Medycyna Wet. 2010, 66 (11) 736
Artyku³ przegl¹dowy Review
Pleuropneumonia jest jedn¹ z najwa¿niejszych bak-teryjnych chorób uk³adu oddechowego wiñ, powodu-j¹c¹ znaczne straty ekonomiczne w produkcji trzody chlewnej na ca³ym wiecie. W odró¿nieniu od innych zapaleñ p³uc o etiologii bakteryjnej do wywo³ania cho-roby nie s¹ dodatkowo potrzebne wspó³istniej¹ce wi-rusowe lub bakteryjne zaka¿enia dróg oddechowych (20). Zachorowania wystêpuj¹ g³ównie u m³odych, 8-16-tygodniowych wiñ, ale przy wspó³istniej¹cych niekorzystnych warunkach rodowiskowych choroba dotyczyæ mo¿e tak¿e innych grup wiekowych, w³¹cz-nie z ss¹cymi prosiêtami (7). Rozprzestrzenianiu siê pleuropneumonii sprzyjaj¹ czynniki takie, jak: nadmier-ne zagêszczenie zwierz¹t, nasilony obrót, transport, mie-szanie prosi¹t z ró¿nych miotów i o ró¿nym statusie immunologicznym, wspó³istniej¹ce choroby zakane czy paso¿ytnicze, niekorzystne warunki rodowiskowe, zw³aszcza mikroklimatyczne (w tym g³ównie du¿e dobowe wahania temperatury i nadmierna wilgotnoæ sprzê¿ona z niedostateczn¹ wentylacj¹) (7).
Czynnikiem etiologicznym choroby jest Actinobacil-lus pleuropneumoniae (App), Gram-ujemna pa³eczka nale¿¹ca do rodziny Pasteurellaceae. Na podstawie struktury antygenowej lipopolisacharydu (antygen O) oraz polisacharydu otoczki scharakteryzowano 15
se-rotypów App, których rozprzestrzenienie uzale¿nione jest od kontynentu, kraju, a nawet gospodarstwa (14, 20). Ze wzglêdu na zale¿noæ szczepów App od dwu-nukleotydu nikotynamidoadeninowego (NAD) dzieli siê je na dwa biowary. Do biowaru I nale¿¹ szczepy wymagaj¹ce do wzrostu NAD, do tej grupy zalicza siê szczepy reprezentuj¹ce serotypy od 1 do 12 oraz 15. Do biowaru II, obejmuj¹cego znacznie mniejsz¹ grupê szczepów niezale¿nych od NAD, nale¿¹ serotypy: 13, 14 oraz 2, 4, 7 i 9 (19). Do najbardziej patogennych szczepów App zalicza siê bakterie nale¿¹ce do sero-typów: 1, 5, 9 i 11 (5).
Patogeneza pleuropneumonii jest procesem z³o¿o-nym, który nie zosta³ jeszcze w pe³ni poznany. Choroba szerzy siê g³ównie drog¹ aerogenn¹ (kaszel, kichanie). Trzoda chlewna jest g³ównym i wysoce specyficznym rezerwuarem zarazka (4, 7). Wykazano, ¿e zaka¿one w naturalnych warunkach winie mog¹ wydalaæ z wy-dzielin¹ z nosa miliardy komórek App. W warunkach eksperymentalnych z wykorzystaniem wiñ SPF dowie-dziono, ¿e zaledwie 10 bakterii mo¿e indukowaæ cho-robê, natomiast dawka miertelna waha siê od 102 do
1010 komórek App (20). Oprócz w³aciwoci
osobni-czych makroorganizmu, warunków rodowiskowych oraz liczby bakterii (dawki zakanej) w patogenezie
Patogeneza pleuropneumonii wiñ
IWONA MARKOWSKA-DANIEL, KINGA URBANIAK
Zak³ad Chorób wiñ Pañstwowego Instytutu Weterynaryjnego Pañstwowego Instytutu Badawczego, Al. Partyzantów 57, 24-100 Pu³awy
Markowska-Daniel I., Urbaniak K.
