Medycyna Wet. 2009, 65 (4) 237
Artyku³ przegl¹dowy Review
Uk³ad odpornociowy wiñ zaczyna rozwijaæ siê we wczesnym okresie ¿ycia p³odowego. W trakcie rozwoju prenatalnego w jego obrêbie zachodzi szereg zmian, któ-re przybli¿aj¹ go do osi¹gniêcia kompetencji immunolo-gicznej. Proces dojrzewania uk³adu immunologicznego w okresie ci¹¿y, a zw³aszcza w okresie neonatalnym, nie ogranicza siê jedynie do nabywania odpornoci w sto-sunku do patogenów, ale obejmuje tak¿e dojrzewanie po-szczególnych jego elementów (miejscowych i ogólno-ustrojowych) oraz uzyskiwanie zdolnoci do adekwat-nego reagowania na ró¿ne bodce zewnêtrzne (toleran-cja/protekcja) (10).
Prosiêta rodz¹ siê wprawdzie immunokompetentne, tzn. zdolne do odpowiedzi immunologicznej, jednak s¹ de facto bezbronne immunologicznie. Do prze¿ycia w rodowisku, gdzie s¹ eksponowane na czynniki pato-genne, potrzebuj¹ ochrony, któr¹ mo¿e zapewniæ im matka, poprzez bierne przekazanie przeciwcia³ i innych elementów reguluj¹cych oraz bior¹cych udzia³ w odpo-wiedzi immunologicznej. Struktura ³o¿yska determinuje drogê, jak¹ przeciwcia³a oraz pozosta³e elementy odpor-noci biernej s¹ przekazywane p³odom lub noworodkom (18). Z uwagi na nab³onkowo-kosmówkowy typ ³o¿yska u wiñ odpornoæ matczyna przekazywana jest prosiê-tom wy³¹cznie z siar¹ i mlekiem. M³ode prosiêta potrze-buj¹ biernej ochrony, a¿ do czasu uzyskania dojrza³oci ich uk³adu odpornociowego, kiedy to s¹ w stanie
samo-dzielnie rozwin¹æ pe³nowartociow¹ odpowied immu-nologiczn¹ (15, 16, 18).
W pimiennictwie najwiêcej miejsca powiêcono na-bywaniu przez noworodki biernej odpornoci humoral-nej, aczkolwiek opublikowano tak¿e prace o przekazy-waniu t¹ drog¹ swoistej odpornoci komórkowej. Usta-lono na przyk³ad, ¿e limfocyty T pochodz¹ce z siary mog¹ pokonywaæ barierê jelitow¹ i dostawaæ siê do kr¹¿enia ogólnego oraz narz¹dów limfatycznych noworodków (10, 12, 15, 20). Limfocyty te s¹ tak¿e potencjalnym ród³em cytokin oraz chemokin, które mog¹ wywieraæ reguluj¹cy wp³yw na komórki prezentuj¹ce antygen oraz na swoist¹ odpowied na antygen. Wydzielina gruczo³u mlekowego ma wiêc tak¿e w³aciwoci immunoregulacyjne. Siara zawiera dodatkowo szereg innych sk³adników bior¹cych udzia³ w procesach odpornociowych ustroju, jak cho-cia¿by cytokiny (np. IL-1, IL-2, czynnik martwicy no-wotworu (TNF), interferon ã (INF-ã), lizozym, laktofe-ryna, peroksydaza, sk³adowe dope³niacza, hormony i inne zwi¹zki bior¹ce udzia³ g³ównie w mechanizmach odpor-noci nieswoistej (18, 19). Wymienione substancje uczest-nicz¹ w dojrzewaniu zarówno miejscowych, jak i ogól-noustrojowych procesów obronnych oraz indukcji i ukie-runkowaniu aktywnej odpowiedzi oseska na antygen (10, 19). Ponadto siara jest bogata w ró¿nego rodzaju komór-ki, w tym immunologicznie kompetentne, które mog¹ prze¿ywaæ w przewodzie pokarmowym zwierz¹t i ak-tywnie uczestniczyæ w obronie organizmu noworodka (19).
