Międzynarodowy przewodnik akademicki : przewodnik studenta polskiego zagranicą

MIĘDZYNARODOWY

PRZEWODNIK

AKADEMICKI

G uide de 1'Ełudianł Polonais à l'Efranger

Przewodnik Sfudenła Polskiego zagranicę

opracowali — par

M. SPICBERG i S. PINKIERT

WYDANIE l-SZE. ROK 1934/35.

N A K Ł A D E M :

Centralne Akademickie Biuro Informacyjne

MIĘDZYNARODOWY

PRZEWODNIK

AKADEMICKI

Guide de rEłudianf Polortais a f'Ef?anger

Przewodnik Sfudenła Polskiego zagrani.c$

opracowali — par / ^

M. SPICBERG i S. PINKIERtI'

§

,

x_v Kv " f"'” ^ <- ^ i » WYDANIE l-SZE. ROK 1934/35. Dolnośląska Biblioteka i

: we Wrocławiu

WYZSZE STUDJA ZAGRANICĄ: WrÓoo3926c

Francja, Belgja, Włochy, Szwajcarja. Austrja, Czechosłowacja, Jugo- sławja etc.

Warunki przyjęcia, kierunki studjów i rzadkie specjalności, dyplomy i łyłuły, prawo praktyki, stowarzyszenia i domy akademickie, warunki utrzy­ mania zagranicę, formalności wyjazdowe, uigi akademickie i t.p.

Słudja i specjalności dla lekarzy, inżynierów, adwokatów i in.

-N A K L A D, E M :

CenłraSne Akademickie Biuro Informacyjne

WARSZAWA, UL. MIROWSKA 3. ŁÓDŹ, UL. POMORSKA 40.

| uenfr. Biblioteka Pedagog,!

Nr.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrodawiu

WR00039260

PRZEDMOWA

Pomimo trwającej od szeregu lat silnej emigracji młodzieży polskiej na stad ja zagranicę, szczególnie do Francji, nie ukazał się dotąd na rynku księgarskim, żaden piizewodnik, któryby ■w rzeczowy i wyczerpujący sposób uwzględnił wszelkie infor­ macje, dotyczące studjów zagranicznych i niezbędnych wiado­ mości związanych z wyjazdem.

Gdzieniegdzie spotykane informacje o uczelniach zagranicz­ nych oparte były niejednokrotnie na luźnych wiadomościach,

bsjdź też ujmowały szereg wyższych Zakładów Naukowych, które

nie mogły stanowić całokształtu zainteresowań wszystkich pragnących studjować zagranicą.

To też uważaliśmy, że ukazanie się takiego informatora, wobec coraz b. potęgującej się emigracji młodzieży na studja za­ granicę za k o n i e c z n e , usuwaj jąc w ten aposóib długoletnią lukę w dziedzinie informatorstwa akademickiego zagranicznego.

Możnaby było postawić nam zarzut, że nie ujęliśmy w śeisłem znaczeniUj całokształtu, t. j. wszystkich uczelni europejskich, omawiając jedynie obszernie i niemal wyczerpująco uczelnie fran­ cuskie i belgijskie, a poprzestając na skorowidzowych infor­ macjach innych uczelni w Europie.

Lecz znajdujemy odpowiedź w tem, że wobec tego, iż gros -emigracji skierowuje się, jak wykazała nam długoletnia praktyka i obserwacja, do Francji i Belgji, a w mniejszym stopniu do Włoch, Czechosłowacji i t. d., uważaliśmy za stosowne te dwa- kraje omówić dokładniej.

nie szczędząc nakładu kosztów i pracy, by podane w pierwszym przewodniku akademickim, i to w języku polskim, wiadomości były jakn&jbardziej szczegółowe i odpowiadały każdemu, któryby pragnął znaleźć w nich informacje interesujące go.

Czujemy ś § w obowiązku ■wyrażać w tem miejscu serdeczne podziękowanie tym wszystkim, którzy raczyli nam (dostarczyć cennych informacyj przy opracowaniu niniejszego przewodnika akademickiego, a w szczególności PP. Rektorom, Dziekanom*,. Dyrektorom, Profesorom i Sekretarzom Wyższych Uczelni.

P R É F A C E

Malgré lé mouvement animé d'émigration parmi la jeunesse polonaise se rendant à -l'étranger et notamment en France:, dans le but d/y poursuivre des études, il n'eslb paru jusqu'à présent aucun guide, mettant en relief d'une manière détaillée et conforme aux faits, toutes les informations concernant les études à l'étran­ ger et les notions indispensables relatives au départ.

Les informations rencontrées çà et là sur les écoles supérieu­ res à l'étranger étaient basées souvent sur des notions isolées, ou bien se référaient à un nombre d'instituts Supérieurs qui ne pouvaient ¡répondre aux besoins et aiux aspirations de tous ceux qui désiraient étudier à l'étranger.

Nous avons donc trouvé indispensable, vu le mouvement toujours croissant d'émignaition de la jeunesse à l'étranger, dé publier un informateur pareil, remédiant de cette façon à la Jacune existant dans le domaine des informations universitaires.

On pourrait nous reprocher de ne pais avoir traité l'ensemble de toutes les écoles supérieures de l'Europe, ne décrivant que foncièrement et d'une manière détaillée les écoles françaises et belges et ne donnant que ides notions générales d'autres instituts supérieurs en Europe.

Nous trouvons la réponse à cette objection dans le fait que le gros de l'émigration se dirige, ainsi que nous le démontre une longue expérience et des observations assidues, surtout en France et en Belgique et en un nombre moins considérable en Italie, en Tschecoslovaquie etc, voilà pourquoi nous avons jugé juste, d'étudier id'une manière plus détaillée ces deux pays.

efforts possibles, ne ménageant ni frais ni travail, pour que les. informatibni données ¡dans le premier Guide académique, rédigé en polonais contiennent le ¡plus de détails possibles et répondent aux besoins de chacun.

Nons nous sentons en devoir de présenter ici nos remercie­ ments sincères là tons ceux qui ont bien voulu nous fournir dé précieuses informations pour la compilation de ce G u i d e de 1*E tu d i a n t , et en particulier à MM. les Recteurs, les Doyens,, les Directeurs, les Professeurs et les Secrétaires idles Universités- -et Écoles Supérieures.

BIBLJOGRAFJA

■ 1. Materjał informacyjny zebrany osobiście w ośrodkach uniwersyteckich. (1934 r.)

2. L'Information Universitaire ((hebdomadaire) — Pams. 3. Annuaiire Général dé F Université et de l’Enseignement

Français — Paris.

4. Index Generalis >— Paris.

5. Les échanges universitaires en Europe (2 éd.) — Paris. 6. Enseignement en France — Paris.

7. Holiday (Courses in Europe — 1934.

8. Handbook of Student Travel (Europe) — London. 9. Livret (Annuaire) de l’Etudiant de ¡’Université de Paris 10. „ „ „ „ „ „ d’Aix - Marseille 11. )f „ ,, ,) „ ,, d Alger 12. „ „ „ „ „ „ de Besançon 13. „ „ „ „ „ „ de Bordeaux 14. „ ,, „ „ „ ,, de Caen 15. „ „ „ „ „ „ de Clermont -16. „ „ „ „ „ „ * Dijon 17. „ „ „ „ „ „ die Grenoble 18. „ „ „ „ „ „ die Lille 19. „ „ „ „ „ „ «Je Lyon 20. „ „ „ „ „ „ dis Montpellier 21. » » » » » „ «Je Nancy 22. „ „ „ „ „ „ die Poitiers 23. „ „ „ „ „ „ (de Bennes 24. „ „ „ „ „ „ die Strasbourg 25. „ „ „ „ „ „ idie Toulouse

27. Ustawy i przepisy wyższego szkodnictwa.

28. Les Institutions- d’Enseignement -Supérieur et de Recherches en Belgique.

29. Statuts organiques. Programme des Cours 1933/34 — de ¡’Université Libre de,Bruxelles.

30. Programma der Leergangen — Universiteit te Cent (Gand). 81. „ „ „ — „ te Leuven. (Louvain).

32. liège et son Université. '

-33. Programme des Cours de rUniversité de Liège.

34. La Suisse et ses Institutions d’Education et ¿¡’Instruction.

35. Prospekty) wyższych szkól w Szwaj car ji. ; 36. Das Wiener Hochschulstudium — Wien,

37. . Prospekty wyższych szkół w Austrji.

38. Prospekty wyższych szkół różnych krajów. . // 39. Pisma informacyjne Minist, w sprawie odbywania praktyki

zagranicą, w sprawie zniżek kolejowych i t. p.

40. Pisma zagrań, placówek dyplomatycznych i konsularnych. s 41. Listy informacyjne Rektorów i Dyrektorów, Profesorów

C Z Ę Ś Ć

P I E R W S Z A

ORGANIZACJA

WYŻSZEGO SZKOLNICTWA

Francja, kolebka kultury i.nauki europejskiej, jest obecnie- również j.ednym z największych ośrodków myśli i szkolnictwa akademickiego. Francja, licząc zaledwie 42 miljony mieszkań­ ców,-posiada obecnie 17 uniwersytetów państwowych i ¡przeszło 100 wyższych uczelni specjalnych (politechniki, wolne uczelnie, wyższe szkoły handlowe itp,), które uczęszczane są przez studen­ tów, prawie wszystkich krajów światai. Aby sobie wyobraizdć O!»-; om i znaczenie wyższego szkolnictwa francuskiego wystar­

czy zaznaczyć, że same uniwersytety liczą ok. 85.000 studentów,-, a między nimi ok. 15.000 cudzoziemców. Uniwersytet Paryski posiadał w roku 1933 (31 lipca) przeszło 35 tysięcy studentów

(w tem 20% cudzoziemców).