Pathogenesis of porcine pleuropneumonia Summary
Economically important and world-wide distributed, porcine pleuropneumonia is one of the most important diseases of the respiratory tract of pigs. The pathogenesis of the disease is a very complex process, which has not been fully elucidated as yet. This paper presents data currently available on this subject. Pigs are the main and highly specific reservoir of Actinobacillus pleuropneumoniae (App). It was shown that as little as 10 bacteria can induce the disease. Its spread is facilitated by excessive concentration of animals, increased trade, trans-port, mixing piglets from different litters and of different immune status, coexisting diseases, and unfavorable environmental conditions. To induce pleuropneumonia, the colonization of the respiratory tract by App is required, which depends on their ability to adhere to epithelial cells. It was demonstrated that App bound very weakly with the cilia and tracheal or bronchial epithelium, but adhered closely to the cilia of bronchioles and alveolar epithelial cells. Virulence factors produced by App, especially Apx toxins, play an important role in the pathogenesis of pleuropneumonia. To induce lesions in tissues, App has to replicate in the hosts organism. Replication efficiency depends on their ability to obtain nutrients, especially iron. App synthesized a large number of factors involved in the acquisition and transport of iron ions (transferrin-binding proteins, hemoglobin-binding proteins, siderophores). If App are capable to replicate and survive in a pigs tissues, symptoms and lung lesions typical of pleuropneumonia are observed within few hours after infection.
Medycyna Wet. 2010, 66 (11) 737
choroby wa¿n¹ rolê odgrywaj¹ czynniki wirulencji App. Do najwa¿niejszych z nich zalicza siê egzotoksyny (toksyny Apx), proteazy, lipopolisacharydy (LPS) oraz struktury wystêpuj¹ce na powierzchni komórki, tj. poli-sacharydy otoczki, bia³ka b³ony zewnêtrznej (outer membrane protein, OMP) i adhezyny (8, 22). Szczegó-³owy ich opis przedstawiono w odrêbnym opracowa-niu (13).
Do wywo³ania pleuropneumonii konieczna jest ko-lonizacja uk³adu oddechowego przez App, uzale¿nio-na od zdolnoci patogenu do adhezji do komórek uzale¿nio- na-b³onkowych (2). W procesie tym porednicz¹ fimbrie. Obecnoæ fimbrii i ich podjednostek u App zosta³a po raz pierwszy wykazana przez Zanh i wsp. (22). S¹ to wyrostki o d³ugoci kilku mikrometrów, umiejscowio-ne na powierzchni komórek bakteryjnych. Ze wzglêdu na ró¿norodn¹ morfologiê wyró¿niæ mo¿na szeæ klas fimbrii. Ich obecnoæ, poza udzia³em w adhezji do ko-mórek nab³onkowych, ma równie¿ znaczenie w proce-sie koniugacji (22). Ekspresja genów koduj¹cych fim-brie u App regulowana jest warunkami wzrostowymi, co t³umaczy obecnoæ tych struktur u bakterii po wzro-cie na agarze z krwi¹, a brak ich detekcji po hodowli na pod³o¿u sercowo-mózgowym (2).
Badania in vivo, polegaj¹ce na donosowej inokulacji zawiesiny komórek App, wykaza³y bardzo s³abe wi¹-zanie siê ich do rzêsek i nab³onka tchawicy lub oskrzeli. Jednak¿e posiadaj¹ one zdolnoæ do cis³ego przylega-nia do komórek dolnego odcinka uk³adu oddechowe-go, czyli do rzêsek oskrzelików i komórek nab³onka pêcherzyków p³ucnych. Stwierdzono, ¿e istnieje zale¿-noæ pomiêdzy zdolnoci¹ do zasiedlania dolnych od-cinków uk³adu oddechowego wiñ przez App a natur¹ inokulum (aerozol, luzowata wydzielina). Kropelki aerozolu uwalnianego podczas kichania s¹ dostatecz-nie ma³e, by przedostaæ siê bezporednio do tej czêci uk³adu oddechowego, dziêki czemu istnieje mo¿liwoæ pominiêcia górnych odcinków podczas zasiedlania dróg oddechowych przez App (2).
