Proces tworzenia kombinatów w przemyśle elektromaszynowym Polski. Aspekty organizacyjne

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S*~I S F O LIA OECONOMICA 25, 1982

Z b ig n ie w S z e lo c h *

PROCES TWORZENIA KOMBINATÓW W PRZEMYŚLE ELEKTROMASZYNOWYM P O L S K I.

ASPEKTY ORGANIZACYJNE

W d y n a m ic z n ie r o z w i j a j ą c e j s i ę g o sp o d arce u le g a ją p rze m ia ­ nom form y o r g a n iz a c y jn e , w remach k t ó r y c h fu n k c jo n u ją po­ sz c z e g ó ln e j e d n o s t k i g o s p o d a rc z e . 3 e s t to n ie w ą t p liw ie pewno p ra w id ło w o ś ć o r g a n iz a c y jn a , w y s tę p u ją c a we w s z y s tk ic h k r a ja c h s o c j a l i s t y c z n y c h , n ie obca ró w n ież g osp o d arce k a p i t a l i s t y c z n e j .

P r z e ja w y te u w id a c z n ia ją e ię n a j s i l n i e j w p rz e m y ś le , od­ g ryw ającym sz c z e g ó ln ą r o lę w rozw oju g o s p o d a rk i. Konkretnym p rzykład em ty c h p rzem ian J e s t m iędzy in nym i p o w o ła n ie w naszym k r o ju w 1970 r . kom binatów p rzem ysłow ych w p rz e m y ś le e l e k t r o ­ maszynowym, s ta n o w ią c y c h n ie w ą t p liw ie nową formę o r g a n iz a c y jn ą . P r z e s ł a n k i p o w s ta n ia kombinatów t k w i ł y w k o n ie c z n o ś c i d a l ­ szego p o g łę b ie n ia , s p e c j a l i z a c j i i k o o p e r a c j i, ja k o podstaw o­ wego c z y n n ik a w y ż s z e j e fe k t y w n o ś c i e k o n o m ic z n e j. C h o d z iło o s tw o rz e n ie s i l n y c h , dużych i z in te g ro w a n y c h je d n o s te k z d o l­ nych do r e a liz o w a n ia p o l i t y k i g o s p o d a rc z e j p a ń s tw a , w o p a r c iu o k o n se k w e n tn ie re a liz o w a n ą k o n c e n tr a c ję o r g a n iz a c y jn ą . P r z y tw o rz e n iu kom binatów c h o d z iło n ie t y l k o o cząstkow ą koncen­ t r a c j ę o r g a n iz a c y jn ą , d o ty c z ą c ą p o s z c z e g ó ln y c h fa z c y k lu p r z e ­ mysłowego (p r z e d p r o d u k c y jn ą , p r o d u k c y jn ą , p o p r o d u k c y jn ą ), le c z p rze d e w szystk im o k o n c e n tr a c ję o r g a n iz a c y jn ą kom pleksow ą, o b e j- raującą c a ł y c y k l p rzem ysłow y .

~rr - ---

' ' ,

/

* D oc. dr h a b . , i n s t y t u t E k o n o m ik i, O r g a n iz a c ji i Z a rz ą d z a ­ n ia UMCS.

rze-254 ' &b i gniew Szeioch

Celem teQo a r t y k u łu j e s t p r z e a n a liz ow anie p ro c e su tw o rz e n ia kombinatów w p rze m yśle elektrom aszynow ym P o l s k i 2. C hodzi tu o p r z e ś le d z e n ie i z b a d a n ie Ja k p r z e b ie g a ł te n p r o c e s , cz y b y ł on re a liz o w a n y z g o d n ie z wymogami d z i a ł a n ia zo rg a n izo w a n e g o , czy tworzę с tę nowg formę o r g a n iz a c y jn y w y k o rz ysta n o w p e ł n i i w sposób w ła ś c iw y dorobek w s p ó łc z e s n e j n a u k i w tym z a k r e s ie .

A r t y k u ł z o s t a ł opracow any w o p a r c iu o w łasn e b ad ania a u to ­ ra przeprow adzone w la t a c h 1973-1974, p r z y w y k o rz y s ta n iu nas­ tę p u ją c y c h t e c h n ik b adaw czych: a n a li z y d o k u m e n ta ln e j, a n k ie ­ to w e j, wywiadów i o b s e r w a c y jn e j3.

K o n c e p c ja u tw o rz e n ia kom binatów zarysow ana z o s t a ła w sposób o g ó ln y na V Z ja ź d z ie P o l s k i e j Z je d n o c z o n e j P a r t i i R o b o tn ic z e j odbytym w d n ia c h 11-16. 11. 1968 r . Z w ięzana b y ła z p o s z u k i­ waniem nowych, w yższych form o r g a n i z a c j i p rz e m y s łu , s p r z y j a j ą ­ cych Intensywnem u i b a r d z ie j selektyw nem u ro zw o jo w i gospo­ d a r k i n arb d o w e j. W U chw ale V Z ja z d u m. i n . s tw ie rd z o n o «

"P r z e m y s ły d e c y d u ję c e o u n o w o cze śn ie n iu g o s p o d a rk i narodo­ wej p ow inny r o z w ija ć s ię w tem pie szybszym od p r z e c ię tn e g o d la c a ł e j p r o d u k c ji p rz e m y s ło w e j. D o ty c z y to p rze d e w szystkim p rz e m y s łu maszynowego i chem icznego, ja k ró w n ież h u tn ic tw a m e t a li n ie ż e la z n y c h [ . . . ] P o s tę p u ję c a k o n c e n tr a c ja p r o d u k c ji powoduje p o trz e b ę tw o rz e n ia nowych układów o r g a n iz a c y jn y c h z je d ­ noczeń i s to s o w a n ia nowych form pow ięzań m ięd zyzakład ow ych [ . . . ] Z a k re s u p raw nień . p r z e d s ię b io r s t w w d z ie d z in ie z a rz ą d z a n ia ť p la n o w a n ia p o w in ie n być z ró ż n ic o w a n y w z a le ż n o ś c i od ic h w ie l­ k o ś c i i s p e c y f i k i b ra n ż y . W s z c z e g ó ln o ś c i celo w e j e s t p rz y z n a ­ w anie s z e rs z y c h u p raw nień i o d rę b n e j s t r u k t u r y o r g a n iz a c y jn e j dużym kombinatom przem ysłowym , p o z o s ta ją c y m w ramach z je d n o ­ c z e n ia . W u za sa d n io n y ch p rzyp ad kach n a le ż y pow oływ ać kom binaty przem ysłow e z u p ra w n ie n ia m i z je d n o c z e ń , w o p a r c iu o

przed-m yśle ja k o c z y n n ik w z ro s tu g osp o d arczeg o , [ w i ] Wpływ p ostęp u o r g a n iz a c y jn e g o i c z y n n ik a sp o łe czn e g o na w z ro s t q o s p o d a rc z v . Łódź 1972, c z . I .

2

Przedraiotem a n a i i z y J e s t p ro c e s tw o rz e n ia 13 kom binatów, k tó r e z a c z ę ły fun kcjon ow ać w d n iu 1 .0 1 .1 9 7 0 V .

3

S z e r z e j tem at ten ż o s t a ł omówiony’ w p r a c y t -Z. S z e ­ l o c h , O r g a n iz a c y jn e p ro b lem y tw o rz e n ia i fu n k c jo n o w a n ia kom­ b in a tó w p rze m ysło w ych , L u b lin 1975.

s i ę b i o r s t w a p r z e m y s ł o w e k o n c e n t r u j ą c e znaczny c z ę ś ć p r o d u k c j i 1 p o s i a d a j ą c e o d p o w i e d n i e w a r u n k i o r g a n i z a c y j n o - k a d r o w e " . P r a c e p r z y g o t o w a w c z e d o u t w o r z e n i a k o m b i n a t ó w r o z p o c z ę ł y s i ę n a p r z e ł o m i e l a t 1 9 6 8 / 1 9 6 9 . P o l e g a ł y o n e n a o p r a c o w a n i u - p r z e z K o m i s j ę O r g a n i z a c j i i Z a r z ą d z a n i a p r z y R a d z i e M i n i s t r ó w - w s t ę p n e g o p r o j e k t u d o t y c z ą c e g o k r y t e r i ó w g r u p o w a n i a i f o r m o r g a n i z a c y j n y c h k o m b i n a t ó w . P o c z ą t k o w o p r z e w i d y w a n o , ż e o k r e s p r a c p r z y g o t o w a w c z y c h t r w a ć b ę d z i e o k o ł o d w ó c h l a t i ż e p i e r w s z e k o m b i n a t y p o w s t a n ą w 1 9 7 1 r . Z n a l a z ł o t o m. i n . p o t w i e r d z e n i e n a n a r a d z i e o d b y t e j w d n i u 1 4 . 0 3 . 1 9 6 9 r . w K o m i t e c i e C e n t r a l n y m P Z P R , k t ó r e j c e ­ l e m b y ł o o m ó w i e n i e d r ó g r e a l i z a c j i u c h w a ł V Z j a z d u P a r t i i w z a ­ k r e s i e d o s k o n a l e n i a s t r u k t u r y o r g a n i z a c y j n e j p r z e m y s ł u . Na n a r a d z i e t e j p o s t u l o w a n o , b y p r o c e s p r z y g o t o w a w c z y do t w o r z e n i a k o m b i n a t ó w z o s t a ł t a k z a p r o g r a m o w a n y , b y m o g ł y o n e w y s t ą p i ć J a k o o d r ę b n e p o d m i o t y p r z y s z ł e g o p l a n u p i ę c i o l e t n i e g o « S t w i e r d z o n o p o n a d t o , ż e p r z e s ł a n k ą z a s a d n i c z ą z m i a n w s t r u k t u ­ r z e o r g a n i z a c y j n e j p r z e m y s ł u b y ł a d y s p r o p o r c j a m i ę d z y p o t r z e ­ b a m i ( w e w n ę t r z n y m i i z e w n ę t r z n y m i ) a m o ż l i w o ś c i ą i c h z a s p o k o j e ­ n i a , s z c z e g ó l n i e w p r z e m y ś l e m a s z y n o w y m . Z a o b s e r w o w a n o n a d ­ m i e r n ą t e n d e n c j ę w z r o s t u i m p o r t u m a s z y n i u r z ą d z e ń z k r a j ó w k a ­ p i t a l i s t y c z n y c h . S k r y t y k o w a n o d z i a ł a l n o ś ć z j e d n o c z e ń , k t ó r e , w t r ó j s z c z e b l o w y m s y s t e m i e z a r z ą d z a n i a p r z e m y s ł e m « m i n i s t e r s t w o -- z j e d n o c z e n i e -- p r z e d s i ę b i o r s t w o b y ł y o g n i w e m n a j s ł a b s z y m , w y ­ k o n u j ą c y m w p r z e w a ż a j ą c e j m i e r z e c z y n n o ś c i a d m i n i s t r a c y j n e , w s p o s ó b z b l i ż o n y d o b y ł y c h c e n t r a l n y c h z a r z ą d ó w . D e d n ą z d r ó g p o d n i e s i e n i a o p e r a t y w n e j d z i a ł a l n o ś c i z j e d n o c z e ń m i a ł o b y ć u - t w o r z e n i e k o m b i n a t ó w p r z e m y s ł o w y c h , d z i a ł a j ą c y c h w r a m a c h z j e d ­ n o c z e ń . M o ż l i w o ś ć z a r z ą d z a n i a p r z e z z j e d n o c z e n i a m n i e j s z ą l i c z ­ b ą J e d n o s t e k p o w i n n a b y ł a p r z y c z y n i ć s i i ? d o z w i ę k s z e n i a o p e r a ­ t y w n o ś c i d z i a ł a n i a z j e d n o c z e ń .