Siara jako ród³o odpornoci humoralnej
oraz komórkowej dla prosi¹t osesków*
)
MA£GORZATA POMORSKA-MÓL, IWONA MARKOWSKA-DANIEL Zak³ad Chorób wiñ Pañstwowego Instytutu Weterynaryjnego Pañstwowego Instytutu Badawczego,
al. Partyzantów 57, 24-100 Pu³awy Pomorska-Mól M., Markowska-Daniel I.
Colostrum as a source of humoral and cellular immunity in newborn piglets
SummaryThe way by which immunoglobulins and other components of passive immunity are transmitted to the fetuses and newborns is determined by the structure of the placenta. Because of the epitheliochorial nature of the porcine placenta the maternal immunity is transferred to piglets only with colostrum and milk. In fact, without colostrum piglets are immunologically defenseless. Along with the mammary secretion piglets receive elements of both the humoral immunity (antibodies, cytokines) and cellular immunity (lymphocytes, macrophages, epithelial cells). Immunoglobulins prevalent in colostrum, after their absorption within the first 24-36 hours of life, pass on to the blood and offer systemic immunological protection against pathogens. It seems they play an important role in regulation and active protection, mainly in the digestive tract, during the critical, postnatal period of life. It is probable also the immunological memory could be transmitted from mother to offspring in this way.
Keywords: pigs, colostrum, lactogenic immunity
*) Praca finansowana ze rodków na naukê w latach 2008-2011 jako projekt
Medycyna Wet. 2009, 65 (4) 238
Odpornoæ humoralna
Immunoglobuliny (Ig) obecne w siarze s¹ szybko wy-chwytywane przez enterocyty na drodze niespecyficznej pinocytozy (16). Przeciwcia³a znajduj¹ce siê w siarze pochodz¹ zarówno z surowicy loch, jak i s¹ syntetyzowa-ne w obrêbie gruczo³u mlekowego, w proporcjach przed-stawionych w tab. 1 (15, 18). Iloæ siary, jak¹ otrzymuj¹ poszczególne prosiêta w miocie, mo¿e siê wahaæ od 200 g do 450 g/kg m.c./24 godziny. Taka iloæ siary odpowiada mniej wiêcej 10,4 g IgG/kg m.c./24 godziny (16). Dawka otrzymanej przez prosiê siary jest zale¿na od wielu czyn-ników, wród których wymieniæ nale¿y: iloæ siary wy-produkowanej przez lochê (co jest zwi¹zane m.in. z od¿y-wianiem ciê¿arnej samicy i czasem porodu), wielkoæ miotu, ¿ywotnoæ prosiêcia, kolejnoæ w miocie. Stê¿e-nie IgG w siarze loch jest kilkakrotStê¿e-nie wy¿sze ni¿ w suro-wicy. Immunoglobulina ta jest dominuj¹c¹ immunoglo-bulin¹ siary. Z danych zawartych w tab. 2 wynika, ¿e stê-¿enie IgG oraz pozosta³ych zwi¹zków aktywnych w sia-rze podlega gwa³townym zmianom w czasie do 24 go-dzin po porodzie (2, 16). Podobnym zmianom, z zauwa-¿aln¹ tendencj¹ spadkow¹, podlega tak¿e poziom IgM oraz IgA, jednak zarówno spadek, jak i ich poziom wyjcio-wy nie s¹ tak wyjcio-wysokie. W przypadku IgM poziom ten wynosi od 3,2 mg/ml w siarze, poprzez 1,8 mg/ml po 24 i 48 godzinach, do 1,2 mg/ml po 72-168 godzinach od porodu (2). Na wyjciowy poziom IgG w siarze mo¿e mieæ wp³yw wiele czynników, m.in. genotyp zwierzêcia czy pora roku. Stwierdzono tak¿e ró¿nicê w zawartoci prze-ciwcia³ w siarze pochodz¹cej z ró¿nych par sutków (8, 16). Wiêksze stê¿enie przeciwcia³ wystêpuje w wydzieli-nie pochodz¹cej z doogonowej czêci gruczo³u mleko-wego. Jak podaje Rooke i wsp. (17), prosiêta s¹ w stanie syntetyzowaæ w³asne IgG w wieku oko³o 7 dni i stopieñ tej produkcji jest pozytywnie skorelowany z iloci¹ IgG pobranych z siar¹ (17).W badaniach przeprowadzonych przez Cukrowsk¹ i wsp. (6) wykazano wprawdzie zdol-noæ syntetyzowania przeciwcia³ ju¿ przez 67-dniowe p³o-dy, jednak by³a to analiza wykonana w warunkach ekspe-rymentalnych, kiedy do ekspozycji na antygen dochodzi-³o in utero. W naturalnych warunkach prosiêta rodz¹ siê z zerowym poziomem IgG w surowicy, co
determinowa-ne jest budow¹ ³o¿yska oraz ja³owym zwykle rodowi-skiem wewn¹trzmacicznym (6, 17, 18). Dlatego te¿ nie-zmiernie istotne jest, by w jak najkrótszym czasie po po-rodzie otrzyma³y one odpowiedni¹ dawkê przeciwcia³.