W chorobotwórczoci szczepów App istotn¹ rolê odgrywaj¹ tak¿e: otoczka polisacharydowa (capsular polysaccharide, CPS), obecna we wszystkich patogen-nych szczepach App, oraz lipopolisacharydy (LPS). Otoczka chroni zarazek przed uk³adem immunologicz-nym gospodarza. Usprawnia ponadto inwazjê bakteryj-n¹, miêdzy innymi przez hamowanie dzia³ania kaskady dope³niacza. Dodatkowo zapobiega ona fagocytozie oraz lizie komórek App przy udziale dope³niacza oraz ich opsonizacji i usuwaniu z uk³adu oddechowego wini (8, 11). Z kolei LPS indukuje produkcjê ró¿nych silnych mediatorów m.in.: czynnika martwicy nowo-tworów (TNF), interleukin (IL-1, 6, 8), interferonu, ak-tywowanych zwi¹zków tlenu, prostaglandyn, czynnika aktywuj¹cego p³ytki krwi, leukotrienów i in., powodu-j¹cych uszkodzenia tkanek gospodarza (18).
W warunkach eksperymentalnych wykazano, ¿e oczyszczony LPS App powoduje zniszczenie tkanki p³ucnej gospodarza, jednak¿e obserwowane zmiany
histopatologiczne nie s¹ typowe dla wystêpuj¹cych w przebiegu zaka¿enia App (8).
Wykorzystuj¹c mikroskopiê elektronow¹ oraz cyto-metriê przep³ywow¹ wykazano dobr¹ ekspozycjê cz¹-steczek LPS na powierzchni bakterii, co jest zasadni-czym warunkiem kolonizacji tkanek gospodarza. Jako adhezyjna cz¹steczka LPS umo¿liwia przy³¹czenie siê App do komórek uk³adu oddechowego wiñ. Ustalono ponadto, ¿e adhezja App mo¿e byæ zahamowana przez wolne cz¹steczki LPS, LPS pozbawiony lipidu A (po-zbawiony toksycznoci), a tak¿e przeciwcia³a mono-klonalne skierowane przeciwko antygenowi O (9). Po-nadto LPS ma w³aciwoci immunogenne, stymuluje on odpowied ze strony komórek uk³adu immunolo-gicznego wini, w której udzia³ bior¹ zarówno mono-cyty, makrofagi, neutrofile, jak i limfocyty B i T.
Inwazjê kolonizuj¹cym powierzchniê luzówki szcze-pom App u³atwiaj¹ tak¿e uwalniane przez nie proteazy. Enzymy te rozszczepiaj¹ lub ca³kowicie degraduj¹ im-munoglobuliny i inne struktury gospodarza. Uwolnio-ne przez komórkê bakteryjn¹ App proteazy posiadaj¹ zdolnoæ degradacji ¿elatyny oraz hemoglobiny (Hb), ponadto potrafi¹ one degradowaæ sekrecyjne i po-wierzchniowe IgA. Proteazy rozszczepiaj¹ce IgA mog¹ u³atwiaæ App kolonizacjê luzówki, natomiast rozk³ad Hb pozwala im pozyskiwaæ jony ¿elaza (15).