K om b in aty m ia ły być utw orzone w w ybranych b ran żach a n ie w ca łym p r z e m y ś le , ' co o c z y w iś c ie n io powinno b y ło wpływać o s ł a ­ b ia ją c o na k o n ty n u a c ję p r a c z m ie r z a ją c y c h do k o n c e n t r a c ji p rz e m y s łu . P r z e d s ię b io r s t w a zgrupowane w kom b inatach m ia ły o* trzym ać ś r o d k i na in w e s t y c je o ra z wykazać w p la n a c h o s ią g n ię ­ c ie szyb szeg o tempa rozw o ju n iż p o z o s t a łe , n ie zgrupowane w r a ­ mach kom binatów . W zw iąz ku z tym p o stu lo w a n o by wytypowat

о í" up у p re fe ro w a n y c h wyrobów, и k t ó r y c h w y stę p o w a ły n a j w i ę k s z e d y s p r o p o rc je m iędzy zapotrzebow aniem a m o ż liw o ś c ia m i ic h po­ k r y c i a , o c z y w iś c ie pod w arunkiem , iż będę i s t n i a ł y r e a ln e , u- e a e a d n io n e program y u s u n ię c ia ty c h d y s p r o p o r c ji. Oako p r z y k ła d podano ro z w ią z a n ia i s t n i e j ą c e wówczas w NRD, g d z ie wytypowano '00 grup p re fe ro w a n y c h wyrobów, produkowanych w nowo utw orzonych

kpflibinataq íi p rze m ysło w ych .

K o n c e p c j e o r g a n iz a c y jn e kombinatów m ia ły e ię o p ie r a ć na p r z y g o t o w a n y c h i g łę b o k o p r z e a n a liz o w a n y c h p r o je k t a c h , z k tó - « y c h m i a n o m. i n . u z y s k a ć odpowiedź na n a s tę p u ją c e p y t a n i a ; - j a k i e b,jdę e f e k t y u tw o rz e n ia ko m b in a tu ? - ja k będę s ię k s z t a łt o w a ły k o s z ty p r o d u k c ji po u tw o rz e n iu kombina tów ? - ja k b ę d z ie s ię k s z t a łt o w a ł z b y t wyrobów k o m b in a tu ? - ja k k s z t a ł t u j e s ię p e rs p e k ty w ic z n a s y t u a c ja na ś w ia c ie w z a k r e s ie wyrobów w ytw arzan ych p rz e z k o m b in a t?

N arada w y k a z a ła og ó lną a p ro b a tę d la samej k o n c e p c ji two­ r z e n ia kom biantów , n a to m ia s t w ygłoszono na n i e j w ie le k o n tro w e r­ s y jn y c h p o g lęd ó w , s z c z e g ó ln ie w z a k r e s ie podporządkow ania kom binatów o ra z r e s o r tó w , w k tó r y c h k o m b in aty pow inny być u- tw o rzo n e. Bard z o mocno zaakcentow ano problem z ró ż n ic o w a n ia ro z ­ w ią za ń o r g a n iz a c y jn y c h , w z a le ż n o ś c i od s p e c y f i k i produkowa­ nych wyrobów, grupowanych w k o m b inatach p r z e d s ię b io r s t w o ra z k o n k re tn y c h warunków4 .

W w yn ik u u s t a le ń dokonanych na t e j n a r a d z ie M i n i s t e r P r z e ­ m ysłu Maszynowego w yd ał z a r z ą d z a n ie w s p ra w ie p o w o ła n ia Re­ s o r to w e j K o m is ji do Spraw D o s k o n a le n ia S t r u k t u r y O r g a n iz a c y j­ n e j P rz e m y s łu , k t ó r e j zadaniom b y ło i n i c j o w a n i e , k o o rd y n a c ja i oeona p r z e d s ię w z ię ć z w iąz a n y ch z p ro je k to w a n ie m , p rz yg o to w a ­ niem i w drażaniem nowych, u d o sko n alo n ych form i o r g a n i z a c j i po­ w ią z a ń z a k ła d ó w p rz e m y sło w y ch , branż i z je d n o c z e ń 5. S to so w n ie dó ww. z a r z ą d z e n ia , do zadań k o m i s j i n a l e ż a ł o :

4

M a t e r i a ł y R e s o rto w e j K o m is ji d e. D o s k o n a le n ia S t r u k t u r y P r z ®mV s łu Maszynowego. N o ta tk ą służbow a z n a ra d y o d b y te j d n ia 1 4 .0 3 .i9 6 S r . . mpie. . M a t e r i a ł y . K o m is ji w ^ d re za w ie ^ W I n s t y t u c i e O r g a n i z a c ji P rz e m y s łu Maszynowego MPM

5 •

a ) o p ra co w a n ie k r y t e r ió w , j a k i e maję być stosow ana p r z y wy­ borze bran ż i k ieru n k ó w d la o b j ę c ia ic h nowymi form am i o r g a n i­ z a c y jn y m i, w k t ó r y c h mogę one p r z y n ie ś ć is t o t n e k o r z y ś c i:

b ) ocena i u s t a l a n i e wzorów dokumentów i harmonogramów p r z e d s ię w z ię ć zw ięz a n ych z op racow an iam i

- z a ło ż e ń do p r o je k t u o r g a n i z a c j i ko m b in atu , - p r o je k t u o r g a n i z a c j i ko m b in atu ,

- program u s z k o le n ia i p rz y g o to w a n ia k a d r y i c ) wprowadzeniem p r o je k t u w ż y c i e ;

d ) ocena opracow ań nowych pow ięzań o r g a n iz a c y jn y c h zakład ów i z je d n o c z e ń o ra z programów k o n c e n t r a c j i p r o d u k c ji p rz e m ysło w e j . K o m is ja ta k ie r o w a ła c a ło k s z t a łte m p r a c z w ięz a n ych z p ro ­ cesem p rz y g o to w a n ia do u tw o rz e n ia kom binatów . N ato m ia st o p ra c o ­ waniem p r o je k tó w o r g a n iz a ć y jn y c h d la p o s z c z e g ó ln y c h kombinatów za jm o w a ły s ię tzw , g ru p y robocze ( k o m is je ) pow ołane p rz o z dy­

re k to ró w z je d n o c z e ń , w ramach k t ó r y c h m ia ły pow stać k o m b in aty. G ru p y te s k ł a d a ł y s ię z d y re k to ró w p r z e d s ię b io r s t w p rz e w i­ d z ia n y c h 'd o w e jś c ia w s k ła d ko m b in a tu , p r z e d s t a w i c i e l i z je d n o ­ czeń o ra z I n s t y t u t u O r g a n i z a c ji P rz e m y s łu Maszynowego. Na cze­ l e g ru p y s t a ł d y r e k t o r p r z e d s i ę b io r s t w a , k tó r e m ia ło p e ł n i ć w p rz y s z ły m k o m b in a cie fu n k c ję z a k ła d u w iodęcego, w yznaczony p rz e z d y r e k t o r a z je d n o c z e flia .

W ramach grup ro b o cz ych powoływano b y ły z e s p o ły problemowe z ło ż o n e ze s p e c j a l i s t ó w z zakiad ów m ajęcych w e jś ć )N s k ła d za­ ł o g i kom binatu o ra z p racow ników z a p le c z a te c h n ic z n e g o i a p a ra tu han d low eg o , k t ó r y c h celem m ia ło być o p racow yw an ie p o s z c z e g ó l­ nych z a g a d n ie ń , z w ięz a n y ch z p rzyg otow an iem p r o je k tó w odnośnych ro z w ię z a ń .

K o n k r e ty z a c ja o g ó ln e j k o n c e p c ji tw o rz e n ia ' kom binatów z o s ta ­ ł a p rz e d s ta w io n a na I I Płenufti КС PZ PR , odbytym w d n ia c h 3 -4.0 4. 1969 r . , w p rzem ó w ien iu wygłoszonym p rz e z * ówczesnego S e k r e t a r z a

2 2 .0 3 .1 9 6 9 r . , w s p ra w ie p o w o ła n ia R e s o rto w e j K o m is ji d s. Do­ s k o n a le n ia S t r u k t u r y O r g a n iz a c y jn e j P rz e m y s łu Maszynowego ( n i e ­ p u b lik o w a n e ).

6 K o m is ja s k ła d a s ię z P rz e w o d n ic z ą c e g o , którym z o s t a ł mgr in ż . S . W yłu p e k , P o d s e k r e t a r z S ta n u w M i n i s t e r s t w i e P rz e m y s łu Maszynowego, s ie d m iu cz ło n k ó w , k tó r y m i b y l i w y ż s i u r z ę d n ic y MPM« o ra z t r z e c h p raco w n ikó w naukowo-badawczych IOPM o ra z s e k r e t a r z a .

КС PZPR В , O aszczuka, o ra z w u chw ale * k o ń co w e j, k t ó r e j r o z d z ia ł V I p t . K om binaty przem ysłow e b y ł n a s t ę p u ją c y : " S z y b k i rozw ój p r o d u k c ji w w yb ran ych b ran żach w ię ż ę e ię z u d o sk o n alen iem ic h u k ła d u o r g a n iz a c y jn e g o , u sp raw n ie n iem wzajem nych pow ięzań mię­ d zyz a k ła d o w ych o ra z pow ięzań zak ład ó w z zap leczem naukowo- - te c h n ic z n y m . Nowe form y o r g a n iz a c y jn e p rz e m y s łu pow inny stw a ­

rz a ć w a ru n k i do d a l s z e j k o n c e n t r a c j i bazy p r o d u k c y jn e j i za­ p le c z a n au k o w o -tech n iczn eg o o ra z u m o ż liw ia ć w y k o r z y s t a n ie i s t - n ie j ę c y c h re z e rw p r o d u k c y jn y c h . W zw ięz k u z tym n a le ż y p r z y ­ s t ę p ie do o rg a n iz o w a n ia kom binatów p rz e m y s ło w y c h .T w o rz e n ie kom­ b in a tó w n a le ż y rozp o częć p rz e d e w s z y s tk im w ty c h b ra n ż a c h , k t ó r e sę o r g a n i z a c y jn ie n a j l e p i e j do tego p rz y g o to w a n e . W p ierw szym o k r a s ie form y o r g a n iz a c y jn e kom binatów mogę mieć cha­

r a k t e r e k s p e ry m e n ta ln y . S t a t u t y kom binatów p ow inn y być z a t w ie r ­ dzane p rzez, z a in te r e s o w a n e re fe o rty w m iarę ic h p o w s ta w a n ia "7 .

