Biuletyn teologicznomoralny

Jerzy Bajda, Alojzy Marcol,

Stanisław Urbański, Zbigniew

Sareło, Jan Pryszmont

Biuletyn teologicznomoralny

Collectanea Theologica 57/2, 91-105

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 57(1987) fa s c . II

BIULETYN TEOLOGICZNOMORALNY

.Z a w a rto ś ć : I. W Y P O W IE D Z I P A P IE S K IE . C h rz e ś c ija ń s k a w o ln o ść i w y z w o ­ le n ie . II. S P R A W O Z D A N IA . 1. E ty c y i te o lo g o w ie w o b e c IV F . — 2. S y m p o z ju m te o lo g ii d u c h o w o śc i. II I. Z N O W S Z Y C H P U B L IK A C J I. 1. E le m e n ty d u c h o w o ś ­ c i c h rz e ś c ija ń s k ie j. — 2. C h rz e ś c ija ń s k a d u c h o w o ść d z is ia j *. I. W Y P O W IE D Z I P A P IE S K IE C h rz e ś c ija ń s k a w o ln o ść i w y z w o le n ie K o n g re g a c ja do S p r a w N a u k i W ia ry o p u b lik o w a ła d w a d o k u m e n ty p o ­ ś w ię c o n e te m a ty c e c h r z e ś c ija ń s k ie j w o ln o śc i i w y z w o le n ia . C h ro n o lo g ic z n ie p ie rw s z y z n ic h , z a ty tu ło w a n y I n s tr u k c j a o n ie k t ó r y c h a s p e k ta c h „ teologii w y z w o le n ia ’’, d a to w a n y 6 s ie r p n ia 1984 r. (L ib e fr a tis n u n tiu s , A A S 76, 1984, 876— 905), o m a w ia p rz e d e w s z y s tk im a s p e k ty te o lo g ic z n o - h e rm e n e u ty c z n e oso­ b liw e j p ró b y b u d o w a n ia c h rz e ś c ija ń s k ie j te o r ii i p r a k t y k i w y z w o le n ia . D ru g i d o k u m e n t, I n s tr u k c ja o c h r z e ś c ija ń s k ie j w o ln o ś c i i w y z w o le n i u z 22 m a r c a 1986 r. (w yd. p oi. F u n d a c ja J a n a P a w ła II, P o ls k i I n s ty tu t K u ltu r y C h rz e ś c i­ ja ń s k ie j, R z y m 1986, s. 59), je s t p o z y ty w n y m , c a ło ś c io w y m w y k ła d e m k a to lic ­ k ie j n a u k i o w o ln o śc i i w y z w o le n iu . O b a d o k u m e n ty s ta n o w ią lo g ic z n ą i m e ­ r y to r y c z n ą cało ść i w y m a g a ją w sp ó ln e g o w y ja ś n ie n ia w ś w ie tle ty c h sa m y c h k r y te r ió w w ia ry .

B y ł czas, k ie d y te m a t w o ln o śc i m ó g ł b y ć t r a k to w a n y zw ięźle i w y c in k o ­ w o w r a m a c h a n tro p o lo g ic z n y c h za ło ż e ń e ty k i lu b ja k o p o d ro z d z ia ł w y k ła d u filo z o fii sp o łe c z n e j. J e d n a k n a r a s ta j ą c e od d łu ż sz e g o c z a su z m ia n y w k u ltu r z e , w sp o so b ie r o z u m ie n ia ś w ia ta i h is to rii, sp o w o d o w a ły , że t e m a t w o ln o śc i i w y z w o le n ia m u s ia ł z o sta ć p o s ta w io n y w c e n tr u m z a g a d n ie ń te o lo g iii sp o łecz­ n e j, a n a w e t s a m e j te o lo g ic z n e j k o n c e p c ji z b a w ie n ia . S ta ło się t a k n ie d la ­ teg o , ja k o b y z m ie n iła się s a m a is to ta w o ln o śc i lu b is to ta te o lo g ii, lecz d la te g o , że z m ie n iły się p e w n e p ro p o z y c je w ż y c iu i w o c e n ie ż y c io w y c h p ro b le m ó w d z is ie jsz e g o ś w ia ta , a w ię c n a le ż y ta k ż e d a w a ć .o d p o w ie d z i a d e k w a tn e do s ta w ia n y c h p y ta ń . D u ż y w p ły w n a u k s z ta łto w a n ie się w sp ó łc z e s n e j m e n ta ln o ś ­ c i m ia ło ro z p o w s z e c h n ie n ie się filo zo fii, k tó r a p o d n io s ła te m a t w o ln o śc i do r a n g i a b s o lu tu (e g z y s te n c ja liz m ) o ra z id eo lo g ii, k tó r a h a s ło w y z w o le n ia t r a k ­ t u j e ja k o n a c z e ln e (m a rk siz m ). N a le ż y te ż w z ią ć p o d u w a g ę p ro c e s d e c h r y s tia - n iz a c ji ży cia sp o łe c z n o -p o lity c z n e g o , p o s tę p u ją c y p r z y n a jm n ie j od c z a só w R e ­ n e s a n s u , a z w ła sz c z a od R e w o lu c ji F r a n c u s k ie j.

O sta te c z n ie do szło do teg o , że te m a t w y z w o le n ia , k tó r y h is to ry c z n ie , g e ­ n e ty c z n ie i m e r y to ry c z n ie w y w o d z i się z ta je m n ic y z b a w ie n ia , p rz e z u ż y c ie o b c e j h e r m e n e u ty k i z o s ta ł ta k z d e fo rm o w a n y , że n ie m o ż n a w n im ro z o p o z n a ć p ie r w o tn y c h ry s ó w c h rz e ś c ija ń s k ic h , a tzw . te o lo g ia w y z w o le n ia s ta ła się po p r o s tu n e g a c ją c h rz e ś c ija ń s tw a , w s k u te k p r z y ję c ia ty c h m o d e li m y ś le n ia i d z ia ła n ia , k tó r e w y w o d z ą się z id e o lo g ii o b c y c h c h rz e ś c ija ń s tw u . W g ru n c ie rz e c z y n ie je s t to ju ż te o lo g ia , a z p o ję c ie m p ra w d z iw e j w o ln o śc i i p r a w d z i­ w e g o w y z w o le n ia n ie m a n ic w sp ó ln e g o . P ie r w s z a in s t r u k c j a je s t g łó w n ie

k r y ty c z n ą a n a liz ą b łę d n ie p o ję te j „ te o lo g ii w y z w o le n ia ” , k tó r a s ta ła się u p o li­ ty c z n io n y m , d o c z e sn y m m e s ja n iz m e m (X, 6). T a k i s y s te m n ie s ie z so b ą g ro ź b ę to ta ln e g o z a p rz e c z e n ia g o d n o śc i o so b y p rz e z p rz y ję c ie z a ró w n o b łę d n y c h z a ­

* R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t k s. J a n P r y s z m o n t , W a r­ sz a w a .

ło ż e ń filo z o fic z n y c h , j a k i ta k ic h m e to d d z ia ła n ia sp o łeczn eg o , k tó r e p o m ija . z a s a d y E w a n g e lii i c h r z e ś c ija ń s k ie j e ty k i (IV, 15). I n s tr u k c j a b a rd z o szczegóło­ w o i w n ik liw ie p o k a z u je , d la c z e g o w s p o m n ia n a te o lo g ia w y z w o le n ia n iszczy z a ró w n o s a m ą is to tę e ty k i j a k i g ru n to w n ie fa łs z u je p o d s ta w o w ą d la c h rz e ś c i­ ja ń s tw a p r a w d ę o O d k u p ie n iu . D ru g a i n s tr u k c j a w sp o só b zw ię z ły i g ru n to w n y b u d u je p o d s ta w y a u te n ­ ty c z n e j te o lo g ii w o ln o śc i i w y z w o le n ia o p a r te j n a O b ja w ie n iu o ra z n a p r a w d z i­ w y m ro z u m ie n iu n a t u r y lu d z k ie j, ja k te ż n a u z n a n iu e ty c z n e j is to ty w o ln o śc i i sp o łe c z n e g o p ro c e s u w y z w o le n ia . D o św ia d c z e n ie w o ln o śc i ro z w ija ło się w k o n te k ś c ie h is to rii z b a w ie n ia (23) i od p o c z ą tk u u ja w n ił się e ty c z n y w y m ia r w o ln o ści. P o w o ła n ie do w o ln o śc i o p ie r a się n a p ra w d z ie i s p ra w ie d liw o ś c i: je s t to w o ln o ść k u d o b ru (25— 26). P e łn ia w o ln o śc i w y m a g a n ie ty lk o zd o ln o ści a u to d e te r m in a c ji, le c z . i rz e c z y w is te g o u w o ln ie n ia się o d zła, cz y li od g rz e c h u (27). K o n ie c z n e je s t u z n a n ie p r y m a tu w a r to ś c i m o r a ln y c h n a d z d o b y c z a m i n a u k i i te c h n ik i (35— 37). D o k u m e n t p o św ię c a w ie le u w a g i r e l a c ji m ię d z y w o ln o ś c ią a p o rz ą d k ie m m o r a ln o - r e lig ijn y m , z a ró w n o z p u n k t u w id z e n ia p o z y - ty w n g o ro z w o ju w o ln o śc i (42— 56), ja k i je j z a g ro ż e ń p rz e z g rz e c h i fa łs z y w e d e fin ic je w o ln o śc i im p lik o w a n e p rz e z a te iz m i in n e id eo lo g ie (36— 41).

B łę d n a i n t e r p r e ta c ja w o ln o śc i r z u t u je n a s to s u n e k c z ło w ie k a do B o g a , p ro w a d z ą c do n e g a c ji B o g a o ra z — co je s t ta k ż e n ie u c h r o n n ą k o n s e k w e n c ją — do b a łw o c h w a ls tw a (39— 40). N ie sposób ro z w ija ć tu b o g a te j te m a ty k i w o l­ n o śc i i w y z w o le n ia , z w ią z a n e j z r o lą c h r z e ś c ija ń s tw a i K o ścio ła, n a u k i o z w ią z ­ k u w o ln o śc i z m iło ś c ią i s p r a w ie d liw o ś c ią (42— 56), o z n a c z e n iu n a d z ie i e s c h a t d la w o ln o śc i L u d u B ożego (58nn), o z w ią z k u m ię d z y n a u k ą sp o łe c z n ą K o ścio ła a c h r z e ś c ija ń s k ą p r a k t y k ą w y z w o le n ia . C a ły p r o g r a m p ra k ty c z n y je s t o p a r ty n a r e s p e k to w a n iu w ła ś c iw e j h ie r a r c h i i w a rto ś c i, n a p ry m a c ie o soby i w ła ś c i­ w eg o je j w y m ia r u e ty c z n e g o n a d s t r u k tu r a m i s p o łe c z n o -p o lity c z n y m i, n a p ie r w s z e ń s tw ie E w a n g e lii i O d k u p ie n ia w C h ry s tu s ie w s to s u n k u do ja k ic h ­ k o lw ie k filo z o fii i id e o lo g ii z a le ż n y c h od o k re ś lo n y c h k u ltu r .