Wraz z up³ywem czasu, w momencie przekszta³cania siary w mleko dojrza³e, dominuj¹c¹ Ig staje siê IgA, któ-ra pe³ni rolê ochronn¹ w przewodzie pokarmowym zwie-rz¹t (16, 19). W siarze obecne s¹ równie¿ immunoglobu-liny wydzielnicze sIgA, zwane tak¿e immunoglobulina-mi luzowyimmunoglobulina-mi. Przeciwcia³a te s¹ bardzo stabilne oraz odporne na dzia³anie enzymów trawiennych. Ich obec-noæ potwierdzono nawet w kale prosi¹t osesków. Para-doksalnie, te same przeciwcia³a, które chroni¹ miot przed infekcjami i s¹ krytyczne dla prze¿ycia prosi¹t, mog¹ byæ przyczyn¹ niepowodzeñ podczas czynnej immunizacji zwierz¹t.
Poziom IgG w osoczu prosi¹t jest cile powi¹zany z iloci¹ siary pobranej przez zwierzê, koncentracj¹ IgG w siarze oraz czasu, jaki up³yn¹³ do momentu, w którym ciana jelit staje siê nieprzepuszczalna dla Ig (gut closu-re) (2, 16, 17). Przeciwcia³a oraz pozosta³e sk³adniki sia-ry po wch³oniêciu w pierwszych 24-36 godzinach ¿ycia przedostaj¹ siê do krwi i zapewniaj¹ prosiêtom systemo-w¹ odpornoæ w stosunku do czynników infekcyjnych. Wiadomo, ¿e stê¿enie IgG w osoczu prosi¹t krótko po urodzeniu jest dodatnio skorelowane z ich szans¹ na prze-trwanie krytycznego okresu oko³oporodowego. Istotn¹ rolê we wch³anianiu przeciwcia³ z przewodu pokarmowego prosi¹t odgrywa siarowy inhibitor trypsyny hamuj¹cy aktywnoæ trypsyny produkowanej przez prosiê (3, 16). Wraz z up³ywem czasu jego poziom w siarze spada, co powoduje, ¿e trypsyna wydzielana przez noworodka do-prowadza do denaturacji Ig obecnych w siarze. Maleje równie¿ stopieñ wch³aniania przeciwcia³ w zwi¹zku ze wzrostem stopnia uszczelnienia bariery jelitowej.
Wszystkie przeciwcia³a, jakie prosiê otrzymuje od matki czy to z siar¹, czy z mlekiem, s¹ w stanie zapewniæ mu ochronê jedynie przed tymi patogenami, z jakimi mia³a kontakt matka (odpornoæ swoista), nie zabezpiecz¹ go natomiast przed antygenem nieznanym. Odpornoæ tak¹ prosiê musi wykszta³ciæ samo.
Cytokiny. Cytokiny przekazane prosiêtom przez mat-kê wraz z siar¹ mog¹ odgrywaæ rolê nauczyciela w pro-cesie dojrzewania uk³adu immunologicz-nego prosi¹t osesków (15). Jednak zjawi-sko przekazywania cytokin wraz z siar¹ czy mlekiem nie jest, jak dot¹d, dobrze udokumentowane, z wyj¹tkiem transfor-muj¹cego czynnika wzrostu (TGF-â1). Trzoda chlewna wydaje siê idealnym mo-delem do badañ nad transferem cytokin z wydzielin¹ gruczo³u mlekowego matki, gdy¿ ³o¿ysko loch jest nieprzepuszczalne dla tych zwi¹zków.