Mimo i ż w p ie r w s z e j k o n c e p c ji p r a c e p rzyg otow aw cze do u- tw o rz e n ia kom binatów m ia ły trw a ć o k o ło dwóch l a t , p o d ję to d e c y ­ z ję o ic h p r z y s p ie s z e n iu t a k , by ju ż z dniem 1 .0 1 .1 9 7 0 r . m ogły p ow stać p ie rw s z e k o m b in a ty, Trudno j e s t - w o p a r c iu o do­ stę p n e ź r ó d ła i m a t e r i a ł y - d o c i e c , d la c z e g o p o d ję to tak ę de­ c y z j ę . Pewne w y ja ś n ie n ia t e j sp raw y z n a le ź ć można w a r t y k u l e B . G liń s k ie g o "P ró b a k ry ty c z n e g o s p o jr z e n ia na d o tych cz a so w e me­ to d y u s p r a w n ia n ia system u z a r z ę d z a n la ", w którym m. in . c z y ta m y : “ Z i n i c j a t y w y b y łe g o k ie r o w n ic tw a p o lit y c z n e g o z o s t a ł a ro z w i­ n i ę t a g o rę czk o w a , r ó ż n o k ie ru n k o n a , s ła b o skoordynow ana d z i a ł a l ­ ność w c e lu w prow adzania nowych ro z w ię z a ń bez ja s n e g o o b razu k s z t a ł t u c a ł o ś c i , do k t ó r e j n a le ż y z m ie rz a ć [ . . . ] Proklam owano zasad ę kom binatów p rzem ysło w ych ja k o form ę m ajęcę s p r z y ja ć p r z y s p ie s z e n iu k o n c e n t r a c j i p r o d u k c ji 1 j e j u n o w o c z e ś n ie n iu . W o d r ó ż n ia n iu od NRD tw o rz e n ie kom binatów n ie b y ło p oprzedzone

o-ft

pracow aniem o k r e ś lo n e j s t r a t e g i i ro z w o ju " ,

U chw ała K o m ite tu C e n tr a ln e g o PZPR w s p ra w ie metod o p ra c o ­ w an ia p la n u na l a t a 1 9 7 1 - 1 9 7 5 o ra z zadań w d z i e d z in i e z w ię ­ k s z e n ia e fe k t y w n o ś c i i n w e s t y c j i w g o sp o d arce n arod o w ej - “ Nowe D r o g i" 1 9 6 9 , n r 5 , s . 7 9 - 8 0 i

Q * ' " ** • * ‘

Ł B . G 1 i ń s к i . Prób a k ry ty c z n e g o s p o jr z e n ia na d o ty c h ­ czasowe metody u s p r a w n ia n ia system u z a r z ę d z a n ia , “ G ospodarka P la n o w a " 1971, nr 4.

Wspomniana wyże'j K o m isja R eso rto w a p rz y g o to w a ła s p e c ja ln e w ytycz n e w e p ra w ie o p ra co w a n ia z a ło ż e ń i p r o je k tó w w stępnych o r g a n i z a c j i kom binatów9 , a ponadto z e s p ó ł pracow ników naukowo- badawczych I n s t y t u t u O r g a n iz a c ji P rz e m y s łu Maszynowego o p ra co w a ł tzw . m a t e r i a ł y s t u d ia ln e p t . O r g a n iz a c ja i fu n k c jo n o w a n ie kom­ b in a tó w p rz e m ysło w ych *0 , k t ó r e to m a t e r i a ł y s t a n o w iły podstawę d la p r a c y grup ro b o c z y c h . P rz y k ła d o w e z e s t a w ie n ie p r o b le m a ty k i z a w a r te j w ty c h m a t e r ia ła c h p r z e d s ta w ić można n a s tę p u ją c o «

1 . K o n c e p c ja 1 p la n p r a c z w iąz a n y ch z o r g a n iz a c ję kom binat

tów . 1

2 . Model o r g a n i z a c j i p ro c e su głów nego.

3. P la n o w a n ie r o z d z ia łu zadań i środków w zg ru p ow an i*»^ p r z e d s ię b io r s t w .

4. Model te c h n ic z n e g o p rz y g o to w a n ia i rozw ój p r o d u k c ji. 5 . Model o r g a n i z a c j i o b s łu g i p r o d u k c ji.

6. Model g o s p o d a rk i m a t e r ia ło w e j. x 7. Model d z i a ł a l n o ś c i h a n d lo w e j.

8 . T ry b p la n o w a n ia w k o m b in a c ie . 9 . Model a p a ra tu z a r z ę d z a n ia .

10. Z a k ła d Ja k o je d n o s tk a skład ow a k o m b inatu. 11. Model g o s p o d a rk i k a d ra m i.

12. K o n c e p c ja z a ło ż e ń ekonom icznych w d z i a ł a l n o ś c i kom b inatu. Program p r a c z w ięz a n y ch z tw orzeniem kom binatów p r z e d s ta w ia r y s . 1.

W n ie k t ó r y c h z je d n o c z e n ia c h powołano - o p ró cz grup rob oczych i zesp o łó w problem ow ych - branżowe k o m is je d s . d o s k o n a le n ia s t r u k t u r y o r g a n i z a c y jn e j o k r e ś lo n e j b ran ż y p rz e m y s łu 11 , do zadań k t ó r y c h m. I n . n a le ż a ło «

- o r g a n i z a c j a , i k o o r d y n a c ja c a ł o k s z t a ł t u p r a c , z w ięz a n y ch z pow oływ aniem kom binatów p rz e m y s ło w y c h .

Q

W ytyczn e w s p ra w ie o p ra c o w a n ia z a ło ż e ń 1 p r o je k tó w w stęp­ nych o r g a n i z a c j i kom binatów , W arszawa 1969.

10 O r g a n iz a c ja i fu n k c jo n o w a n ie kom binatów p rze m ysło w ych . M a t e r i a ł y s t u d i a l n e . Warszawa 1969.

11 M. I n . w Z je d n o c z e n iu P rz e m y s łu O b ra b ia re k i N a r z ę d z i, Z a rz ę d z e n ie n r 8 N ac ze ln e g o D y r e k to r a z d n ia 20 .05 .19 69 r . w

R y e . 1. Program p r a c z w lę z a n y c h . z tw orzeniem kom binatu przom yeiow ego ( g r a f s i e c i k ro k ó w )

O b ja ś n ie n ia cło r y s . 1 :

1. D e c y z ja o z a k w a lif ik o w a n iu o k r e ś lo n e j b ran ży lu b g ru p y wyrobów do kom binatow ej form y z a r z ą d z a n ie . 2. P o w o ła n ie grupy r o b o c z e j. 3. O p racow anie program u p r a c p rz yg o to w a w cz yc h ,- p o p rz e ­ d z a ją c y c h u tw o rz e n ie kom b inatu. 4. O p racow anie b ila n s u z a p o trz e ­ bowania na w yroby i sposobu p o k r y c ia tego z a p o trz e b o w a n ia , 5. O pracow anie program u p r o d u k c ji i p r o je k t u zg ru p ow ania p rz e d ­ s ię b io r s t w w k o m b in at. 6. C h a r a k te r y s t y k a z d o ln o ś c i p r o d u k c y j­ n e j zak ład ó w i o p ra co w a n ie program u ic h ro z w o ju . 7. Z e s t a w ie ­ n ie środków n iez b ę d n ych do r e a l i z a c j i program u p r o d u k c ji kom­ b in a t u . 8. te ch n icz n o - a k o n o m icz n a a n a li z a spod ziew an ych e fe k tó w . 9 . U z a s a d n ie n ie c e lo w o ś c i p o w o ła n ia kom b inatu. 10. Z a tw ie r d z e n ie k o n c e p c ji ko m b inatu. 11. O p racow anie z a ło ż e ń do p r o je k t u t e c h n i­ c z n o - p ro d u k c y jn e j r e k o n s t r u k c j i zak ład ó w ko m b inatu. 12, O praco­ w anie z a ło ż e ń do p r o je k t u o r g a n i z a c j i p r o d u k c ji i z a r z ą d z a n ia . 13. O p racow anie z a ło ż e ń do p r o je k t u system u e k o n o m icz n o - fin a n so ­ wego ko m b inatu. 14. O p racow anie modelu te c h n ic z n o - p ro d u k c y jn e g o ko m b inatu. 15. O p racow anie modelu system u o r g a n i z a c j i p r o d u k c ji i z a r z ą d z a n ia . 16, O p racow anie modelu system u ekonomiczno-fin«n-< sowego. 17. A n a liz a s ta n u te c h n ic z n e g o z a k ła d ó w . 18. A n a liz a stariu o r g a n iz a c y jn e g o z a k ła d ó w . 19, A n a liz a ekonom iczna z a k ła ­ dów. 20, O p racow anie p r o je k t u r e k o n s t r u k c j i te c h n ic z n o - p ro d u k ­ c y j n e j z a k łe d ó w . 21. O p racow anie p r o je k t u o r g ń n iz o c j i p r o d u k c ji i z a r z ą d z a n ia , 22. O pracow ania p r o je k t u system u ekonom icznego. 23. Z a tw ie r d z e n ie p r o je k t u r e k o n s t r u k c j i t e c h n i c z n e j, 24, Za­

t w ie r d z e n ie p r o je k t u o r g a n i z a c j i . 25, Z a tw ie r d z e n ie p r o je k t u system u ekonom icznego. 26. T e c h n ic z n e p rz y g o to w a n ie program u r e ­ k o n s t r u k c j i . 27, P rz y g o to w a n ie d o k u m e n ta c ji t e c h n ic z n e j i te c h ­ n o lo g i c z n e j . 28. P rz y g o to w a n ie p e rs o n e lu te c h n ic z n e g o i ro b o t­ n ików . 29. P rz y g o to w a n ie środków o r g a n iz a c y jn o - te c h n ic z n y c h 30. P rzyg o to w a n ie, d o k u m e n ta c ji o r g a n i z o c y j n e j . 31, P rz y g o to w a n ie p e rs o n e lu k ie ro w n ic z e g o i o r g a n iz a t o r s k ie g o . 32. P rz y g o to w a n ie d o k u m e n ta c ji e k o n o m ic z n e j, 33. P rz y g o to w a n ie p e rs o n e lu k ie r o w n i­ czego i ekonom icznego. 34. O p racow anie p r o je k t u u ru ch o m ie n ia p r o d u k c j i. 35. O p racow anie p r o je k t u ro z ru c h u o r g a n iz a c y jn e g o . 36. O p racow anie p r o je k t u w prow adzenia w ż y c ie system u ekonomi­ cz no-f in ansow eg b . 37. P rz e p ro w a d z e n ie r e k o n s t r u k c j i t e c h n ic z n e j w raz z wprowadzeniem nowej o r g a n i z a c j i p r o d u k c ji i z a rz ą d z a ­ n ia o ra z nowego system u e ko n o m icz n o -fin an so w eg o . 38. P o w o ła n ie k o m b inatu.