Organizacja wyższego szkolnictwa francuskiego różni się zupełnie od organizacji tego szkolnictwa w Polsce. Podczas* gdy w Polsce wszystkie szkoły podporządkowane są wyłączanie Min. Wyz. Rei. i Ośw. Publ. (prócz szkół wojskowych), we Francji tylko ograniczona ilość szkół podlega Minist. Oświecenia Naro­ dowego*), przy któreni istnieją specjalne Podlsekretarjaty Sta­ nu (Nauczania Technicznego, Sztuk Pięknych, Wychowania Fi­ zycznego), dla szkół technicznych, zawodowych, sztuk pięknych i t.d. Szereg zaś innych uczelni i szkół specjalnych znajduje się pod zarządem innych Ministerstw, zainteresowanych w przygo­ towaniu fachowych i wyższych pracowników dla danej gałęzi administracji państwowej, np. : słynna Ecole Nationale des Ponts -et Chaussées (Wyższa Szkoła Budowy Dróg i Mostów w Paryżu) podlega Ministerstwu Robót publicznych, Ecole Polytechnique podlega Min. Wojny, państwowe Szkoły Weterynaryjne podlegają. Ministerstwu Rolnictwa i fcd'.

* ) Dawniejsze Ministerstwo Oświecenia Publicznego i Sztuk . Pię­ knych, zostało przemianowane przez Min. de Monzie na obecne — M i­ nisterstwo Oświecenia Narodowego.

Pomimo silnej centralizacji administracji państwowej we Francji, Wyższe Szkoły; -korzystają'z dość szerokiej- autonomji wewnętrznej. Cała Francja podzielona jest na 17 okręgów tery­ torialnych; szkolnictwo każdego z nich podlega t. zw. „Aiade- m ji“, stanowiącej władzę państwową danego okręgu. Na czele każdej Akaflemji stoi R e k t o r , który jest zarazem przewod­ niczącym Rady miejscowego Uniwersytetu (Oonseil de l‘Uni- . vensite).

Zakres działania Rektora, oraz jego kompetencje, są bardzo rozlegle. Do atrybucyj rektora należy również zarząd naicl calem szkolnictwem powszechnem, średniem, prywatnom i technieznem, za pośrednictwem specjalnych inspektorów Akademji.

Ponadto czuwa również nad stalą . łącznością wszystkich trzech stopni nauczania, (powszechnego, średniego i wyższego).' Naogól działalność rektora przejawia się we wszystkich for­ mach nauczania, kontroluje on stan finansowy i moralny wszyst­ kich zakładów, reprezentuje oficjalnie uniwersytet i tp.

OGÓLNE WARUNKI PRZYJĘCIA NA UCZELNIE FRANCUSKIE.

Na wszystkie uczelnie francuskie z nieMeznemi wyjątkami, cudzoziemcy przyjmowani są na równych prawach a francuzami i podlegają naogól tym samym opłatom, egzaminom i tp. Warun­ ki przyjęcia i system studjów różnią się jednak od wanunków stud­ iów i przyjęcia na Wyższych Uczelniach w Polsce. Podczas, gdy podstawą przyjęcia na jakikolwiek uniwersytet, lub inną wyższą uczelnię w Polsce jest świadectwo -dojieałości szkoły ogólnokształ­ cącej, wyższe uczelnie francuskie przyjmują kandydatów, niepo- siadających matur2 bądź na zasadzie egzaminu konkursowego, lob wstępnego z niektórych przedmiotów — bądź po ukończeniu specjalnego (rocznego) kursu przygotowawczego, lub też udzie­ lają dyspensy (zwolnienia), przyjmując za równoważne maturze' jakiekolwiek świadectwo ukończenia średniego zakładu nauko­ wego (np. świadectwo szkoły przemysłowej, szkoły zawo»d)»wej, handlowej etc.)

specjalnym kieruniku, a nie posiadającym pełnego ogólnego wy­ kształcenia średniego, do dalszego kształcenia się i ukończenia studjów wyższych. Wyjątek stanowią niektóre wydziały uniwer­ syteckie, jak Medycyna, farmacja, identystyfca (d pozostałe wy­ działy, na których studenci pragną uzyskać licemcjat-magiste- rjum), na których nie udziela się dyspensy — matura więc jest niezbędna.

Łatwe i dogodne warunki przyjęcia wytworzyły wśród mło­ dzieży źle poinformowanej fałszywy zgoła sąd o rzekomo niskim poziomie wyższych uczelni francuskich. Słychać czasem zdania, że skoro wyższe uczelnie franeusteie przyjmują studentów z 6 — 7 klasowem wykształceniem, to albo ¡stoją one na niższym poziomie niż inne podobne uczelnie, lub też dyplomy proez nie wydawane aide posiadają pełnych praw naukowych (?). Sąd o- czywiśoie z gruntu fałszywy! O poziomie i klasyfikacji wyższe­ go zakładu naukowego nie decydują tylko warunki przyjęcia, lecz przedewszystMem jego system studjów, oraz program naucz-ania. Jeżeli formalne warunki przyjęcia we Francji są naogół bardzo przystępne, to wymogi naukowe (egzamin wstępny, inne wyma­ gane dyplomy, lub świadectwa) są nietylko równoważne ze świa­ dectwem dojrzałości, ale niekiedy nawet wyższe, gdy egzamin wstępny obejmuje większy zakres wiadomości, np. warunki przy­ jęcia na politechnikę w Nancy, Grenoble, itp. I tak warunkiem przyjęcia na jeden z najlepszych instytutów chemicznych we Fraïucji (Institut de Chimie Appliquée przy Uniwesytecie Pa­ ryskim) jest konkurs wstępny, z matematyki, fizyki, ¡chemji: matura daje jedynie nadwyżkę 5 punktów na wymaganą ilość przeszło 60, w stosunku do innych kandydatów.

świadectwo dojrzałości bardzo często nie zwalnia więc na­ wet od egzaminu wstępnego, wymaganego na wielu wyższych uczelniach francuskich. W ten sposób Francja jest jednym z nie­ licznych krajów na świecie, która zerowała z maturą, przyjmując

do swoich wyższych uczeM kandydatów, na podstawie ich uzdol­ nień osobistych i naturalnych skłonności,' oraz zamiłowania do pewnej specjalności naukowej nie zaś wyłącznie na podstawie świadectwa dojrzałości.

Naogół warunki przyjęcia na wyższe uczelnie francuskie są. bardzo różnorodne. Szczegółowe dane czytelnik znajdzie przy o- pisie każdej z nich. Warunki są jednak często z roku na rok zmie­ niane, w zależności od wprowadzanych zmian w kierunku różnych - ułatwień, > lub 'też specjalnych .ograniczeń. Bardzo często, przy­ jęcie kandydata zależy od decyzji dyrektora danego Instytutu, lub szkoły, który pod tym względem posiada bardzo szerokie kompetencje i prerogatywy. Dyrektor może przyjąć kandydata na nieco innych warunkach, aniżeli to jest 'przewidziane w pro­ gramie szkolnym, zwłaszcza cudzoziemców, w wypadkach spe­ cjalnych, gdy chodzi o zaliczenie poprzednio odbytych studjów, przyjęcie bez matury, uznanie posiadanych świadectw, zwolnie­ nie z wpisowego, przyjęcie po terminie rozpoczęcia wykładów,, wystawienie formalnego świadectwa przyjęcia etc. Na decyzję jego wpływają przedewszystkiem odpowiednio uzasadnione po­ wody i motywy, przekonanie dyrektora o należytem przygotowa­ niu kandiydata do zamierzonych studjów itp. Ale przedewszyst­ kiem student musi spełnić cały szereg formalnych warunków, w myśl przepisów danej uczelni, lub danego Uniwersytetu, złożyć odpowiednio tłumaczone, ewentualnie zalegalizowane dokumenty, często wraz z oryginałami, itp.

Młodzież studjująca z bnaku orjentacji i szczegółowych danych popełnia często przy zapisie nieobliczalne błędy, które przypłaca w konsekwencji stratą czasu i pieniędzy. W wielu wypadkach konieczna jest dokładna znajomość stosunków panujących na danej uczelni, oraz warunków i rodzaju studijów, któr<e odznacza­ ją się we Francji wielką różnorodnością i szerokiem zróżniczko­

waniem specjalności.

Zaleca się przeto młodzieży, aby przed uczynieniem stanow­ czego kroku, odpowiednio o wszystkiem się poinformowała. Spe­ cjalną ¡rolę odgrywają tu Akademickie Biura Informacyjne w Polsce, którfe dysponując obszernym materjąłem informacyjnym., długoleit-niem doświadczeniem i rutyną, oraz ciesząc się poparciem i względami władz uniwersyteckich, kierują młodzież na właści­ we tory. 1

UNIWERSYTETY

Wyższe szkolnictwo francuskie zgrupowane jest w 17 Aka- demjach, przy których istnieje, jak już wspomnieliśmy wyżej, 17 Uniwersytetów państwowych, z siedzibą w ¡następuj ących miejscowościach: 1. Paryż, 2. Aix-Marseille, 3. Alger, 4. Besan­ çon, 5. Bordeaux, 6. Caen, 7. Clermont-Ferrand, 8. Dijon, 9. Gre­ noble, 10. Lille, 11. Lyon, 12. Montpellier, 13. Naaicy, 14, Poitiers,

15. Rennes, 16. Strasbourg, 17. Toulouse.

Zazwyczaj każdy Uniwersytet francuski posiada. 5 fakulte­ tów, a mianowicie:

1. Wydział Prawny — Faculté de Droit

2. Wydział Nauk ścisłych — Faculté des Sciences 3. Wydział Lekarski — Faculté de Médecine

4. Wydział Farmaceutyczny — Faculté de Pharmacie 5. Wydział Humanistyczny — Faculté des Lettres. Każdy Uniwersytet obejmuje w zasadzie wszelkie Wyższe Zakłady Naukowe, podlegające Ministerstwu Oświecenia (E d u~ c a t i o n N a t i o n a l e ) , a znajdujące się w obrębie danej A- kademji. Pozatem wszelkie injne Zakłady Naukowe, podlegające pozostałym Ministerstwom, ewentualnie okręgowym lub miej­ skim. władzom, Izbom Handlowym itp. zostają często również

przyłączone do danego Uniwersytetu.

