• Nie Znaleziono Wyników

Metody i środki techniczne stosowane na zajęciach z biologii

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Metody i środki techniczne stosowane na zajęciach z biologii"

Copied!
6
0
0

Pełen tekst

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S

K SZTA ŁCE N IE PO LO N ISTY CZN E CU D ZO ZIE M C Ó W 7/8, 1996

M ałgorzata W nuk

M ETO DY I ŚRODKI TECH NICZNE STO SO W A NE NA ZAJĘCIACH Z BIOLOGII

Roczny kurs przygotow aw czy d o studiów przyrodniczych w naszym S tudium obejm uje trzy profile biologiczne:

- m edyczny, - farm aceutyczny, - rolniczy.

Studenci każdego z nich realizują od rębny prog ram nauczania, z innym wym iarem godzin.

Profil medyczny sku pia wszystkich słuchaczy chętnych d o rozpoczęcia stud ió w w Polsce w akadem iach m edycznych na wydziale lekarskim i sto-m atologicznysto-m i w ak ad esto-m iach w ychow ania fizycznego.

Profil farmaceutyczny przygotow uje do podjęcia studiów na wydziale farm aceutycznym akadem ii m edycznych.

Profil rolniczy gru puje przyszłych stu dentów uniw ersyteckich wydziałów biologicznych i różnych kierunkó w akadem ii rolniczych.

Zajęcia z biologii rozpoczynają się w szóstym tygodniu nau ki w S tudium Język a Polskiego. Stopień znajom ości język a polskiego w różnych grupach jest różny. Od kilku lat kształcim y także m łodzież po chod zenia polskiego z krajów W spólnoty N iepodległych P aństw , k tó ra czasem słabo m ów i po p olsku , ale n a ogół nie m a prob lem ów z ogólnym rozum ieniem tekstu biologicznego - oczywiście nie w nikając w szczegóły. Rów nocześnie z nimi rozpo czyn ają nau k ę uczniowie krajó w arabskich, afrykańskich czy p o łu -dniow o-am erykańskich. G ru p y tw orzo ne są na takich zasadach, aby wszyscy należący do nich słuchacze reprezentowali zbliżony poziom znajom ości języka polskiego.

W 1 sem estrze grupy m edyczne m ają 7 godzin biologii ty godniow o , g rup y farm aceutyczne - 6 godzin, a grupy rolnicze - 5 godzin.

(2)

W sem estrze II zwiększa się liczba godzin biologii we w szystkich typach g ru p do 8 godzin w tygodniu. P rogram nau czan ia w każdym profilu jest też nieco zróżnicow any.

W grupach m edycznych program zawiera: 1) biologię og ólną (cytologię i histologię),

2) an atom ię człow ieka p op rzedzon ą elem entam i m orfologii, 3) genetykę,

4) k ró tk i zarys m ikrobiologii i parazytologii lekarskiej, 5) w ybrane zagadnienia z higieny i ekologii.

G rup y farm aceutyczne realizują pro gram zbliżony do pro g ram u gru p m edycznych, ale z dołączonym i do niego elem entam i z botan iki.

W gru pach rolniczych program nauczania jest bardziej zróżnicow any i uwzględnia problem atykę z zakresu:

1) biologii ogólnej (cytologii i histologii), 2) botan ik i ogólnej i system atycznej, 3) zoologii system atycznej,

4) genetyki,

5) podstaw ow ych pro blem ów ewolucji.

P racujem y z grupam i średnio 9 miesięcy realizując oko ło 200-220 godzin w ro k u akadem ickim . Oczywiście liczba jed n ostek lekcyjnych w każdej grupie m oże być różna, co w ynika z term inu rozpoczęcia zajęć, a ten z kolei zw iązany jest z d a tą przyjazdu uczestników.

Biologia ja k o przedm iot nauczania w Studium obejm uje ty lko w ybran e elem enty spo śró d poszczególnych dziedzin wchodzących w jej skład. Są to najczęściej inform acje o pewnych praw idłow ościach, praw ach , hipotezach i teo riach - czyli najważniejsze syntezy biologiczne.

Z ad aniem nauczyciela biologii w S tudium jest nie ty lk o nauczen ie słownictw a specjalistycznego (biologicznego), ale często zwykłe nauczanie przed m iotu. Z d arz a się bow iem - i to wcale n ierzadk o - że przyjeżdżający do nas kandydaci na studia m edyczne czy biologiczne nie m ają podstawowych w iadom ości m erytorycznych z zakresu budow y k om ó rki, tk an ki, nie m ów iąc ju ż o fizjologii człowieka.