J e s t to b o d a j p ie rw s z y d o k u m e n t, k tó r y t a k ja s n o p o k a z u je , ja k g łę b o k o e ty c z n y w y m ia r o soby tk w i w ta je m n ic y c h rz e ś c ija ń s k ie g o O d k u p ie n ia i ja k d a le c e b łą d w te o r ii i p r a k ty c e m o ra ln o ś c i r z u t u je n a z a fa łs z o w a n ie re lig ii. k s. J e r z y B a jd a , W a r s z a w a II. S P R A W O Z D A N IA 1. E ty c y i te o lo g o w ie w o b e c IV F K o n g re s S o c ie ta s E th ic a M ię d z y n a ro d o w e S to w a rz y s z e n ie E ty k ó w w d n ia c h 2— 6 w rz e ś n ia 1985 r., w e w s p ó łp r a c y z I n s ty tu t e m E ty k i S p o łe c z n e j p rz y W y d z ia le T e o lo g ic z n y m w P a le r m o , o d b y ło se s ję n a u k o w ą n a te m a t b io e ty k i ze szcz e g ó ln y m u w z g lę d ­ n ie n ie m p ro b le m a ty k i z a p ło d n ie n ia in v itr o . B y ła to 22 s e s ja od z a ło ż e n ia s to w a rz y s z e n ia , lecz p ie r w s z a n a te r e n ie W łoch. N a p o p rz e d n im s p o tk a n iu w L u n d (S zw ecja) z a jm o w a n o się p lu r a liz m e m w e ty c e . P o d e jm o w a n o ju ż ró ż n e a k tu a ln e te m a ty : p ro b le m m o n o g a m ii -— B a z y le a 1965, p ro b le m m o ż li­ w o śc i m a n ip u lo w a n ia c z ło w ie k ie m — M o n a s te r 1967, p ro b le m o d p o w ie d z ia l­ n o śc i e k o lo g ic z n e j ■— B a la to n f ü h r e d 1976. W s k ła d S o c ie ta s E th ic a w c h o d z ą e ty c y r e p r e z e n tu ją c y g łó w n e w y z n a n ia , a ta k ż e z w o le n n ic y e ty k i n ie z a le ż n e j i m a r k s is to w s k ie j.

T y m r a z e m c z te ry z a sa d n ic z e r e f e r a t y k o n c e n tr o w a ły się w o k ó ł z a p ło d ­ n ie n ia in v itr o . P ie r w s z y w y k ła d n t. B io m e d ic a l a n d E th ic a l A s p e c ts o f in

V itr o F e r tilis a tio n w y g ło sił p ro f. m e d . E tto r e C i t t a d i n i z P a le r m o , w ią ż ą c

s w o je w y w o d y z p r a k ty c z n y m i k o n te k s ta m i p r a c o ś r o d k a m e d y c z n e g o w P a ­ le rm o . P rz y p o m n ia w s z y p o k ro tc e h is to ry c z n y ro z w ó j m e to d y IV F aż p o u r o ­

B IU L E T Y N T E O L O G IC Z N O M O R A L N Y

₉₃

d z e n ie L. B ro w n w 1978 r o k u , p r e le g e n t s k o n c e n tro w a ł się n a s tę p n ie p rz e d e w s z y s tk im n a tz w . s im p le case ( = m e to d a IV F w z a s to s o w a n iu do u k ła d u h o m o lo g iczn eg o ). S a m e te p r z y p a d k i s ta n o w ią ju ż o lb rz y m i p ro b le m k lin ic z ­ n y . W e d łu g m ia r o d a jn y c h ź ró d e ł ty lk o w e W łoszech w s k u te k n ie p ło d n o śc i c z e k a 153 000. p a r m a łż e ń s k ic h n a in te r w e n c ję m e d y c z n ą m e to d ą IV F , k tó r ą iz d a n ie m r e f e r e n ta n ie s łu s z n ie p o c z y tu je się ja k o p a n a c e u m n a w s z e lk ą b e z p ło d ­

ność. D o św ia d c z e n ia w s k a z u ją , że p r o g r a m IV F p rz y n o s i s k u te k w n a jle p s z y m p r z y p a d k u u 12— 15°/» p a c je n te k . W s y c y lijs k im c e n tr u m m e d y c z n y m g łó w n ą in d y k a c ję n a rz e c z s to s o w a n ia IV F s ta n o w i sc h o rz e n ie ja jo w o d ó w . W śró d te c h n ic z n y c h szczeg ó łó w C itta d in i n ie o m ie sz k a ł w s k a z a ć n a b io lo g ic z n e r y ­ z y k a z w ią z a n e z t ą p r a k ty k ą , ja k ró w n ie ż n a e ty c z n e d y le m a ty , lic z ą c się z w ła sz c z a z z a s trz e ż e n ia m i ze s tro n y K o śc io ła k a to lic k ie g o w te j sp ra w ie . .S w ó j o stro ż n y , w y w a ż o n y , w o ln y od z a c h w y tó w , a z a ra z e m o tw a r t y n a licz­

n e p ro b le m y IV F w y k ła d z a k o ń c z y ł a u to r p rz y to c z e n ie m w y p o w ie d z i H ip o k r a - te s a , k tó r a c h a r a k t e r y z u je jeg o p o s ta w ę w o b e c IV F : „ L ifte is s h o r t, a n d a r t is long, o p p o r tu n ity is fle e tin g , e x p e r im e n t p e rilo u s , a n d ju d g e m e n t d iffic u lt...” D o s o c ja ln y c h a s p e k tó w w y ła n ia ją c y c h się w z w ią z k u z te c h n o lo g ią r e p r o ­ d u k c ji ż y c ia lu d z k ie g o n a w ią z a ła p ro f. H e le e n T e r b o r g h - D u p u i s , L e i­ d e n , w w y s tą p ie n iu p t. I V F — I n d iv id u a l D essires a n d S o cia l O b lig a tio n s. Ś w ia d o m ie p o m ija o n a d y le m a ty m o r a ln e , tk w ią c e w s a m e j te c h n ic e , b y s k u ­ p ić się w y łą c z n ie n a w y m ia r z e s o c ja ln y m p ro b le m a ty k i. I ta k u w a ż a , że in - d y k a e ja n a rz e c z IV F je s t w p ra w d z ie s p r a w ą m e d y c z n ą , n ie m n ie j te c h n ik a ta n a b r z m ia ła je s t ty l u p ro b le m a m i, iż n ie m oże by ć s to s o w a n a n ie z a le ż n ie od te g o , co lu d z ie o n ie j m y ś lą . S p o łe c z e ń stw o b o w ie m m a p ra w o — je ś li n ie o b o w ią z e k — o g ra n ic z a n ia s to p n ia r y z y k a te c h n o lo g ii r e p r o d u k o w a n ia życia lu d z k ie g o . Z d a n ie m a u to r k i r e f e r a tu , IV F je s t do p rz y ję c ia ty lk o w s p e c y ­ fic z n y c h p rz y p a d k a c h . F e r tila tio in v itr o je s t n a d a l z a b ie g ie m n a d z w y c z a j­ n y m , co p o w o d u je , iż p o w s ta ją d łu g ie lis ty o c z e k u ją c y c h . R o d zi się p y ta n ie , co m a d e c y d o w a ć o k o le jn o śc i, ja k ie p o w in n y to b y ć ra c je ? I s tn ie j e te ż p ro ­ b le m fu n d u s z ó w . P ie n ią d z e p rz e z n a c z o n e d la r e s o r tu z d ro w ia n ie p o z w a la ją n a p o d ję c ie w ię k s z e j ilo ści IV F w c ią g u r o k u , p rz y c z y m n ie n a le ż y tr a c ić z oczu p r o p o r c ji m ię d z y p ro b le m a m i b e z p ło d n o ś c i a b a rd z o g ro ź n y m i, n ie b e z ­ p ie c z n y m i d la ż y c ia c h o ro b a m i, k tó r e w y m a g a ją o d p o w ie d n ie j lo k a ty p ie n ię ­ d zy . N ie o b o ję tn ą rz e c z ą są te ż w ie lo r a k ie ry z y k a , ja k ie z IV F w y n ik a ją d la ż y c ia sp o łeczn eg o : w ś w ie tle te j b o w ie m p r a k ty k i n a le ż a ło b y n a n o w o o k re ś lić p o ję c ie r o d z ic ie ls tw a i z re w id o w a ć k o d e k s y ro d z in n e . S p o łeczn o ść p o n a d to s t o i z a w sz e n a s ta n o w is k u o c h ro n y d z ie c k a . C zy p rz e z n o w ą te c h n o lo g ię d z ie c ­

k o n ie b y ło b y n a ra ż o n e n a b r a k u s ta b iliz o w a n y c h w a r u n k ó w ? M ięd zy in n y m i d y s k u s ja w o k ó ł p r z e r y w a n ia cią ż y d o p ro w a d z iła do w y ło n ie n ia is to tn y c h a r ­ g u m e n tó w n a rz e c z o c h ro n y ży cia n ie n a r o d z o n y c h i choć a b o r tu s w w ie lu k r a j a c h b y w a w p e w n y c h w a r u n k a c h d o p u sz c z a n y , to je d n a k w y w o łu je o n w c ią ż g łę b o k i n ie s m a k . C zy ra z e m z IV F n ie w y rz e k lib y ś m y się p rz y p a d k ie m w s z y s tk ic h ty c h m o zo ln ie w y p ra c o w a n y c h id e a łó w d o ty c z ą c y c h ży cia n ie n a ­ ro d z o n y c h ? A u to r k a n a z y w a p ro b le m po im ie n iu : C zy z a fa s c y n o w a n i (i p r o ­ w o k o w a n i) n o w ą te c h n ik ą n ie z a c z n ie m y p o rz u c a ć id e a łó w i... e m b rio n ó w ? W re s z c ie p o d k r e ś la o n a, że IV F , o b liczo n e n a z a s p o k a ja n ie in d y w id u a ln y c h p r a g n ie ń i ży czeń , n ie je s t ty lk o k w e s tią p ie n ię ż n y c h ś r o d k ó w i o d p o w ie d n ie ­ go p o te n c ja łu n a u k o w e g o , a le re a lis ty c z n ą k o n f r o n ta c ją sp o łe c z n o śc i z je j Ih ie ra rc h ią w a rto ś c i. N ie w y d a je się w c a le o c z y w isty m , czy m o ż n a je p o g o d zić :ż z a s a d a m i g o d ziw o ści i s p r a w ie d liw o ś c i ro z d z ie lc z e j, g d y n p . w sa m e j ty lk o H o la n d ii n a m ie js c e w ja k ie jś in s ty t u c ji o c z e k u je p o n a d 4000 d z ie c i u m y s ło w o u p o śle d z o n y c h , a w ie lu s ta r y c h lu d z i n ie z n a jd u je n a le ż y te j o p ie k i w d o m u s e n io ra , n a k tó r y n ie m a p ie n ię d z y . T e c ie r p ie n ia r a c z e j tr u d n o p o ró w n y ­ w a ć z c ie r p ie n ie m b e z p ło d n e j k o b ie ty . P r o b le m w s u m ie s p r o w a d z a się do p y ta n ia , k tó r y ro d z a j m e d y c y n y i o p ie k i z d ro w o tn e j n a le ż y p r e f e r o w a ć z p u n k tu w id z e n ia in te re s ó w sp o łeczn o ści? J a k d o tą d , ż a d n e sp o łe c z e ń stw o n i e p rz y z n a ło p r i o r y te t u f e r y ty la c ji in v itr o .