Każdy Uniwersytet może również w myśl Ustawy z dn. 31 lipoa 1920 roku, założyć oddziały na terenie innej Akademji oraz specjalne Instytuty zagranicą. Tak np. Uniwersytet Paryski za­ łożył w Polsce znany Instytut Języka Francuskiego — I n s t i ­ t u t F r a n ç a i s d e V a r s o v i e .

Uniwersytety francuskie korzystają z bardzo szerokiej auto- nomji pod względem nauczania, interesują się szczególnie całem życiem kulturalnem i ekonomicznem swego okręgu, służąc w ten sposób jego tradycjom i potrzebom ekonomicznym. Stąd pocho­ dzi, że poszczególnie uniwersytety francuskie posiadają specy­ ficzny charakter i wyróżniają się stpecjalnemi i rzadkiemi spe­ cjalnościami, jak np. piwowarstwo w Nancy, chronomeltrja w Be­ sançon, rentgenologia w Paryżu i td.

17

Przy każdym Uniwersytecie istinieje cały szereg Instytutów o charakterze szkół wybitnie specjalnych, poświęconych nau­ kom stosowanym (i technicznym), rywalizujące w ten sposób 2,

dotychczasowemu Wyższemi Szkołami Technicznemi Specjalne- tmli, Grandes Ecoles Spéciales.

Przygotowują przedewszystkiem do zawodów praktycznych, w praemyśle, handlu, administracji państwowej i tp. We Francji niema bowiem pełnych samodzielnych politechnik, jakie istnieją w Polsce i innych krajach Europy. Naszym politechnikom odpo­ wiadają mniej więcej Instytuty Techniczne przy Wydziałach Nauk ścisłych. Te ostatnie posiadają jednak dalej posuniętą specjalizację techniczną.

Uniwersytety francuskie zajmują się szczególnie stroną prak­ tyczną nauczania, zastosowaniem w najpełniej szem tego słowa znaczeniu, wiedzy do potrzeb życaa współczesnego. Różne tytu­ ły uniwersyteckie (grades universitaires) wydawane w tym ce­ lu na tych uniwersytetach, są usankcjonowaniem studjów czysto naukowych, oraz oryginalnych badań i poszukiwań na polu nauko- wem. Z powyższego wynika, że uniwersytety francuskie mie po­ siadają jednolitej struktury, jednakże wszystkie posiadają za­ kłady z pośród następujących kategoryj :

Faculté des Sciences (Wydział Nauk ścisłych), Faculté de Médecine, Faculté de Pharmacie, Faculté mixte (mieszany) de Médecine et de Pharmacie, Ecole de plein exercice (Szkoïa peł­ nych ćwiczeń) de Médecine et de Pharmacie, Ecole préparatoire

(przygotowawcza) de Médecine et de Pharmacie, Faculté des Lettres (Wydział Humanistyczny), Faculté de Droit (Wydział Pra­

wa). ? !■

Niektóre Uniwersytety posiaidlają wszystkie 5 wydziałów,’ niektóre tylko trzy (Sciences, Lettres, Droit, ze Szkołą Medycy­ ny i Farmacji) inne zaś tylko dwa wydziały (Sciences, Lettres wraz ze Szkołą Medycyny i Farmacji). Uniwersytet w Strasbo- urgu jest jedyny, który posiada specjalne fakultety Teologji Ka­ tolickiej i Protestanckiej.

Rok akademicki we Francji zaczyna się prawie na wszyst­ kich uczelniach 3 listopada, a kończy się w końcu czerwca. Wy­ kłady zostają zawieszone w dni świąteczne: z okazji Nowego Ro­

ku na 8 dni i Wielkiej Nocy — 15 dni. Ale nawet w okresie du­ żych wakacyj, wszystkie prawie uniwersytety urządzają specjal­ ne kursy językowe dla cudzoziemców, t. zw. Cours de Vacances.

DYPLOMY I TYTUŁY

Wszystkie tytuły i dyplomy nadawane przez uczelnie fran­ cuskie dzielą się na państwowe ( g r a d e d e 1 ‘ E t a t) i na­ ukowe, wzglęjdnie uniwersyteckie ( t i t r e s c i e n t i f i q u e - g r a d e d e 1 ‘ U n i v e ï s i t é). Jedyna różnica zachodząca między obu rodzajami dyplomów, polega na tern, że do stopni państwowych przywiązane jest prawo wykonywania pewnych zawodów, jak np. lekarza, farmaceuty, adwokata, dentysty, oraz funkcyj służby państwowej. —Dyplomy naukowe są jedynie u- sankc jonowaniem odbytych studjów i przeznaczone są przeważnie dla cudzoziemców, pragnących uzyskać dyplomy równoważne państwowym, bez prawa wykonywania praktyki we Francji i bez wymienionych korzyści, będących jedlynie przywilejem oby­ wateli francuskich.

Każdy uniwersytet wydaje dyplomy obu rodzajów, np.. Wy­ dział Nauk ścisłych przy Uniwersytecie w Nancy wydaje nastę­ pujące dyplomy państwowe: Certificat d’études physiques chi­ miques et naturelles — P. C. N. (świadectwo studjów fizycz­ nych, chemicznych i przyrodniczych), 2) Certificat d‘études su­ périeures des Sciences (świadectwo wyższych studjów nauk ścisłych), 3) Licence és-sciences (licencjat-magislterjum nauk ścisłych), 4) diplôme d'études supérieures des sciences (dyplom wyższych studjów nauk ścisłych, 5) Doctorat és sciences (Dokto­ rat naiuk ścisłych), 6) Diplôme d'Ingénieur-Docteur, oraz dyplo­ my naukowe: Doctorat de rUniversité, mention Sciences, jako- też dyplomy Inż. chemji, elektrotechniki, agroiaomji itd.

Jak widzimy niektóre dyplomy mogą być wyłącznie państ­ wowe, inne znów niekiedy wyłącznie naukowe. Uzyskanie dyplo­ mu państwowego uzależnione jest często od posiadania matury francuskiej, obywatelstwa francuskiego ('dotyczy medycyny), specjalnych egzaminów itp. Z tego względu cudzoziemcy otrzy­ mują we Francji prawie wyłącznie dyplomy naukowe, rap. d-ra

medycyny, farmacji, inżyniera itd. Natomiast państwowe szkoły specjalne (Ecoles Nationales) przyjmują cudzoziemców przeważ­ nie w charakterze wolnych słuchaczy. Oprócz wyżej wymienio­ nych tytułów, niektóre uczelnie wydają jedynie dyplom ukończe­ nia; Diplôme de FEcole, „Ancien Elêvie“ (abiturjent). Niektóre tytuły naukowe przeznaczone są wyłącznie dla cudzoziemców, np: 1. dyplom uniwersytecki chirurga-danitysty (Lille, Nancy) 2. dok­ torat nauk ekonomicznych (Lille) 3. dyplom farmaceuty (Stras­ bourg) i tbd. Powyższych dyplomów naukowych francuzi nie o- trzymują, natomiast dyplom taki dla cudteoziemca jest wystarcza­ jący do uzyskania praktyki w swej ojczyźnie i prawa do nostry­ fikacji.

Wszystkie dyplomy państwowe Wydziałów: Nauk ścisłych, Prawa i Humanistyki są również dostępne dla cudzoziemców, po­ siadających świadectwa dojrzałości, (równoważne z francuskie- mi) pod warunkiem zadośćuczynienia przepisom, które obowiązują

studentów francuskich (egzaminy, opłaty itp.).

Natomiast przepisy dotyczące otrzymania przez cudzo­ ziemców państwowych dyplomów farmaceuty, d-ra medycyny i chirurgą-dentysty, są zupełnie odmienne. Do roku 1933, wystar­ czyło do otrzymania tych dyplomów posiadanie francuskiej ma­ tury, względnie innego wymaganego świadectwa francuskiego

(np. świadectwo t. zw. „B. P. S.“ do studjów dentystycznych). Ustawa z dnia 23 kwietnia 1933 roku, zmieniła dotychczasowy stan rzeczy, wprowadzając dodatkowo warunek obowiązkowego posiadania, względnie nabycia obywatelstwa francuskiego, celem otrzymania dyplomu państwowego d-ra medycyny i chirurgą- dentysty.

Niżej przytaczamy treść wymienionej Ustawy: WYDZIAŁ LEKARSKI

Ustawa o wykonywaniu praktyki lekarskiej ; (23 kwiecień 1933 roku.)

Art. 1. Nikt nie może praktykować jako lekairż we Francjv o ile :

a) nie posiada francuskiego dyplomu państwowego doktora medycyny.

b) o ile nie jest obywatelem, lub poddanym francuskim po­ chodzącym z jedtnego z krajów, będących pod protektoratem Fran­ cji. Jednakże, kraje w których lekarze narodowości francuskiej mają prawo praktyki lekarskiej, będą mogły zażądać od Rządu Francuskiego układów dyplomatycznych, zwalniających w pew­ nych wypadkach od konieczności posiadania obywatelstwa fran­ cuskiego. W każdym razie będzie musiała być ustalona równo- rzędaość pomiędzy liczbą lekarzy pochodzących z krajów, z któ- remi zostały zawarte układy i praktykujących we Francji, a licz­ bą lekarzy francuskich praktykujących w tychże krajach.

