Jadwiga Jagiełło,Teresa
Kostkiewiczowa,Stefan Żółkiewski
Sprawozdania z podróży naukowych
Biuletyn Polonistyczny 20/3 (65), 83-88
tw ó rc z y c h , nic jako te n , kto w yw iera swymi sądam i p r e s j ę na ró ż n e in sty tu c je życia lite ra c k ie g o i na jednostkow ych a u to ró w , a le jako p r z e d m i o t , k tó ry sam s ta je s ię obiektem ró ż n o ro d n y c h n acisk ó w s y tu a c ji ż y cia k u ltu ro w eg o (w praw dzie s ta r a s i ę im p rz e c iw s ta w ia ć , ale m usi s i ę z nim i lic z y ć i w w ielu w ypadkach im u le g a ć ). Owe n a c is k i d z ie lą s i ę , zdaniem r e f e r e n t a , na imm anentnc i tra n s c e n d e n tn e , a te o sta tn ie z k o le i - na form alne i n ie fo rm a ln e .
Do im m anentnych n a le ż ą : w zgląd na zało żo n eg o , k o n k retn eg o o d b io r c ę , w zgląd na om aw ianego a u to ra i n a c isk ze s tro n y tr a d y c ji k r y ty c z n o lite r a c k ie j (w tym ta k ż e - u p rz e d n io p r z e z danego k ry ty k a sfo rm u ło w a nych sądów ).
Do tra n s c e n d e n tn y c h form alnych: m ecenas (w tym tak że m ecenat pań stw o w y ), w ydaw ca, re d a k to r c z a so p ism a , c e n z o r . W re sz c ie do t r a n s cen d en tn y ch n ie fo rm aln y ch : tak ie in sty tu c je ( p a r a in s ty tu c je ? ) opinii p u b lic z n e j, jak sa lo n czy k a w ia rn ia lite r a c k a .
W sz y stk ie te n a c is k i d o c ie ra ją do k ry ty k a nie jed n o k ieru n k o w o , a le we w zajem nych s p r z ę ż e n ia c h , c z ę s to n iw elu jąc s i ę w zajem nie (w zgląd na m e c e n a sa np. j e s t c z ę s to s p rz e c z n y z n acisk am i op in ii k a w ia rn i l i t e r a c kiej fo ry tu ją c e j d ia m e tra ln ie ró ż n e w a rto ś c i).
W tej s y tu a c ji k ry ty k ma m ożliw ości i w y b o ru , i m an ew ru , w dużym sto p n iu o c a la ją c e g o m ożliw ość sw obodnego form ułow ania sąd u .
J . M.
SPRAWOZDANIA Z PODRÓŻY NAUKOWYCH
Sprawozdanie z pobytu naukowego w Moskwie (listopad 1975 — maj 1976) i w Leningradzie (czerwiec — październik 1976)
W zw iązku z prow adzonym i p rz e z e mnie p ra c a m i nad fo lk lo ry sty c z n y m i g atunkam i fabularnym i otrzym ałam ro c z n e stypendium naukowe Instytutu
B adań L ite r a c k ic h PAN w ce lu zapoznania s i ę z now oczesnym i badaniam i w tym z a k r e s ie w Zw iązku R adzieckim .
P ro g ra m naukowy obejm ował tr z y n a stę p u ją c e za g a d n ie n ia:
1) F o lk lo ry sty c z n e e k sp e d y cje naukowe o ra z form y o p raco w an ia m a t e r ia łu folklorow ego
2) M etody b ad an ia fo lk lo ru
3) Z w iązek fo lk lo ru z k u ltu rą ludow ą.