Istniej¹ informacje wskazuj¹ce, ¿e jedy-nym ród³em IL-6, jak i produkowanego przez limfocyty Th1 INF-ã czy produko-wanych przez limfocyty Th2 IL-4 i IL-10, u nowo narodzonych prosi¹t jest w³anie siara pobrana tu¿ po porodzie. Ich obec-noci nie stwierdzono w organizmie pro-si¹t pozbawionych dostêpu do siary (15).
Tab. 2. Poziom IgG w siarze i surowi-cy prosi¹t (mg/ml) (wg 2) a s a l K ³ a i c w i c e z r p g I e z c i w o r u s wgruczole m y w o k e l m e z r a i s W G g I 100 0 A g I 40 60 M g I 85 15 u k e l m W G g I 30 70 A g I 10 90 M g I 10 90 s a z C ). z d o g ( G g I a r a i s surowica 0 58,0 0 4 79,2 21,0 8 36,4 40,1 2 1 16,4 36,9 6 1 19,0 42,8 0 2 13,3 27,2 4 2 18,7 35,6 8 4 10,8 24,9 0 4 1 11,4 15,3 8 6 1 10,6 17,9
Tab. 1. Pochodzenie immunoglobulin siary i mleka u loch (%) (wg 5)
Medycyna Wet. 2009, 65 (4) 239 Brak wy¿ej wymienionych substancji w surowicy prosi¹t
pozbawionych siary i mleka (badania by³y prowadzone do 33. dnia ¿ycia) potwierdza tak¿e fakt, i¿ nie prze-chodz¹ one przez ³o¿ysko wiñ. W siarze potwierdzono obecnoæ nastêpuj¹cych cytokin: IL-4, IL-6, IL-12 oraz TGF-â1 i INF-ã. Warto zaznaczyæ, ¿e interleukina-12 oraz TGF-â1 by³y stwierdzane równie¿ w osoczu prosi¹t po-zbawionych siary, co wskazuje, ¿e mog¹ one byæ syntety-zowane tak¿e w organizmie osesków. Brak jest, jak do-t¹d, informacji na temat czasu utrzymywania siê aktyw-noci cytokin laktogennych w organizmie prosi¹t. Naj-wy¿szy poziom cytokin w wydzielinie gruczo³u mlewego loch stwierdzano w 1. i 2. dniu po porodzie, co ko-relowa³o z czasem wyst¹pienia ich stê¿eñ maksymalnych w surowicy prosi¹t (15). Dominuj¹c¹, pod wzglêdem ilo-ciowym, cytokin¹ siary loch okaza³a siê IL-4, a nastêpnie TGF-â1. Stê¿enia IL-6 i INF-ã uk³ada³y siê na jednako-wym poziomie i by³y ni¿sze od stê¿eñ TGF-â1. W jesz-cze mniejszych ilociach wystêpowa³y IL-12, IL-10 oraz TNF. Stê¿enie wiêkszoci cytokin w siarze/mleku, z wy-j¹tkiem TGF-â1, by³o skorelowane z ich stê¿eniem w su-rowicy loch. Na poziom interleukin w susu-rowicy prosi¹t, oprócz efektywnoci absorpcji z przewodu pokarmowe-go i ich poziomu w siarze, mo¿e mieæ wp³yw tak¿e pro-dukcja interleukin przez komórki uk³adu immunologicz-nego, które prosiê otrzyma³o od matki wraz z siar¹ (15). Mleko loch zawiera du¿e iloci czynnika TGF-â1, który odgrywa istotn¹ rolê w regulacji aktywnoci uk³adu im-munologicznego w obrêbie jelit u nowo narodzonych pro-si¹t (15). W badaniach przeprowadzonych przez Nguyen i wsp. (15), wykazano, ¿e poziom TGF-â1 w siarze/mle-ku by³ zdecydowanie wy¿szy ni¿ w surowicy loch. Nato-miast TNF nie by³ stwierdzany we krwi matek, co mo¿e wskazywaæ na jego produkcjê w obrêbie gruczo³u mle-kowego. Nie by³ on równie¿ wykrywany w surowicy pro-si¹t ss¹cych. Brak tego czynnika w surowicy zwierz¹t mo¿e sugerowaæ istnienie pewnych mechanizmów kon-trolnych zapobiegaj¹cych przed³u¿onej odpowiedzi zapal-nej mog¹cej doprowadziæ do uszkodzenia tkanek (15). Poziom wszystkich cytokin ulega³ obni¿eniu wraz z up³y-wem czasu. Okres pó³trwania IL-4 i IL-6 w surowicy pro-si¹t wyniós³ 5-6 dni. Stê¿enie IL-10 gwa³townie spad³o ju¿ w drugim dniu ¿ycia, natomiast czas pó³trwania INF-ã wynosi³ 2-4 dni.