R ównocześnie zdajem y sobie spraw ę z tego, że um ysł o bcokrajo w ca nie jest w stanie op ano w ać w krótkim czasie polskiego słow nictw a ogólnego w raz z term inolog ią specjalistyczną. F a k t ten spraw ia naszym stu dento m najwięcej k ło p o tu i wysiłku. Od nauczyciela zaś w ym aga to staranno ści w przygotow aniu się do poszczególnych tem ató w o raz ścisłej w spó łp racy z nauczycielem języka polskiego.

M e to d ą n a u cza nia o kre śla się zwykle zw eryfikow any celow o i sys-tem aty cznie stosow an y sp osó b k ierow an ia przez n au czyciela procesem uczenia się, zm ierzający do osiągnięcia po stulow anych celów w zakresie

(3)

w iadom ości, um iejętności oraz postaw . K lasy fikacja tych m e to d byw a różna. Posługując się zasadam i Zborow skiego (1966) m ożna wskazać m etody:

a) służące op ano w aniu now ego m ateriału, b) utrw alania,

c) spraw dzan ia wyników.

Specyfika kształcenia w S tudium Języka P olskiego dla C udzoziem ców polega n a tym , że stosow ane są tu m etody pracy łączące w sobie elem enty dy daktyk i szkoły średniej i wyższej uczelni. Nie m o żna bowiem realizow ać jed no stk i lekcyjnej m eto d ą tylko w ykładową, gdyż byłaby w dużym sto pniu niezrozu m iała, a przez to ogrom nie nużąca. D latego też w śród m etod służących op an ow aniu nowego m ateriału na pierwszym miejscu zn ajdują się obserwacje i eksperym enty, pokaz, dyskusja. W ykorzystujem y do tego różne środki techniczne pom ocne w nauczaniu.

Studenci pracu ją grupow o lub indywidualnie. Sam odzielna p raca studenta o p iera się na sporządzeniu p rep aratu , obejrzeniu go pod m ikrosko pem , nary sow an iu i opisaniu. M o g ą być też użyte p rep araty gotowe, zaw ierające stru ktury kom órkow e, tkanki bądź poszczególne wycinki narządów . Niezwykle w ażną p om ocą w realizacji niektórych tem atów są także foliogram y lub ich zestaw y ilustrujące określo ny problem . P ozw alają one łatwiej zrozum ieć fun kcjono w an ie d anego n arząd u w ynikające z jego budow y anatom icznej. P rzykładem m oże być b udo w a korzenia fasoli, czy b udow a k om ó rki p ier-w o tn iak a. Peier-w ne frag m en ty lekcji m o żn a p rzygo toier-w ać sobie ier-wcześniej i w ykorzystać rzu tnik pism a (grafoskop). Pozw ala on nauczycielowi ró w n o -cześnie m ówić, rysow ać, pisać i pokazyw ać pewne elem enty, co znacznie ułatw ia k o n ta k t ze studentam i.

R óżn orod no ść pom ocy naukow ych pozw ala nam n a m aksym alne u a t-rak cy jnienie lekcji. D yspo nujem y d u żą ilością n atu raln y ch p re p ara tó w form alinow y ch, p re p arató w zatop iony ch w polim alu, kolorow y ch tablic i m odeli, szkieletem i poszczególnym i jego elem entam i. Znacznie łatw iej zapam iętuje się now e w iadom ości, gdy zdobyw a się je w oparciu o związane z tem atem pom oce naukow e.

Stosujem y także sam odzielną pracę z książką, częściej w sem estrze II, gdy m niejszym problem em dla słuchaczy jest już słow nictwo specjalistyczne i ogólne. W ykorzystyw ane są w tedy n a lekcjach podręczniki licealne i a k a -dem ickie, atlasy i podręczniki w ydane specjalnie dla słuchaczy Studium . K o rzy stam y też z zeszytów do ćw iczeń z ana tom ii, b o tan ik i, zoologii i genetyki (auto rstw a K . Wiśniewskiej, M . W nuk, 1989, 1991).

G ru p y m edyczne (te najlepsze) uczestniczyły w II sem estrze ro k u ak ad. 1993/1994 w w ykładach z an atom ii po rów n aw czą prow ad zonych dla stu den -tów I ro k u akadem ii medycznej. Był to pierwszy spraw dzian możliwości k o rz y sta n ia z p rofesjon alneg o, uczelnianego w y kładu. W ym agał on od

(4)

stu dentów um iejętności k oncentro w an ia uwagi n a istotnych p ro blem ach, d ok on y w an ia selekcji treści.