Pomimo wystêpowania wielu czynników wirulencji g³ówn¹ rolê w patogenezie pleuropneumonii pe³ni¹ tok-syny Apx, nale¿¹ce do rodziny RTX toksyn (repeats in the structural toxin powtórzenia w strukturze toksy-ny). App posiada cztery toksyny RTX: ApxI, ApxII, ApxIII oraz ApxIV (3, 6). Toksyna ApxI wytwarzana jest przez najbardziej zjadliwe szczepy serotypów: 1, 5, 9, 10, 11 i 14. ApxII jest s³abo hemolitycznym i rednio cytotoksycznym bia³kiem wystêpuj¹cym we wszystkich szczepach App, z wyj¹tkiem reprezentuj¹cych serotypy 10 i 14. Najbardziej cytotoksyczn¹, niehemolityczn¹ toksyn¹ jest ApxIII, wczeniej zwana pleurotoksyn¹. Jest ona produkowana przez szczepy serotypów: 2, 3, 4, 6, 8 i 15 (2, 5, 12). Z kolei ApxIV jest toksyn¹ specy-ficzn¹ dla App, antygenowo odmienn¹ od pozosta³ych trzech Apx toksyn. Wystêpuje w szczepach wszystkich serotypów, jednak¿e jej ekspresja nastêpuje jedynie in vivo, czyli po infekcji wini App (2, 3, 8, 17). Szczepy produkuj¹ce tylko jedn¹ Apx toksynê s¹ mniej wiru-lentne od uwalniaj¹cych dwie toksyny. Mo¿liwe jest równie¿ wystêpowanie odmiennej wirulencji w obrê-bie danego serotypu, np.: szczepy serotypu 2 zaliczane do biowaru I, wystêpuj¹ce na obszarze Europy, synte-tyzuj¹c toksynê ApxI i ApxII, wykazuj¹ wy¿sz¹ zjad-liwoæ ni¿ szczepy serotypu 2 biowaru II izolowane w Ameryce Pó³nocnej (7).
Toksyny App posiadaj¹ zdolnoæ tworzenia przepusz-czaj¹cych jony porów w b³onach biologicznych, o zró¿-nicowanej wielkoci i selektywnoci jonowej. Najwiêk-szy wp³yw na przewodnoæ b³ony wywiera ApxI, na-stêpnie ApxIII i ApxII, która charakteryzuje siê bardzo nisk¹ zdolnoci¹ aktywacji tworzenia porów w
porów-Medycyna Wet. 2010, 66 (11) 738
naniu z pozosta³ymi dwoma toksynami. W jednakowych warunkach ApxI i ApxII formuj¹ pory o zbli¿onej wiel-koci, natomiast ApxIII tworzy kana³ o znacznie mniej-szej rednicy. Ju¿ po 2 min. od momentu dodania tok-syny nastêpuje wzrost przewodnictwa b³ony, wartoæ plateau zostaje osi¹gniêta po ok. 30 min. (12).
Toksyny Apx pe³ni¹ tak wa¿n¹ rolê w patogenezie pleuropneumonii wiñ, poniewa¿ umo¿liwiaj¹ bakte-riom ominiêcie pierwszej bariery ochronnej gospoda-rza. Mog¹ one wywo³ywaæ bezporedni efekt cytotok-syczny w b³onie fagocytów i innych komórek, induku-j¹c powstawanie w nich porów, co w konsekwencji pro-wadzi do osmozy komórek, a nastêpnie mierci. Z ko-lei ich dzia³anie porednie sprowadza siê do stymulacji makrofagów i neutrofili do produkowania i uwalniania mediatorów zapalnych maj¹cych szkodliwy wp³yw na komórki gospodarza (reaktywnych form tlenu, enzy-mów proteolitycznych oraz cytokin IL-1, 6, 8 i TNF). Ponadto toksyny te, uszkadzaj¹c komórki ródb³onka, prowadz¹ do aktywacji p³ytek krwi, w wyniku czego powstaj¹ mikrozakrzepy, miejscowe niedokrwienia, co w konsekwencji powoduje martwicê (2, 8). Udowod-niono, ¿e oczyszczone toksyny Apx, w odró¿nieniu od zmutowanego szczepu pozbawionego zdolnoci synte-zy toksyn, powoduj¹ charakterystyczne dla pleuropneu-monii zmiany patologiczne, co potwierdza rolê Apx w patogenezie choroby (2).