Z p u n k tu w id z e n ia b io te c h n o lo g ii i je j o tw a r ty c h p e r s p e k ty w z a g a d n ie n ie m , z a p ło d n ie n ia w r e to r c ie z a ją ł się p r o te s ta n c k i teo lo g p ro f. J ü r g e n H ü b n e r z H e id e lb e rg u . A u to ro w i r e f e r a t u p t. I n - V itr o - F e r tilis a tio n im, H o r iz o n t m o d e r ­

n e r B io te c h n o lo g ie w a ż n y m w y z n a c z n ik ie m g ra n ic e k s t r a k o r p o r a ln e g o z a p ło d ­

n ie n ia , a n a s tę p n ie tr a n s f e r u e m b r io n u , w y d a je się u c h w a ła z ja z d u le k a r z y z a c h o d n io n ie m ie c k ic h z m a j a 1985 r., w m y ś l k tó r e j fiz y c z n ą g r a n ic ę sta n o w i, u k ła d h o m o lo g iczn y . D o te g o d o c h o d z ą g ra n ic e k u ltu r o w e : n a le ż y m ie ć n a u w a d z e , b y d z ie c k o m ia ło z d ro w ą ro d z in ę , n ie s ta n o w iło ty lk o p o d p o ry dla. z a g ro ż o n e g o m a łż e ń s tw a lu b n ie słu ż y ło id e i s a m o re a liz a c ji k o b ie ty . U c h w a ła k a te g o r y c z n ie w y k lu c z a w s z y s tk ie in n e m o ż liw o śc i w y n ik a ją c e z te c h n ik i IV F , a w ię c d z ia ła n ia w r a m a c h s y s te m ó w h e te ro lo g ic z n y c h , e k s p e r y m e n to w a ­ n ie z e m b r io n e m itp . (P o r. D e u ts c h e s Ä r z te b la tt 82/22, z 31.5.1985, s. 1681— 1698). R e f e r e n t p o d k r e ś lił te ż , że w d y s k u s ji n a z je ź d z ie le k a r s k im ja k o is to tn y w ą te k e ty c z n e j o d p o w ie d z ia ln o śc i p r z e w ija się w c ią ż z a s a d a n ie n a ru s z a ln o ś c i, lu d z k ie j g o d n o ści.

E w a n g e lic k o te o ło g ie z n e w y p o w ie d z i n a te m a t te c h n ik i IV F , w e d łu g H ü b - n e r a , w is to c ie p o k r y w a ją się ze s ta n o w is k ie m z ja z d u le k a rz y , ty le że p o ję c ie lu d z k ie j g o d n o śc i z n a jd u je d o d a tk o w e u z a s a d n ie n ie w ś w ie tle p r a w d y o p o ­ d o b ie ń s tw ie c z ło w ie k a do B oga. P o m im o to IV F n ie je s t w o ln e od p ro b le m ó w . Z w ią z e k m a łż e ń s k ie j m iło ści i p r o k r e a c ji, w s k u te k p rz e n ie s ie n ia te j o s ta tn ie j do la b o r a to r iu m je s t co n a jm n ie j z a k łó c o n y , je ś li n ie z b u rz o n y . W h e te ro lo g ic z - n y m s y s te m ie b y ło b y to d e fin ity w n ie f a k te m . D o ty k a to w s z y s tk o d z ie d z in y , k tó r e j u rz e c z o w ie n ie sa m o p rz e z się z d a je się b y ć c zy m ś k a ry g o d n y m . R e f e r e n t w re s z c ie słu s z n ie z a u w a ż a , czy n ie b y ło b y ce lo w e o d w ró c e n ie p r o b le m a ty k i ta k , b y n ie ty le i n ie ty lk o z a s ta n a w ia ć się, ja k ie są g r a n ic e te c h n ik i, k tó r a się u s ta liła , ile r a c z e j p y ta ć , ja k a z a c h o d z i k o n ie c z n o ść s ię g a n ia do ta k ie j p r o ­ c e d u ry . W ów czas je d n a k c ię ż a r p rz e p r o w a d z e n ia d o w o d u le ż a łb y n ie po s tro n ie m o r a lis tó w , k tó r z y p e w n e s p r a w y m a ją o b o w ią z e k o cen ić, lecz p o s tro n ie ty c h g re m ió w i śro d o w is k , k tó r e ta k ą p ro c e d u r ę p la n u j ą i w d r a ż a ją . J u ż b o w ie m w y s u w a n ie p r o je k tó w b a d a w c z y c h , ic h o c e n a , a z w ła sz c z a d o p u sz c z a n ie i f i ­ n a n s o w a n ie rn a ją b e z p o ś re d n i z w ią z e k z e ty k ą . O s ta tn i w p ro g r a m ie o b ra d te m a t: D ie I n - V i tr o f e r t il is a t io n v o r d e r H e r a u s ­ fo r d e r u n g v o n F o rsc h u n g , L e b e n s s c h u tz u n d M e n s c h e n w ü r d e o m ó w ił p ro f. F r a n z F u r g e r , L u c e rn a . P o w s tę p n y c h u ś c iś le n ia c h s k ie ro w a ł o n s w o ją m y ś l k u d o ty c h c z a s p o d ję ty m p ró b o m k o n f r o n ta c ji z p r o b le m a ty k ą . C hoć n ie w y d a n o jeszcze w ią ż ą c y c h a k tó w p ra w n y c h , w w ie lu k r a j a c h p r a c u je się n a d ic h p r o j e k te m b ą d ź n a f o r u m p a r la m e n ta r n y m , b ą d ź n a d ro d z e p e z p o ś r e d - n ic h k o n ta k tó w z z a in te re s o w a n y m i s tro n a m i. R ó w n ie ż w k r ę g a c h k o ś c ie ln y c h z a ję to w s tę p n e s ta n o w is k a . G e n e r a ln ie b io rą c d a ją się z a u w a ż y ć dość z n a c z n e ro z b ie ż n o śc i e ty c z n y c h u z a s a d n ie ń i o cen — od b a rd z o p ra g m a ty c z n y c h do b a rd z o p r y n c y p ia ln y c h . M im o ró ż n ic , w id o c z n a je s t je d n a k te n d e n c ja do szu ­ k a n ia ja k ie g o ś k o n se n s u . A u to r r e f e r a t u n a s tę p n ie c h a r a k t e r y z u j e po k r o tc e 1 0 m o d e l p r a g m a ty c z ­ n y , p rz e w a ż a ją c y w a n g lo s a s k ie j t r a d y c ji e ty c z n e j; 2 ° m o d e l b u m a n is ty c z n o - -e ty c z n y , w o czach k tó re g o IV F u c h o d z i n ie za je d e n z w ie lu sp o so b ó w t e r a ­ p ii n ie p ło d n o śc i, lecz za u ltim a ra tio , k tó r a m oże z n a le ź ć z a s to s o w a n ie tylko· w z g lę d e m „ s ta ły c h p a r t n e r ó w ” i p rz y u ż y c iu ic h w ła s n y c h g a m e t; 3 ° m o d e l o d z w ie rc ie d la ją c y św ia to p o g lą d re lig ijn y , w r a m a c h k tó re g o g ło s z a b ie r a li p rz e d e w s z y s tk im k a to lic c y m o r a liś c i i k o ś c ie ln e in s ta n c je . N a s z c z e g ó ln ą u w a ­

gę z a s łu g u je tu s ta n o w is k o b is k u p ó w W ie lk ie j B r y ta n ii o ra z p o g lą d K o m is ji do S p r a w R o d z in y p rz y e p is k o p a c ie fr a n c u s k im . M im o sc e p ty c z n y c h to n ó w , k tó r y c h z d a n ie m F u r g e r a b y ło b y m n ie j, g d y b y z jeszcze w ię k s z ą s ta n o w c z o ś­ c ią p o d k re ś la n o , że IV F w te r a p ii b e z p ło d n o ś c i m o że b y ć sto s o w a n e je d y n ie ja k o u lt im a r a tio , o b a d o k u m e n ty , p o d o b n ie j a k i k r ó t k a w y p o w ie d ź e p is k o ­ p a tu a u s tria c k ie g o z 1985 r o k u (a ta k ż e e p is k o p a tu zac h o d n io n ie m ie c k ie g o v z e b ra n e g o w d n ia c h 23—26 I X 1985 w F lu d z ie — p o r. H e r d e r K o r r e s p o n d e n z 11.1985, s. 536— 537) n ie z a w ie r a ją k a te g o ry c z n e g o o d rz u c e n ia IV F . W y p o w ie­

B IU L E T Y N T E O L O G IC Z N O M O R A L N Y _{9 ?}

d z i b is k u p ó w z n a jd u j ą się n a lin ii p o g lą d ó w w ię k sz o ś c i m o r a lis tó w k a to lic ­ k ic h n a Z a c h o d z ie , k tó r z y w tzw . s im p le case m e to d ę IV F n a ogół d o p u sz c z a ­ ją p o d tr z e m a w s z a k ż e w a r u n k a m i: 1 ° że s to s o w a n a b ę d z ie ja k o rzeczy w iście-

u lt im a ra tio z r e a ln ą s z a n s ą p o w o d z e n ia , 2 » że b ę d z ie m ie ć m ie js c e ty lk o

w ś ró d m a łż o n k ó w i z w y k lu c z e n ie m w sz e lk ie g o k o m e r c ja liz m u , 3 ° że w sz y ­ s tk ie z a p ło d n io n e k o m ó r k i ja jo w e z o s ta n ą re im p la n to w a n e .