W mleku macior w wysokich stê¿eniach wykazano obecnoæ TGF-â1, INF-ã, IL-6 i IL-4, umiarkowane stê-¿enie IL-12 oraz niskie TNF i IL-10. Dla porównania w mleku ludzkim stwierdzono wysokie stê¿enie IL-1, IL-6, IL-8, TGF-â1, TNF oraz INF-ã (7).
Obecnoæ wysokich stê¿eñ interleukin produkowanych przez limfocyty Th2 oraz cytokin o w³aciwociach im-munoregulacyjnych, np. TGF-â1 w organizmie noworod-ków mo¿e odgrywaæ bardzo istotn¹ rolê w procesie za-siedlania przewodu pokarmowego przez florê komensa-liczn¹. Czynnik TGF-â1 wykazuje dzia³anie hamuj¹ce w odniesieniu do komórek odpornociowych nab³onka i lamina propria jelit, co pozytywnie wp³ywa na proces kolonizacji przez florê fizjologiczn¹ (14, 15). IL-4 oraz TGF-â1 bior¹ udzia³ w programowaniu klasy przeciw-cia³ do izotypu IgA oraz w produkcji sIgA. Wydzielnicza IgA pomaga w eliminacji patogenów oraz prawdopodob-nie zapobiega przenikaniu poza nab³onek jelit prawdopodob-nie tylko
bakterii chorobotwórczych, ale i komensalicznych (13). Udzia³ obydwu tych bioaktywnych zwi¹zków pomaga wiêc w utrzymaniu w³aciwej homeostazy w rodowisku przewodu pokarmowego prosi¹t.
Limfocyty B. Limfocyty B ulegaj¹ selektywnej kumu-lacji w gruczole mlekowym podczas ca³ego okresu ci¹¿y. Ich produkty w postaci przeciwcia³ i cytokin równie¿ bior¹ udzia³ w obronie humoralnej organizmu. Nagromadzone w gruczole mlekowym limfocyty B produkcj¹ g³ównie dimeryczn¹ formê immunoglobuliny A. Przeciwcia³a te trafiaj¹ nastêpnie do siary i mleka z ró¿nym natê¿eniem przez ca³y okres laktacji, sk¹d nastêpnie przekazywane s¹ oseskom. Determinuj¹ one zdolnoæ do swoistej odpo-wiedzi na antygen.
Odpornoæ komórkowa
Prosiêta otrzymuj¹ wraz z siar¹ blisko 500-700 milio-nów komórek/dzieñ (10, 15). Wydzielina gruczo³u mle-kowego samic zawiera ró¿ne komórki, na które sk³adaj¹ siê g³ównie limfocyty, makrofagi, neutrofile oraz komór-ki nab³onka (10, 19). Ich funkcje biologiczne u noworod-ków nie s¹ jeszcze do koñca poznane i niew¹tpliwie me-chanizm ten wymaga przeprowadzenia dok³adniejszych badañ. Wydaje siê, ¿e g³ówn¹ rol¹ elementów morfotycz-nych siary i mleka jest regulacja i wspó³udzia³ w dojrze-waniu uk³adu immunologicznego noworodków oraz ak-tywna ochrona, g³ównie w obrêbie przewodu pokarmo-wego, w krytycznym, pocz¹tkowym okresie ¿ycia (10, 15, 19). Komórki zawarte w wydzielinie gruczo³u mlekowe-go matki po pobraniu przez oseska mog¹ przekraczaæ cia-nê przewodu pokarmowego i tym samym przedostawaæ siê do kr¹¿enia ogólnego (10, 21). Komórki matczyne pochodz¹ce z siary i mleka by³y wykrywane w: b³onie luzowej jelit, wêz³ach ch³onnych krezkowych, krwi, p³ucach, w¹trobie i ledzionie prosi¹t (10, 21). U wiñ proces absorpcji ogranicza siê wy³¹cznie do dwunastnicy i jelita czczego. Nie opisano mechanizmu, na drodze któ-rego komórki siary przedostaj¹ siê do enterocytów. Wy-kazano, ¿e barierê jelitow¹ mog¹ przekraczaæ jedynie komórki siarowe matki. Nie zostan¹ natomiast wch³oniête matczyne limfocyty krwi obwodowej, a tak¿e, co nale¿y podkreliæ, komórki siarowe pochodz¹ce od innej lochy (21). Wystêpowania takich restrykcji osobniczych nie po-twierdzono u noworodków ludzkich, u których barierê jelitow¹ mog¹ przekroczyæ tak¿e komórki pochodz¹ce od innej kobiety (21).
