne uwagi do projektu ustawy

o finansach publicznych, DrukSejmowynr342,BiuroStudiówiEkspertyz,Raportnr141,

Warszawa�

MoździerzA�(2009),Nierównowaga finansów publicznych,PWE,Warszawa� MuellerD�C�(2003),Public Choice III,CambridgeUniversityPress�

MusgraveR�A,P�B�Musgrave(1984),Public Finance in Theory and Practice,McGraw-Hill,New York�

MusgraveR�A�(1959),The Theory of Public Finance. A Study in Public Economy,McGraw-Hill, Tokyo�

MylesG�D�(1995),Public Economics,CambridgeUniversityPress�

NemecJ�,B�Meričková,L�Vitek(2005),Contracting-Out at Local Government Level. Theory

and Selected Evidence from the Czech and Slovak Republics,PublicManagementReview,

Vol�7�

NenemanJ�,M�Sowa(2002),Miękkie ograniczenia budżetowe w Polsce, [w:]Wzrost gospodarczy,

restrukturyzacja i bezrobocie w Polsce. Ujęcie teoretyczne i empiryczne,red�S�Krajewski,

KatedraEkonomiiUŁ,Łódź�

NormanR�(2002),Managing through Measurement or Meaning? Lessons from Experience with

New Zealand’s Public Sector Performance Management Systems, International Review of

AdministrativeSciences,Vol�68�

Nowak W�A� (1998), Rachunkowość sektora publicznego. Koncepcje, metody, uwarunkowania, PWN,Warszawa�

O’QuinnR�,N�Ashford(1996),The Kiwi Effect. What Britain Can Learn from New Zealand,Adam SmithInstitute,UK�

OlsonM�(1965),The Logic of Collective Action: Public Goods and the Theory of Groups,Harvard UniversityPress,Cambridge�

OrłowskiW�M�(2003),Opinia na temat ustawy budżetowej na rok 2004,BSiE,Ekspertyzanr282 IP-103G,Warszawa�

OwsiakS�(2002),Finanse publiczne. Teoria i praktyka,PWN,Warszawa�

OwsiakS�(2003),Opinia o poselskim projekcie ustawy o finansach publicznych,DrukSejmowynr 1828,Ekspertyzanr297IP-104P,Warszawa�

PallotJ�(1998),New Public Management Reform in New Zealand: The Collective Strategy Phase, InternationalPublicManagementJournal,1(1)�

(16)

187

PerssonT�,G�Tabellini(2000),Political Economics. Explaining Economic Policy,MITPress� PietrewiczM�(1993),Polityka fiskalna,SGH�StudiaFinansowo-Bankowe,Poltext,Warszawa� PietrzakM�(2007),Gilowska chce zaoszczędzić 10 mld zł,„Dziennik”zdnia4kwietnia2007r� Piotrowska-MarczakK�,K�Kietlińskared�(2007),Harmonizacja finansów publicznych w skali

na-rodowej i europejskiej,Difin,Warszawa�

PiotrowskiS�J�(2007),Governmental Transparency in the Path of Administrative Reform,State UniversityofNewYorkPress,Albany�

PiwowarskiR�(2006),Przejrzysta polityka podatkowa. Aspekt teoretyczny i praktyczny,Gospodarka wPraktyceiTeorii,InstytutEkonomiiUŁ,Łódź�

PlucińskaA�,E�Pluciński(2000),Probabilistyka. Rachunek prawdopodobieństwa. Statystyka

mate-matyczna. Procesy stochastyczne,WydawnictwaNaukowo-Techniczne,Warszawa�

PolarczykK�(2005),Zakres długu publicznego. Definicje i statystyka,BSiE,Raportnr234,kwie-cień,Warszawa�

Postuła M� (2007), W tyglu naszych finansów. Transformacja i reformy finansów publicznych

w Polsce w dwudziestoleciu 1989–2008,WydawnictwoWpisz,Warszawa�

Potter B� (2002), Fiscal Transparency, Fiscal Rules and Globalization: A Way Forward for