W śró d e ty k ó w K o ścio łó w r e f o r m a c j i s p e k t r u m p o g lą d ó w je s t zn aczn ie: szersze, choć i ta m w id o c z n e są te n d e n c je r e s tr y k t y w n e , w k a ż d y m ra z ie n ie m o ż n a m ó w ić o ro z b ie ż n o śc i s ta n o w is k w e w ła ś c iw y m teg o sło w a zn aczen iu .. W k r y ty c z n e j części sw eg o r e f e r a tu F u r g e r p o d n o si n ie w y s ta rc z a ln o ś ć p r a ­ g m a ty c z n e g o m o d e lu . P o d k r e ś la ró w n ie ż , że o d d z ie la n ie p o częcia od a k tu in ­ ty m n e g o n ie je s t id e a ln ą p o s ta c ią p a r t n e r s t w a s e k s u a ln e g o i ty m sa m y m n ie m o że o no s ta n o w ić d o w o ln e j a lt e r n a t y w y e ty c z n e j. To w k r ę g u m y ślic ie li, k a to lic k ic h n ie u le g a w ą tp liw o ś c i. J e d n o c z e ś n ie je d n a k ro d z i się p y ta n ie , czy je s t o no a ż t a k p rz e c iw n e n a tu r z e , b y n ie m o ż n a go b y ło b r a ć p o d u w a g ę n a ­ w e t ja k o „ o sta te c z n e g o ś r o d k a ” do p rz e z w y c ię ż e n ia n ie p ło d n o śc i, d o ty k a ją c e j· p rz e c ie ż ta k ż e is to ty a k tu in ty m n e g o ? A u to r n a tu r a ln i e z a s trz e g a się, że n ie m o żem y z g ó ry w y k lu c z y ć ta k ż e e w e n tu a ln e j k o n ie c z n o śc i re z y g n a c ji z t a k i e j m e to d y — i to z m o ty w ó w w ia rin J a k d łu g o je d n a k ta k i o b o w ią z e k ze ź ró d e ł w ia r y w p r o s t n ie w y n ik a — a ta k ie z d a je się by ć p rz e k o n a n ie w ię k sz o ś c i k a ­ to lic k ic h m o r a lis tó w — n ie n a le ż a ło b y te ż IV F w y k lu c z a ć ja k o te j u ltim a

r a tio , ja k k o lw ie k n a le ż y so b ie z d a w a ć s p r a w ę z n ie b e z p ie c z e ń s tw a te c h n iz a c ji

n a jb a r d z ie j o s o b iste j, bo in ty m n e j s fe ry c z ło w ie k a i s ta le d ąży ć do teg o , by ta k ie m u n ie b e z p ie c z e ń s tw u zap o b ie c.

W d y s k u s ja c h g ru p o w y c h i p le n a r n y c h p o w ra c a ły p o szczeg ó ln e w ą tk i m y ­ ślo w e. Z n a c is k ie m p rz y ty m p o d k re ś la n o , że „ e k s p e r y m e n ty ”, o ja k ic h m o w a, d o zw o lo n e m o g ą b y ć ty lk o , ja k d łu g o in g e r e n c je p o z o s ta ją w r a m a c h ro d z in y . P rz y p o m n ia n o , że w z w ią z k u z k ry z y s e m e k o lo g ic z n y m słu s z n y m o k a z a ło się s ta n o w is k o ty c h , k tó r z y o p o w ia d a li się za p o w śc ią g liw o śc ią w in g e r o w a n iu w p r a w a p rz y r o d y ; a n a lo g ic z n y p o s tu la t s f o rm u ło w a n o n a te m a t IV F . Z o d ­ rz u c e n ie m s p o tk a ło się z a g a d n ie n ie m a te k z a stę p c z y c h . O s trz e g a n o te ż p rz e d z a s tę p o w a n ie m s ło w n ic tw a b r u ta ln e g o („ w y z y sk ” , „ k o m e r c ja liz a c ja ”) sło w n ic ­ tw e m m n ie j p o d e jr z a n y m („ o p ie k ą ”, „ u s łu g a m iło ś c i”). W s u m ie o k o ło s tu n a u k o w c ó w z ró ż n y c h k r a jó w E u ro p y r o z trz ą s a ło p rz e z sz e re g d n i te n b a rd z o d e lik a tn y p ro b le m te r a ź n ie js z o ś c i, b a c z n ie a n a liz u ją c go p o d k ą te m jeg o p r z y ­ sz ło śc io w y c h im p lik a c ji. Z d a n ie m u c z e s tn ik ó w , b y ł to je d e n z n a jb a r d z ie j u d a ­ n y c h z ja z d ó w S o c ie ta s E th ic a .

ks. A lo j z y M a rco l, W a r s z a w a -N y s a .

2. S y m p o z ju m te o lo g ii d u c h o w o śc i

W d n ia c h 14— 15 lis to p a d a 1985 r. o d b y ło się, z o rg a n iz o w a n e p rz e z k a te d rę - te o lo g ii d u c h o w o śc i W y d z ia łu T eo lo g iczn eg o A k a d e m ii T eo lo g ii K a to lic k ie j, sy m p o z ju m n a u k o w e n a te m a t: K u ś w ię to ś c i ■— w d u c h u o d n o w y so b o r o w e j.

S y m p o z ju m p o p rz e d z iła M sza ś w ię ta k o n c e le b ro w a n a p rz e z u c z e s tn ic z ą ­ cy c h w n im k się ż y p o d p rz e w o d n ic tw e m ks. p ro f. d r. h ab . S ta n is ła w a O l e j ­ n i k a , k tó r y ró w n ie ż w y g ło sił h o m ilię. Z e b ra n y c h p o w ita ł d z ie k a n W ydziału. T eo lo g iczn eg o ks. p ro f, d r h ab . M a r ia n B a n a s z a k .

P o d c z a s d w u d n io w y c h o b ra d z e b ra n i w y s łu c h a li n a s tę p u ją c y c h r e f e r a tó w :

C z ło w ie k w s p ó łc z e s n y w o b e c C h r y s tu s o w e g o w e z w a n ia do ś w ię to ś c i ■— k s. p ro f, d r h a b . A lfo n s S k o w r o n e k ; P r z e z C h r y s tu s a w D u c h u Ś w i ę t y m za w z o ­

r e m N a jś w ię ts z e j M a r y i P a n n y —· is to t n y m z a ło ż e n ie m i fu n d a m e n te m ś w ię ­ to ś c i —- k s. d r T a d e u s z S a n t o r s k i ; Z y c ie d ro g ą p ie lg r z y m o w a n ia w e z w a ­ n y c h do ś w ię to ś c i ■— k s. T a d e u s z S i k o r s k i ; U św ię c a ją c a w s p ó ln o ta K o ścio -·

i a sceza w d ro d ze do ś w ię to ś c i — o. d r E f r e m B i e l e c k i O CD ; U ś w ię c a ją ­ c y c h a r a k te r p r a c y lu d z k ie j — ks. d r R o m u a ld K u j a w s k i .

K la m r a m i s p in a ją c y m i p o szczeg ó ln e r e f e r a ty b y ły s p r a w o z d a n ia p rz y g o ­ to w a n e p rz e z p rz e d s ta w ic ie li z g ro m a d z e ń z a k o n n y c h i w s p ó ln o t k o ś c ie ln y c h m ó w ią c e o in s p ir a c ja c h so b o ro w y c h w e w s p ó ln o ta c h o d n o w y w P o ls c e — w y ­ g ło sz o n e p rz e z : doc. d r h ab . M a r ia n a M a c i e j e w s k i e g o , s. d r A lin ę M e r - d a s R S C J , ks. p ro f, d r h a b . E u g e n iu s z a W e r o n a S A C , o. d r G a b r ie la B a r ­ t o s z e w s k i e g o O F M C ap ., ks. d r M ie c z y sła w a B e d n a r z a S J, o. m g r. T a d e u s z a K u j a ł o w i c z a OCD, o ra z w y k ła d y — o. d r P la c y d a O g ó r k a O CD : D u c h o w o ść J a n a Х Х Ш , o. d r O tto F i l k a : S o b o r o w y im p u ls do ż y c ia

m is ty c z n e g o i k s. d r Ir e n e u s z a W e r b i ń s k i e g o : T eo lo g ia d u c h o w o śc i c h r z e ś c ija ń s k ie j po S o b o rz e W a t y k a ń s k i m I I ■— p rz e g lą d b ib lio g r a fic z n y .

K s. p ro f. S k o w r o n e k n a w s tę p ie sw o je g o r e f e r a t u p o d k r e ś lił złożoność i w ie lo a s p e k to w o ś ć o m a w ia n e g o p ro b le m u . W y ra z ił te ż n a d z ie ję , iż g ro n o s łu ­ c h a c z y s y m p o z ju m p o s ia d a g lo b a ln ą z n a jo m o ść z a g a d n ie ń z w ią z a n y c h z ty m te m a te m . D la te g o te ż w s w o je j w y p o w ie d z i — j a k z a z n a c z y ł — s k o n c e n tro w a ł się n a d w u w y b r a n y c h k w e s tia c h — re f le k s ji n a d tr u d n o ś c ia m i i z a h a m o w a ­ n ia m i w sp ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a w z w ią z k u 1 z jeg o p o w o ła n ie m do św ię to śc i, o ra z p ró b ie p rz e p r o w a d z e n ia w ła ś c iw ie r o z u m ia n e j a f ir m a c ji f o r m u ły M . L u ­ t r a s im u l iu s tu s e t p ecca to r.

P o d s ta w o w y m ź ró d łe m d la ro z w a ż a ń n a te m a t in d y w id u a ln e g o p o w o ła n ia d o św ię to ś c i je s t p ią t y ro z d z ia ł K o n s ty t u c ji d o g m a ty c z n e j o K o śc ie le , k tó r y w e d łu g k s. S k o w ro n k a je s t s e rc e m c a łe j k o n s ty tu c ji, a n a w e t c a łe g o S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. J e g o z n a c z e n ia n a le ż y d o sz u k iw a ć się w ty m , że p rz e ła m a ł c a ły d o ty c h c z a so w y sp o só b m y ś le n ia — r e z e r w o w a n ie ś w ię to śc i ty lk o d la o k re ­ ś lo n e j g ru p y c h rz e ś c ija n , z w ła sz c z a z aś d la osób ż y ją c y c h w e d łu g r a d e w a n ­ g e lic z n y c h .