W wydzielinie gruczo³u mlekowego loch najwiêcej jest komórek epitelialnych. Ich iloæ waha siê od 20-40% w siarze i wzrasta do 60-90% w mleku (10). Kolejn¹ pod wzglêdem liczbowym grup¹ komórek siary wiñ s¹ lim-focyty, które stanowi¹ blisko 15-25% wszystkich komó-rek siary (10). W mleku dojrza³ym wiñ limfocyty T to niespe³na 1% wszystkich komórek (1, 4, 9). Pozosta³¹ pulê stanowi¹ m.in. neutrofile i makrofagi.
Komórki epitelialne. U wiêkszoci gatunków zwie-rz¹t komórki epitelialne reprezentuj¹ najmniej liczn¹ po-pulacjê komórek wystêpuj¹cych w wydzielinie gruczo³u mlekowego. U wiñ natomiast stanowi¹ one g³ówn¹ gru-pê komórek mleka. Du¿e komórki epitelialne wysycone drobinkami t³uszczu, z siln¹ ekspresj¹ komponentów wy-dzielniczych oraz sIgA, stanowi¹ ponad 60% wszystkich komórek mleka (10, 11). Komórki te nie maj¹ zdolnoci
Medycyna Wet. 2009, 65 (4) 240
wzrostu w warunkach in vitro. W siarze komórki nab³on-kowe s¹ mniejsze, z niewielk¹ iloci¹ sIgA lub ich bra-kiem, maj¹ tak¿e niski poziom ekspresji elementów wy-dzielniczych. Komórki te posiadaj¹ zdolnoæ namna¿a-nia w warunkach in vitro (w hodowli komórkowej) przez co najmniej trzy pasa¿e. W przypadku hodowli prowa-dzonej w obecnoci surowicy loch bêd¹cych w fazie lak-tacji, komórki nab³onkowe podlegaj¹ ró¿nicowaniu i za-czynaj¹ produkowaæ á-laktoglobulinê. Byæ mo¿e, s¹ one równie¿ zdolne do produkcji cytokin oraz prezentacji an-tygenu (10).
Limfocyty. U wiñ 70-90% limfocytów siary stanowi¹ limfocyty T, stosunek T4/T8 wynosi 0,57 (we krwi 0,80). Limfocyty zawarte w siarze wiñ nie wykazuj¹ ekspresji receptora dla IL-2 (IL2-R), ale odpowiadaj¹ proliferacj¹ i ekspresj¹ wymienionego receptora po stymulacji mio-genem (1, 9). Jak dowiedziono w badaniach przeprowa-dzonych u ludzi, wród limfocytów obecnych w wydzie-linie gruczo³u mlekowego tak¿e przewa¿aj¹ limfocyty T. Immunofenotypowaniem potwierdzono, ¿e posiadaj¹ one cechy aktywowanych komórek T pamiêci immunologicz-nej. Markery aktywacji wykryto na blisko 85% ludzkich limfocytów T obecnych w mleku (10). Ustalono równie¿, ¿e s¹ one w pe³ni kompetentne do rozwiniêcia wtórnej odpowiedzi immunologicznej po kontakcie ze znanym an-tygenem (1, 10).