Toksyny Apx s¹ jednoczenie silnie immunogenne. Pobudzaj¹ one uk³ad odpornociowy do produkcji znacz-nej iloci swoistych przeciwcia³, bior¹c udzia³ w induk-cji odpornoci nabytej skierowanej przeciwko App (8). Warunkiem wywo³ania zmian patologicznych w tkan-kach zaka¿onego zwierzêcia, typowych dla pleuropneu-monii, jest replikacja patogennych drobnoustrojów w or-ganizmie wini. Namna¿anie mikroorganizmu w tkan-kach gospodarza jest konieczne do efektywnej infekcji i zale¿y, miêdzy innymi, od zdolnoci patogenu do pozyskiwania sk³adników od¿ywczych ze rodowiska. Jednym z najbardziej istotnych z nich jest ¿elazo, jako wa¿ny sk³adnik wielu enzymów. ¯elazo niezbêdne jest do wzrostu, a tak¿e dzia³a jako sygna³ reguluj¹cy eks-presjê wielu czynników wirulencji. Iloæ ¿elaza w p³y-nach ustrojowych organizmu jest niewystarczaj¹ca, na skutek wi¹zania go przez glikoproteiny gospodarza: transferynê i laktoferynê. Ponadto wiêkszoæ wewn¹trz-komórkowego ¿elaza wchodzi w sk³ad bia³ek zawiera-j¹cych hem w swej strukturze (Hb). W efekcie wi¹za-nia wolnego ¿elaza zmniejsza siê jego stê¿enie molowe do wartoci ~1018 M, a zatem znaczne poni¿ej iloci
wymaganej i umo¿liwiaj¹cej wzrost bakterii wynosz¹-cej od ~106 do ~108 M (8, 10).
Mechanizmy pozwalaj¹ce przezwyciê¿yæ niedobór ¿elaza s¹ z³o¿one. Actinobacillus pleuropneumoniae syntetyzuje du¿¹ iloæ czynników bior¹cych udzia³ w pozyskiwaniu i transporcie jonów ¿elaza, takich jak: bia³ka wi¹¿¹ce transferynê, bia³ka wi¹¿¹ce Hb czy si-derofory. Jest on zdolny pobieraæ je ze wiñskiej trans-feryny i zwi¹zków hemowych, tj. wolnego hemu,
he-miny, hematyny i Hb, a tak¿e z ró¿nych egzogennych bakteryjnych sideroforów (10). W warunkach niedo-boru jonów ¿elaza App posiada zdolnoæ do ich pozy-skiwania przez bezporednie wi¹zanie transferyny do receptorów powierzchniowych (8). Produkuje on dwa bia³ka wi¹¿¹ce transferynê TbpB i TbpA (transferrin binding protein). Zazwyczaj bia³ka te wykazuj¹ znacz-n¹ specyficznoæ gatunkow¹, np. bia³ka Tbp App umo¿-liwiaj¹ wykorzystanie jedynie wiñskiej transferyny jako ród³a ¿elaza (1).
TbpB jest lipoprotein¹ o masie ok. 60 kDa zakotwi-czon¹ w b³onie zewnêtrznej za pomoc¹ N-terminalnych reszt kwasów t³uszczowych. TbpA posiada masê ok. 100 kDa. Jako bia³ko transmembranowe stanowi ono kana³ transportuj¹cy jony ¿elaza w poprzek b³ony ze-wnêtrznej. Pozyskiwanie ¿elaza polega na zwi¹zaniu go na powierzchni bakteryjnej transferyny i od³¹czaniu od niej jonów ¿elaza, dziêki skoordynowanemu dzia³a-niu TbpB i TbpA. Wspó³dzia³anie tych dwóch bia³ek prowadzi do transportu ¿elaza poprzez b³onê zewnêtrzn¹ i wi¹zania go z bia³kami przestrzeni periplazmatycznej (8, 10).