N a s tę p s tw e m p o w sz e c h n o śc i p o w o ła n ia do ś w ię to ś c i je s t z a sa d n ic z e d o ­ ś w ia d c z e n ie w sp ó łc z e s n y c h c h rz e ś c ija n — b y c ie ró w n o c z e śn ie c z ło w ie k ie m

ś w ię ty m i g rz e s z n ik ie m . W ty m m ie js c u a u to r n a w ią z a ł do f o r m u ły s im u l iu ­

s tu s e t p e c c a to r M. L u tr a , o d rz u c o n e j p rz e z te o lo g ię k a to lic k ą . F o r m u ła ta

z a w ie r a p ró b ę o d d a n ia d o ś w ia d c z e n ia k a ż d e g o c h rz e ś c ija n in a , a w ię c to, że o ró ż n ic y m ię d z y n im a in n y m i n ie s ta n o w i w ia r a i n ie w ia r a , lecz jeg o w ła s n e se rc e , w k tó r y m p r z e c in a ją się w ia r a i n ie w ia r a . T ę s a m ą m y ś l o d n a jd u je m y w w y p o w ie d z i so b o ru , k tó r y p o d k re ś la , że c h rz e s t je s t je d y n ie z a c z ą tk ie m n a d ro d z e do p e łn e g o w y z n a n ia w ia r y (DE 22). C z ło w ie k m u s i s a m u z u p e łn ić r e ­ sztę. P r e le g e n t s tw ie rd z ił, że L u te r o d n a la z łb y sw ó j so b ó r w S o b o rz e W a ty ­ k a ń s k i m II. P o d k re ś lił je d n a k ró w n o c z e śn ie w a g ę z a c h o w a n ia te o lo g ic z n ie p o ­ p r a w n e j k o le jn o ś c i s f o rm u ło w a n ia L u tr a , a to d la w ła ś c iw e j r e a liz a c ji p o w o ­ ła n i a do św ię to ś c i o ra z w d ia lo g u e k u m e n ic z n y m . N ie b ez z n a c z e n ia b o w ie m je s t w y m ie n ie n ie n a p ie r w s z y m m ie js c u św ię to śc i. B óg u z d o ln ią n a s do tego, „ a b y ś m y b y li św ię c i i n ie s k a la n i p rz e d J e g o o b lic z e m ” (E f 1, 4). C h rz e ś c ija ­ n in w p a tr u j ą c y się je d y n ie w n ę d z ę , sw eg o grzechu, tr a c i z oczu siłę ła s k i, n ie b ie rz e je j p o w a ż n ie , co k o ń c z y się p o p a d n ię c ie m w d e p re s ję lu b ła tw y m u s p r a ­ w ie d liw ie n ie m w ła s n e g o d u c h o w e g o le n is tw a . T e n , k to d o c e n i z b a w c z e i u ś w ię ­ c a ją c e d z ia ła n ie B oże, te n n ig d y n ie b ę d z ie m in im a liz o w a ł le k k o m y ś ln ie g r z e ­ ch u . Ż y w a św ia d o m o ść e m p iry c z n e j p ra w d y , że w sz y sc y je s te ś m y ró w n o c z e ś ­ n i e św ię c i i g rz e s z n i, m oże u c z y n ić o w o c n y m d ia lo g e k u m e n ic z n y i to w s k a li o g ó ln o ś w ia to w y c h p ro b le m ó w lu d z k o śc i.

K s. d r S a n t o r s k i ro z o p c z ą ł r e f e r a t od k ró tk ie g o p rz e d s ta tv ie n ia w y ­ n ik ó w m in ia n k ie ty p rz e p r o w a d z o n e j w ś ró d s tu d e n tó w te o lo g ii, a d o ty c z ą c e j tego, z czy m k o ja r z y się im S o b ó r W a ty k a ń s k i II. Z d e c y d o w a n a w ięk szo ść r e s p o n d e n tó w w s k a z a ła n a n o w ą litu r g ię , n a s tę p n ie n a d o w a rto ś c io w a n ie l a i­ k a t u i n o w e u ję c ie te o lo g ii. N a p rz e s z ło 40 o d p o w ie d z i ty lk o r a z z o sta ło p r z y ­ p o m n ia n e s tw ie rd z e n ie o p o w o ła n iu w s z y s tk ic h c h rz e ś c ija n do św ię to śc i, ja k o c h a r a k te r y s ty c z n y e le m e n t s o b o ro w y c h p o u c z e ń . T a k ie p ro p o z y c je , z d a n ie m a u t o r a , m ó w ią w ja k ie jś m ie rz e o ty m , co z d o robku; s o b o ru d o ta r ło ju ż do

B IU L E T Y N T E O L O G IC Z N O M O R A L N Y

₉₇

ś w ia d o m o ś c i w ie rn y c h , a co d o m a g a się jeszcze p o w sz e c h n ie jsz e g o u ś w ia d o ­ m ie n ia . B o w ie m d la so b o ro w e j n a u k i n a te m a t z a d a ń ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o p ie r w s z y m i n a jb a r d z ie j is to tn y m z a ło ż e n ie m je s t p o w sz e c h n o ść p o w o ła n ia do św ię to śc i i d o sk o n a ło śc i. M ó w ią o ty m z n a n e i c zęsto c y to w a n e z d a n ia z V ro z d z ia łu k o n s ty tu c ji L u m e n g e n tiu m , p o św ię c o n e g o te m u w ła ś n ie te m a to w i (por. n r 39, 40).

Ś w ię to ś ć , do k tó r e j są w e z w a n i w sz y sc y c h rz e ś c ija n ie , je s t o k r e ś la n a ró ż ­ n ie : sa n c tita s , p le n itu d o v ita e , p e r fe c tio c a rita tis. Z w r a c a ją c u w a g ę n a in n e p o d o b n e o k r e ś le n ia m o ż n a d o jść do w n io s k u , że w e d łu g so b o ru to p o w o ła n ie d o ty c z y w ja k im ś s e n s ie w s z y s tk ic h lu d z i, n ie ty lk o w ie rn y c h .

P r e le g e n t p o d k re ś lił n a s tę p n ie , że d a r św ię to ś c i o tr z y m u je m y od B oga p rz e z C h r y s tu s a i w C h ry s tu s ie . W C h ry s tu s ie P a n u z o s ta liś m y b o w ie m p rz e z B oga O jc a w y b r a n i i p rz e z n a c z e n i do św ię to śc i. T e n B oży z a m y s ł z o s ta ł z r e a ­ liz o w a n y w ta je m n ic y W c ie le n ia , k tó r a w ja k iś u k r y t y sp o só b o g a r n ia c a łą lu d z k o ś ć i k a ż d e g o c z ło w ie k a z o so b n a. S tą d z je d n o c z e n ie z C h r y s tu s e m — ś c isłe i w e w n ę tr z n e ·— je s t e le m e n te m św ię to śc i, a n a w e t j e j sy n o n im e m . Z t ą łą c z n o ś c ią id zie w p a r z e n a ś la d o w a n ie Z b a w ic ie la — p o k o rn e g o i u b o g ie ­ go, d ź w ig a ją c e g o k rz y ż . C h r y s tu s b ę d ą c w z o re m , je s t je d n o c z e ś n ie i ź ró d łe m

n a sz e g o u ś w ię c e n ia . P rz e d e w s z y s tk im ź ró d łe m m o cy u m o ż liw ia ją c e j r e a liz a c ję p o d ję te g o w e z w a n ia , g d y ż d o k o n u je się o n a (re a liz a c ja ) p rz e z u p o d o b n ia n ie się do N iego n ie ty lk o d ro g ą n a sz e g o m o r a ln e g o w y s iłk u , a le i d z ię k i m ocy J e g o ła s k i n a d p rz y r o d z o n e j, ja k ą m a m y d z ię k i łą c z n o śc i z N im p rz e z p rz y ­ n a le ż n o ść do K o śc io ła , J e g o M isty c z n e g o C iała.

M ó w ią c o ta je m n ic y T rz e c ie j O soby B o s k ie j k s. S a n to r s k i s tw ie rd z ił, że u ja w n ia się o n a n a jw y r a ź n ie j w d z ie le u ś w ię c e n ia c z ło w ie k a . D u c h Ś w ię ty je s t d a w c ą ś w ię to ś c i ro z u m ia n e j ja k o s a n c tific a tio , a w ię c z b liż e n ie się B oga do lu d z i, o b d a rz e n ie ic h n o w y m ży cie m , z a m ie s z k a n ie B oga w n a s i J e g o w n a s d z ia ła n ie . A le je d n o c z e śn ie D u c h Ś w ię ty je s t T w ó rc ą św ię to śc i ro z u m ia ­ n e j ja k o p e r fe c tio , czy li ja k o o d p o w ie d ź c z ło w ie k a m iło ś c ią n a d a r m iłu ją c e g o B oga. D a r D u c h a Ś w ię te g o je s t w ię c je d n o c z e ś n ie u d z ie le n ie m się B oga „ ła s k ą n ie s tw o r z o n ą ” o ra z u z d o ln ie n ie m c z ło w ie k a do p o s tę p o w a n ia d ro g ą d o sk o n a łe j m iło ści. D u c h Ś w ię ty ro d z i z a te m w w ie r n y c h ow oce ła s k i. P ie r w s z y m o w o ­ c e m je s t m iło ść, k tó r ą m iłu je m y B oga i b liźn ieg o .

R o la M a r y i w ży c iu K o ścio ła, k o n ty n u o w a ł p re le g e n t, d o ty c z y ta k ż e r e a ­ liz o w a n ia św ię to śc i. J e j św ię to ść je s t ró w n ie ż sz c z e g ó ln y m p r z y k ła d e m B oże­ go d a r u i o d p o w ie d z i n a ń , w z o re m do r e a liz o w a n ia . N a ś la d o w a n ia M a r y i p o ­ d e jm u je się n ie ty lk o in d y w id u a ln y czło w ie k , lecz ta k ż e c a ły K o śció ł, k tó r y w te n sp o só b s t a je się M a tk ą , w o so b ie M a r y i o s ią g a ją c d o sk o n a ło ść , w k tó r e j i s tn ie je b ez zm azy.

C e le m r e f e r a t u k s. d r T a d e u s z a S i k o r s k i e g o b y ło u k a z a n ie p e r e g r y ­ n a c ji ja k o sy m b o lic z n e g o o b ra z u ży cia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . T e m a t z n a la z ł ro z ­ w in ię c ie w n a s tę p u ją c y c h p u n k ta c h : 1. p e r e g r y n a c ja a m ie js c e ś w ię te ; 2. p ie l­ g rz y m w d ro d z e ; 3. z g ro m a d z e n ie p ie lg rz y m ó w i 4. p o w ró t.

W p u n k c ie p ie r w s z y m p r e le g e n t s ię g a ją c do o b ra z ó w b ib lijn y c h , M o jże­ sz a w o b e c k r z e w u o g n is te g o i A p o sto łó w n a G ó rz e P rz e m ie n ie n ia , u k a z a ł sen s p e r e g r y n a c ji ja k o z d ą ż a n ia do m ie js c n a z n a c z o n y c h szczeg ó ln ą o b e c n o śc ią B o­ g a. P o d k r e ś lił p rz y ty m , co w a ż n e d la z ro z u m ie n ia is to ty p ie lg rz y m o w a n ia ,

iż te n n ie m a ją c y ró w n y c h so b ie m a r s z s a k r a ln y je s t zaw sz e w y w o ły w a n y p rz e z p o c z u c ie n ie d o s ta tk u B o g a, a z a te m i p rz e z p r a g n ie n ie p rz y b liż e n ia się do P a n a i n ie ja k o o g a rn ię c ie G o c a ły m sw o im je s te s tw e m . P ie lg rz y m w y b ie ­ r a się w d ro g ę do m ie js c a św ię te g o , n a „w zg ó rze ja ś n ie ją c e ”, b y się d ać o b ją ć B o ż e m u s p o jrz e n iu , p o d d a ć d z ia ła n iu ła s k i, b y p a ś ć w w y c ią g n ię te k u czło­ w ie k o w i B o sk ie r a m io n a . T a k ro z u m ia n y se n s p ie lg rz y m o w a n ia u w id a c z n ia , ż e w y r u s z a ją c y w d ro g ę p ie lg rz y m ią o d p o w ia d a w te n sp o só b n a P a ń s k ie w e z w a n ie . P ie lg rz y m w y b ie r a się w ię c w d ro g ę w y łą c z n ie z m iło śc i do B oga, c z y n ią c ty m sa m y m w y z n a n ie w ia ry , że sp o ś ró d p ra w d , B óg je s t p r a w d ą p ie r ­ w sz ą , że sp o ś ró d ź ró d e ł z a s ila ją c y c h ży cie c z ło w ie k a , O n je s t ź ró d łe m -Ż y c ie m .