Developing and Transition Economies, [w:] Globalization and New Challenges of Public Finance. Financial Management, Transparency and Accountability,ReportoftheMeetingof

theGroupofExperts,Rome,28–30November2001,UnitedNations,NewYork�

PremchandA� (2001), Fiscal Transparency and Accountability. Idea and Reality, artykuł przy-gotowanynawarsztatyFinancialManagementandAccountability,28–30listopada,Rzym� ReichardC�(2002),The Impact of Performance Management on Transparency and Accountability

in the Public Sector,[w:]Public Management Critical Perspectives,red�S�P�Osborne,Vol�V,

Routledge,NY,London�

RikerW�H�(1962),The Theory of Political Coalitions,YaleUniversityPress,NewHaven,Conn� RondinelliD�A�,G�ShabbirCheemared�(2003),G�ShabbirCheema,Reinventing Government for

the Twenty-First Century. State Capacity in a Globalizing Society,KumarianPressInc�

RuśkowskiE�red�(2000),Finanse publiczne i prawo finansowe,t�IiII,KiK,Warszawa�

Rzońca A� (2007), Czy Keynes się pomylił? Skutki redukcji deficytu w Europie Środkowej, WydawnictwoNaukoweScholar,Warszawa�

SamojlikB�red�(2006),Kierunki zmian w sektorze finansów publicznych w Polsce po wejściu do

Unii Europejskiej,WydawnictwoSGH,Warszawa�

SchickA� (2007), Performance Budgeting and Accrual Budgeting: Decision Rules or Analytic

Tools?,OECDJournalonBudgeting,Vol�7,No�2�

ShiM�,J�Svensson(2006),Political Budget Cycles: Do They Differ Across Countries and Why?, JournalofPublicEconomics,90(2006)�

Stiglitz J�E� (2002), New Perspectives on Public Finance: Recent Achievements and Future

Chellenges,JournalofPublicEconomics(86)�

StiglitzJ�E�(2004),Ekonomia sektora publicznego,PWN,Warszawa�

TanziV�(1998),Government Role and the Efficiency of Policy Instruments,[w:]Public Finance in

a Changing World,red�P�B�Sorensen,MacmillanPressLtd�,London�

TanziV�(2006),Fiscal Policy: When Theory Collides with Reality,CEPSWorkingDocuments,No� 246/June�

TheCommissiononTaxationandCitizenship(2000),Paying for Progress. A New Politics of Tax for

Public Spending,FabianSociety�

UssherC�,A�Kibblewhite(2001),Outcomes Focussed Management in New Zealand – A Background

Paper,NZTreasuryWorkingPaper,01/05�

vanJohnsonR�,P�Seidenstat(2007),Contracting Out Government Services: Privatization at the

(17)

188

vonHagenJ�(1992),Budgeting Procedures and Fiscal Performance in the European Communities, CommissionoftheEuropeanCommunities,EconomicPapers,96�

vonHagenJ�(1998),Budgeting Institutions for Aggregate Fiscal Discipline,CenterforEuropean IntegrationSeries,February�

vonHagenJ�(2004),Fiscal Policy Challenges for EU Acceding Countries,tekstprzygotowanyna konferencjęECSAwWiedniu,February�

vonHagenJ�(2005),Political Economy of Fiscal Institutions, Governance and the Efficiency of

Economic Systems,DiscussionPaper,No�149,November�

vonHagen,J�,I�Harden(1996),Budget Processes and Commitment to Fiscal Discipline,WP/96/78, IMF�

WardellCh�(1999),High-Performance Budgeting,HarvardManagementUpdate,Vol�4,No�1� WeberD�(2007),Wdrożenie budżetu zadaniowego w Polsce. Ocena postępu, osiągnięć oraz

propo-zycje następnych

kroków,tekstnakonferencję„Międzynarodowakonferencjanatematbudże-towaniazadaniowego�DoświadczeniadlaPolski”7–9listopada,Warszawa�

WernikA�(2003),Opinia o poselskim projekcie ustawy o finansach publicznych,DrukSejmowynr 1828,Ekspertyzanr298IP-104P,Warszawa�

WernikA�(2007),Finanse publiczne. Cele, struktury, uwarunkowania,PWE,Warszawa� WernikA�red(1994),Polityka finansowa, wzrost, dług publiczny,InstytutFinansów,Warszawa� Wieteska S�, M� Wypych red� (2009), W poszukiwaniu efektywności finansów publicznych,

WydawnictwoUŁ,Łódź�

WilsonD�,C�Game(2002),Local Government in the United Kingdom,PalgraveMacmillan�

World Competitiveness Report(1995),WorldEconomicForum,September�

WyploszCh�(2005),Fiscal Policy: Institution Versus Rules,NationalInstituteEconomicReview, No�19�

WysockiS�(2002),Menedżerskie zarządzanie publiczne – europejskie wzorce, polskie

doświadcze-nia,ProjektUmbrella,Warszawa�

ii. raporty, opracowania i sprawozdania

IMF(2001),Revised Code of Good Practice on Fiscal Transparency,28February,Washington� IMF(1996),Guide to the Data Dissemination Standards,May�

IMF(2000),World Economics Outlook,FocusonTransitionEconomies,October2000� IMF(2001c),International Financial Statistics,Yearbook2001,August2008� IMF(2001b),Manual on Fiscal Transparency,Washington�

IMF(2001a),Report on the Observance of Standards and Codes,Poland�FiscalTransparency,22 February�

IMF(2003),The General Data Dissemination System,19November�

IMF (2003a), Republic of Poland. Report on the Observance of Standards and Codes – Fiscal

Transparency Module – Update,Juny�

IMF (2004), Republic of Poland. Report on the Observance of Standards and Codes – Fiscal

Transparency Module – Update,Juny�

IMF(2007),World Economics Outlook „Spillovers and Cycles in the Global Economy”,April� MinisterstwoFinansów(2008),Harmonogram prac nad budżetem zadaniowym na lata 2008–2015,

Warszawa�http://www�mf�gov�pl/index�php?const=5&dzial=1822&wysw=4&sub=sub2Mini-sterstwoFinansów(2008a),Uzasadnienie do ustawy budżetowej na rok 2008 w układzie

zada-niowym, Warszawa, http://www�mf�gov�pl/_files_/budzet_zadaniowy/akty_prawne/29�_roz_

(18)

189

akty_prawne/29a�roz_xii_wydatki_w_ukzzadzie_zadaniowym_-_tablice�pdfMinisterstwo Finansów(2008b),Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycz-nych za 2007 rok,sierpień,Warszawa�

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2006), Strategia Rozwoju Kraju 2007–2015, listopad, Warszawa�

MinisterstwoSkarbuPaństwa(2008), Majątek Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych –

sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa na 31 grudnia 2007 r.,Warszawa�

OECD(1996),Budgeting for results. Perspectives on Public Expenditure Management. OECD(2000),OECD Economic Surveys, United Kingdom. Fiscal Framework and Policy. OECD(2001),OECD Best Practices for Budget Transparency.

OECD(2002),Working Definitions.

The Global Competitiveness Report 2007–2008(2007),WorldEconomicForum�

Treasury(1996),Putting it Together,NewZealand1996�

Treasury(2000),Accrual Uniform Presentation Framework,April�

Treasury(2008),New Zealand Economic and Financial Overview 2008,August�

Sprawozdania z wykonania budżetu państwa za lata 2004–2008�

Analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej za lata 1997–2001�

iii. akty prawne

KonstytucjaRzeczypospolitejPolskiejzdnia2kwietnia1997r�

Dz�U�z1997r�,Nr137,poz�926,Ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia 1997,(tekstjednolity, Dz�U�z2005r�,Nr8,poz�60,zezmianami)�

Dz�U�z1998r�,Nr155,poz�1014,Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych� Dz�U�z2006r�,Nr249,poz�1832,Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o finansach

publicznych oraz niektórych innych ustaw�

Dz�U�zdnia5lutego2008r�Nr19poz�117,Ustawa budżetowa na 2008 r.

Kup wersję papierową.

Kup wersję elektroniczną.

(19)

Znaczenie przejrzystości w polityce fiskalnej

Radosław Piwowarski