Wród szczepów App reprezentuj¹cych ró¿ne sero-typy wystêpuj¹ trzy ró¿ne TbpB (o masie 60, 62 i 65 kDa). Ich znaczna rozbie¿noæ strukturalna przyczynia siê do indukcji serotypowo-specyficznej odpowiedzi immunologicznej. Dla przyk³adu, immunizacja wiñ bia³kiem TbpB o masie 60 kDa skutkowa³a ograniczo-n¹ stymulacj¹ uk³adu immunologicznego, niewystarcza-j¹c¹ do indukcji efektywnej ochrony przed infekcj¹ App (8, 10). Wskazuje to, i¿ bia³ka Tbp nie s¹ jedynym ele-mentem niezbêdnym do wywo³ania skutecznej odpo-wiedzi immunologicznej przeciwko zaka¿eniom App. Powszechnym sposobem pozyskiwania niezbêdne-go dla bakterii ¿elaza jest tak¿e uwalnianie Hb z ery-trocytów przy udziale hemolizyny. Uwolniona Hb lub inne zwi¹zki hemowe wi¹zane s¹ nastêpnie przez spe-cyficzne struktury bakteryjne umo¿liwiaj¹ce ich po-ch³anianie. App posiada dwa bia³ka wi¹¿¹ce hemoglo-binê (hemoglobin-binding protein, Hbp) o masie ok. 75 i 105 kDa, wchodz¹ce w sk³ad OMP. Bia³ko o masie 75 kDa ma jednoczenie zdolnoæ wi¹zania heminy. Bia³ko o masie 105 kDa charakteryzuje siê wysok¹ ho-mologi¹ z bia³kiem wi¹¿¹cym hemoglobinê HbpA in-nych bakterii z rodziny Pasteurellaceae. Wykazano obecnoæ genu koduj¹cego to bia³ko u wszystkich sero-typów App (9).
Niektóre bakterie wydzielaj¹ do rodowiska zwi¹zki zwane sideroforami. S¹ to niskocz¹steczkowe substan-cje, wi¹¿¹ce ¿elazo z bardzo wysokim powinowactwem i swoistoci¹. Ze wzglêdu na budowê chemiczn¹ side-rofory mo¿na zaliczyæ do zwi¹zków fenolowych lub hydroksamatów. System pozyskiwania jonów ¿elaza przy udziale sideroforów kodowany jest przez cztery geny fuhC, fhuD, fhuB i fhuA umiejscowione w poje-dynczym operonie. Bia³ko FhuA, o masie molekular-nej 77 kDa, zaliczane jest do OMP i stanowi receptor sideroforu. FhuD (35,6 kDa) to periplazmatyczna
pro-Medycyna Wet. 2010, 66 (11) 739
teina odpowiedzialna za translokacjê sideroforu zwi¹-zanego z jonami ¿elaza, z zewnêtrznej na wewnêtrzn¹ b³onê. Ostatnie dwa geny koduj¹ bia³ka o masie 28,5 kDa (FhuC) i 69,4 kDa (FhuB). Stanowi¹ one elemen-ty systemu transportu elemen-typu ABC bior¹cego udzia³ w po-bieraniu ¿elaza (10). U wszystkich serotypów App zi-dentyfikowano wszystkie wymienione powy¿ej geny. Synteza FhuA nie jest regulowana obecnoci¹ ¿elaza, oznacza to, ¿e niewielka iloæ tego pierwiastka nie za-burza ekspresji fhuA App (10).
Jeli komórki App zdolne s¹ do prze¿ycia i replika-cji w tkankach wini, ju¿ po kilku godzinach od zaka-¿enia drog¹ aerogenn¹ dochodzi do rozprzestrzeniania siê zarazka w ustroju, g³ównie drog¹ naczyñ limfatycz-nych. Z tchawicy zaka¿onej wini App mo¿na izolo-waæ ju¿ miêdzy 3. a 6. godzin¹ po infekcji, za z p³uc po 9 godzinach od dowiadczalnego zaka¿enia zwie-rz¹t. Wskazuje to, ¿e dzia³anie znajduj¹cych siê w tcha-wicy czynników hamuj¹cych proces zakany zostaje prze³amane du¿¹ zjadliwoci¹ zarazków, które maj¹ sil-ne w³aciwoci antyfagocytarsil-ne.
Replikacja App w uk³adzie oddechowym wini skut-kuje powstaniem zmian patologicznych w p³ucach. Ostra postaæ choroby charakteryzuje siê gwa³townym przebiegiem z wysiêkiem w³óknikowym w jamie op³uc-nowej, natomiast przebieg chroniczny cechuje w³ókni-kowe zapalenie op³ucnej oraz zmiany martwicowe, zlo-kalizowane g³ównie w p³atach przeponowych p³uc (7, 20).