N a s tę p n ie k s. S ik o r s k i u k a z a ł d ro g ę p ie lg rz y m ią ja k o s z la k w y z w o le n ia i o d n o w y , cz y li w g łę b o k im r e lig ijn y m ro z u m ie n iu — n a w ró c e n ia i w z r a s ta n ia w św ię to śc i. J e d n e j i d ru g ie j id e i a u to r n a d a ł szczeg ó ln eg o z n a c z e n ia te o lo ­ g iczn e g o w o b e c n a z b y t je d n o s tr o n n ie p o jm o w a n e j n ie k ie d y d ro g i p ie lg rz y m ie j ja k o m ie js c a a s c e z y i ć w ic z e n ia się w d o s k o n a ło śc i b ez n a le ż n e g o u w z g lę d n ie ­ n ia ty c h tr e ś c i, ja k ie w y r a ż a w ła ś n ie p o k u ta i św ięto ść. Z k o le i p ie lg rz y m o w a n ie w id z ia n e p o d k ą te m z g ro m a d z e n ia w in n o u w y ­ d a tn ić f a k t n ie m n ie j p o d s ta w o w y od p o p rz e d n ic h , że do m ie js c a św ię te g o z m ie rz a ją p ą tn ic y tw o rz ą c y k o śció ł ja k o ś w ię ty lu d B oga, a n ie ty lk o p e w n a lic z b a w ie rz ą c y c h , n a w e t z b r a ta n y c h ze so b ą p rz e z p o k o n y w a n ie w s p ó ln ie t r u ­ d ó w d ro g i. D la te g o p e r e g r y n a c ja , p o d o b n ie j a k k a ż d a c e le b r a c ja litu r g ic z n a , m u s i się k o n ie c z n ie ro zp o c z ą ć od z g ro m a d z e n ia w ie r n y c h w a u te n ty c z n ą w s p ó l­ n o tę e k le z ja ln ą ze w s z y s tk im i w y m a g a n ia m i z w ią z a n y m i z ty m fa k te m . W o s ta tn im p u n k c ie p r e le g e n t p r z e d s ta w ił m is ję p ie lg rz y m ó w u d a ją c y c h się w d ro g ę p o w ro tn ą z s a n k tu a r iu m do sw o ic h sie d z ib . P ą tn i k p o w ra c a ją c y je s t z n ó w w d ro d z e , a le ja k o n io s ą c y p o w ie rz o n e m u z a d a n ie p rz e o b r a ż e n ia m ie js c sw eg o b y to w a n ia w p o s ta c i rz e c z y w is te g o K r ó le s tw a Bożego. B is k u p S ta n is ła w N o w a k , p rz e w o d n ic z ą c y li tu r g ii e u c h a ry s ty c z n e j ro z ­ p o c z y n a ją c e j d r u g i d z ie ń o b ra d , p r z e d s ta w ił w sw o im r e f e r a c ie K o śció ł ja k o u ś w ię c a ją c ą w s p ó ln o tę w d ro d z e do św ię to śc i.

N a w s tę p ie s tw ie rd z ił, iż ś w ię to ść w z n a c z e n iu c h rz e ś c ija ń s k im je s t u c z e ­ s tn ic tw e m w ś w ię to ś c i sam e g o B oga. T y lk o B óg1 je s t ś w ię ty w ś c isły m te g o sło w a z n a c z e n iu , c z ło w ie k je s t ś w ię ty ty lk o d z ię k i u c z e s tn ic tw u w ś w ię to śc i B oga. P is m o Ś w ię te o b ja w ia b a rd z o w y ra ź n ie p r a w d ę o B ogu, k tó r y s a m p o ­ tr ó jn i e ś w ię ty (Iz 6, 3), u d z ie la się lu d o w i.

Ś w ię to ś ć B oga p rz e c h o d z i n a lu d n ie in a c z e j, j a k ty lk o p rz e z J e z u s a C h ry ­ s tu sa . D la c h r z e ś c ija n in a n ie m a in n e j św ię to śc i n iż ta , k tó r e j w z o re m je s t C h ry s tu s . C h rz e ś c ija n ie są w ię c św ię c i n ie in a c z e j n iż w C h ry s tu s ie i d z ię k i D u c h o w i Ś w ię te m u , k tó r y w n ic h d z ia ła . D u c h Ś w ię ty c z y n i lu d s w ą ś w ią ty ­ n ią , łą c z y w je d n o , c z y n i go p ro r o c k im , d a je d z ie c ię c tw o B oże. T a ś w ię to ść z a m ie s z k u je w K o śc ie le — w sp ó ln o c ie lu d z i z łą c z o n y c h p rz e z S łow o.

D z ię k i D u c h o w i Ś w ię te m u c h rz e ś c ija n ie są g o d n i sta ć się o f ia r ą m iłą B o ­ gu. L u d ś w ię ty w in ie n d z ię k i ła s c e p o s tę p o w a ć „ w e d łu g św ię to śc i, k tó r a je s t z B oga, a n ie w e d łu g m ą d r o ś c i c ia ł a ” (2 K o r 1, 12). W ś w ię to ś c i B o g a d a n e j n a m p rz e z C h r y s tu s a d z ię k i D u c h o w i Ś w ię te m u u c z e s tn ic z y c z ło w ie k ja k o je d n o s tk a . D z ię k i u ś w ię c a ją c e j m o cy o d k u p ic ie la s t a je się s y n e m B oga. O trz y ­ m u je p r z y b r a n ie n a d z ie c k o B oże, je s t „ s y n e m w S y n u ”, z o s ta je u p o d o b n io n y do C h ry s tu s a , s t a je się d u c h o w y m d z ię k i D u c h o w i Ś w ię te m u , k tó r y w n im m ie s z k a — a le to w s z y s tk o p o s ia d a w ta je m n ic y rz e c z y w is to ś c i L u d u B ożego, cz y li K o ścio ła. W k o n s ty tu c ji L u m e n g e n tiu m św ię to ść z o s ta ła p rz e d s ta w io n a ja k o n a jś c iś le j z w ią z a n a z n a t u r ą K o ścio ła, k tó r y choć w sw o ic h c z ło n k a c h , t u n a ziem i, n ie je s t b e z c ie n ia i z m a rsz c z k i, to p rz e c ie ż p o s ia d a w so b ie ś w ię ­ to ść d a n ą m u od C h ry s tu s a .

R e f e r a t p r e le g e n t z a k o ń c z y ł p rz e d s ta w ie n ie m k o n k r e tn y c h w y ra z ó w u - ś w ię c a ją c e j r o li w s p ó ln o ty K o śc io ła n a d ro d z e do św ię to śc i. T a k w ię c : 1) W s p ó ln o ta K o śc io ła m o d li się za p o sz c z e g ó ln y c h je g o c z ło n k ó w : w y p ra s z a ła s k i, w y n a g ra d z a za g rz e c h y , d z ię k u je w im ie n iu in n y c h , u w ie lb ia w im ie n iu w s z y s tk ic h (ży w y ch i u m a r ły c h ) . 2) W sp ó ln o ta w ie r n y c h o b d a rz a sw o ic h c z ło n k ó w d o b re m ś w ia d e c tw a p r z y k ła d u . 3) Z e s tr o n y K o śc io ła o tr z y m u je się d o b ro w p o s ta c i c z y n u . C z y n ie n ie d o b ra s ta je się w ię c n a c z e ln y m c h r z e ś c ija ń ­ s k im z a d a n ie m . 4) K o śc ió ł b o g a c i sw o ic h w ie r n y c h sło w e m . W K o śc ie le o tr z y ­ m u je się S ło w o B oże, k tó r e u czy , u z d r a w ia i oczyszcza. 5) W sp ó ln o ta K o śc io ła o fe r u je sw o im d z ie c io m d o b ro o b e c n o śc i C h ry s tu s a .

R e f e r a t o. d r. E f r e m a B i e l e c k i e g o O CD , n ie o b e c n e g o n a s y m p o z ju m z p o w o d u złego s ta n u z d ro w ia , o d c z y ta ł k s. A . P a n a s i u k . P ie r w s z a część w y s tą p ie n ia b y ła ro z w a ż a n ie m o n a w ró c e n iu . J e g o d e fin ic ję p rz y to c z y ł o. B ie le c k i ża s p e c ja ln y m s ło w n ik ie m d o łą c z o n y m do B ib lii T y s ią c le c ia . T a k

B IU L E T Y N T E O L O G IC Z N O M O R A L N Y ₉₉

w ię c p o ję c ie to o z n acza: 1) o d w ró c e n ie się od w sz y stk ie g o co n ie je s t Boże; 2) z w ró c e n ie się c a łk o w ite do B oga. O d w ró c e n iu te m u to w a rz y s z y żal, że d o ­ p u ś c iło się g rz e c h u i ra d o ś ć , że w r a c a się n a d ro g ę p ra w d y . A u to r w n ik a ją c w tr e ś c i b ib lijn e i p rz e k a z tr a d y c ji p o d a je n a s tę p u ją c e ro z ró ż n ie n ia : 1. N a w ró c e n ie p i e r w s z e (m o ra ln e ) je s t n a w ró c e n ie m z p o g a ń s tw a n a c h rz e ś c ija ń s tw o lu b te ż p rz e jś c ie m ze s ta n u g rz e c h u do s ta n u ła s k i. T o n a ­ w ró c e n ie d o k o n u je się g łó w n ie w s a k r a m e n c ie c h r z tu i p o k u ty , s tą d m o ż n a je n a z w a ć n a w ró c e n ie m s a k r a m e n ta ln y m . T ego r o d z a ju n a w ró c e n ie je s t p o d ­ s ta w ą n a s tę p n y c h n a w ró c e ń . 2. N a w ró c e n ie d r u g i e (ascety czn e) z a p o c z ą tk o w u je ś w ia d o m e d ą ż e n ie do św ię to śc i. J e s t to p rz e jś c ie od ż y c ia p rz e c ię tn e g o do ż y c ia g o rliw e g o . W ty m n a w ró c e n iu w id o c z n e je s t szczeg ó ln e d z ia ła n ie ła s k i, z w a n e j in a c z e j p o w o ła ­ n ie m lu b w e z w a n ie m B o ży m , z aś ze s tro n y c z ło w ie k a ch ęć je j p rz y ję c ia .