Treść powyższego paragrafu stosuje się również do chirurgów- dentystów.

Art. 2. Posiadający dyplom zagraniczny doktora medycyny ubiegający się o francuski doktorat państwowy będą musieli wy­ kazać się posiadaniem tytułów wstępnych wymaganych do zapi­ sania się w charakterze kandydatów do dyplomu „ C e r t i f i c a t d ’ é t u d e s p h y s i q u e s , c h i m i q u e s et n a t u r e l - 1 e s“ (P. C. N.) i poddać się egzaminom weryfikacyjnym.

Nie będą mogli w żadnym wypadku otrzymać zaliczenia (dys­ pensy) studjów na więcej, niż trzy lata.

Cudzoziemcy posiadający uniwersytecki dyplom dbktora me­ dycyny, będą podlegali tym samym warunkom, z wyjątkiem w&irunków dotyczących studjów i egzaminów.

Co do nich to dyspensa od studjów będzie mogła się rozciągnąć na cztery lata, zwolnienie od egzaminów będzie im mogło być przyznane, e wyjątkiem egzaminów z anatomji, fizjologji i prak­ tyki klinicznej.

Art. 3. Studentom cudzoziemskim, ubiegającym się o pań­ stwowy tytuł doktora medycyny, nie będą udzielane żadne zwol­ nienia od egzaminów odbytych studjów, przy zapisaniu się ich na Wydz., lub Szk. medycznych, ibez względu na czas trwania ich ■studjów odbytych zagranicą.

Corocznie, studenci rumuńscy, lub maurytańscy zapisujący się w celu ubiegania się o tytuł Doktora Uniwersytetu — ze wzmian­ ką „Medycylniai“ i, złożywszy z powodzeniem egzaminy ostateczne przy końcu każdego roku situdjów lekarskich, oraz egzaminy kli­ niczne, mogą być upoważnieni decyzją ministerialną powziętą po

naradach specjalnej komisji, do obrony tezy, celem uzyskania pań­ stwowego dyplomu doktora medycyny.

liczba korzystających % tego zarządzenia nite będzie mogła przekraczać dziesięciu na ogół Wydziałów medycznych.

Studenci narodowości cudzoziemskiej, zapisami na Wydziałach uniwersyteckich, nie będą mogli ubiegać się o dyplom państwowy doktora medycyny, o ile nie wykażą się francuskiemi tytułami wstępnemi, upoważniaj ącemi do stairania się o te dyplomy pań­ stwowe.

Art. 4. Chirurdzy- dentyści posiadający dyplomy wydziałów zagranicznych, chcąc praktykować we Francji, będą zobowiązani do składania tych samych egzaminów co studenci francuscy ubie­ gający się tytuł chirurga-dentysty. Nie będą mogli być zwol­ nieni więcej niż z jednego roku studjów teoretycznych (scolarité). Art. 5. Studentom cudzoziemcom ubiegającym się o dyplom chirurga-dentysty nie będzie udzielone żadne zwolnienie od egza­ minów i studjów, przy zapisaniu się na Wydz., bez względu na czas trwania ich studjów zagranicą.

Art. 6. Dyplomy wszystkich doktorów medycyny i chirurgów- dentystów praktykujących olbecnie we Francji będą musiały być sprawdzone i uwierzytelnione w przeciągu 3-ch miesięcy od wy­ dania niniejszej ustawy.

Art. 7. Stanowiska sądowego lekarza i eksperta, oraz inne funkcje państwowe otrzymywane drogą konkursu, lub na mocy tytułów naukowych, będą mogły być zajmowane tylko przez fran­ cuskich doktorów medycyny, lub naturalizowanych od 5-ciu lat lekarzy.

Ten okres me będzie wymagany od lekarzy, którzy służyli w wojsku francuskiem, jako ochotnicy, w noku 1914 przez czas trwania wojny.

Zarząidjzenia art. 7 są również stosowane do chirurgów-den- tystów.

Art. 8. Naturalizacja francuska nie będzie wymagana od le­ karzy, którzy praktykowali regularnie we Francji w dzień ogło­ szenia niniejszej' usstawy, i którzy posiadali już francuski dyplom państwowy doktora medycyny, lub od studentów uczęszczających na wykłady w celu ubiegania się o taki dyplom.

Stosuje się to również do chirurgów-denltystów.

Art. 9. Znosi się niniejszem wszelkie rozporządzenia poprzed­ nie, a w szczególności zarządzenia Ust. z dnia 30 listopada 1892 roku, ¡przeciwne zarządzeniom niniejszej ustawy.

IMATRYKULACJA I INSKRYPCJA.

Każdy student, nie ubiegający się o tytuł lub dyplom państ­ wowy, a pragnący być jedyfnie dopuszczony do prac, studjów i ba­ dań naukowych jakiegokolwiek wydziaiu Uniw,, powilnien być wniesiony ¡rua specjalny rejestr studentów, t. zn. że musi być ima- trykulowany. Jeżeli zaś student pragnie otrzymać tytuł państ­ wowy, lub uniwersytecki (naukowy) powinien być .zapisany — inscrit}, jako kandydat do dianego dyplomu, lub tytułu.

Studenci zapisani nie mają obowiązku zgłoszenia się do ¿matrykulacji, ponieważ inskrypcja obejmuje zarazem imattry- kułację, która w damym wypadku zostaje uskuteczniona automa­ tycznie i jest bezpłatna. Od obowiązku imatrykulacji zwolnieni są uczeni, profesorowie, doktorzy, dopuszczeni przez Dziekana na wniosek profesorów, do seminarjów i laboratorjów Fakultetu.

IMATRYKULACJA. Do imatrykulacji można się zgłosić w każ­ dej porze roku, ważna jest tylko na rok akadem. i powinna być od­ nawiana co rok. Celem dokonania imatrykulacji, ¡należy zgłosić się osobiście do Sekretärj atu danego Wydziału, wnieść opłatę w wysokości fr. 60, tytułem opłat imatrykulacji, fr. 40 za bibljo- tekę, oraz przedlstawić akt urodzenia, legalizowany przez Kon­ sulat francuski w Polsce, carte d’identité (kartai pobytu) zezwa­ lająca studentowi zamieszkiwać we Francji wydana przez Pré­ fecture de Police oraz wszelkie posiadalnie dyplomy, lub świa­ dectwa poprzednich studjów. Fakultet może, w myśl przepisów, wymagać aby również świadectwa kandydata były urzędowo tłu­ maczone i legalizowane identycznie jak akt urodzenia.

W wypadku nie posiadania odpowiednich świadectw szkol­ nych prawo do matrykulacji może też być przyznane studento­ wi przez Dziekania Wydziału, lub Dyrektom Instytutu, jeżeli je­ go studja poprzednie zostały uznane za dostateczne, celem kon­ tynuowania zamierzonych studjów.

Studenci cudzoziemcy mogą się immatrykulować tymczaso­ wo, bez złożenia carte d'identité , jednak należy ją przedstawić w Sekretarjacie, w okresie 3-miesięcy od daty ¡matrykulacji. Student immatrykulowany na jakimkolwiek Fakultecie Uniw. mo-. że również imatrykulować się m iimyrn Wydziale lub Instytucie danego Uniwersytetu, bez dodatkowych ojpłat imatrykulacyjnych, na podstawie dokumentów stwierdzających jego poprzednią imatrykułację. Jednakże dla dobra; stjudjów dodatkowa ¿¡matryku­ lacja powinna nastąpić najpóźniej miesiąc po dokonaniu pierwszej. ■ Po tym terminie zaś należy uzyskać specjalne zezwolenie od Rek­

tora Uniwersytetu.

W wypadku zaś, gdy student w czasie trwania roku akade­ mickiego zmienia Uniwersytet, podlega on nowej imatrykulaji. Student immatrykulowany otrzymuje bezpłatnie legitymację stu­ dencką (carte d’étudiant), zaopatrzoną w mfotognaf ję posiadacza i pieczęć Fakultetu.

Legitymacja powyższa jest dokumentem osobistym, i nie może być odstąpiona osobie trzeciej. Przy corocznej imatryku" lacji, student otrzymuje duplikat.

INSKRYPCJA (ZAPIS). — Jak wyżej zaznaczono, studenci pragnący otmymać dyplom, lub tytuł państwowy, a w większości wypadków również dyplomy i tytuły naukowe (uniwersyteckie) powinni dokonać wymaganej ilości inskrypcyj trymestralnych, lub semestralnych, za wmiesieniem odnośnych opłat. Inskrypcje dokonane dla otrzymania dyplomów Wydziału lub Instytutu, ma których wymagana jest praca w laboratorjach, pociągają za so­ bą specjalne opłaty laboratoryjne. Ponadto Uniwersytety posia­ dające specjalne kursy .nauczania, luib specjalne przyrządy nau­ kowe, pobierają również dodatkowe opłaty za ich użycie.

Studemit zapisany i p s o - f a c t o , jest immatrykulowany i zwolniony wobec tego od opłaty imatrykulacyjnej. Natomiast wzbronione jest zapisać się jednocześnie na dwie 'identyczne Uczelnie Państwowe względnie państwową i wolną, celem otrzymania Itiego samego tytułu lub dyplomu. Terminy zapisu zostają ustalone każdorazowo przez Radę Wydziałową. Pierwszy sapis powinien być dokonany na początkach roku akademickiego .i trwa mmiej więcej od 3 do 15 listopady__

Zasadniczo nikt nie może dokonać inskrypcji po pierwszym grudnia, jednakże w wypadkach specjalnych, np. spowodu cho­ roby, lufo innej przeszkody uzasadnionej, Dziekan Wydziału mo­ że udzielić zezwolenia na inskrypcję e x t r a t e m p o r a . W innych wypadkach, po prekluzyjnym terminie inskrypcji, można również odwołać się do Rektora Uniwersytetu, lub Ministra.