Z czasem choroba przechodzi w formê endemiczn¹, przy której winie staj¹ siê nosicielami bakterii, co sprzyja rozprzestrzenianiu siê infekcji w stadzie i utrzy-mywaniu siê patogenu w rodowisku. U tych wiñ App umiejscawia siê g³ównie w p³ucach i/lub migda³kach, rzadziej w jamie nosowej (7).
Na zakoñczenie nale¿y dodaæ, ¿e infekcja App mo¿e przenosiæ siê z zaka¿onej lochy na potomstwo. Niemniej jednak, poniewa¿ z siar¹ przekazywany jest zazwyczaj wysoki poziom odpornoci biernej, t¹ drog¹ zaka¿eniu ulega tylko czêæ prosi¹t z miotu. W tym kontekcie warto podkreliæ, ¿e App jest dobrym immunogenem i nawet jeli locha nie by³a szczepiona, ale zetknê³a siê z patogenem w okresie pronoci, to mo¿e przekazaæ potomstwu wysoki poziom odpornoci biernej (7, 21). Jak wspomniano powy¿ej, zaka¿enie App stymuluje uk³ad immunologiczny. Oprócz odpowiedzi nieswoistej (pobudzenia makrofagów i neutrofili), pobudzana jest odpowied swoista (humoralna i komórkowa). Wydzie-lane immunoglobuliny skierowane s¹ przeciwko sze-rokiej gamie struktur bakteryjnych, tj.: otoczce, LPS, toksynom, OMP, dysmutazie ponadtlenkowej i bia³kom wi¹¿¹cym ¿elazo (7). Istotn¹ rolê w obronie przeciwko App odgrywaj¹ przeciwcia³a klasy G, a tak¿e sekrecyj-ne IgA, które zapobiegaj¹ kolonizacji powierzchni lu-zówki (16). Kr¹¿¹ce immunoglobuliny wykrywane s¹ ok. 10.-14. dnia po infekcji, a maksymalny poziom osi¹-gaj¹ one w 4.-6. tygodniu. Mog¹ siê one utrzymywaæ przez kilka miesiêcy (7).
Podsumowuj¹c, patogeneza pleuropneumonii jest procesem z³o¿onym, który nie zosta³ jeszcze w pe³ni poznany. Nie ulega w¹tpliwoci, ¿e rozwój choroby uzale¿niony jest, z jednej strony, od patogennoci szcze-pów, a z drugiej od w³aciwoci osobniczych orga-nizmu, w tym przede wszystkim od sprawnoci funk-cjonowania uk³adu immunologicznego.
Pimiennictwo
1.Baltes N., Hennig-Pauka I., Gerlach G. F.: Both transferrin binding proteins are virulence factors in Actinobacillus pleuropneumoniae serotype 7 infec-tion. FEMS Microbiol. Lett. 2002, 209, 283-287.
2.Bossé J. T., Janson H., Sheehan B. J., Beddek A. J., Rycroft A. N., Kroll J. S., Langford P. R.: Actinobacillus pleuropneumoniae: pathobiology and patho-genesis of infection. Mikrobes Infec. 2002, 4, 225-235.
3.Cho W. S., Chae C.: Expression of the apxIV gene in pigs naturally infected with Actinobacillus pleuropneumoniae. J. Comp. Pathol. 2001, 125, 34-40. 4.Frey J.: RTX-toxins in Actinobacillus pleuropneumoniae and their potential role in virulence, [w:] Cado C. J., Crosa J. H.: Molecular mechanisms of bacterial virulence. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, The Nether-lands 1994, 325-340.
5.Frey J.: Virulence in Actinobacillus pleuropneumoniae and RTX toxins. Trends Microbiol. 1995, 3, 257-261.
6.Frey J., Kuhnert P.: RTX toxins in Pasteurellaceae. Int. J. Med. Microbiol. 2002, 292, 149-158.