W badaniach przeprowadzonych na prosiêtach stwier-dzono silniejsz¹ odpowied limfocytów krwi obwodowej na fitohemaglutyninê (PHA) i konkanawalinê A (ConA) u zwierz¹t, które otrzyma³y komórki siarowe (21). W in-nych badaniach (20) wykazano, ¿e limfocyty siarowe po przejciu bariery jelitowej pozostaj¹ immunologicznie aktywne w organizmie osesków. Tak wiêc oprócz prze-kazania stricte komórek dochodzi równie¿ do przekaza-nia funkcji i aktywnego w³¹czeprzekaza-nia siê komórek matczy-nych w obronê oseska, ³¹cznie z produkcj¹ swoistych cytokin (4). T¹ drog¹ mo¿e dojæ tak¿e do przekazania pamiêci immunologicznej z matki na potomstwo (20). Wyniki dotychczas przeprowadzonych badañ wskazuj¹, ¿e komórki otrzymane przez noworodki wraz z siar¹ prze-¿ywaj¹ w ich organizmie na tyle d³ugo, aby mog³y podj¹æ pe³nione przez nie funkcje (4).
Bior¹c pod uwagê dane pimiennictwa dotycz¹ce feno-typu przekazywanych z siar¹ limfocytów (CD4+ i CD8+) nale¿y siê spodziewaæ, ¿e bêd¹ one produkowa³y m.in. TGF-â1, INF-ã oraz szereg interleukin oddzia³uj¹cych na sk³adowe uk³adu immunologicznego, tj. IL-2, IL-4, IL-6 i IL-10. Zarówno IL-4, jak i TGF-â1 znane s¹ ze swoich w³aciwoci immunosupresyjnych i mog¹ byæ pomocne w kontrolowaniu stanu pobudzenia uk³adu odpornocio-wego osesków podczas karmienia oraz braæ udzia³ w roz-woju zjawiska tolerancji (11, 20).
Podsumowuj¹c, wydzielina gruczo³u mlekowego samic ssaków zawiera szereg substancji potencjalnie wp³ywa-j¹cych zarówno na rozwój niedojrza³ego uk³adu immu-nologicznego oseska, jak i na jego odpowied immuno-logiczn¹ po zetkniêciu z szeregiem antygenów rodowi-skowych. Wydaje siê, ¿e sk³adniki siary maj¹ wp³yw na procesy rozpoznawania przez noworodka elementów swoich od obcych. Jest ona swoistym ³¹cznikiem pomiêdzy matk¹ a potomstwem po zakoñczeniu ci¹¿y, zw³aszcza w odniesieniu do odpornoci komórkowej.
Sty-mulacja antygenowa oraz odpowiednia orientacja odpo-wiedzi immunologicznej w przewodzie pokarmowym pro-si¹t wydajê siê jedn¹ z wa¿niejszych funkcji immuno-logicznych komórek zawartych w wydzielinie gruczo³u mlekowego. Nale¿y mieæ jednak na uwadze, ¿e siara w ¿adnym razie nie zast¹pi aktywnej immunizacji prosi¹t ani nie zapewni prosiêtom ochrony przed czynnikami, z którymi w przesz³oci nie zetknê³a siê locha. Planuj¹c szczepienie stada nale¿y zatem wzi¹æ pod uwagê odpor-noæ biern¹ przekazan¹ oseskom wraz z siar¹. Szczegól-nie istotne s¹ w tej sytuacji przeciwcia³a matczyne, które w przypadku zbyt wczesnej immunizacji prosi¹t mog¹ zmniejszyæ lub ca³kowicie uniemo¿liwiæ odpowied pro-siêcia na antygen szczepionkowy. Nie nale¿y jednocze-nie zbyt d³ugo zwlekaæ z podajednocze-niem szczepionki, aby mo¿-liwie zawêziæ okres luki immunologicznej, w czasie którego zwierzêta s¹ najbardziej podatne na infekcje.
Pimiennictwo
1.Berotto A., Gerli R., Castellucci G., Scalise F., Vaccaro R.: Human milk lympho-cytes bearing the ãäT-cell receptor are mostly äTSC1-positive cells. Immunology 1991, 74, 360-363.
2.Bland I. M., Rooke A., Bland V. C., Sinclar A. G., Edwards S. A.: The acquisition of IgG from colostrums by piglets. Proc. Brit. Soc. Anim. Sci., Societys Annual Meeting, Scarborough, Marzec 1999, s. 189.
3.Carlsson L. C. T., Westrom B. R., Karlsson B. W.: Intestinal absorption of proteins by the neonatal piglet fed on sows colostrums with either natural or experimen-tally eliminated trypsin-inhibitor activity. Biol. Neonate 1980, 38, 309-320. 4.Chabaudie N., Le Jan C., Olivier M., Salmon H.: Lymphocyte subsets in the
mam-mary gland of sows. Res. Vet. Sci. 1993, 55, 351-355.