- n adzór i k o n t r o la n a d 'te rm in o w o ś c ią i ja k o ś c ią opracow a­ nych m a te ria łó w p rz e z g ru p y ro b o c z e ,

- ocen a i p rz yjm o w a n ie o p raco w ań , d o ty c z ą c y c h p ro je k tó w o r g a n iz a c y jn y c h kom binatów ,

-■ p r z e d s t a w ie n ie - w s p ó ln ie z grupą roboczą - p r o je k tó w o r ­ g a n i z a c j i kom binatów K o m is ji R e s o r to w e j.

iędzy-Sbigniew Szeloch

kombinatowe Z e s p o ły Problemowe do o p raco w an ia podstawowych u k ła

-12

dów eysterau o r g a n iz a c y jn e g o kom binatu .

O ed no cześnie ro z p o c z ę to in te n s y w n ą d z i a ł a l n o ś ć s z k o le n io w ą d la człon ków grup ( k o m i s j i ) ro b o cz ych i zesp o łó w problem ow ych, p o le g a ją c ą na p ro w ad ze n iu s e m in a rió w i k u r s o k o n f e r e n c ji. Szko­ l e n i e to prowadzone b y ło p rz e z s p e c j a l n i e p ow o łany w tym c e lu O środek K o n s u lt a c y jn y ds. O r g a n i z a c ji Kom binatów , fu n k c jo n u ją c y p r z y Ośrodku O o s k o n a le n ia K ad r K ie ro w n ic z y c h I n s t y t u t u O rg a n i­ z a c j i P rz e m y s łu Maszynowego w W a rs z a w ie . Ośrodek ten w yd ał c a ł y

s z e re g m a te ria łó w s t u d ia ln y c h , k t ó r e s t a n o w iły pomoc w d z ia ­ ł a l n o ś c i s z k o le n io w e j.

N ie k t ó r e z je d n o c z e n ia p r z y g o to w a ły p onadto s p e c ja ln e o p ra ­ c o w a n ia , r o z w i ja j ą c e i p o g łę b ia ją c e p ro b le m a ty k ę z a w a rtą w ma­ t e r i a ł a c h k o m i s ji r e s o r t o w e j, u w z g lę d n ia ją c e s z c z e g ó ln ie zagad­ n i e n i a s p e c y f ic z n e d la d a n e j b ra n ż y .

M ięd z y in n ym i k o m is ja branżowa d z i a ł a j ą c a w ramach Z je d n o ­ c z e n ia P rz e m y s łu O b ra b ia re k i N a rz ę d z i o p ra c o w a ła tzw . w stępną k o n c e p c ję o r g a n i z a c j i k o m b in atu , k t ó r a obejm ow ałaś

- g e n e ra ln e z a ło ż e n ia tw o rz e n ia kom binatów "przem ysłow ych, - k o n c e p c ję g ru p ow an ia zak ład ó w o ra z je d n o s te k c e n t r a ln e g o / z a p le c z a te c h n ic z n e g o i handlow ego w V o m b in a ty p rze m ysło w e ,

- k o n c e p c ję o r g a n i z a c j i c e n t r a l i z je d n o c z e n ia w nowym u k ła ­ d z ie o r g a n iz a c y jn y m , ,

- ramowa w y ty cz n e d la k o m i s j i ro b o cz ych do o p ra c o w a n ia p ro ­ j e k t u w stępnego o r g a n i z a c j i kom binatu p rzem ysłow eg o ,

k o n c e p c ję o p ra c o w a n ia p r o j e k t u p la n u na l a t a 1970-1971 o ra z p r o j e k t u p la n u p i ę c i o l e t n i e g o na o k re s 1971-1975 w u k ła ­ d z ie kom binatów p rz e m y s ło w y c h ,

- s k ła d osobowy k o m i s ji ro b o cz ych do o p ra c o w a n ia p r o je k tó w o r g a n i z a c j i i z a r z ą d z a n ia kom binatem .

12 _{Np. Z je d n o c z e n iu P rz e m y s łu O b ra b iä ra k i N a rz ę d z i p ow o ła­} no n a s t ę p u ją c e z e s p o ły problem owe« a ) Z e s p ó ł d s . o r g a n i z a c j i , b ) Z e s p ó ł d a, p lanov/ania 1 z a r z ą d z a n ia (P o d z e s p ó ł d s , p la n o w a n ia , P o d z e sp ó ł d s . system u fin a n śo w e g o , P o d z e sp ó ł d s . bodźców ekono­ m ic z n y c h ), c ) Z e s p ó ł d s . wownątrzkom binutowogo ro z ra ch u n k u gos­ p o d a rc z e g o , d) Z e s p ó ł d s . system u i n f o r m a c j i i sp ra w o zd a w czo ści & ) Z o s p ó ł d s . o r g a n i z a c j i o b ro tu tow arow ego.

13 _{3. M a r z e c , P r a c e p rzyg otow aw cze do u tw o rz e n ia kombi­} natów p rz e m y s ło w y c h , “ P r z e g lą d O r g a n i z a c j i " 1970, n r 8 , s . 377,

- harmonogram p r a c w z a k r e s ie o rg a n iz o w a n ia kombinatów w p rz e m y ś le o b r a b ia r e k i n a r z ę d z i,

- harmonogram sp otkań aktyw u gospodarczego i p o lit y c z n o - sp o łe czn e g o je d n o s te k o r g a n iz a c y jn y c h , m ających w e jś ć w s k ła d kom binatów , d la p rz e d y s k u to w a n ia podstawowych problem ów z w ią z a ­ nych z nowymi formami o r g a n i z a c j i p rz e m y s łu ,

. Je d n o c z e ś n ie wytypowano z a k ła d y w io d ą c e , k i e r u j ą c s ię nas­ tę p u ją c y m i p rz e s ła n k a m i i - poziomem o rg a n iz a c y jn o - te c h n ic z n y m p r z e d s ię b io r s t w a , - z d o ln o ś c ia m i o r g a n iz a c y jn y m i k ie r o w n ic tw a , - poziomem k w a l i f i k a c j i i p rz y g o to w a n ia kad r k ie r o w n ic z y c h o ra z k a d ry s p e c j a l i s t ó w , - poziomem i l o k a l i z a c j ę z a p le c z a te c h n ic z n e g o ,

- w ie lk o ś c i ą i p o ło że n ie m g e o g ra fic z n y m wytypowanego p rz e d ­ s ię b io r s t w a .

W m a t e r ia ła c h K o m is ji R e s o rto w e j ja k ró w n ie ż w b a r d z ie j szcz eg ó ło w ych o p ra co w a n ia ch k o m is ji branżowych zw racano uwagę na zw iąz ek tw o rz e n ia kom binatów z r e w o lu c ję n au ko w o-techn iczn ą z p ro c e sa m i i n t e g r a c j i p rz e m y s łu , p o d k re ś la n o , że punktem w y j­ ściowym tw o rz e n ia kom binatów musi być w n ik liw a a n a li z a progno­ s ty c z n a d o ty c z ą c a rozw oju p o s z c z e g ó ln y c h branż i grup wyrobów, a n a li z a m o ż liw o ś c i, form i k r y t e r ió w zm iany d o ty c z ą c y c h u k ła ­ dów o r g a n iz a c y jn y c h p rz e m y s łu . P o d k re ś la n o , by p rz y tw o rz e n iu kom binatów zw racać uwagę na to , by ic h e fe k ty w n o ść b y ła r e a l i ­ zowano p r z e z t

- k o n c e n tr a c ję s i ł i środków na w yrobach o szczególnym z n a c z e n iu d la g o s p o d a rk i n a ro d o w e j,

- kompleksową r a c j o n a l i z a c j ą w s z y s tk ic h fa z p ro c e su re p ro ­ d u k c j i ,

- rozsądną c e n t r a l i z a c j ę n ie k t ó r y c h p rocesó w i f u n k c j i , - s tw o rz e n ie t a k i e j s i ł y a k u m u la c ji, k t ó r a z a b e z p ie c z a ła b y m ożliw ość s a m o fin a n so w a n ia kom binatów i s t a n o w iła podstawę do

t a k i e j w z g lę d n e j ic h s a m o d z ie ln o ś c i, k t ó r a o d p o w ia d a ła b y wyma­ ganiom n au k o w o -.tech iłiczn ej r e w o l u c j i .

Zw racano uwagę na k o n ie c z n o ść e fe k tyw n e g o u k s z t a łto w a n ia w s z y s tk ic h fa z p ro c e su r e p r o d u k c ji t a k , by można b y ło kon­ kurować w yrobam i na ryn k a ch z a g r a n ic z n y c h .