3. N a w ró c e n ie t r z e c i e - (m isty czn e) p o le g a n a sz czeg ó ln y m i c a łk o w ity m o d d a n iu się B ogu, p o z o s ta w ie n iu się do jeg o w y łą c z n e j d y s p o z y c ji i to b ez ż a d n y c h z a s trz e ż e ń czy w a ru n k ó w . T o w a rz y sz y m u n a d z w y c z a jn e d z ia ła n ie ła s k i B o żej. Z e s tro n y z aś d a n e j o so b y o d p o w ie d z ią n a tę n a d z w y c z a jn ą ła s k ę je s t u ro c z y s ty a k t o d d a n ia się B ogu, b a rd z o c zęsto n a p is a n y w fo rm ie , k tó r a w y d a je się n a m n a tc h n io n ą . J e s t to n a w ró c e n ie , p o k tó r y m n a s t ę p u je w p ro s t n ie z w y k ły ro z w ó j ży cia m iło śc i n a d p rz y r o d z o n e j, p ro w a d z ą c y do n a jw y ż s z y c h p rz e ż y ć m is ty c z n y c h tzw . z a rę c z y n i z a ś lu b in d u c h o w y c h .

P r z e d s ta w ia ją c p o ję c ie p o k u ty , a u to r r e f e r a t u w y m ie n ił e le m e n ty s k ła ­ d a ją c e się n a ń , m ia n o w ic ie : 1) p o k u ta ja k o s a k r a m e n t, 2) p o k u ta ja k o c n o ta , 3) u c z y n k i p o k u tn e . W sz y s tk ie te tr z y e le m e n ty są n ie o d z o w n e do oczyszcze­ n ia i u p o r z ą d k o w a n ia p rz e s z ło śc i, do n a p r a w ia n i a zła, ja k ie z o s ta ło w y r z ą ­

d zo n e B o g u i lu d z io m .

W tr z e c ie j części w y s tą p ie n ia o. B ie le c k i z a ją ł się o m ó w ie n ie m p o ję c ia asc e z y . S tw ie r d z ił, iż ja k p o k u ta b y ła te r a ź n ie js z o ś c ią r z u t u j ą c ą n a p rz e s z ło ść , t a k a sc e z a je s t te ra ź n ie js z o ś c ią r z u t u ją c ą n a p rz y sz ło ść . J a k p o u c z a ją n a s m is trz o w ie ż y c ia d u c h o w e g o , a s c e z a je s t tre n in g ie m , z a p ra w ą , ćw ic z e n ie m , w a lk ą , p r a c ą n a d so b ą, z a d a w a n ie m sobie g w a łtu , p rz e ła m y w a n ie m i o p a n o ­ w y w a n ie m sw o ic h d ążn o ści. C e le m a sc e z y je s t d o p ro w a d z e n ie do ta k ie g o s ta ­ n u , że ła s k a b ę d z ie p a n o w a ć n a d n a t u r ą , a w y ż sz e w ła d z e c z ło w ie k a ·— in ­ te l e k t i w o la — n a d n iż sz y m i. Z a sc e z ą śc iśle w ią ż e się p o ję c ie u m a r tw ie n ia , m ię d z y k tó r y m a p o k u tą — ja k w y ja ś n ił a u to r r e f e r a t u — is tn ie je ró ż n ic a ce­

lu , d la k tó r e g o je sp e łn ia m y . J e ś li s p e łn ia m y ja k iś czy n p o k u tn y , a b y w y n a ­ g ro d z ić za p o p e łn io n e zło czy g rz e c h , w te d y je s t on p o k u tą . J e ś li n a to m ia s t s p e łn ia m y te n sa m czy n p o to, a b y się o p a n o w a ć , ćw iczy ć w cn o cie , itp ., je s t o n a k te m asc e z y , je s t u m a r tw ie n ie m .

O s ta tn im z w y g ło sz o n y c h r e f e r a tó w b y ło w y s tą p ie n ie ks. d r. R o m u a ld a K u j a w s k i e g o p o św ię c o n e u ś w ię c a ją c e m u c h a r a k te r o w i p ra c y lu d z k ie j. O d w o łu ją c się do e n c y k lik i J a n a P a w ła I I L a b o r e m e x e r c e n s s tw ie rd z ił, iż p r a c a lu d z k a s ta n o w i k lu c z i to c h y b a n a jis to tn ie js z y k lu c z do c a łe j k w e s tii s p o łe c z n e j, a le ty lk o w te d y , g d y k w e s tię tę s ta r a m y się w id z ie ć p o d k ą te m d o b ra c z ło w ie k a . J e ś li r o z w ią z a n ie te j k w e s tii m a iść w ty m k ie r u n k u , b y ży cie c z ło w ie k a u c z y n ić b a r d z ie j lu d z k im , w ó w c z a s w ła ś n ie ó w k lu c z (p r a c a lu d z k a ) n a b ie r a z n a c z e n ia p o d s ta w o w e g o i d e c y d u ją c e g o .

W d a ls z e j czę śc i r e f e r a t u k s. K u ja w s k i p o d k re ś lił, iż J a n P a w e ł I I w c h rz e ś c ija ń s k ie j w iz ji p r a c y u k a z u je p rz e d e w s z y s tk im e le m e n t o so b o w y g o d n o śc i c z ło w ie k a . P o p rz e z p r a c ę b o w ie m c z ło w ie k tr a n s c e n d u j e c a ły ś w ia t p rz y r o d y , w z n o s i się p o n a d m a r tw ą i ż y w ą n a tu r ę , g d y ż ty lk o o n o tr z y m a ł od S tw ó rc y m o żn o ść p r a c y i z w ią z a n ą z n ią m o żn o ść tw ó rc z e g o d z ia ła n ia , szcze­ g ó ln ie p o z n a n ia i k o c h a n ia . O so b a je s t n a jg łę b s z y m ź ró d łe m w a r to ś c i e ty c z ­ n y c h . P r a c a ja k o d z ia ła n ie lu d z k ie w y p ły w a z p o d m io tu , k tó r y je s t f a k te m c z y n u c z ło w ie k a ja k o oso b y , i s tą d je j w a rto ś ć . C z ło w ie k s a m d la sie b ie s ta je się tw o rz y w e m , k tó r e m o że sw o im w o ln y m d z ia ła n ie m k s z ta łto w a ć . C z y n ią c r e f le k s ję n a d d z ia ła n ie m c z ło w ie k a ja k o o so b y O jciec św . w s k a z u je n a sp o ­

łe c z n ą w a rto ś ć p ra c y . G o d n o ść p ra c y lu d z k ie j p o le g a n ie ty lk o n a ty m , że oso b a, s a m c z ło w ie k je s t p o d m io te m p ra c y , a le p rz e d e w s z y s tk im o so b a r e a l i ­ z u je się p rz e z p ra c ę , w n ie j p r z e ja w ia się n a sz a osobow ość.

M ó w iąc o c h r z e ś c ija ń s k ie j k o n c e p c ji p ra c y , a u to r p o w ie d z ia ł, że n a d a je o n a je j n o w ą p e r s p e k ty w ę — w łą c z e n ie się c z ło w ie k a w tw ó rc z y a k t B oga. P r a c a w id z ia n a w p e r s p e k ty w ie B ożego O b ja w ie n ia k r e u j e sw o is tą d u ch o w o ść, k tó r ą m o ż n a u jm o w a ć w tr z e c h z a sa d n ic z y c h p u n k ta c h : c z ło w ie k p r a c u ją c y s ta je się u c z e s tn ik ie m d z ia ła ln o ś c i B oga; n ie c z ło w ie k d la p ra c y , a le p r a c a d la c z ło w ie k a ; w a r to ś c i c z ło w ie k a n ie m o ż n a o b liczać ty lk o w z ro s te m p ro d u k c ji.

N a s tę p n ie k s. K u ja w s k i z w ró c ił u w a g ę słu c h a c z y n a u ś w ię c a ją c y c h a r a k ­ t e r p ra c y lu d z k ie j. P r a c a ta je s t n ie ty lk o a k te m o so b y , je s t p o p rz e z te n a k t s w o is ty m z a d a n ie m . D a je c z ło w ie k o w i m o żn o ści tw ó r c z o - in te le k tu a ln e , lecz u m o ż liw ia ta k ż e , n a p o lu w e w n ę trz n y m , m o żność z d o b y w a n ia ró ż n y c h c n ó t j a k m iło ści, b r a t e r s t w a , słu żb y . C z ło w ie k m u s i p ra c o w a ć , a b y żyć, a le ta k ż e p o p rz e z p ra c ę m oże w y n a g ra d z a ć B ogu g rz e c h y w ła s n e i in n y c h . P r a c a m oże b y ć ta k ż e w y ra z e m z g a d z a n ia się z w o lą B ożą, z n a k ie m m iło ś c i do B oga, s łu ż b ą c zło w ie k o w i, m iło ś c ią b r a t e r s k ą . P r a c a w ty m k o n te k ś c ie s ta je się s w o is ty m d o św ia d c z e n ie m m iło ś c i B oga i b liźn ieg o .

J a k ju ż zaz n a c z o n o p o w y ż e j, k la m r ą s p in a ją c ą r e f e r a ty , a je d n o c z e śn ie n ie ja k o ic h u z u p e łn ie n ie m , b y ły s p r a w o z d a n ia c h a r a k te r y z u ją c e p rz e m ia n y , ja k ie d o k o n a ły się po S o b o rz e W a ty k a ń s k im I I w e w s p ó ln o ta c h z a k o n n y c h i w s p ó ln o ta c h o d n o w y w P o lsce. I t a k doc. d r h ab . M . M a c i e j e w s k i m ó ­ w ił o n e o k a te c h u m e n a c ie — o w o cu V a tic a n u m II. A u to r s c h a r a k te r y z o w a ł cz y m b y ła d ro g a k a te c h u m e n a ln a k ie d y ś , a czy m je s t o b e c n ie n e o k a te c h u m a t. J e s t w ię c on d ro g ą p ro w a d z ą c ą do o d k ry c ia m o cy w ła sn e g o c h rz tu . P o p rz e z s łu c h a n ie sło w a B ożego i życie s a k r a m e n ta ln e o ży w ia się w ia r ę i je j u c z y n k i.

A u to r p o d k re ś lił, iż n e o k a te c h u m e n a t je s t o w o c e m S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II, p o n ie w a ż m oże is tn ie ć i f u n k c jo n o w a ć d z ię k i re f o rm o m litu r g ii, p r a w a k a ­ n o n ic z n e g o itp . R e a liz u je o n ta k ż e z a ło ż e n ia d e k r e t u so b o ro w eg o o a p o s to l­ s tw ie św ie c k ic h . W sp ó ln o ty n e o k a te c h u m e n a ln e e w a n g e liz u ją p o s ta w a m i sw o ­ ic h c z ło n k ó w ta m , d o k ą d n ie d o c ie ra o fic ja ln e słow o K o śc io ła w z a k ła d a c h p ra c y , w ś r o d o w is k a c h a te is ty c z n y c h i w ś ró d osób z m a r g in e s u społecznego.