5.Che³moñska-Soyta A., Niko³ajczuk M.: Immunologia ci¹¿y i okresu neonatalnego ssaków hodowlanych. Noworodek a rodowisko, Dzia³ Wydawnictw Pañstwo-wego Instytutu Weterynaryjnego w Pu³awach, Poznañ 2000, s. 19-37. 6.Cukrowska B., Sinkore J., Mendel I., Splichal I., Bianchi A. T. J., Kovaru F.,
Tlaskalova-Hogenova H.: Thymic B cells of pigs fetuses and germ-free pigs spon-taneously produce IgM, IgG and IgA; detection by ELISPOT method. Immuno-logy 1996, 87, 487-492.
7.Goldman A. S., Chheda S., Garofalo R., Schmalstieg F. C.: Cytokines in human milk: properties and potential effects upon the mammary gland and the neonate. J. Mammary Gland Biol. Neoplasia 1996, 1, 251-258.
8.Inoue T., Kitano K., Inoue K.: Possible factors influencing immunoglobulin G concentration in swine colostrums. Am. J. Vet. Res. 1980, 42, 533-536. 9.Jan C. Le: A study by flow cytometry to lymphocytes sow colostrum. Res. Vet.
Sci. 1994, 57, 300-304.
10.Jan C. Le: Cellular components of mammary secretions and neonatal immunity: a review. Vet. Res. 1996, 27, 403-417.
11.Jan C. Le: Secretory component and and IgA expression by epithelial cells in sow mammary gland and mammary secretions. Res. Vet. Sci. 1993, 55, 265-270. 12.Juillard V.: Protection of new born through maternal immunization in veterinary
medicine: a review. MEVS Abstract book. A comparative approach to early life vaccination. Grecja 2-4.11.2004, s. 63.
13.Macpherson A. J., Harris N. L.: Interactions between commensal intestinal bacte-ria and immune system. Nat. Rev. Immunol. 2004, 4, 478-485.
14.Mennechet F. J., Kasper L. H., Rachinel N., Minns L. A., Luangsay S., Vande-walle A., Buzoni-Gatel D.: Intestinal intraephitelial lymphocytes prevent patho-gen-driven inflammation and regulate the Smad/T-bet pathway of lamina propria CD4+ T cells. Eur. J. Immunol. 2004, 34, 1059-1067.
15.Nguyen T. V., Yuan Li, Azevedo M. S. P., Jeong K., Gonzalez A. M., Saif L. J.: Transfer of maternal cytokines to suckling piglets: In vivo and in vitro models with implications for immunomodulation of neonatal immunity. Vet. Immunol. Immunopathol. 2007, 117, 236-248.
16.Rooke J. A., Bland I. M.: The aquisition of passive immunity In the New-born piglet. Livest. Prod. Sci. 2002, 78, 13-23.
17.Rooke J. A., Carranca C., Bland I. M., Sinclair A. G., Ewen M., Bland V. C., Edwards S. A.: Relationships between passive absorption of immunoglobulin G by piglet and plasma concentrations of immunoglobulin G at weaning. Livest. Prod. Sci. 2003, 81, 223-234.
18.Salmon H.: The mammary gland and neonate mucosal immunity. Vet. Immunol. Immunopathol. 1999, 72, 143-155.
19.Schultz R. D.: Transfer of humoral and cellular immunity through colostrum. MEVS Abstract book. A comparative approach to early life vaccination. Grecja 2-4.11. 2006, s. 55.
20.Tuboly S., Berath S., Glavits R., Kovacs A., Megyeri Z.: Intestinal absorption of colostral lymphocytes in newborn lambs and their role in the development of immune status. Acta Vet. Hung. 1995, 43, 105-115.
21.Williams P. P.: Immunomodulating effects of intestinal absorbed maternal colo-stral leukocytes by neonatal pigs. Can. J. Vet. Res. 1993, 57, 1-8.
Adres autora: dr Ma³gorzata Pomorska-Mól, ul. Grota-Roweckiego 7/51, 24-100 Pu³awy; e-mail: mpomorska@piwet.pulawy.pl