1) Z p ro b lem aty k ą p r a c p o l o w y c h i o p r a c o w y w a n i a z e b r a n e g o m a t e r i a ł u zapoznaw ałam się głów nie p o p rz e z k o n fe re n c je naukow e i k o n s u lta c je , a tylko w minimalnym sto p n iu w b e z p o ś re d n ie j o b s e rw a c ji. Uwagę skupiłam p rz e d e w szystkim na m etodach indyw idualnego i z e s p o ło wego gro m ad zen ia i opracow yw ania fo lk lo ru . Polow e p o szu k iw an ia fo lk lo - ro w e s ą n a jc z ę ś c ie j zw iązane z u zupełnianiem badanego ju ż m a te ria łu lub m ają na c e lu " o d k ry c ie " i z e b ra n ie n iezn an y ch "p ierw o tn y ch " gatunków fo lk lo ru , w edług w c z e śn ie j p o staw io n y ch h ip o tez jego is tn ie n ia u ta k ic h ludów , jak : Korni, N enki, Ew enki itd . Z biorow e ek sp e d y c je naukow e p r o w adzone są w edług dwóch podstaw ow ych m etod kom pleksow ego z b ie ra n ia fo lk lo ru : a ) sposobem trą d y c y jn y m , tz n . w edług ty p o lo g ii gatunkow ej, b) sposobem now oczesnym - w edług z a ło ż e n ia , że fo lk lo r to zjaw isk o p o - lielem entow e (z e sp o le n ie g e s tu , sło w a , m uzyki, ta ń c a , m im iki). W tym p rz y p a d k u dane zjaw isko folklorow e badane je s t ró w n o c z e śn ie p rz e z ekipę, w s k ła d k tó r e j w chodzą: filo lo g o w ie, te a tro lo g o w ie , m uzykologow ie, c h o re o g ra fo w ie i film ow cy. Z tym i dwoma k ieru n k am i kom pleksow ej m etody m iałam o k a z ję zap o zn ać s ię " te o re ty c z n ie " na z e b ra n ia c h p o p rz e d z a ją cy ch w yjazd e k sp e d y c ji i na z e b ra n ia c h , na k tó ry c h om awiano w yniki e k s p e d y c ji, z p rz e d sta w ie n iem z e b ra n y c h m a te ria łó w . B e z p o śred n io u c z e stn ic z y łam w z a p isie p ie ś n i e p ic k ic h , o b rzęd o w y ch i liry c z n y c h F ie - d o ry M itrofanow ej znad O negi - na p o trz e b y w ydaw nictw a płytow ego w In s ty tu c ie E tn o g ra fii w L e n in g ra d z ie . Rów nież d z ię k i tem u Instytutow i m o głam o b serw o w ać zjaw isko funkcjonow ania a u te n ty c z n eg o , sp o n ta n ic z n e g o , "nie k ie ro w a n e g o " m iejsk ieg o fo lk lo ru w len in g rad zk im p a rk u S w ietłan o w - skim . F o lk lo r ten opracow yw any j e s t p r z e z jego odkryw ców — p ra c o w n i ków naukow ych In sty tu tu . Rów nież w L e n in g ra d z ie zapoznałam s i ę z a r chiw alnym i m a te ria ła m i fo lk lo ru p ieśn io w eg o w In sty tu cie T e a tr u , M uzyki i K in em ato g rafii o r a z w In sty tu c ie L ite r a tu r y R o sy jsk ie j.
-re a liz o w a łam p o p rz e z u c z e s tn ic z e n ie w k o n fe -re n c ja c h i z e b ra n ia c h nau k o wych na te n te m a t, indyw idualne k o n su lta c je naukowe z uczonym i r a d z i e c kimi o r a z p r a c ę w b ib lio te k a c h M oskwy i L e n in g ra d u .
W M oskw ie, d z ię k i p ro f. E . M ieletin sk iem u i p r o f . W. T oporow ow i, mogłam p o g łę b ić w ie d z ę z z a k re s u ty p o lo g ii sem an ty czn ej i ty p o lo g ii s tr u k tu r a ln e j, ze szczególnym uw zględnieniem zag ad n ień : m o rfo lo g ii, s e m antyki, k o n te k stu . W wyniku ty c h k o n s u lta c ji w ygłosiłam r e f e r a t p t.
"N iek tó re m etodologiczne problem y badania gatunków fo lk lo ru " w In sty tu cie Ś w iatow ej L ite r a tu r y o ra z w In sty tu cie Słow ianoznaw stw a i B ałk a- n isty k i ( r e f e r a t te n pow tórzyłam w L e n in g ra d z ie w In sty tu cie E tn o g r a fii).