Jeżeli student pragnie zmienić Wydział, lub przenieść się do innego Uniwersytetu zachowuje wszelkiego prawa poprzednich inskrypcyj i dokumenty jego zostają: przez Sekretarjat Wydzia­

łu przesłane na nowoobrany Wydział iulb Uniwersytet.

Inskrypcja musi być dokonana bezwzględnie osobiście w Se­ kretariacie Wydziału lub Instytutu i w żadnym wypadku nie mo­ że być przeprowadzona drogą korespondencji, lub przez osobę trzecią.

Woibee tego, że ¡na francuskich Uczelniach obowiązuje sy­ stem roczny, student w ciągu noku musi opłacić przepisową ilość in­ skrypcyj, semestralnych, lub trymestralnych (4 trymestralne, 2 se­ mestralne), w przeciwnym razie tnafci dany rok akademicki.

Jeżeli student, iz pewnych powodów czyni przerwę w prze­ pisowej ilości inskrypcyj', obowiązany jest dokonać ich ponownie na początku następnego roku akademickiego. W razie gdy przer­ wa ta przekracza ustaloną granicę czasu, studja odbyte zostają tem samem unieważnione, a inskrypcje przedawnione. Te same sankcje stosowane są wziględem studentów, którzy w ciągu 2 lat po ostatniej inskrypcji nie przystępują do egzaminu. Dla' Wy­ działu Nauk ścisłych (Sciences) i Humanistyki (Lettres) prze­ widziany jest (w danym wypadku) okres 3-ch letni.

Rzeczą jasną jest, że w naizie odroczenia egzaminu, lub nie zdania go student ma prawo odnowić inskrypcje w przepisowym terminie. Celem dokonania inskrypcji student powinien złożyć w Sektre tar jacie Wydziału: 1) metrykę urodzenia, 2) francuskie świadectwo dojrzałości, lub równoważne (patrz niżej) 3) c a r- t e d‘i d e n t i t ê, 4) zezwolenie irodiziców, lub opiekunów (dotyczy niepełnoletnich) na odbywanie studjów. Sekretarz Wy­ działu może wydać studentowi świadectwo o dokonanej inskryp­ cji t. zw. certificat d'inscription (certificat de scolarité).

RÓWNOWAŻNOŚĆ MATURY (EQUIVALENCE DE BAC­ CALAURÉAT).

Polskie świadectwo dojrzałości jest uznane przez francuskie Władze Akademickie za równoważne z francuskiem świadect­ wem dojrzałości (baccalauréat), uprawniający do odbywania wyższych studjów we Francji, lecz studenci Polacy, jak zre­ sztą i inni cudzoziemcy muszą przedtem otrzymać od Rektora danej Akademji, świadectwo t. zw. „équivalence de baccalauréat“

(równoważność matury).

„Équivalence“ uprawnia cudzoziemców do wstąpienia na wszystkie Wydziały, Instytuty i Uczelnie we Francji (jeżeli po­ nadto nie są wymagane inne warunki jak np. egzamin dodatko­ wy itp. ), celem otrzymania wszelkich dyplomów państwowych i uniwersyteckich, za wyjątkiem dyplomów państwowych d-ra medycyny, farmaceuty i chirurga-dentysty.

Przyznanie równoważności matury, M> innego równorzędme- go świadectwa, maileży do kompetencji Rektora danej Akademji. Rektor Akademji jest w posiadaiu dokładnego spisu matur (wszystkich państw), które uznane są za równoważne przez Fran­ cuskie Ministerstwo Oświaty. \

Zasadniczo, jako równo^żne z maturą francuską, uznawa­ ne są wszelkie świadectwa wydane w kriaj&ch obcych, które u- prawndają ich posiadaczy do odbywania studjów wyższych, w tych krajach. W wypadku, gdy jakieś świadectwo nie figuruje jako równoważne z franc, b a c c a l a u r é a t , na liście Fran­ cuskiego Ministerstwa Oświaty, wówczas decyduje sam Mini­ ster Oświaty. Podainie odpowiednio zredagowane, o uzyskanie rówmoważności należy kierować na ręce Rektora Akademji, załą­ czając jednocześnie odnośne świadectwo szkolne (świadectwo dojrzałości), akt urodzenia, urzędowe tłumaczenia tychże, na ję­ zyk francuski, zalegalizowane pnzez Francuskie Władze Konsu­ larne.

Po przyznaniu równoważności (équivalence) przez Rekto­ ra Akademji, Dziekan • Wydziału, na który studewt pragnie być Przyjęty, wystawia specjalne świadectwo równoważności, które jest tytułem oficjalnym, uprawniającym do wstąpienia na jaki­

kolwiek Wydział lub Uczelnię na całym terenie Francji t. zn. że student, który już raz uzyskał równoważność np. na Uniwersytecie w Montpellier, przy wstąpieniu na Uniwer­ sytet w Paryżu, zwolniony jest od powyższych formalości.

Studenci, cudzoziemcy, pochodzący z krajów, gdzie naucza­ nie średnie nie jest zorganizowane w sposób odpowiadający po­ ziomowi matury francuskiej, lub- w wypadkach wyjątkowych, nie posiadający odpowiednich świadectw odbytych średnich stu- djów regularnych, mogą być przyjęci na Wydziały Uniwersy­ teckie z uzyskaniem równoważności, po złożemiu specjalnego eg­ zaminu równoważności (l’examen d’équivalence:) w myśl uchwał Mim. z Kto. 5. I. 1912 r., 22. VI. 1915, i 15. X I. 1923, reorganizo­ wanego ostatecznie uchwałą z dnia 16 sierpnia 1928 roku.

Egzaminy odbywają się corocznie przy każdym Uniwersy­ tecie w 2-ch terminach: w marcu i październiku. Dość dłuży nar cisk przy egzaminie kładzie się na znajomość języka francuskie­ go (współczynnik 3.)

Egzamifoiyrównoważności ( e x a me n d ’ é q u i v a l e n c e ) obejmują:

A. Egzamin piśmienny: objaśnienie i kometrutawainie fran­ cuskiego tekstu dyktowanego.

B. Egzamin ustny: 1) lektura tekstu francuskiego i kon­ wersacja.

2) interogacja z historji: historja .powszechna od ro­ ku 1815 do wojny europejskiej włącznie, organizacja polityczna Europy po wojnie europejskiej.

3) iimterogacja z geografji: geograf ja Fra&cji, geo­ graf ja fiizy czno-powszechna.

4) interogacja z matematyki: algebra, geometrja i pod­ stawy trygonometrii.

5) fcterogacja z nauk fizycznych: fizyka i chemja. 6) interogacja z nauk przyrodniczych : Botanika i ana-

tomja.

Wydziały: — Prawa, Nauk Ścisłych i Humanistyki wydają studentom zagranicmym, którym została przyznana równoważ­ ność matury (Équivalence de? baccalauréat), te same dyplomy i tytuły, państwowe i uniwersyteckie, jakie udziela się francuzom.

Jak już wspomniano, wydziały: lekarski i farmaceutyczny, wydają studentom, zagranicznym wyłącznie dyplomy t. zw. uni­ wersyteckie, które nie uprawniają do wykonywania praktyki

we Francj i. ,

Jednak, w wypadku, gdy student zagraniczny przy dokona­ niu matrykulacji złoży wszelkie niezbędne ¡dokumenty wraz z francuskiem świadectwem dojrzałości, może on otrzymać ten sam dyplom farmaceuty co francuzi, uprawniający go ¡również do odbywania praktyki na całem terytorjum Francji. Dla otrzy­ mania zaś państwowego dyplomu doktora miedycyny i lekarza dentysty niezbędne jest ponadto posiadanie obywatelstwa fran­ cuskiego (patnz str. 20).

Prawo do odbywania praktyki farmaceutycznej; mają również ci studenci, którzy otrzymują dyplomy na jednym z wydziałów, lub szkół farmaceutycznych we Francji i pochodzą z kraju, który jest ¡ma prawach wzajemności z Francją (Rozp. z dnia 19 kwietnia 1898 roku) t. zn., gdy francuz otrzyma w jakimś kraju zagra­ nicznym dyplom farmaceuty, uprawniający go do odbywania prak­ tyki w danym kraju, obywiajtel tegoż kraju, otrzymujący dyplom farmaceuty we Francji, ma również prawo do odbywania prak­ tyki we Francji. Oczywiście, że wzmiankowanie prawo wzajem­ ności nie jest stosowane w indywidualnych wypadkach, lecz obo­ wiązuje na mocy specjalnie ¡zawartego układu pomiędzy państwa­ mi zainteresowanemi.

Rozumie się, że studenci zagraniczni, którym została przy­ znana równoważność, nie korzystają z wyżej wymienionego przy­ wileju, ponieważ nie są w posiadaniu francuskiego świadectwa dojrzałości, lecz tylko równoważności, uprawniającej do odbycia zamierzonych studjów i otnzymania wyłącznie dyplomu uniwer­ syteckiego.

Zatem studenci polscy nie korzystają z powyższych preroga­ tyw t. j. nie przysługuje im prawo odbywania praktyki farma­ ceutycznej we Francji, ponieważ w Polsce prawo praktyki farma­ ceutycznej ('dotyczy również lekarskiej i dentystycznej) mają wyłącznie obywatele polscy, pomimo, że Wyższe Uczelnie w Pol­ sce wydają tylko dyplomy państwowe.