Opracowane nowe ro z w ią z a n ia o r g a n iz a c y jn e pow inny b y ły

- z a s p o k a ja n ia o k re ś lo n y c h p o trz e b s p o łe c z n y c h i gosp o d ar­ cz ych ,

- efektywnem u s p rz ę g a n iu p r o d u k c ji z postępom naukowo-tech­ nicznym o ra z szybkiem u w d ra ż a n iu in n o w a c ji t e c h n ic z n y c h , - sk oo rd yn ow an ej d z i a ł a l n o ś c i różn ych je d n o s te k u c z e s t n ic z ą ­ cych w p r o c e s ie gospodarczym , - ra c jo n a ln e m u , dłu g ofalow em u ro z w o jo w i z d o ln o ś c i p r o d u k c y j­ n yc h , k a d r , z a p le c z a naukowo-badawczego, - w y z w a la n iu i optym alnemu w y k o rz y s ty w a n iu i n i c j a t y w y lu d z ­ k i e j 14. P o d k r e ś la n o , to p r z y tw o rz e n iu kom binatów c h o d z i n ie t y l k o o zw y k łe p o łę c z e n io o r g a n iz a c y jn e od p o w ied nio d ob ranych Je d n o s t e k , le c z o s tw o rz e n ie t a k ic h układów o r g a n iz a c y jn y c h , k t ó r y c h in ­ t e g r a c j a o r g a n iz a c y jn o - te c h n ic z n a i ekonom iczna p o z w o liła b y na u z y s k a n ie o k re ś lo n y c h e fe k tó w te c h n ic z n o - e k o n o m ic z n yc h . D la te g o toż p r z y tw o rz e n iu kom binatów n a le ż a ło - z g o d n ie z z a le c e n ia m i - u w z g lę d n ić n s s tę p u ję c e w i ę z i t

- k o o p e r a c y jn e , w p ro c e s a c h podstaw ow ych,

- o p a r te o p od o b ień stw o lu b tożsam ość te c h n o lo g ic z n y p ro c e ­ sów p odstaw ow ych,

- w y n ik a ję c e z p rz e z n a c z e n ia wyrobów f in a l n y c h ,

- s łu ż e b n o ś c i je d n o s te k w y s p e c ja liz o w a n y c h w o b s łu d z e p ro ­ d u k c j i , '

- z a b e z p ie c z e n ia p e łn e g o c y k lu rozwojowego i w ytw ó rcz e g o , - t r a d y c j i , ‘ t j . w ystę p o w a n ia zw iązków g o sp o d arczych w ro z ­ w oju ty c h p r z e d s i ę b io r s t w , będź in n y c h , o c h a r a k t e r z e s p o łe c z ­ nym.

Tworzone k o m b in a ty m ia ły r ó ż n ić s ię w sposób z a s a d n ic z y od d o ty ch cz a so w y ch p r z e d s i ę b io r s t w . M i a ł y one in te g ro w a ć z a k ła d y p r o d u k c y jn e , p la c ó w k i z a p le c z a n au ko w o-techn iczn eg o o ra z o b ro tu towarowego w je d e n organizm g o s p o d a rc z y , z d o ln y w sposób w zg lęd ­ n ie s a m o d z ie ln y i kompleksowy ro zw iąz yw ać o k r e ś lo n e p ro b lem y g o sp o d arcze w s k a l i k r a j u . Kom pleksowość ic h d z i a ł a n i a m ia ła p o le g a ć na prognozow aniu i b ila n s o w a n iu p o t r z e b , p r o d u k c ji,

14 3. K l e s z c z , D o s k o n a le n ie s t r u k t u r o r g a n iz a c y jn y c h w p r z e m y ś le , “ P r z e g lą d O r g a n iz a c ji 1973, n r l , 6. 7,

e k s p o r tu , im p ortu według i l o ś c i , w a r t o ś c i i warunków t e c h n ic z ­ n yc h , r e a l i z a c j i i p row ad zen ia p o l i t y k i w tym z s k r e s i e , po­ w ię ż e n iu z procesem r e p r o d u k c ji i w ynik am i ekonom iczrtymi kom­ b in a t u .

Tak w ię c do głów nych p r z e s ła n e k tw o rz e n ia kom binatów z a l i ­ czano15 :

- m ożliw ość o k r e ś le n ia system u ce ló w kom binatu o ra z s p e ł­ n ia n y c h p rz e z e ń f u n k c j i , k tó r e z a b e z p ie c z y ły b y ro z w ią z a n ie je d ­ norodnych problem ów w s k a l i k r a j u w sposób kom pleksowy,

- m ożliw ość s tw o rz e n ia t a k i e j je d n o s t k i g o s p o d a r c z e j, k t ó r a d z i ę k i swojeitíú p o t e n c ja ło w i techniczno-ekonom icznem u i kadrowe­ mu b y ła b y z d o ln a opanować w s z y s tk ie f a z y p ro c e su r e p r o d u k c ji w w y tw a rz a n iu ns p o z io m ie światowym wyrobów z n ajw yższą e fe k ­

ty w n o ś c ią ekon om iczną, ,

- m ożliw ość u z y s k a n ia w o k re ślo n ym c z a s ie o p ty m a ln e j kon­ c e n t r a c j i i s p e c j a l i z a c j i p r o d u k c j i, o p a r t e j o u s t a lo n y ayetam t e c h n i k i w d z i e d z in i e u n i f i k a c j i i n o r m a l i z a c ji o ra z podo­ b ie ń s tw a te c h n o lo g ic z n e g o , d la u z y s k a n ia w ię k s z y c h s e r i i p ro ­ d u k c j i ,

- m ożliw ość u z y s k a n ia w yso k ie g o s to p n ia i n t e g r a c j i wewnę­ t r z n e j kom binatu w u k ła d a c h « poziomym i pionowym , zarówno w 6 fe rz e z a r z ą d z a n ia , p ro c e su r e p r o d u k c j i, z b y tu Ja k i ekon om ik i, - m ożliw ość le p s z e g o p o k r y c ia p o trz e b g o s p o d a rk i narodow ej zarówno co do i l o ś c i , j a k o ś c i , ja k i term in ó w , w edług s t r u k t u ­ r y w y n ik a ją c e j z p o tr z e b o d b io rcó w (k r a jo w y c h i z a g r a n ic z n y c h ),

- m ożliw ość u z y s k a n ia le p s z y c h e fe k tó w w z a k r e s ie wydajno** ś c i p r a c y , o b n iż k i ko sztó w i w sto su n k u do p o p rz e d n io i s t n i e ­ ją c y c h form o r g a n iz a c y jn y c h ,

- d op ro w ad z en ia do is to tn e g o p o le p s z e n ia warunków p r a c y i b y tu z a ł o g i .

P o r . m„ i n . wywiad z mgr ln ż . E . Łukoszem , D yrek to rem Na­ czelnym Z je d n o c z e n ia P rz e m y s łu O b r a b ia re k i N a rz ę d z i n t . O rg a n i­ z a c ja nowych kom binatów w p rz e m y ś le o b r a b ia r e k i n a r z ę d z i, "E k o ­ nomika i O r g a n iz a c ja P r a c y " 1970, n r 6 . Wywiad z mgr in ż . S . Wy- łu p k ie m , P o d s e k re ta rz e m S ta n u w M i n i s t e r s t w i e P rz e m y s łu Maszy­ nowego, n t . K om b in aty w p rz e m y ś le maszynowym ja k o n a je fe k t y w ­ n ie j s z a forma k o n c e n t r a c j i i s p e c j a l i z a c j i p r o d u k c j i, “ Ekono­ mika i O r g a n iz a c ja P r a c y " 1970, n r 5.

Ponadto n a le ż a ło u w z g lę d n ić t a k io p r z e s ł a n k i ,ja k :

- u p ro a z c z o n ie k o o p e r a c j i,

- c e n t r a l i z a c j ę n ie k t ó r y c h f u n k c j i (n p . g o s p o d a rk i m a te r ia ­ ło w e j, u s łu g rem ontow ych, z b y tu i t p , ) ,

- e f e k t y w n ie js z e in w e s to w a n ie .

Z g o d n ie z u s t a le n ia m i I I Plenum КС PZPR zdecydow ano, że w p ie r w s z e j k o l e j n o ś c i k o m b inaty pow staną w p rz e m y ś le e le k tro m a ­ szynowym w tyc h b ra n ż a c h , k t ó r y c h rozw ój ma z a s a d n ic z e z n a cz e ­ n ie d la d y n a m ik i ro zw o jo w ej c a ł e j g o s p o d a r k i, k t ó r e pow inn y w ię c r o z w ija ć s ię w tem pie azybszym od p r z e c ię tn e g o . P r z y wy­ borze p o s z c z e g ó ln y c h b ran ż k iero w a n o s ię m iędzy in n y m i n a s tę

-•I С *

p u ją c y m i k r y t e r i a m i :

- z n a c z e n ie d a n e j b ran ży d la ro zw o ju g o s p o d a rk i narod o w ej o ra z w p ła s z c z y ź n ie m ię d z yn a ro d o w ej,

- p e rs p e k ty w a ro zw o ju d a n e j b ra n ż y ( i l o ś c i o w y i Ja k o ś c io w y w z ro s t p r o d u k c j i , o ra z w z ro s t w y d a jn o ś c i p r a c y ) ,

- p o trz e b a p r z y s p ie s z e n ie k o n c e n t r a c j i rozp ro sz o n eg o z a p le ­ cza te c h n ic z n e g o i s k ie ro w a n ia Je g o p o t e n c j a łu na o b s łu g ę za­ k ład ó w w chodzących w s k ła d k o m b in atu ,

- m ożliw ość p o k r y c ia p o tr z e b w a ru n k u ją c y c h rozw ó j in n y c h b ran ż w z a k r e s ie podstaw ow ych i typow ych elem entów k o o p e ra ­ c y jn y c h (n p . e le m e n ty h y d r a u l i k i s i ł o w e j , ło ż y s k a to cz n e , p r z e ­ wody i k a b le ),

- m ożliw ość kompleksowego i c a łk o w it e g o z a s p o k o je n ia po­ t r z e b n ie k t ó r y c h grup o d b io rcó w (n p . w z a k r e s ie środków ł ą c z ­ n o ś c i ),

’ - i s t n i e n i e d o s t a t e c z n e j l i c z b y je d n o s te k s p e ł n ia j ą c y c h wymogi u c z e s t n ic tw a w k o m b inatow ej fo rm ie i n t e g r a c j i p r o d u k c j i ,

- w ystę p o w a n ie j e d n o s t k i s p e ł n i a j ą c e j wymogi z a k ła d u w io d ą ­ cego (o r g a n iz a c y j n e , te c h n ic z n o , ekonom iczne i k a d ro w e ).

W o p a r c iu o te k r y t e r i a wytypowano do s e le k ty w n e g o rozwo­ ju n a s tę p u ją c e b ran ż e p rz e m y s łu , w któ.rych miano u tw o rz yć k o m b in a ty : e le k t r o t e c h n ic z n e g o , kab lo w e g o , ło ż y sk o w e g o , o b ra ­ b ia r e k i n a r z ę d z i o ra z h y d r a u l i k i s i ł o w e j .

16 L . S a j k i e w i с z , K om b in aty - nowa form á koncen­ t r a c j i p r o d u k c ji p rz e m y s ło w e j i z a r z ą d z a n ia p rzem ysłem , [ w : ] F u n k c jo n o w a n ie dużych o r g a n i z a c j i p rz e m y s ło w y c h , W arszawa 1970.

W e t a p ie p r a c p rzyg otow aw czych opracoweno i wydano w roku 1969 sz e re g aktów norm atyw nych, z k tó ry c h podstawowym b y ło U chw ała n r 193 Rady M in is tr ó w w s p ra w ie kombinatów p rzem ysło-

17 wych i budowlanych .