N iek tó re trudniejsze tem aty op raco w ane zostały przez nauczycieli w fo -rm ie osobnych ko nspektó w (np. grzyby, glony - w śród tem atów b o tanicz-nych, czy np. autonom iczny układ nerwowy). Pozw ala to nauczycielowi po zn ać indyw idualne możliwości stud entów .

Efektyw ność procesu uczenia się ależy w dużym sto pniu zarów no od jego m otyw acji, ja k i od posługiw ania się właściwymi m eto dam i i technikam i uczenia się. N iestety, w to k u naszej pracy przekonujem y się, że studenci najczęściej nie dy spon ują odpow iednim i wiadom ościam i i um iejętnościam i o raz naw ykam i. U czą się w sposób prym itywny polegający na pam ięciowym o pan ow aniu w iadom ości przez m echaniczne pow tarzanie treści tek stu zapi-sanego w zeszycie przedm iotow ym .

D lateg o też staram y się utrw alać przekazy w an ą naszym słuchaczom wiedzę w sposób m ożliwie ja k najbardziej atrakcyjny i skuteczny. Służą do tego celu głównie środki audiow izualne. Zaliczam y do nich filmy dźw iękowe, audycje telewizyjne, przeźrocza oraz n ag ran ia na taśm ie m agnetofonow ej b ąd ź m agnetowidowej.

A by ułatwić naszym stud en tom uczenie się biologii zrealizow aliśm y w Studium filmy poświęcone budow ie ko m ó rki, podziałowi i funk cjom tka n ek zwierzęcych, w itam inom . O prócz tego m am y du żo w ideo-film ów ilustru jący ch tem aty z zakresu bo taniki, zoologii, an a to m ii i fizjologii człowieka. W ciągu całego ro k u nagrywam y z różny ch przyrodniczych prog ram ó w fragm enty bądź całe filmy, któ re potem w ykorzystujem y n a zajęciach podczas realizow ania nowego tem atu lub - częściej - ja k o m ateria ł pom ocniczy przy u trw alan iu wiadom ości.

Zrealizow anie całego p rog ram u n auczania biologii jest często bardzo trud ne. W ym aga ogrom nej staran ności, spraw ności, konsekw encji zarów no ze stro ny nauczyciela, jak i słuchaczy. Stud entom , którzy m ają tru dno ści w przyswajaniu sobie pewnych terminów bądź całych zagadnień, organizujemy pop ołu dnio w e konsultacje.

K o n tr o la i ocena w yników uczenia się biologii jest w przy pa dk u naszych słuchaczy niezwykle isto tna. Zapew nia realizację zasady system atyczności i trw ałości w yników nauczan ia (w zasadzie zrealizowanie każdej jed no stk i tem atycznej pow inno być zakończone sprawdzeniem w iadom ości). P ozw ala to n a system atyczne bogacenie słownictwa. F o rm y sp raw d zania w iadom ości byw ają różne.

F o rm ą spraw dzenia wielkości nabytej przez stu d en ta wiedzy m o że być dysk usja i p o g ada nk a po w iązan a z rozwiązyw aniem przez słuchacza różnych prak ty czn ych lub teoretycznych problem ów . O trzym ujem y w odpow iedzi inform acje o um iejętności posługiw an ia się wiedzą pytan eg o i przydatności

(5)

w p raktycznym działaniu - co jest szczególnie ważne d la k an dy dató w n a stud ia m edyczne.

Od kilku lat stosujem y w grupach m edycznych, farm aceutycznych i ro l-niczych spraw dziany wiedzy w form ie testów. O pracow ujem y testy m iędzy-sem estralne i testy poscm cstralne spraw dzające opano w anie wiadom ości z biologii w sem estrze I lub II.

Szczególnie dużo pracy w kładam y w przygotow anie testów dla gru p medycznych. Zdajemy sobie bowiem sprawę z tego, że na Akademii Medycznej w iększość zaliczeń od byw a się m e to d ą testo w ą. D latego też m ożliwie wcześnie zaczynam y w p row adzać prace k on tro ln e z elem entam i testu.