Studja prawnicze poświęcone są naukom prawniczym; i eko­ nomicznym pod względem historycznym, teoretycznym i praktycz­ nym. Nauczanie prawnicze na Wydziałach Rrawa Uniwersytetów francuskich podzielone jest na 3 M a studj ów i przedstawia się na­ stępująco:

1 rok. Prawo rzymskie (2 semestry), prawo cywilne (2 se­ mestry), ekonomja polityczna (2 semestry), historja ogólna prawa francuskiego (2 semestry), prawo konstytucyjne (1 se­ mestr) . »

2 rok. Prawo cywilne (2 semestry), prawo administracyjne (2 semestry), prawo karne (2 semestry), ekonomja polityczna (2 semestry), prawo rzymskie (1 semestr).

3 rok. Prawo cywilne (2 semestry), prawo handlowe (2 se­ mestry), postępowanie cywilne (1 semestr), prawo międzynaro­ dowe, prywatne (1 semestr), prawodawstwo finansowe (1 se­ mestr) .

Wymienione studja przygotowują dio wielu dyplomów i stop­ ni państwowych, a mianowicie :

1) Certificat de Capacité en Droit. Dostępny jest dla francu­ zów i cudzoziemców. Wymieniony certyfikat wydany jest studen­ tom, którzy odbyli przewidziane egzaminy z 2-letnich studj ów na Wydziale. Francuzi, którzy otrzymują wzmiankowany certyfikat mają prawo praktykować, jako rzecznicy prawni i ubiegać się o stanowisko Sędziego-Pokoju. Koszty studjów (8 inskrypcyj try- mestraJnych) fr. 560.— Koszty egzaminów fr. 130.—

2) Baccalauréat en Droit. Dostępny jest dla francuzów, po­ siadających świad. dojrzałości i cudzoziemców, posiadających świa­ dectwa dojrzałości, którym przyznana została równoważność.- Studja trwają 2 lata, po odbyciu których należy złożyć odpowied­ nie egzaminy ustne i piśmienne. Koszty studjów (8 inskrypcyj trymestralnych) fr. 560.— Koszty egzaminów fr. 500,—

3) Licence en Droit (Licencjat? Prawa - Magisterjum). Do­ stępny jest dla posiadaczy dyplomów „Baccalauréat eh Droit“. Studja trwaj ą 1 rok, po ukończeniu których należy złożyć

egza-STUDJA PRAWNICZE

min ustny i piśmienny. Koszty studjów (4 inskrypcje trymestral- ne) fr. 280.— Koszty egzaminu fr. 250.—

Diplôme d’Études Supérieures (Dyplom Wyższych Studjów) w liczbie czterech : p r a w o r z y m s k i e i h i s t o r j a p r a ­ w a , p r a w o c y w i l n e , p r a w o p u b l i c z n i e , eko- n o m j a p o l i t y c z n a , są dostępne dla francuzów i cudzo­ ziemców, (posiadających licencjat prawa i kandydatów, którzy otrzymali równoważność licencjatu. Studja trwają 1 rok. Dyplom wydany jest po złożeniu piraewidzianych egzaminów. Czesne (4 in­ skrypcje trymestralne) fr. 280. Opłata egzaminacyjna za 1-szy dyplom fr. 105, za następne po 100 fr.

Doctorat en Droit (Doktorat Prawa), wydamy jest z jedną z następujących specjalności: nauki prawnicze (sciences juridi­ ques), lulb nauki polityczno-ekonomiczne (sciences politiques et économiques). Kandydaci do wymienionego dyplomu powinni po­ siadać licencjat prawa i conajmniej 2 dyplomy wyższych studjów prawniczych. Dyplom wydany jest po obronie tezy. Koszty fr. 240.—

STUDJA NAUK ŚCISŁYCH.

Wydział Nauk ścisłych — F a c u l t é des S c i e n c e s — poświęcony jest studjom matematycznym, fizycznym, przyrodni­ czym, naukom stosowanym, czyli technicznym i wydaje następują­ ce dyplomy i tytuły państwowe: świadectwo studjów fizycznych, chemicznych i przyrodniczych P. C. N.*) (niezbędne dla osób pragnących wstąpić na Wydział Medyczny), świadectwa Wyższych Studjów Nauk Ścisłych — C e r t i f i c a t s d ' É t u d e s S u p é ­ r i e u r e s Üe > S c i e n c e s , — Licencjat Nauk ścisłych — L i c e n c e ès Sc i e n c e s , — Dyplom Wyższych Studjów Nauk Ścisłych — D i p l ô m e d ' É t u d e s S u p é r i e u r e s de S c i e n c e s , — Doktorat Nauk ścisłych — D o c t o r a t ès

*) Program studjów P. C. N. ma być wnajbliższej przyszłości zmo­ dyfikowany: Nauki przyrodnicze (botanika, zoologja) będą zastąpionz biologją.

S c i e n c e s — i t. zw. tytuł nauikowy Inżynier-Doktór — In g é- n i e u r - D o c t e u r .

Świadectwo studjów fizycznych, chemicznych i przyrodni* czych — P. C. N., dostępne jest dla posiadaczy francuskich łub polskich świadectw dojrzałości, względnie równoważnych świa­ dectw szkolnych oraz dla studentów, którzy złożyli specjalny egzamin ( e x a m e n d ’ é q u i v a 1 e (ni c e).

Studja P. C. N. trwają I rok, po ukończeniu których składa, się egzamin ustny i piśmienny. Czesne: 4 inskrypcje i prace prak­ tyczne fu?. 460, koszty egzaminu wynoszą fr. 85.

świadectwa Wyższych Studjów Nauk ścisłych (Certificats d'études supérieures de sciences). Ilość wydawanych świadectw jest różna i zależna od Uniwersytetu. Przyjmowani są studenci, którym przyznam została równoważność matury „équivalence de baccalauréat“, luib na podstawie egzaminu specjalnego, przewidzia­ nego w Rozp. ¡z din. 5 stycznia 1912 r. Studja trwają 1 rok. Koszty studjów: 4 inskrypcje à fr. 70. Opłaty prac praktycznych (labo­ ratoryjne) zależne są od obranych przedmiotów. Koszty egzami­ nacyjne fr. 35 za pierwszy certyfikat i fr. 30 za każdy następny. Licencjat Nauk ścisłych (Licence ès - Sciences). Udzielany jest studentom, którzy otrzymali 3 świadectwa Wyższych Stud- jów Nauk ścisłych. Dyplom ten wydawany jest jednocześnie z trzecim certyfikatem. Opłaty : za pierwszy certyfikat fr. 35, za następny — 30 fr. i za trzeci — fr. 70.

Dyplom Wyższych Studjów Nauk ścisłych (Diplôme d4Etudes Supérieures de Sciences). Studja dla otrzymania wymienionego dyplomu trwają 1 rok i usankcjonowane są dlyplomami ze wzmian­ ką trojakiego rodzaju: 1) Nauk matematycznych, 2) Fizycznyeh i 3) Pnzyrodiniczych.

Doktorat Nauk ścisłych (Doctorat ès Sciences).

Dyplom D-ra Nauk ścisłych może być z następującą wzmian­ ką: 1) Nauk matematycznych, 2) fizycznych i 3) przyrodniczych. Do wymienionych dyplomów dopuszczani są posiadacze licencja­ tów. Osoby, posiadające licencjaty zagraniczne, muszą się starać o uzyskanie równoważności posiadanego licencjatu. Z przedłożenia licencjatu zwolnione są osoby posiadające dyplomy: D-r a M e- d y c y n y i F a r m a c e u c i (1-szej klasy), które starają się

o uzyskanie dyplomów Doktora Nauk ścisłych (nauk fizycznych lub (przyrodniczych), lecz muszą wykazać się posiadaniem dwóch certyfikatów wyższych studjów: f i z y k i o g ó l n e j i c h e m j i o g ó l n e j (dotyczy Nauk Fizycznych) i 2-ch certyfikatów Wyż­ szych studjów: zoologji, fizjologji lub botaniki i geologji lub mi- neralogji (dotyczy Nauk Przyrodniczych). Kandydaci na D-ra Nauk ścisłych są obowiązani do obrony 2-ch tez, z których jedna jest do wyborni kandydata, druga podana przez Fakulteit. Koszty egzaminu (prócz normalnych opłat za imatrykulację, laborator­ iach etc. — fr. 145.

Tytuł Inżyniera - Doktora.

Wymieniony tytuł ustanowiony dekretem z dn. 30 kwietnia 1923 r., nde nadaje posiadaczom tychże żadnego przywileju, przy­ wiązanego do stopnia Doktora Nauk ścisłych. Jest to tytuł nau­ kowy ustanowiony dla popierania oryginalnych badań naukowych w dziedzinie waedizy ścisłej.

Przyjmowani są absolwenci szkół technicznych i stosowanych,, posiadający najwyższy dyplom nadawany przez poszczególne Uczelnie, przedstawieni przez Radę Szkolną, ewent. przez Dyrek­ tora Szkoły. Pozatem przyjmowani są Inżynierowie Instytutów uniwersyteckich — przedstawieni przez Dyrektora, lub Radę In­ stytutu. Studja trwają 4 semestry. Dyplom wydany jest po obro­ nie oryginalnej tezy przed Komisją składającą się z 3-ch Pro­ fesorów Wydziału.

Istnieje specjalna lista Szkół, których absolwenci dopuszcza­ ni są do ubiegania się o wzmiankowany tytuł.