Celem u je d n o lic e n i a p rz e b ie g u p r a c zw iąz a n ych z tw orzeniem kom binatów p rzem ysłow ych p r z y j ę t o , że będę one r e a liz o w a n e w c z te r e c h podstawowych e ta p a c h :

- o p ra c o w a n ie o g ó ln y c h z a ło ż e ń o r g a n iz a c y jn y c h ,

- o p ra c o w a n ie p r o je k t u w stępnego o r g a n i z a c j i kom b inatu, - o p ra co w a n ie p r o je k t u roboczego o r g a n i z a c j i ko m b in atu ,

.

\ IQ

- w d ra ż a n ie p r o je k t u .

G ru p y ( k o m i s j e ) ro b o c z e , o k t ó r y c h b y ła p o p rz e d n io mowa, o p ra c o w a ły — w o p a r c iu o omówione Ju ż w ytycz n e K o m is ji R e s o r to ­ wej o ra z k o m i s ji branżow ych 1 m a t e r i a ł y s t u d ia ln e - o g ó ln e za­ ło ż e n ia o r g a n iz a c y jn e .

Z a k r e s ty c h o g ó ln y c h z a ło ż e ń b y ł n a s t ę p u ją c y :

1 ) o k r e ó le n ie c e lu tw o rz e n ia kom binatu w d a n e j b ra n ż y , ze wskazaniem p rob lem u , k t ó r y w s k a l i g o s p o d a rk i narod o w ej zam ie­ rz a s i ę r o z w i ą z a ć d z i ę k i proponow anej o r g a n i z a c j i ko m b inatu,

2 ) szacunek z a p o trz e b o w a n ia kra jo w e g o i e k s p o rtu na wyroby w la t a c h 1971-1975, d la rozw oju p r o d u k c ji k t ó r y c h p o w o łu je s i ę k o m b in a t,

3) program p r o d u k c j i na l a t a 1971-1975 z u w z g lęd n ien iem p ro g n o zy rozw o ju p r o d u k c ji co n a jm n ie j do roku 1970, že w skaza­ niem s to p n ia p o k r y c ia z a p o trz e b o w a n ia , kra jo w e g o i e k s p o r tu ,

4 ) k i e r u n k i zm ian w p r o f i l u p rod uk cyjn ym p o s z c z e g ó ln y c h zak ład ó w ko m b in a tu ,

5 ) w stępna k o n c e p c je p o d z ia łu zadań p ro d u k c y jn y c h m iędzy z a k ła d a m i k o m b in a tu , w y p r o filo w a n ie ty c h za k ła d ó w i o k r e ś le n ie podstaw ow ych pow ięzań k o o p e ra c y jn y c h ,

6) k i e r u n k i zm ian t e c h n o lo g ic z n y c h w p o s z c z e g ó ln y c h z a k ła ­ d a c h ,

17 U chw ała . n r 193 Rady M in is tr ó w z d n ia 2 3 .1 0 .1 9 6 9 r . w s p ra w ie kom binatów p rzem ysłow ych 1 budow lanych (MP n r 46, poz. 3 6 2 ).

10 O r g a n iz a c ja i fu n k c jo n o w a n ie kom binatów p rz e m ysło w ych . Warszawa 1969 o ra z W ytyczn e w s p r a w i e . . .

268_________ _______ ______ __ Smgniew Szeloch

.м' Чу V ; ’ ; ■ ■ " ■ 1 ' ) ■ ' ...; '' ' '

7) tech n iczn o -eko n o m iczn e u z a s a d n ie n ie zało żo n eg o programu p ro d u k c y jn e g o ,

ß ) p ro p o z y c jo d o ty c z ę c e zg ru p ow ania p r z e d s ię b io r s t w ,

9 ) c h a r a k t e r y s t y k a a k t u a ln e j z d o ln o ś c i p r o d u k c y jn e j i pro- grQľ i j e j rozw o ju z o k re ś le n ie m z a k re s u in w e s to w a n ia o ra z ewen­ t u a ln y c h zm ian w p r a c o c h ło n n o ś c i p r o d u k c ji, ja k o w ynik z a ło ż e ń na o d cin k u p ostęp u t e c h n ic z n o - o r g a n iz á c y jn e g o ,

10) z e s t a w ie n ie środków n iez b ęd n ych do r e a l i z a c j i p r z e d s ię ­ w z ię c i a ,

11) z a sa d y system u z e w n ętrz n ych pow ięzań ko m b inatu, 12) z a sa d y system u w ew nętrznych pow ięzań w k o m b in a cie , 13) harmonogram p ra c g rup y r o b o c z e j, u w z g lę d n ia ję c y p rz y g o ­ to w a n ie wstępnego p r o je k t u o r g a n i z a c j i ko m b in atu , p r o je k t u ro­ boczego o ra z z a ło ż e ń w d ro żen io w ych ,

14) tech n iczn o -eko n o m iczn e o k r e ś le n ie spodziew anych e fe k tó w , z uw zg lęd nien iem w z ro s tu w y d a jn o ś c i p r a c y i o b n iż k i kosztów wy­ tw a r z a n ia . i. ' ■

Do ty c h o g ó ln ych z a ło ż e ń d o łę c z a n e b y ły o p in ie opracow ane p rz e z B iu r o S tu d ió w i P r o je k to w a n ia Rozwoju P rz e m y s łu Maszyno­ wego "Prom aez" o ra z I n s t y t u t O r g a n iz a c ji P rz e m y s łu Maszynowego “ Orgmasz” . Pon ad to uwagi sw oje d o ł ę c z a ły do ty c h

założeń

po­ sz c z e g ó ln e d e p a rta m e n ty M in is t e r s t w a P rz e m y słu Maszynowego.

IV o p in ia c h t y c h , . o c z y w iś c ie bardzo z ró ż n ico w a n y ch j e ś l i c h o d z i o rae ryto rycz n ę ocenę z a ło ż e ń o g ó ln y c h , zw racano s z c z e ­ g ó ln ie uwagę na n a s tę p u ję c e e le m e n ty : z a n iż a n ie zap o trzeb ow a­ n ia , k ra jo w e g o , z b y t n i s k i w z ro s t w y d a jn o ś c i p r a c y i p r o d u k c ji, b rak d o s t a t e c z n ie udokumentowanych danych w y jś c io w y c h , b rak ko­ r e l a c j i m iędzy ilo ś c io w y m i w artościo w ym ujmowaniem p r o d u k c ji. O gólne z a ło ż e n ia o r g a n iz a c y jn e p rz e d k ła d a n e b y ły w raz-z ww. o p in ia m i R e s o rto w e j k o m ie jl d s. D o s k o n a le n ia S t r u k t u r y O rg a n iz a ­ c y j n e j P rz e m y słu Maszynowego, k tó r a w o p a r c iu o otrzym ane ma­ t e r i a ł y o ra z d y s k u s ję , s p o rz ę d z a ła p r o t o k ó ł, w którym u sto su n ­ kowywała s ię do ty c h z a ło ż e ń . P r o t o k ó ł k o m le ji p rze k a zyw a n y b y ł - w raz z o p in ia m i - grupom roboczym , k t ó r e w o p a r c iu o te ma­

t e r i a ł y p r z y s tę p o w a ły do d ru g ie g o eta p u p r a c , p o le g a ją c e g o na o p ra co w a n iu p r o je k t u w3tępr»ego o r g a n i z a c j i k o m b in a tu . ..

P r o j e k t w stęp n y o r g a n i z a c j i kom binatu m ia ł na c e lu p rz e d ­ s t a w ie n ie k ieru n k ó w podstawowych ro z w ięz a ń te c h n ic z n o - p ro d u k ­

c y jn y c h i o r g a n iz a c y jn y c h o ra z metod r e a l i z a c j i ty c h n a ło ż e ń , ja k ró w n ie ż s ł u ż y ł do u z a s a d n ie n ia c e lo w o ś c i ekon om icznej i wy­ k o n a ln o ś c i proponowanych ro z w ią z a ń . B y ł on opracow yw any w f o r ­ mie t a b l i c o ra z n iez b ę d n ych omówień, z a w ie r a ją c y c h

_..

_.

_.

_.

_.

_{* ‘}podstawowe z a s a d y d z i a ł a n i a k o m b in atu , o b e jm u ją c e j

- p e łn y program rozw oju p r o d u k c ji kom b inatu,

- p e łn y p r o je k t o r g a n i z a c j i p r o d u k c ji i z a r z ą d z a n ia kombi­ natem ,

- p r o j e k t modelu ekonom icznego ko m b inatu.

Część skład ow ą p r o je k t u w stępnego s ta n o w iło z e s t a w ie n ie podstaw ow ych w i e l k o ś c i lic z b o w y c h i w skaźników te c h n ic z n o - e k o ­ n o m iczn ych , opracow anych w ramach o g ó ln y c h z a ło ż e ń o r g a n i z a c y j­ n yc h , o d p o w ied n io z w e ry fik o w a n y c h w w yniku u s t a le ń K o m is ji R e s o r to w e j.

W ię k sz o ś ć p r o je k tó w w stęp n ych opracowano z o s t a ła w ośmiu podstawowych u k ła d a c h , a m ia n o w ic ie : 1 ) p ro d u k c ja f i n a l n a kom binatu i je g o s t r u k t u r a p ro d u k c y jn a 2 ) te c h n ic z n e p rz y g o to w a n ie i rozw ój p r o d u k c j i, 3) o b s łu g a p r o d u k c j i, 4 ) d z i a ł a l n o ś ć h an d low a, 5 ) p la n o w a n ie , 6 ) d z i a ł a l n o ś ć ekon om iczna, 7 ) gosp od arka k a d ra m i, 8 ) o r g a n iz a c ja z a r z ą d z a n ia .

S z c z e g ó ło w y schem at ty c h układów p r z e d s ta w ia ta b . i . N a le ż y n a d m ie n ić , że n ie k t ó r e p r o j e k t y o d b ie g a ły n ie c o od tago t y ­ powego u k ła d u . Spowodowane to b y ło odm iennym i - w sto su n k u do K o m is ji R e s o rto w e j - w ytycz n ym i szcz eg ó ło w ym i k o m is ji b ran żo­ wych.