3) T r z e c i tem at - z w i ą z e k f o l k l o r u z k u l t u r ą l u d o w ą - re a liz o w a ła m w L e n in g ra d z ie , zap o zn ając s i ę z trz e m a głównymi k ie r u n kami b ad an ia fo lk lo ru :
a ) ty p o lo g ią h isto ry c z n o -p o ró w n a w c z ą , p rz e p ro w a d z a n ą na m a te ria le epickim fo lk lo ru sło w ia ń sk ieg o p r z e z p r o f . B. P u tiło w a w In sty tu c ie E tn o g ra fii. O k re ślo n e s ta d ia ro zw o ju k ulturow ego s p r z y ja ją pow staw aniu podobnych zja w isk fo lk lo ru . W te n sp o só b , b ad a jąc jedno i d ru g ie w r ó ż nych n a ro d a c h sło w ia ń sk ic h , można z re k o n stru o w a ć pew ne łań cu c h y tem a tów e p ic k ic h w ic h ro z w o ju i p o k a z a ć ic h p e łn y , praw dopodobny c ią g ew olucyjny.
b) z ty p o lo g ią s o c ja ln ą - e s te ty c z n ą . zapoczątkow aną p r z e z p r o f . W. G u sie w a , zapoznaw ałam s i ę u c z e s tn ic z ą c w p r a c a c h s e k c ji fo lk lo ru In sty tu tu T e a tr u , M uzyki i K in em ato g rafii. P o d staw ą tej m etody j e s t p o tra k to w a n ie fo lk lo ru jako z jaw isk a kulturow ego polielem entow ego (" n a tu ra ln y " zw iązek sło w a , ta ń c a , m uzyki, g e s tu , m im iki), w zw iązku z czym b ad a n ia fo lk lo ru p rz e p ro w a d z a n e s ą kom pleksow o p r z e z z e sp ó ł fo lk lo ry s tó w , s p e c ja lis tó w danych d z ie d z in naukow ych.
O bie te m etody zn ajdują s i ę w stadium te o re ty c z n e g o i m e to d o lo g iczn e go w y k ry stalizo w y w a n ia s i ę w s z e re g u k o n k re tn y c h badań m a te ria ło w y c h i p o sz u k iw a ń m etodycznych ro z w ią z a ń .
c ) M etodologiczne p o szu k iw an ia p r o f . K. C zystow a w In sty tu c ie E tn o g ra fii r ó ż n ią s i ę od dwóch p o z o sta ły c h tym , że z m ie rz a ją do z a s to so w an ia p r z y badaniu fo lk lo ru ta k ie j m etody, k tó ra pozw oli u w zg lęd n ić
i zach o w ać jego główny c h a r a k te r - zjaw isk a e tn o g ra fic z n e g o . P r o f . K. C zystow w ychodzi bowiem z z a ło ż e n ia , że każd e zjaw isk o fo lk lo ro w e j e s t z a ra z e m zjaw iskiem e tn o g raficzn y m . B adanie fo lk lo ru m usi być z a tem zw iązan e z rów noczesnym badaniem jego s y tu a c ji e tn o g ra fic z n e j. W tym c e lu p ro f. K. C zystow dokonuje p ró b za sto so w a n ia m etod z t e o r i i in fo rm a c ji i kom unikacji do badania fo lk lo ru - głów nie typu o b rzęd o w e g o .
Na zak o ń czen ie mojego pobytu w L e n in g ra d z ie In sty tu t M uzyki, T e a t r u i K in em ato g rafii um ożliw ił mi w y stą p ie n ie z r e fe ra te m p t. "K om pozy c ja b a lla d y " na c o ro c z n e j w szech zw iązk o w ej k o n fe re n c ji naukow ej p o św ię c o n e j p am ięci P . B o g aty riew a. K o n feren cja n o siła ty tu ł " S ty lis ty k a fo lk lo ru " .
K o nstruktyw ne in fo rm acje i ra d y u zy sk an e od w s z y s tk ic h w ym ienionych p ro fe s o ró w M oskwy i L e n in g rad u o r a z k o n su lta c je i d y sk u sje naukow e d a ły mi n iezw y k le cen n ą w ie d z ę , n iezb ęd n ą do m etodycznych ro z w ią z a ń p roblem ów p o ety k i p o lsk ie j ep ik i ludow ej.