Kandydaci mogą być upoważnieni do przeprowadzania badań w laboratorium Instytutu lub innego Wyższego Zakładu .Naukowe­ go uznanego przez Fakultet, pozostając stałe pod kierownictwem naukowem Profesora Fakultetu. Opłaty wynoszą:

4 opłaty semestralne a fr. 60 . 4 opłaty za bibljotekę a fr. 10 4 opłaty laboratoryjne a fr. 400 1 opłata egzaminacyjna... Razem fr. 2025 240 fr. 40 „ 1600 „ 145 „

Doktorat Medycyny (Doctorat an Médecine).

Kandydaci do państwowego dyplomu D-ra Medycyny, upraw­ niającego do odbycia jpnaiktyki we Francji, muszą bezwzględnie posiadać francuskie świadectwo dojrzałości, oraz obywatelstwo francuskie (patrz Ustawa, str. 20). Pozatem muszą być w posia - daniu certyfikatu stuidljów fizycznych, chemicznych i przyrodni­ czych (P. C. N.), który został wydany przez Wydział Nauk ści­ słych po odbyciu rocznych studjów na tymże Wydziale.

Studja lekarskie, oprócz studjów przygotowawczych (P.C.N.) trwają 5 lat. Studenci mogą uczęszczać przez pierwsize 3 lata do Szkół Przygotowawczych Medycyny i Farmacji ( Écol e P r é ­ p a r a t o i r e de M é d e c i n e , et de P h a r m. ac i e), lulb za­ pisać się na Uniwersytet, gdzie jest pełna medycyna ( F a c u l t é de Mé d e c i n e ) , względinie do Szkoły Pełnych Studjów Lekar­ skich i Farmaceutycznych ( Écol e de P l e i n E x e r i c e d e Mé-

d e c i n e et de P h a r m a c i e ) . Przy przenoszeniu się z Ecole Préparatoire de Médecine et de Pharmacie — na Wydział Lekar- ’ ski lub do Szkoły Pełnych Studjów Lekarskich i Farmaceutycz­ nych — studja w całości zostają zaliczone.

Dość często studenci wstępują na P. C. N. i pierwsze kilka lat studjów lekarskich odbywają w miejscowościach, gdzie nie­ ma pełnych Wycfciałów lekarskich a nasitępnie przenoszą się na Uniwersytety, z petaemi Wydziałami lekarski emi, na których uzupełniają rozpoczęte studja.

Nauczanie na Wydziale Lekarskim obejmuje studja teore­ tyczne i praktycznej dokonywane w laboaiatorjach i klinikach szpi­ talnych, wyznaczonych przez Wydział.

Plan studjów, który został ustalony dekretem iz; dn. 10 -wrze­ śnia 1924 roku przedstawia się następująco:

I rok. Embrjologja, anatomja, histologja i semejologja sto­ sowana. '

II rok. Fizjologja, fizyka medyczna, chemja medyczna (wraz z chemją patologiczną), bakterjologja. praktyka medycyny ogólnej i kliniki ogólnej.

II I rok. Patologja chirurgiczna i medyczna, ainiatomja pa-33

S. Pinkiert, M. Spicberg. Międzyn. Przew, A kad. 3

tologiczna, afcuszerja, medycyna eksperymentalna i wiadomości o parazytologji.

IV rok. Patologj a chirurgiczna, medyczna i ogólna, ama- tomjai chirurgiczno-madyczna i medycyna chirurgiczna.

V rok. Higjena, medycyna sądowa i deontologja, terapja j’wraz z hydrologią) i farmakologia.

W zasadzie praktyka musi być odbywana w Szkole'Medycz­ nej, lub ma Wydziale Medycznym, lecz podczas 5 roku studiów mo­ że ona być odbyta w zakładach innych miej’scowości, w kraju lub zagranicą, po otrzymaniu zezwolenia od Dziekana Wydziału.

Z końcem każdego roku studenci składają, egzaminy teore­ tyczne i praktyczne. Dyplom Doktora Medycyny (Docteur en Mé­ decine) otrzymuje się po odbyciu 5-letnich studjów lekarskich, napisaniu i obronie tezy. Studencij którzy otrzymali certyfikat P. C. N. i zostali dopuszczeni do ubiegania się o powyższy certyfi­ kat ma podstawie równoważności matury (équivalance de bacoar- lauréat) zostają przyj'ęci na Wydział Lekarski bez specjalnych trudiności, lecz uzyskany Dyplom D-ra Medycyny nie uprawnia ich do odbywania praktyki we Franco i.

Na Wydziałach Medycznych Uniw. we Franicji rozróżniamy 3 rodzaje wykonywania praktyki podczas odbywania studiów, a mianowicie:

Stażyści (stagiaires) — praktyka szpitalna, obowiązująca każdego studenta,

Ekstemiści — studenci, którzy dokonali 4-ch ilnskrypcyj i złożyli specjalny egzamin konkursowy dla ekstemistów. Interniści — studenci, którzy dokonali 8 inskrypcyj i złożyli

specjalny egzamin konkursowy.

Ekstemiści otrzymują wynagrodzenie za praktykę, natomiast interniści, oprócz wynagrodzenia, otrzymują całkowite Utrzymanie przy szpitalach.

Studenci Wydziałów Lekarskich dokonywują 20 inskrypcyj'. Pierwsza inskrypcja, danego roku akademickiego, winna być do­ konana najpóźniej- 15 listopada, za wyjątkiem wypadków prze widzianych w § 2 Art. 9, Dekr. z 21 lipca 1897 r. Opłata za każdij inskrypcię łącznie z opłatą za foibljotekę i prace praktyczne wyno­ si 105 fr. Opłaty za egzaminy roczne : za pierwszy rok 65 fr., za następne po 55 fr.

CHIRURG JA DENTYSTYCZNA,

Studja dentystyczne trwają w całej Francji 5 lat: 2 lata praktyki (stage) i 3 lata studjów (scolarité). Studja dentystycz­

ne odbywane są na Wydziałach lub w Szkołach Medycznych, względnie na Wolnych Wyższych Uczelniach Dentystycznych.

Na pierwszy rok praktyki (Stage) (przyjmowani są studenci, mający, conajmniej 16 lat ukończonych i posiadający świadectwo dojrzałości, lub francuskie świadectwo t. zw. ł>.P.S. (Brevet Pri­ maire Supérieur) i in. Dyplom państwowy, uprawniający do ’od­ bycia pmaktyki we Francji, udzielany jest tylko tym studentom, którzy zostali przyjęci na podstawie matury francuskiej, i posia­ dają lub uzyskali obywatelstwo framiskie. (p. str. 20).

Po ukończeniu dwuletniej praktyki studenci składają egzamin z przerobionego materjału. Dwuletnie studja praktyczne ( s t a ­ ge), poprzedzające studja dentystyczne, składają się głównie z następujących przedmiotów: wiadomości o anatomji, fizjologji baikterjologji i semejologji medycznej, aseptyki i antyseptyki, anatomji zębów, odontologji, higjeny jamy ustnej, dentystyki chirurgicznej i protezy.

Studenci, chcący otrzymać Dyplom Chirurga Dentysty mu­ szą złożyć egzaminy pod koniec każdego roku studjów teoretycz­ nych (scolarité).

Studenci Wydziału Medycznego,, którzy dokonali 12 in- skrypcyj i przerobili przepisową praktykę dentystyczną, są zwol­ nieni z pierwszego egzaminu.

Cudzoziemcy, którzy zostali przyjęci na podstawie równo­ ważności matury otrzymują Dyplom Chirurga Dentysty, nie uprawniający do odbywania praktyki we Francji. Dyplomy te cu­ dzoziemcy mogą uzyskać tylko na niektórych Wydziałach Me­ dycznych, gdzie istnieją studja dentystyczne (Bordeaux, lilie,

Nancy i Strasbourg). Wolne Szkoły Dentystyczne, dyplomów Chirurga Dentysty, dla użytku cudzoziemców nie wydawają. Cu­ dzoziemcy przyjmowani są do tych Szkół jedynie w charakterze słuchaczy wolnych i otrzymują po ukończeniu D y p l o m Sz k o ^ ł y.

Studja farmaceutyczne we Francji trwają 5 lat (1 rok prak­ tyki w pracowni aptekarskiej i 4 lata studjów), po ukończeniu których, otrzymuje się „ D i p l ô m e de P h a r m a c i e n“

(państwowy Dyplom Farmaceuty).

Na pierwszy rok studjów Wydziału Farmaceutycznego (F a - c u 11 é de P h a r m a c i e ) , Wydziału Mieszalnego Medycyny i Farmacji ( F a c u l t é M i x t e d e M é d e c i n e e t de P h a r m a c i e ) , Szkoły Pełnych Studjów Medycyny i Farma­ cji ( E c o l e de P l e i n E x e r c i c e d e M é d e c in e et d e P h a r m a c i e ) względnie Szkoły Przygotowawczej Medycyny i Farmacji ( É c o l e P r é p a r a t o i r e . d e M é ­ d e c i n e e t de P h a r m a c i e ) przyjmowani są kandy­ daci na podstawie francuskiego świadectwa dojrzałości.

Cudzoziemcy, którzy zostali przyjęci na podstawie równo­ ważności matury otrzymują Dyplom Farmaceuty, nie uprawnia­ jący do odbywania praktyki we Francji (p. str. 20). Studja. i egzaminy są identyczne; jedynie na Wydziale Farmaceutycz­ nym w Strasbourgu, studja dla otrzymania uniwersyteckiego Dyplomu Farmaceuty trwają 4 lata.

Nauczanie na Wydteiale Farmaceutycznym wraz z pracami praktycznemi oparte jest na następujących.przedmiotach: chemja cgólna, organiczna, analityczna i biologiczna, fizyka, botanika, zoologja, farmacja chemiczna i galeniczna, materjały medyczne,, toksykologja, kryptogramja, mikrobiologja, higjena, hydrologja i wiadomości o geologji, prawodawstwo i ideontologja farmaceu­ tyczna.