P r o j e k t w atęp n y o r g a n i z a c j i kom binatu p r z e d s ta w io n y b y ł k o m i s j i b ra n ż o w e j, k t ó r a - po w n i k liw e j a n a l i z i e - z a t w ie r d z a ła g o, bądź. te ż z a i e c a ł a d o k o n a n ie w nim o k re ś lo n y c h zm ian . Po z a t w ie r d z a n iu , grupa rob ocza o p ra co w yw a ła - w o p a r c iu o ten p r o j e k t - tzw . w y c ią g z p r o j e k t u , z a w ie r a ją c y s y n t e t y c z n e p rz e d ­

s t a w ie n ie n a s tę p u ją c y c h w ęzłow ych z a g a d n lttń j

a ) r o z w i n ię t y p r o f i l p r o d u k c y jn y - zm iany w p r o f i l u p ro ­ dukcyjnym zgrupow anych z a k ła d ó w ,

b ) k i e r u n k i zm ian w t e c h n o l o g i i p r o d u k c ji p o s z c z e g ó ln y c h za­ k ład ó w ,

U k ła d y d la o p ra co w a n ia p r o je k t u 1. P ro d u k c ja f i n a l n a kombi­ n a tu i Je g o s t r u k t u r a p ro ­ d u k c y jn a U kład 2 . T e c h n ic z ­ 3. O bsługa na p rzyg o to w a­ p r o d u k c ji n ie i rozwój p r o d u k c ji Pod u kład 1 .1 . P r o f i l p r o d u k c ji f i ­ n a ln e j kombi­ n atu 1 .2 . Z ło ż d - ność k o n s tr u ­ k c y jn a i te c h ­ n o lo g ic z n a p r o d u k c ji kom­ b in a tu 1 .3 . S t r u ­ k t u r a p rod u k­ c y jn a kom bina­ tu 2 . 1 . P o l i t y k a te c h n ic z n e g o rozw o ju wyrobów kom binatu 2 . 2 . Prow a­ d z e n ie p r a c ba­ dawczych i ro z ­ w ojow ych o ra z p o w ię ż e n ie z obcym i je d n o s t ­ kami z a p le c z a te c h n ic z n e g o 2 . 3 . Ź r ó d ła f in a n s o w a n ia p o s tę p u t e c h n i­ cznego i rozwo­ ju 2 .4 . Z asad y o r g a n iz a c j i s łu ż b ro zw o jo ­ wych kom binatu

2 .5 . Z a sa d y o r g a n iz a c j i s łu ż b pom ocni­ cz ych z a p le c z a te c h n ic z n e g o 2 .6 . O rg a n i­ z a c ja z a p le c z a te c h n ic z n e g o 3 .1 . Gospo­ d a rk a k o n s e r­ w acyjno-rem on­ towa 3 .2 . Gospo­ d a rk a n a rz ę ­ dziow a 3 .3 . Gospo­ d a rk a t r a n s ­ p o rto w a 3 .4 . Gospo­ d a rk a mate­ r ia ło w a 4 . D z i a ł a l ­ ność handlowa kom binatu 4 .1 . U s t a l a ­ n ie z a p o tr z e ­ bow ania na wy­ rob y b ra n ż y i sposoby p o k ry ­ c i a teg o zapo­ trz e b o w a n ia 4 .2 . O rg a n i­ z a c ja z b y tu w k r a ju 4 .3 . O rg a n i­ z a c ja h an d lu z a g ra n ic z n e g o w yrobam i kom­ b in a tu 4 .4 . I n f o r ­ m acja t e c h n i­ czno-handlow a 4 .5 . K o n tro ­ l a J a k o ś c i wy­ robów f i n a l ­ nych i z a ł a t ­ w ia n ie r e k l a ­ m a c ji 4 . 6 . O rg a n i­ z a c ja s łu ż b y h an d ló w e j

I

ł '

I

P ro cea tw orzenia koablnatžvr w p

271

T a b e l a 1

w stępnego o r g a n i z a c j i kom binatu

é

U k ła d

5. P la n o w a n ie ■ 6. D z i a ł a l - 7. G ospodarka ność ekonom icz- kadrowa

na ; 8. O rg a n iz a ­ c j a z a rz ą d z a n ia 5 .1 . Podstaw a p la n o w a n ia 5 .2 . Metody p la n o w a n ia 5 .3 . O rg a n i­ z a c ja p lan o w a­ n ia Po d u kład 6 .1 . R o z ra ­ chunek gospo­ d a rc z y 6 .2 . W sk a ź n i­ k i d y re k ty w n e d la kom binatu 6 .3 . W sk a ź n i­ k i d y re k ty w n e wewnę t rzne 6 .4 . Bodźce ekonom iczne G .5 . Z a sa d y f in a n s o w a n ia 6 .6 . U s t a l a ­ n ie cen 6 .7 . P o d z ia ł zysku 6 .8 . R o z l i ­ c z a n ie spraw oz­ d a w c z o śc i 7 .1 . Upraw­ n ie n ia 7 .2 . P o l i t y k a w sto su n k u do k a d ry k ie r o w n i­ c z e j 7 .3 . Doskona­ l e n i e zawodowe 7 .4 . P o l i t y k a s t a b i l i z a c j i z a ło g i 8 .1 . S t a t u s praw ny o k re ś ­ l a j ą c y z a k re s u p raw nień 8 .2 . K ie ro w ­ n ic tw o kombi­ n atu 8 .3 . U d z ia ł organów d o ra d ­ cz ych i czyn­ ników s p o łe c z ­ nych w z a r z ą ­ d z a n iu kombi­ natem 8 .4 . S t a t u s z a k ła d u w kom­ b in a c ie 8 .5 . Schem at o r g a n iz a c y jn y kom binatu i z a k ła d u 8 .6 . S t a t u s kom binatu

c ) k o n c e p c je p o d z ia łu zadań p ro d u k c y jn y c h m iędzy z a k ła d a m i kom binatu - w y p r o filo w a n ie ty c h zak ład ó w i o k r e ś le n ie p o d s ta ­ wowych pow iązań k o o p e ra c y jn y c h ,

d ) prognoza i k i e r u n k i z b y tu ,

e ) k i e r u n k i p o w ię ż e n ia zak ład ó w z wyodrębnionym zapleczem tech n icz n ym ko m b in atu ,

f ) k i e r u n k i i n t e g r a c j i w z a k r e s ie d z i a ł a l n o ś c i t - u trz y m a n ia ru c h u , - z a o p a tr z e n ia i g o s p o d a rk i m a t e r ia ło w e j, - t r a n s p o r t u w ew nętrznego, - t e c h n ic z n e j k o n t r o l i j a k o ś c i , g ) z a ło ż e n ia o r g a n i z a c j i d z i a ł a l n o ś c i h a n d lo w e j, h ) z a ło ż e n ia do o r g a n i z a c j i a p a ra tu z a r z ą d z a n ia , i ) z e s t a w ie n ie środków n ie z b ę d n y ch do r e a l i z a c j i p r z e d s ię ­ w z i ę c i a .

Ton w y c ią g w raz z t a b e lę z a w ie r a ją c ą podstawowe w i e l k o ś c i lic z b o w e i w s k a ź n ik i tech n iczn o - e k o n o m iczn e p rz e d k ła d a n e b y ły K o m is ji R e s o rto w e j do z a t w ie r d z e n ia . O p in ia K o rn ie j! R e s o rto w e j o p r o j e k c i e wstępnym o r g a n i z a c j i kom binatu s t a n o w iła d la g ru p y ro b o c z e j podstaw ę p r z y s t ą p ie n ia do o s t a t n ie g o e ta p u p r a c y p o le

-20 g a ją c e g o na o p ra co w a n iu p r o je k t u roboczego

P r o j e k t ro b o cz y s t a n o w ił o s t a te c z n ą w e r s ję p r o je k t u o r g a n i­ z a c j i ko m b in a tu , w ę p a r c iu o k tó r ą n as tę p o w a ło w d ro ż e n ie t e j form y o r g a n i z a c y jn e j. B y ło to u s z c z e g ó ło w ie n ie rob o cz e problem ów z e w a rty c h w p r o j e k c i e wstępnym . P r o j e k t ten s k ła d a ł s ię z dwóch podstaw ow ych c z ę ś c i : o p is o w e j i t a b e la r y c z n e j . W c z ę ś c i o p is o w e j z n a jd o w a ły s i ę in fo r m a c je d o ty c z ą c e m. i n . n a s tę p u ją ­ cych z a g a d n ie ń ; c e l k o m b in a tu , je g o p r o f i l p r o d u k c y jn y , dobór z a k ła d ó w , e f e k t y ekon om iczne, ś r o d k i n iez b ę d n e d la z r e a liz o w a ­ n ia program u p r o d u k c ji ko m b in a tu , u n o w o c z e ś n ie n ie wyrobów o ra z harmonogram r e a l i z a c j i podstaw ow ych p r z e d s ię w z ię ć z w ią z a n y c h z o r g a n iz a c ją k o m b in a tu . Cz$ść t a b e la r y c z n e z a w ie r a ła szcz eg ó ło w e

t a b e le , z w iąz a n e te m a ty c z n ie z c z ę ś c ią o p iso w ą .

N a le ż y n a d m ie n ić , że n ie k t ó r e g ru p y rob ocze n ie opracow yw a­ ł y p r o je k tó w ro b o c z y c h , gdyż sp orząd zone p rz e z n ie p r o j e k t y w stępne o r g a n i z a c j i kom binatu b y ł y ta k s z c z e g ó ło w e , £e K o m isja

20 P o r . 0. Z i e l e n i e w s k i , K r y t e r i a tw o rz e n ia du­ ż y c h , w yo d ręb n io n ych i sa m o d z ie ln yc h je d n o s te k g o s p o d a rc z y c h , [ w : J F u n k c jo n o w a n ie dużych o r g a n i z a c j i p rz e m y sło w y ch , Warszawa

.

i 0 7 П

R e so rto w a u z n a ła j e za o d p o w ia d a ją c o wymogom p r o je k tó w robo­ c z y c h .