7.Gottschalk M., Taylor D. J.: Actinobacillus pleuropneumoniae, [w:] Straw B. E., Zimmerman J. J., DAllaire S., Taylor D. J.: Diseases of Swine. Black-well Publishing, Ames, Iowa, USA 2006, 563-576.
8.Haesebrouck F., Chiers K., Van Overbeke I., Ducatelle R.: Actinobacillus pleuropneumoniae infections in pigs: the role of virulence factors in patho-genesis and protection. Vet. Microbiol. 1997, 58, 239-249.
9.Jacques M.: Role of lipooligosaccharides and lipopolysaccharides in bacte-rial adherence. Trends Microbiol. 1996, 4, 408-410.
10.Jacques M.: Surface polysaccharides and iron-uptake systems of Actino-bacillus pleuropneumoniae. Can. J. Vet. Res. 2004, 68, 81-85.
11.Jessing S. G., Ahrens P., Inzana T. J., Angen Ø.: The genetic organization of capsule biosynthesis region of Actinobacillus pleuropneumoniae serotypes 1, 6, 7, and 12. Vet. Microbiol. 2008, 129, 350-359.
12.Maier E., Reinhard N., Benz R., Frey J.: Channel-forming activity and channel size of the RTX toxins ApxI, ApxII, ApxIII of Actinobacillus pleuro-pneumoniae. Infect. Immun. 1996, 64, 4415-4423.
13.Markowska-Daniel I., Urbaniak K.: Czynniki zjadliwoci Actinobacillus pleuropneumoniae. Medycyna Wet. 2010 w druku.
14.Møller K., Nielsen R., Andersen L. V., Kilian M.: Clonal analysis of the Actinobacillus pleuropneumoniae population in a geographically restricted area by multilocus enzyme electrophoresis. J. Clin. Microbiol. 1992, 30, 623-627.
15.Negrete-Abascal E., Tenorio V. R., Guerrero A. L., García R. M., de la Garza M.: Purification and characterization of a protease from Actinobacil-lus pleuropneumoniae serotype 1, an antigen common to all the serotypes. Can. J. Vet. Res. 1998, 62, 183-190.
16.Rycroft A. N., Garside L. H.: Actinobacillus species and their role in animal disease. Vet. J. 2000, 159, 18-36.
17.Schaller A., Kuhn R., Kuhnert P., Nicolet J., Anderson T. J., MacInnes J. I., Segers R. P., Frey J.: Characterization of apxIVA, a new RTX determinant of Actinobacillus pleuropneumoniae. Microbiology 1999, 145, 2105-2116. 18.Stanis³awska J., Interewicz B., Olszewski W. L.: Odpowied leukocytów
gospodarza na antygeny bakteryjne. Post. Mikrobiol. 2003, 42, 301-317. 19.Sthitmatee N., Sirinarumitr T., Makonkewkeyoon L., Sakpuaram T.,
Tesa-prateep T.: Identification of the Actinobacillus pleuropneumoniae serotype using PCR based-apx genes. Mol. Cell. Probes 2003, 17, 301-305. 20.Tarasiuk K.: Charakterystyka szczepów Actinobacillus pleuropneumoniae
przy u¿yciu metod feno- i genotypowych. Praca hab., PIWet, Pu³awy 1997. 21.Vigre H., Angen Ø., Barfod K., Lavritsen D. T., Sørensen V.: Transmission
of Actinobacillus pleuropneumoniae in pigs under field-like conditions: em-phasis on tonsillar colonisation and passively acquired colostral antibodies. Vet. Microbiol. 2002, 89, 151-159.
22.Zhang Y., Tennent J. M., Ingham A., Beddome G., Prideaux C., Michalski W. P.: Identification of type 4 fimbriae in Actinobacillus pleuropneumoniae. FEMS Microbiol. Lett. 2000, 189, 15-18.
Adres autora: prof. dr hab. Iwona Markowska-Daniel, Al. Partyzantów 57, 24-100 Pu³awy; e-mail: iwonamd@piwet.pulawy.pl