Pierwsze takie spraw dziany, ze względu n a słabą znajom ość języ ka, ogran iczają się do testów uzupełnień o bard zo m ałym stopniu trudności. N a przykład - uzupełnij zdanie: Podziały m itotyczne odbywają się tylko w kom órkach (jakich?)..., albo W wyniku podziału m itotycznego powstaje (ile?)... kom órek potom nych. Test taki m oże rów nież zawierać rysunek, na k tó rym trzeba zaznaczyć poszczególne elementy lub nazwać proces, k tóry jest przedstaw iony graficznie. Pierwsze prace k on tro ln e zm uszają stud en ta d o indyw idualnej pracy, do sam odzielnego pisania, a przede wszystkim nie pozw alają na bierne odtw arzan ie w yuczonych na pam ięć fragm entów tekstu specjalistycznego - z czym spotykam y się często w czasie odpowiedzi ustnych.

W m iarę upływ u czasu, gdy okres nauki język a polskiego i biologii trw a już dłużej, stosujemy [trudniejsze] testy kontrolne. Słuchacze już nie uzupełniają jednym wyrazem zd ania w tekście, lecz w pisują całe dotyczące jak ieg oś problem u określenia. N a przykład Do elementów m orfotycznych krw i należą'.... R ów nocześnie z tym i obszerniejszymi testam i uzupełnień w p row adzam y tak że testy wyboru, polegające na tym , że spośród czterech propo no w an y ch odpow iedzi, często zbliżonych do siebie brzmieniem lub znaczeniem , należy w ybrać tę jed n ą, praw idłow ą. Trudniejsze spośród p ytań testow ych są takie, w któ ry ch trzeba połączyć kilk a elem entów w jed n ą całość. N a przykład wym ieniam y liczbę odnóży krocznych, liczbę części ciała i sposób oddychania i trzeba te 3 cechy zestawić, aby daw ały praw idłow ą charaktery sty kę ow ada.

W iadom o jest, że nie wszyscy uznają test jak o najbardziej skuteczną form ę spraw dzającą przyswojenie wiadom ości. N ato m iast należy zapew ne przyznać im duży stopień obiektyw izm u, któ ry opiera się na identycznych szansach udzielenia pozytywnej odpowiedzi n a te same pytania, w takich sam ych w aru nk ach i często w tym sam ym czasie. W yniki testu m ogą stanow ić jeden z elem entów szerszej i głębszej analizy postępów nauki stu d en ta z zak resu biologii - tym bardziej że ta fo rm a sp raw d zan ia w iadom ości należy do bardziej łubianych.

Wszystkie przedstawione sposoby i środki techniczne służące do kształcenia cudzoziem ców m ają na celu w drażanie słuchaczy do sam odzielnej pracy, gw arantującej sukcesy cudzoziem skim stud entom n a polskich uczelniach.

(6)

LITERA TU RA

[1] S t a w i ń s k i W ., Zarys dydaktyki biologii, cz. 1, W arszaw a 1980. [2] W i ś n i e w s k a K., W n u k M ., Ćwiczenia z biologii, Łódź 1989. [3] W i ś n i e w s k a K., W n u k M ., Ćwiczenia z anatomii, Łódź 1991.

[4] W n u k M ., Wykorzystanie technik i środków nauczania tv biologii, „A cta U niversitatis Lodziensis” 1989, Kształcenie polonistyczne cudzoziemców 2.

Cytaty

Powiązane dokumenty

zastosujemy metod¦ do zdania zaczn¡ si¦ pojawia¢ formuªy, które nie b¦d¡ zdaniami. Metody wyznaczania (najbardziej ogólnego) unikatora s¡ wa»nym dziaªem

Określ czas wyszukiwania odpowiedzi na pytanie t =(rozmiar, duża) (materiał, skóra) dla takiej kartoteki w metodzie list inwersyjnych.Wyznacz redundancję i zajętość

The FTIR spectra of the unmodified and modified LDH are shown in Figure 6 Modified SLDH shows two types of bands: the first one corresponding to the anionic species

Prawo karne jako część systemu prawa – pojęcie i funkcje prawa karnego, zasady i źródła prawa karnego.. Czyn zabroniony a przestępstwo;

Zaliczenie nieobecności następuje w formie pisemnej albo odpowiedzi na zadane pytania dotyczące zakresu materiału omawianego na zajęciach, na których student był

[r]

Ocenie podlega przygotowanie studenta do wykonania ćwiczenia, sposób prowadzenia pomiarów oraz pisemne sprawozdanie z przeprowadzonego doświadczenia, o ile jest

Pokazac, że wartości własne ograniczonego operatora samosprzężonego są rzeczy- wiste.. Pokazać, że wartości własne operatora unitarnego leżą na