S. A lin a M e r d a s R S C J p r z e d s ta w iła p o sta ć św . M a g d a le n y Z o fii B a ra t, z a ło ż y c ie lk i Z g ro m a d z e n ia N a jś w ię ts z e g o S e rc a J e z u s a (S a c ré C oeur). J a k o je j g łó w n y c h a r y z m a t p o d a ła d w a d ą ż e n ia : c a łk o w ite o d d a n ie się S e rc u J e ­ z u so w e m u i p o św ię c e n ie się d z ie łu w y c h o w a n ia . D o strz e g ła i r o z u m ia ła g łę ­ b o k ą w ię ź łą c z ą c ą te z a g a d n ie n ia : ,.Z a k o n n ic e s ta n ą się g o d n y m i o b lu b ie n i­ c a m i N a jśw ię tsz e g o S e rc a Je z u s a , g d y za p o ś r e d n ic tw e m N ie p o k a la n e g o S e r ­ c a M a r y i p rz y p r o w a d z ą M u n ie z lic z o n ą ilość m ło d y c h se rc u k s z ta łto w a n y c h n a w z ó r S e rc a C h r y s tu s a i s z e rz ą c y c h w św ie c ie J e g o k u lt, m iło ść i c h w a łę , g d y p r z y g o tu ją n o w y z a s tę p c z c ic ie li w d u c h u i p r a w d z ie ”. T a k ie w s k a z ó w k i zo­ s ta w iła sw y m n a ś la d o w c z y n io m do re a liz a c ji ta k ż e w e w sp ó łc z e s n y m św iecie. K s. E u g e n iu s z W e r o n m ó w ił o r o li i w ła ś c iw y m ro z u m ie n iu z n a c z e n ia k a to lic k ie g o r u c h u o d n o w y c h a ry z m a ty c z n e j w P o lsce. J e g o z d a n ie m te n r u c h je s t „ ja k b y b o s k o -lu d z k ą o d p o w ie d z ią n a d o w a rto ś c io w a n ie r o li D u c h a Ś w ię ­ te g o w ż y c iu K o śc io ła p rz e z S o b ó r W a ty k a ń s k i I I ”. W p ie r w s z e j części sw ej w y p o w ie d z i p r e le g e n t s k o n ć e n tro w a ł się n a f a k t a c h u n a o c z n ia ją c y c h e ta p y r o ­ z w o ju teg o ru c h u . D ru g ą część s w e j w y p o w ie d z i p o św ię c ił ro z w a ż a n io m n a t e m a t o w o có w i s k u tk ó w te g o r u c h u ja k o ta k ie g o .

O. G a b rie l B a rto s z e w s k i o m ó w ił s y lw e tk ę o jc a H o n o r a ta K o ź m iń sk ie g o w ś w ie tle n a u k i S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. N a w s tę p ie p o d a ł k r ó t k i ż y c io ry s te g o św ią to b liw e g o z a k o n n ik a , u w y p u k la ją c jeg o d z ia ła ln o ś ć z a k o n o d a w c z ą , f o r m o w a n ie z g ro m a d z e ń z a k o n n y c h , ż e ń sk ic h i m ę s k ic h , u k r y t y c h tz n . s p e ł­ n ia ją c y c h sw ą p o s łu g ę w ś r ó d lu d z i i d la lu d z i n ie w y r ó ż n ia ją c y c h się od

n ic h s tr o je m i w y g lą d e m z e w n ę trz n y m . A u to r s tw ie rd z ił, iż t e n sp o só b p r a k ­ ty k o w a n ia ż y c ia z a k o n n e g o o d p o w ia d a d o s k o n a le n ie k tó r y m p u n k to m D e k r e tu

B IU L E T Y N T E O L O G IC Z N O M O R A L N Y

101

ż y c ia za k o n n e g o . W d a ls z e j części r e f e r a t u p r e le g e n t p r z e d s ta w ił c h ry s to c e n -

tr y z m ży cia d u c h o w e g o o. H o n o r a ta o ra z je g o u m iło w a n ie i sz e rz e n ie k u ltu N a jś w ię ts z e j M a r y i P a n n y . K s. M ie c z y sła w B e d n a r z u k a z a ł a k tu a ln o ś ć w s k a z a ń d u c h o w n o ś c i ig n a - c ja ń s k ie j w d ą ż e n iu do św ię to ś c i p o p rz e z z e s ta w ie n ie je j z u c h w a ła m i S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. W p ie r w s z e j części k o m u n ik a tu p r e le g e n t p r z e d s ta w ił c h a r a k te r y s ty c z n e ry s y k o n c e p c ji ś w ię to ś c i w e d łu g św . Ig n a c e g o L o y o li o ra z s c h a r a k te r y z o w a ł ś r o d k i p ro w a d z ą c e do n ie j, tj. s ty l m o d litw y i ży cia o ra z k lim a t, w ja k im do­ s k o n a ła m iło ść B o g a i b liź n ie g o m a się ro z w ija ć . S tw ie r d z ił ta k ż e , iż a u t e n ­ ty c z n a d u c h o w o ść c h rz e ś c ija ń s k a je s t z a sa d n ic z o je d n a , g d y ż zaw sz e b y ła i b ę d z ie p r o j e k c ją E w a n g e lii.

W k o ń c o w e j części k o m u n ik a tu k s. B e d n a rz p rzed staw iły s y n te ty c z n e u ję c ie d u c h o w o śc i ig n a c ja ń s k ie j o ra z c z te ry g łó w n e c n o ty : m iło ść r o z tro p n ą , p o s łu ­ sz e ń s tw o , p o k o rę m iło s n ą i ś w ię tą o b o ję tn o ść , k tó r e to c n o ty są fu n d a m e n te m r e a liz a c ji d ro g i d o s k o n a łe j m iło ści.

O. T a d e u s z K u j a ł o w i c z o m ó w ił in s p ir a c je s o b o ro w e w p ro c e s ie o d n o ­ w y d u c h o w o śc i k a r m e łita ń s k ie j, a k o n k r e tn ie w y m ia r u k o n te m p la c y jn o -c z y n - n eg o (ap o sto lsk ie g o ) K a r m e lu o d n o w io n e g o p rz e z św . T e re s ę W ie lk ą i św . J a n a od K rz y ż a . A u to r z a z n a c z y ł, że z p o le c e n ia S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II z a k o n k a r m e li- ta ń s k i p o d ją ł s ię p r z e p r o w a d z e n ia ta k i e j o d n o w y , a b y z a c h o w a ć sw ó j w ła s n y c h a ry z m a t. P r a w n y m o w o c e m te g o w y s iłk u są n o w e k o n s ty tu c je z a k o n n e z 7 c z e rw c a 1981 r. Z a m ie rz e n ie m z a k o n u b y ło u k a z a n ie p ie rw o tn e g o d u c h a oży­ w ia ją c e g o in s ty t u t, zaś o d n o w a , a r a c z e j p rz y s to s o w a n ie d o ty c z y ło p rz e d e w s z y s tk im z m ie n io n y c h w a r u n k ó w o b e c n y c h czasó w . C a ły o k re s p o so b o ro w y n a c e c h o w a n y je s t u s ta w ic z n ą tr o s k ą K a r m e lu o u k a z a n ie w o d n o w ie życia id e a łu E w a n g e lii, a p rz e d e w s z y s tk im n a ś la d o w a n ia J e z u s a C h ry s tu s a . K a r m e ­ lici ży cie z a k o n n e p o jm u ją ja k o o d d a n ie się J e z u s o w i C h ry s tu s o w i w o p a rc iu o zaży ło ść, n a ś la d o w a n ie i o p ie k ę N a jś w ię ts z e j M a r y i P a n n y , k tó r e j sposób ży c ia je s t d la z a k o n u w z o re m u p o d o b n ie n ia się do C h ry s tu s a .

O. P ła c y d O g ó r e k p o d ją ł w sw y m k o m u n ik a c ie te m a t: D u c h o w o ść p a ­

p ie ż a J a n a X X I I I u p o d s ta w s o b o r o w e j o d n o w y K o ścio ła . N a w s tę p ie a u to r

p r z e d s ta w ił s y lw e tk ę O jc a św . w t a k i sposób, b y w jeg o d u c h o w o śc i m o ż n a b y ło d o s trz e c ja k b y ź ró d ła ty c h z m ia n , ja k ie d o k o n a ły się w d u c h o w o śc i c a ­ łe g o K o ścio ła. S tw ie rd z ił, iż J a n X X I I I b y ł su i g e n e ris n ie p o w ta r z a ln y m z ja ­ w is k ie m , a jeg o k r ó tk i p o n ty f ik a t o k a z a ł się czy m ś n ie z w y k ły m . P a p ie ż p r a g ­ n ą ł p rz y w ró c ić K o śc io ło w i jeg o p ie r w o tn ą św ieżość. T a k ż e jeg o ży cie było n ie u s ta n n y m d ą ż e n ie m do o sią g n ię c ia o w e j św ieżo ści d u c h a .

O. O tto F i l e k s w o ją w y p o w ie d ź z a ty tu ło w a ł: S o b o ro w y im p u ls do ży c ia

m is ty c z n e g o . P r e le g e n t u k a z a ł d u c h o w ą d ro g ę od m is te r iu m K o śc io ła do ży cia

m isty c z n e g o . ^ P r z y p o m in a ją c o p o w s z e c h n y m p o w o ła n iu do ś w ię to ś c i so b ó r r z u c ił sn o p ś w ia tła n a ta je m n ic ę K o śc io ła — u k r y t ą o b ecn o ść sam e g o C h ry ­ s tu s a p rz e z c z y n z b aw czy , słow o, s a k r a m e n ty i litu r g ię . T e n C h r y s tu s n ie u ­ s ta n n ie o b d a ro w u je sw ó j K o śció ł d a r e m d a ró w — D u c h e m Ś w ię ty m . T a k w ię c , z d a n ie m a m o r a , m is ty k a je s t d la w s z y s tk ic h . S o b ó r w ie rz y w m o żliw o ść p r z y ­ s w o je n ia so b ie je j w a r to ś c i p rz e z n a r o d y o d m ie n n y c h k u lt u r , z w ła sz c z a te n a ro d y , k tó r e p o s ia d a ją w sw e j k u ltu r z e z a lą ż k i ży cia k o n te m p la ty w n e g o . Z y ­ cie m is ty c z n e n a le ż y do c a ło śc i e w a n g e liz a c ji ja k o je j in te g r a ln a część.

K s. I r e n e u s z W e r b i ń s к i, ju ż n a z a k o ń c z e n ie s y m p o z ju m , p rz e d s ta w ił o b s z e rn y p rz e g lą d b ib lio g ra fic z n y d z ie ł z z a k re s u te o lo g ii d u c h o w o śc i c h rz e ­ ś c ija ń s k ie j. A u to r u w z g lę d n ił l i t e r a t u r ę p o ls k ą o ra z tłu m a c z e n ia z ję z y k ó w o b cy ch , k tó r e u k a z a ły się w k r a j u i p o za g ra n ic a m i. P o z y c je u s z e r e g o w a ł w e ­ d łu g n a s tę p u ją c y c h h a s e ł: d u c h o w o ść z a k o n n a , d u c h o w o ść k a p ła ń s k a , d u c h o ­ w o ść la i k a tu , p o w o ła n ie do św ię to śc i, p o ję c ie św ię to śc i, b ib lijn y o b ra z ś w ię ­ to śc i, d o św ia d c z e n ie B oga w D u c h u Ś w ię ty m .