Pierwszy egzamin ma miejsce po odbyciu rocznej praktyki. W następnych trzech latach odbywają się egzaminy pod koniec każdego roku akademickiego i 3 egzaminy t. zw. .„probatoires“ mają miejsce pod koniec studjów. Czesne wynosi:

4 'inskrypcje trymestralne łącznie z biblio­

teką i pracami laboraitoryjnemi à fr. 125 ... . 500 fr. egzamin roczny -fr... ... 50 n Wyższy Dyplom Farmaceuty (Diplôme Supérieur de Phar­ macien).

Ubiegać się o wymieniony dyplom mają prawo Farmaceuci, posiadający Licencjaty Nauk Fizycznych lub Przyrodniczych. W razie braku wymienionych Licencjatów, Farmaceuci mogą również uzyskać prawo ubiegania się o wym. dyplom, po uprzed- niem udowodnieniu, że przerobili uzupełniający rok studjów na “Wydziale i złożyli z wynikiem zadawalniającym egzamin piśmien­

ny, ustny i praktyczny. Dyplom wydany jest po obronie tezy. Opłaty wynoszą :

4 inskrypcje trymestralne łącznie z bibljoteką

i pracami laboratoryjnemi fr... ... 500 egzamin i teza fr... 170

A K U S Æ E R J A . Dyplom Akuszerki.

Studja akuszeryjne we Francji, które trwają 2 lata, odbywa­ ne są na jednym z Wydziałów lub Szkół Farmaceutycznych, wzglę­ dnie w Szkole Akuszerek (Maternité).

Przyjmowane są kandydacki, mające conajmniej 19 lat, po­ siadające odpowiednie świadectwa, lub na podstawie świadectwa uzyskanego na mocy specjalnego egzaminu, przewidzianego De­ kretem z dn. 9 stycznia 1917 roku, którego program został ustalo­ ny Rozp. z dn. 11 stycznia 1917 r.

Studja, jak wyżej wspomniano, trwają 2 lata i usankcjono­ wane są Dyplomem Akuszerki (Diplôme de Sage-Femme).

Opłaty wynoszą: 55 fr. za egzamin pierwszego roku i 80 fr.

2& egzamin drugiego roku.

WYCHOWANIE FIZYCZNE. '

Na niektórych Uniwersytetach przy Wydziałach Medycznych ■założone zostały Instytuty Wychowania Fizycznego, będące ośrod­ kami specjalizacji dla studentów medycyny, oraz centrum przygo­ towania kandydatów do stanowisk nauczycielskich gimnastyki i zastosowania najnowszych metod nauczania gimnastyki. Studja trwają 1—2 semestry. Nauczanie obejmuje: anatomję i fizjo- logję w zastosowaniu do wychowania fizycznego, higjenę, psy- chologję, oraz ćwiczenia praktyczne. Studja usankcjonowane są Świadectwem Wyższych Studjów Wychowania Fizycznego, które

jest dostępne dla kandydatów posiadających francuskie lub pol­ skie świadectwo dojrzałości, francuskie świaidlecfcwo t. zw. B.P.S., onaz inne świadectwa równoważne.

Studenci Medycyny otrzymują Świadectwo Wyższych Stu­ djów Medycznych Wychowania Fizycznego.

STUDJA HUMANISTYCZNE.

Wydziały Humanistyczne we Francji obejmują: Nauki f i­ lozoficzne (psychologja1 logika, moralność, socjolog ja) Filologj ę

(języki martwe i żywe) Literatury (starożytne, nowoczesne,, francuskie i obce). Specjalny nacisk jednakże, kładą Fakultety na języki wogóle, a ma język i literaturę francuską w szczególności. Ilość oraz rodzaj studjów poświęconych językom obcym pozostają w ścisłej, zależności od znaczenia poszczególnych Fakultetów i. ich położenia geograficznego. I tak na fakultetach położonych na Południowo - Zachodzie Francji, w pobliżu Hiszpanji, wykła­ dane są języki: hiszpański i portugalski, nauczanie języka włos­ kiego jest lokalizowane na Fakultetach Południowo-Wschodniej Francji, arabski, annamicki w Algerze itdl Niektóre Fakultety posiadają języtaii niemiecki i angielski, tanie — języki słowiań­ skie, semickie, skandynawskie, chiński, japoński itd.

Wydziały Humanistyczne przygotowują do zawodów nau­ czycielskich i wydają następujące dyplomy i tytuły państwowe.

1) Certificat d'études supérieures (świadectwo wyższych studjów). Istnieją 2 kategorje certyfikatów: certyfikaty wyż­ szych studjów licencjatu, do których przygotowują wszystkie fakultety (listę tych certyfikatów przytaczamy niżej ) oraz certy­ fikaty wolnych studjów wyższych, których ilość i rodzaj różni się na każdym Fakultecie. Każdy certyfikat można uzyskać po se­ mestrze studjów, bez różnicy narodowości i dyplomów posiada­ nych, ale żaden student nie może uzyskać w tych warunkach wię­ cej niż 3 certyfikaty. Zapisy przyjmowane są przez cały rok, t. j„ poza terminem normalnych inskrypcyj.

Opłaty wynoszą: inskrypcja i opłata biblioteczna frs . . . . 80 opłarta za egzamin frs... ... 35

2) Licence ès-Lettres—Magister juin nauk humanistycznych. Kandydaci winni posiadać maturę francuską lub równoważną, dokonać 4 inskrypcyj semestralnych i wykazać się 4 świadectwa­ mi wyższych studjów. Posiadacze dyplomów: Magister jum Pma- wa, Dioktoratu Medycyny, Dyplomu Fasrmaceuty, świadectwa wyższych studjów nauk ścisłych i świadectwa ukończenia École du Louvre, École Nationale des Chartes i innych wyższych szkół tej kategorji są zwolnieni z jediflego certyfikatu, ale /nie są zwol­ nieni z opłaty.

Studentom, którzy studj owali na Uniwersytecie zagranicz­ nym, mogą być zaliczone ich studja poprzednie, ale zalicza się 'im najwyżej dwa semestry — 2 certyfikaty. Jeden, conajmmiej, cer­ tyfikat musi być uzyskany na Fakultecie francuskim. Opłatyi dla licencjata; wynoszą:

Grupy licencjatów są następujące:

A. Filozof ja: historja ogólna filozofji, psychologia, logika i filozof ja ogólna, moralność i socjologjia.

B. Literatura: studja greckie, studja łacińskie, literatura francuska, gramatyka: i filologia.

C. Historja: historja starożytna, historja średniowieczna, historja nowożytna i nowoczesna, geografia.

. D. Języki żywię: studja literackie klasyczne, literatura obca, filologja, studja praktyczne.

3) Dyplom wyższych studjów humanistycznych. Posiada jedną z poniższych specjalności: Filozof ja, Historja i Geograf ja. Języki klasyczne, Języki i literatury obce — żywe.

Kandydaci powinni być tylko zaimatrykulowani. Egzamin po­ lega na dyskusji publicznej napisanego memorjaiu na temat za­ twierdzony przez Fakultet i na interogacji tekstów.

4 inskrypcje semestralne à 60 fr, 4 otpłaty bibljoteczne à 20 fr. 4 opłaty seminaryjne à 40 fr. . 3 pierwsze certyfikaty à 25 fr. 4-ty certyfikat ... 240 80 160 75 66 39

Doctorat ès Lettres. — Doktorat Nauk Humanistycznych. Do doktoratu przyjmowani są kandydaci wszystkich, naro­ dowości, którzy posiadają licencié ès lettres luib tytuł równoważ­ ny. Egzamin polega na obronie 2-ch tez drukowanych. Pierwsza w języku francuskim, a Il-ga w języku francuskim, luib w kla­ sycznym, ewentualnie nowoczesnym, wykładanym na danym Wydziale. Opłaty egzam. wynoszą 145 fr.

KURSY JĘZYKA FRANCUSKIEGO DLA CUDZOZIEMCÓW ORAZ KURSY WAKACYJNE.

Na każdym Wydziale Humanistycznym organizowane są specjalne kursy języka francuskiego dla cudzoziemców, które umożliwiają praktyczne poznanie i opanowanie języka francus­ kiego jakoteż dają jednocześnie zasób wiadomości cywilizacji francuskiej. Kursy wakacyjne dają powyższe nauczanie w tempie przyspieszonem di w sposób bardziej praiktycziny. UrząicUzane są również specjalne wycieczki, koncerty, uprawiane są sporty i t. d. Studentom czynione są wszelkie możliwe ulgi kolejowe, poby­ towe etc.

UCZELNIE POZAUNIWERSYTECKIE.

Obok Uniwersytetów i przyłączonych do nich Instytutów i Szkół, istnieją we Francji liczne Wyższe Uczelnie Państwowe, utrzymywane i kierowane przez poszczególne zainteresowane Mi­ nisterstwa oraz specjalna kategorja Wyższych Szkół t. zw. Wolnych — „Établissements Libres d'Enseignement Supérieur“. Uczelnie te zostały objęte w niniejszym przewodniku w specjal­ nym rozdziale: S z k o ł y P o z a u n i w e r s y t e c k i e.

Wyższe Szkoły Państwowe.

Szkoły te przeznaczone są przeważnie dla przygotowania wyższych urzędników i inżynierów państwowych. Prawie każde Ministerstwo, zainteresowane w przygotowaniu dla swojej admi­ nistracji kadr wyższego personelu urzędniczego i fachowego, za­ rządza całym szeregiem Wyższych Uczelni specjalnych, które, przyjmują również cudzoziemców w ograniczonej ilości i na wa­ runkach specjalnych. Ita k : Ministerstwu Robót Publicznych