Dr Jadw iga Ja g ie łło
Sprawozdanie z pobytu stypendialnego we Francji 14 I X- 1 0 XII 1976
W o k r e s ie od 14- w rz e ś n ia do 10 g ru d n ia 1976 r . p rzeb y w ałam we
f 9
F r a n c ji jako sty p e n d y stk a E cole des H autes E tudes en S c ie n c e s
S o c ia le s . Celem pobytu było p rz e p ro w a d z e n ie studiów i u z u p e łn ie n ie n i e d o stę p n y c h w P o ls c e le k tu r d o ty czą cy ch w sp ó łc z e sn y c h b ad ań z z a k r e s u s o c jo lo g ii lit e r a t u r y i te o re ty c z n y c h b ad ań s ty lu . P o z a tym in te re s o w a ły m nie n ajn o w sz e p u b lik a c je na tem at lit e r a t u r y i k u ltu ry O św iecen ia e u r o p e js k ie g o o ra z na tem at r e l a c j i m iędzy li t e r a t u r ą i innymi sztu k am i w tej e p o c e .
P o sz u k iw a n ia i le k tu ry w ty c h z a k r e s a c h p ro w ad ziłam w n a s tę p u ją c y c h b ib lio te k a c h : B ibliothèque N a tio n a le , B ibliothèque de l ’ U n iv e rsité de P a r is - S o r b o n n e o ra z B ibliothèque S a in te G en ev ièv e. S ta r a ją c s i ę m aksym alnie w y k o rz y sta ć c z a s , ja k i miałam do d y s p o z y c ji, zapoznałam się z w ielom a nied o stęp n y m i w p o lsk ic h b ib lio te k a c h p u b lik acjam i książkow ym i
i cza so p iśm ie n n ic zy m i, zarów no o c h a r a k te rz e te o re ty c z n y m , jak h is to ry c zno -k u ltu ro w y m .
W lis to p a d z ie i g ru d n iu u c z e stn ic z y łam ró w n ie ż w kilku w ykładach i s e m in a ria c h z z a k re s u m eto d o lo g ii, so c jo lo g ii i sem io ty k i, p ro w a d z o
-/ r
nych w E cole d es H autes E tudes (F. B ra n d e la , R. B a r th e s a , A. J. G re im a sa ), jednak ze w zględu na k ró tk i o k re s pobytu n ie mogłam w łą c z y ć s ię do p ro w ad z o n y ch tam - długofalow ych zazw y czaj - p r a c badaw czych.
N aw iązałam n a to m ia st k o n tak ty z k a te d rą L itté r a tu r e G é n é ra le et C om parée na S o rb o n ie ( P a r is 111 ), k ie ro w an ą p r z e z p ro f. Jacq u esa V o isin a. Na prow adzonym w te j k a te d rz e sem inarium m etodologicznym dla d oktorantów w ygłosiłam r e f e r a ty d o ty czące w sp ó łc z e sn y c h b adań te o re ty c z n o lite ra c k ic h w P o ls c e o ra z k a te g o rii p rą d u lite r a c k ie g o . Na
życzenie re d a k c ji c za so p ism a "Ca?hiers d ’h is to ir e l i t t é r a i r e c o m p a ré e " (wydawanego p r z e z La S o c ié té F r a n ç a is e de L itté r a tu r e G é n é ra le e t C o m p arée) n a p isałam 3 0 -stro n ic o w y a rty k u ł o głów nych te n d e n c ja c h r o z w ojow ych l i t e r a t u r y p o lsk ie j w c z a s a c h O św ie c e n ia .
Duże zn a c z en ie zarów no dla ogólnej znajom ości in te r e s u ją c e j m nie ep o k i O św ie c e n ia , jak dla m oich ak tu a ln y ch p r a c badaw czych m iała te ż m ożliw ość zap o zn an ia s ię ze zb io ram i m uzealnym i P a r y ż a o r a z liczn y m i zabytkam i h isto ry c z n y m i pochodzącym i z te j ep o k i.