W o p a r c iu o z a tw ie rd z o n e p rz e z K om isję Resorto w y p r o j e k t y robocze o r g a n i z a c j i kom binatu p o s z c z e g ó ln i m in is t r o w ie s p e c j a l ­ nym i z a r z ą d z e n ia m i p o w o ła li k o m b in a ty, k t ó r e m ia ły fu n k c jo n o ­ wać w o p a r c iu o nadane im s t a t u t y , s ta n o w ią c a z a łą c z n ik do ww. z a rz ą d z e ń . W r e s o r c i e p rze m ysłu maszynowego utw orzono z dniem 1 .0 1 .1 9 7 0 r . n a s tę p u ją c e k o m b in a ty :

1) w Z je d n o c z e n iu P rz e m y słu O b ra b ia re k i N a r z ę d z i: Kom binat O b ra b ia re k C ię ż k ic h ,

Kom binat O b ra b ia re k do C z ę ś c i K orp usow ych, Kom biant O b ra b ia re k do C z ę ś c i T o ezn ych ,

Kom binat O b ra b ia re k i N a rz ę d z i do O b ró b k i Ś c i e r n e j , Kom binat O b ra b ia re k i N a rz ę d z i do O b ró b k i P l a s t y c z n e j , Kom binat N a rz ę d z i Pom iarow ych i T n ą c y c h ,

Kom binat P rz y rz ą d ó w i Uchwytów,

Kom binat 'N a rz ę d z i Zm echanizow anych i R z e m ie ś ln ic z y c h ;

2 ) w Z je d n o c z e n iu P rz e m y s łu E le k t r o t e c h n ic z n e g o i T e le t e c h ­ n ic z n e g o :

Kom binat Ź r ó d e ł Ś w i a t ł a ,

Kom binat P rz e m y s łu T e le t e c h n ic z n e g o ;

3) w Z je d n o c z e n iu P rz e m y s łu K a b l i i S p rz ę tu E l e k t r o t e c h n i c z ­ nego :

Kom binat P rz e m y s łu K a b l i ;

4 ) w Z je d n o c z e n iu P rz e m y s łu P r e c y z y jn e g o i Kom binat P rz e m y s łu Ł o ż ysk T o czn ych ;

5) w Z je d n o c z e n iu P rz e m y s łu L o tn ic z e g o i S iln ik o w e g o « Kom binat Typowych Elem entów H y d r a u l i k i S i ł o w e j .

Aby z a b e z p ie c z y ć p ra w id ło w e fu n k c jo n o w a n ie kom binatów , w o s t a t n i e j d e k a d z ie g ru d n ia 1969 r . :

- z a tw ie rd z o n o i l o ś ć i ro d z a je s ta tu to w y c h s ta n o w is k k ie ro w ­ n ic tw a kom binatów o ra z s ta n o w is k a głów nych s p e c j a l i s t ó w ,

- p rzyg otow an o i w ręczono a k t y n o m in a cyjn e na s ta n o w is k a k ie r o w n ic z e w ko m b in atach i z a k ła d a c h o ra z podporządkow anych Je d n o s te k o r g a n iz a c y jn y c h ,

- opracow ano w n io s k i do B iu r a R e j e s t r a c j i P r z e d s ię b io r s t w w M i n i s t e r s t w i e F in a n s ó w i dokpnano zm ian w r e j e s t r z e p r z e d s ię ­ b io r s t w państw ow ych w s to su n k u do p r z e d s i ę b io r s t w , k t ó r e we­ s z ł y w s k ła d kom binatów ,

Zbigniew Szeloch

- opracow ano w n io s k i o d o k o n an ie zmian aktów e r e k c y jn y c h “ opracow ano w n io s k i do B iu r a R e j e s t r a c j i P r z e d s ię b io r s t w w M i n i s t e r s t w i e F in a n só w i dokonano zmian w r e j e s t r z e p r z e d s ię ­ b io r s t w państw ow ych w sto su n k u do p r z e d s i ę b io r s t w , k t ó r e we­ s z ł y w s k ła d kom binatów ,

- opracow ano w n io s k i o d o k o n a n ie zm iany aktów e r e k c y jn y c h d o ty c z ą c y c h je d n o s te k c e n t r a ln e g o z a p le c z a n au ko w o -tech n iczn eg o i p rzek azan o j e do M in is t e r s t w a P rz e m y s łu Maszynowego,

- d y r e k t o r z y kom binatów u d z i e l i l i o d p o w ie d n ich pełnom oc­ n ic t w d yre k to ro m zak ład ó w i ic h zastęp co m ,

- przyg otow an o program s z k o le n ia z w ig z a n y z w drażaniem p r a k t y c z n e j d z i a ł a l n o ś c i kom binatów .

N ie k tó ry m z je d n o c z e n io m , w s k ła d k t ó r y c h w e s z ły k o m b in a ty , nadano nowe s t a t u t y u w z g lę d n ia ją c e nowy u k ła d stosunków wew­ n ę tr z n y c h .

W d ra ż a n ie o r g a n i z a c j i kom binatów , zg o d n ie z z atw ierd z o n ym p ro je k te m roboczym , s t a n o w iło o s t a t n i e ta p p r a c p rzyg otow aw ­ c z y c h , z w ią z a n y c h z procesem tw o rz e n ia kom binatów . P o le g a ło ono na sukcesywnym w prow adzaniu w ż y c ie p o s z c z e g ó ln y c h elem entów p r o je k t u ro b o cz e g o , w o d p o w ied n io u s t a lo n e j k o l e j n o ś c i . Wdra­ żaniem k i e r o w a ły pow ołane z a r z ę d y kom binatów , p r z y w s p ó łu d z ia le organów samorzędów r o b o tn ic z y c h p o s z c z e g ó ln y c h za k ła d ó w wcho­ d zą cych w s k ła d kom binatów .

A n a liz a p ro c e s u tw o rz e n ia kom binatów w p rz e m y ś le e le k tro m a ­ szynowym P o l s k i p o z w ala s t w i e r d z i ć , co n a s t ę p u je !

1. P r z e s ł a n k i , k t ó r e l e g ł y u p odstaw tw o r z e n ia kom binatów b y ły z a s a d n e . K o n c e p c je p r a c p rzyg o to w aw cz ych opracow ane z o s t a ­ ł y w sposób p r a w id ło w y , a c z k o lw ie k można m ieć pewne z a s t r z e ­ ż e n ia do n e d m ie rn e j l i c z b y ró żn o ro d n ych k o m i s j i , p rz e z k t ó r e m ia ły p rz e c h o d z ić p o s z c z e g ó ln e p r o j e k t y , ja k ró w n ie ż zasadno­ ś c i o p raco w yw an ia aż dwóch ro d z a jó w - o p ró c z ta k zwanych z a ło ż e ń o r g a n iz a c y jn y c h - p r o je k tó w o r g a n i z a c j i kom binatów . S z c z e g ó ln ie to d r u g ie z a s t r z e ż e n ie z n a la z ło sw oje w yraźne p o t w ie r d z e n ie w p r a k t y c e , gdyż w ie le p r o je k tó w w stęp n ych z o s t a ło uznanych za p r o j e k t y ro b o c z e ,

.

« •

2 . P r z e d z i a ł cz aso w y, p rz e z n a c z o n y p ie r w o t n ie na p ra c e zw ięz a h e z p rzyg otow an iem o s t a te c z n y c h p r o je k tó w o r g a n i z a c j i k o

4

ib in ą * Aw, b y ł w y s t a r c z a J ę c y , w y n o s ił bowiem o k o ło dwóch l a t . N i e s t e t y , p u re s te n z o s t a ł ' «&#óct?ny f’o «ly

te-w ię c iu m ie s ię c y ,- co te-w p ły n ę ło u je m n ie na sam p r z e b ie g p ro ce su p rzygotow aw czego ja k ró w n ież na ja k o ś ć tyc h p r o je k tó w ,

3. Z n a la z ło to sw oje o d b ic ie wt •

- braku p s y c h o lo g ic z n e g o p rz y g o to w a n ia z a łó g p ra c o w n ic z y c h (.s z c z e g ó ln ie z a ś r o b o t n ic z y c h ) do p ro je k to w a n y c h zm ian,

- n ie d o s ta te c z n y m in fo rm o w a n iu p r z e d s t a w i c i e l i rod r o b o t n i­ cz ych i rad zak ła d o w ych o p rz e b ie g u p r a c p rzyg o to w a w cz yc h ,

- n ie d o s t a te c z n y c h system ach o d d z ia ły w a n ia na p o s z c z e g ó ln e k a t e g o r ie z a t r u d n io n y c h , k t ó r e m ogłyby d op row ad zić do p e ł n i e j ­ s z e j i n t e g r a c j i p r a c o w n ic z e j,

- b raku k o n s e k w e n c ji w u s t a l a n i u z a k re s u m eryto rycz n e g o po­ s z c z e g ó ln y c h ro d z a jó w p r o je k tó w o r g a n i z a c j i kom binatów . Ja k ró w n ież p r z e d z ia łu czasow ego, d la k tó re g o m ia ły być opracow a­ ne n ie k t ó r e d an e,

- n ie zawsze kom pleksow ej a n a l i z i e s ta n u fa k ty c z n e g o , s t a ­ n o w ią c e j p r z e c ie ż podstaw ę do - p o d ję cia d e c y z j i po u tw o rz e n iu k o m b in a tu , p o z w a la ją c e j w sposób w n ik liw y w y ja ś n ić zasadność Je g o t w o r z e n ia ,

- n ied o kład n ym szacu n k u p o t r z e b , k t ó r y s t a n o w ił podstawę w y o d rę b n ie n ia o k r e ś lo n e j J e d n o s t k i ,

- b rak u u j ę c i a - w w ie lu p r o je k t a c h - p r o b le m a ty k i u słu g ś w ia d c z o n y c h p rz e z k o m b in a ty, co J e s t o t y l e i s t o t n e , że wobec proponowanego o b j ę c i a p rz e z k o m b in a ty c a łe g o c y k lu przemy­

słow ego p ro b lem y te ( s e r w i s , o b s łu g a i t p . ) o d g ry w a ją bardzo ważną r o l ę ,

- n ad e r u je d n o lic o n y c h ro z w ią z a n ia c h problem ów o r g a n i z a c y j­ n y c h , fin a n s o w y c h I t p . , n ie u w z g lę d n ię ję c y c h Is t o t n y c h z r ó ż n i­ cowań w y s tę p u ją c y c h w różnego typ u ko m b in a tac h ,

4 . Wybór b ra n ż , w k t ó r y c h m ia ły p ow stać k o m b in a ty, dokonarry b y ł r a c z e j I n t u i c y j n i e n iż w o p a r c iu o m etodyczną a n a l i z ę p ro ­ blemów, le ż ą c y c h u p o d staw d e c y z j i co do wyboru t e j form y o rg a ­ n i z a c y j n e j . Rów nież dobór z a k ła d ó w w chodzących w s k ła d kombi­ natów n ie zawsze b y ł dokonany w o p a r c iu o w n ik liw ą a n a li z ę 1 naukowe k r y t e r i a . Ś w ia d cz ą o tym m iędzy in n y m i ró żn o ro d n y p ro ­ f i l p r o d u k c y jn y z a k ła d ó w (m a łe p o d o b ie ń stw o k o n s t r u k c y jn o - te c h ­ n o lo g ic z n e w yro b ó w ), n i k ł e z w ią z k i k o o p e ra c y jn e , z b y t duże od­ l e g ł o ś c i m iędzy z a k ła d a m i a zakładem w iodącym , z ró ż n ic o w a n y po­ ziom t e c h n ic z n y i o r g a n i z a c y jn y , co spowodowało w k o n s e k w e n c ji l i c z n e p ó ź n ie js z e zm ian y w s k ła d z ie rom b lnatów .