Doc. d r h ab. T e r e s a K ostkiew iczow a
Wykłady w Wenecji 22 II- 8 III 1977
Na p o d staw ie odpow iednich d e c y z ji w ładz PAN spędziłem w U n iw e rs y te c ie W eneckim - U n iv e rsita d e g li S tu d ii di V enetia - 11 dni jako z a p ro s z o n y w ykładow ca z z a k re s u sem io ty k i. S tro n a w łoska p o k ry ła k o s z ty mego p o bytu. Z k r a ju w yjechałem 22 lu teg o i w ró ciłem 8 m a rc a .
W ygłosiłem - po fra n c u sk u - w ykład " P ró b a ty p o lo g ii s y tu a c ji kom u n ik a c y jn y c h w k u ltu rz e lite r a c k ie j" dla wykładowców i studentów w y d ziału l i t e r a t u r z a g ra n ic z n y c h . D rugi w ykład — dla w ykładowców i studentów s la w is ty k i - d o ty cz y ł "W ybranych problem ów sem iotyki k u ltu ry w p r a c a c h
te o re ty k ó w E u ro p y W sch o d n iej". P o obu w y k ład ach odbyły s i ą d y s k u s je . U c z e stn iczy łem ró w n ie ż w p r a c a c h re d a k c y jn y c h jako k o n su lta n t dwu a n to lo g ii ro z p ra w p o lsk ic h i sło w ia ń sk ic h n a tem at t e o r i i l i t e r a t u r y i s e m iotyki l i t e r a t u r y .
P ie r w s z ą antologię p o lsk ic h ro z p ra w z t e o r i i l i t e r a t u r y o s ta tn ic h la t p rz y g o to w u je Remo F a c c a n i z U n iw e rsy te tu W eneckiego. D ru g ą, d o ty c z ą c ą p r a c b ad a c z y sło w ia ń sk ic h zajm u jący ch s i ę sem iotyką - C a rlo P r e - vignano z U n iw e rsy te tu B olo ń sk ieg o . K onsultow ałem w yb o ry au to ró w i ro z p ra w proponow ane w obu w ypadkach p r z e z s tr o n ę w ło sk ą , w n o sząc odpow iednie p o p ra w k i. D yskutowałem z re d a k to r a m i z a ło ż e n ia te o re ty c z n e odpow iednich p r a c ra d z ie c k ic h i p o ls k ic h .
R e s z tę c z a s u spęd ziłem na stu d ia c h w B ib lio tece U n iw e rsy te tu W enec k ie g o , c z y ta ją c nowe p r a c e z t e o r i i i h i s to r ii k u ltu ry XX w ieku.
P r o f . d r S te fa n Ż ó łk iew sk i
- 18 k w ie tn ia 1977 r . odbyło s i ę w In sty tu c ie B adań L ite r a c k ic h s p o tk a n ie z M ironem B iało szew sk im . P i s a r z o d c z y ta ł fragm enty sw ojej je sz c z e n ie publikow anej p ro z y i p o e z ji.
W sp o tk a n iu w z ię li u d z ia ł p ra c o w n ic y In sty tu tu i z a p r o s z e n i g o ś c ie .
+
+
+
+ +
- Od ro k u d z ia ła w In sty tu cie B adań L ite r a c k ic h — p r z y P ra c o w n i In fo r m a cji N aukow ej — kom órka a rc h iw a ln a g ro m a d z ą c a m a te ria ły i dokum enty zw iązan e z d o b ie g ającą tr z y d z ie s to le c ia d z ia ła ln o ś c ią In sty tu tu . K om órkę t ę p ro w a d z i Rom ualda T ru sz k o w sk a .
Z w racam y s i ę z gorącym apelem do w s z y s tk ic h o só b p o sia d a ją c y c h j a k i e k o l w i e k m a t e r i a ł y d o t y c z ą c e I B L o skontaktow anie s i ę z nam i. P ra g n ę lib y śm y - za ła sk aw ą zgodą w ła ś c ic ie li - re p ro d u k o w a ć je i w łą c z y ć do grom adzonego p r z e z n a s za so b u .
