View of M. Lavency, Exordium. Manuel de latin pour débutants

R

E

C

E

N

Z

M. L a v e n e y , Exordium. M anuel de latin pour débutants (P o d sta w o w y kurs ła -ciny), G em blo ux 1964, ss. X 131.

W dydaktyce języków nowożytnych poczyniono w ostatnich ■ lataoh daleko idące postępy. Ł acin a m a s w o ją specy­ fikę, różną od języków nowożytnych, ale i w dziedzinie jej nauczania szuka sig nowych metod. Oto np. podręcznik M. Lavency w p ro w ad za pewne nowości, które można by nazw ać 1. przystosowa­ niem nauki języka łacińskiego do nauki języków nowożytnych, 2. zwrotem w kie­ runku potraktowania języka łacińskiego jako języka żywego (tego rodzaju ten­ dencje są na Zachodzie dość żyw e), 3. zdynam izowaniem nauczania w kierun­ ku przyspieszenia te m p a , asym ilacji m a­ teriału dydaktycznego.

W artość podręcznika została w y p ró ­ bow an a przez autora niniejszych u w a g w Sem inarium D uchow nym w Kielcach w r. 1967/68. W związku z tym poczy­ niono szereg spostrzeżeń.

Zgodnie z w y m agan iam i podręcznika postawiono sobie jako cel doprow adze­ nie uczących się do zrozumienia nie­ trudnego tekstu łacińskiego, a m argine­ sowo — do form u łow an ia zdań polskich po łacinie. Chodzi tu nie tyle o styli­ styczną poprawność w tłumaczeniu na język polski, ale przede w szystkim o uchwycenie sensu zdania łacińskiego. Środkiem do tego jest znajomość p e w ­ nego zasobu słow nictw a oraz struktury gramatycznej zdania łacińskiego.

W całym układzie podręcznika zasto­ sowano metodę indukcyjną. Zm usza ona do poró w n y w an ia zjaw isk językowych, prow adzi przez analizę do syntezy. Stąd niemal każda lekcja tego podręcznika zaw iera dw a postulaty: na co należy zwrócić wstępną uw agę ucznia? oraz co należy podać do zapam iętania jako syn­ tetyczne ujęcie zjaw isk już wcześniej zaobserwowanych? Szczególnym zastoso­ w aniem metody indukcyjnej jest tu stopniowanie1 trudności. O ryginalne zda­ nie łacińskie w początkowej fazie p o­ ja w ia się w form ie zacieśnionej do pod­ miotu, orzeczenia i przedmiotu, potem b y w a rozszerzane pęzez dalsze określe­ nia lub zdania podrzędne. Innym zało­ żeniem jest dbanie o ciągłą p ow tarzal­ ność tekstów w form ie krótkich, . jasnych zdań i przysłów. N iem al wyłącznie są to teksty oryginalne, zaczerpnięte z inskrypcji lub autorów łacińskich. D zię­ ki temu teksty w p ro w a d z a ją w m ikro­ klim at rozw oju języka łacińskiego.

Co do zakresu m ateriału, to podręcz­ nik obejm uje całą m orfologię. N au cza­ nie m orfologii stw arza dużą pokusę trak­ tow an ia je j jak o przedm iotu sam odziel­ nego. Podręcznik nie uczy jed n ak g r a ­ matyki, aby pozriać gram atykę, ale aby zrozumieć tekst w .stru k tu rz e zdanią ł a ­ cińskiego. F o rm a gram atyczna jest tu fu nkcją m yśli za w artej w zdaniu. W nauczaniu deklinacji zw ra c a u w a g ę na rzeczownik w fu n kcji podm iotu, następ­ nie na zasadzie opozycji w p ro w a d z a rze­ czownik w fu n k cji przedm iotu bezpo­ średniego. W następnym etapie w p r o ­ w a d za rzeczownik w fu n k cji narzędzia i sposobu. W ten sposób uczący się otrzym uje in form ację o trzech najczęś­ ciej używ anych przypadkach: nom in a- tivus — accusativus — ablativus. W zakresie koniugacji przyznano w pod­ ręczniku preferencję osobie trzeciej sin - gularis i pluralis ze w zg lęd u n a często­ tliwość je j w y stęp o w an ia w tekście. Nauczanie form koniugacyjnych oparto rów nież na różnorodnej opozycji (np. 3 sing. — 3 plur., activum — passivum , opozycja czasów, try b ó w itp.), co kształ­ ci bardziej wszechstronnie i skuteczniej u trw ala w iadom ości niż mechaniczna odmiana.

W nauczaniu składni W ykorzystano częściowo zasady metody strukturalnej, szeroko stosowanej obecnie w naucza­ niu języ k ó w nowożytnych.

1 P rzy sw ajan ia przez ucznia nowego sło w n ictw a d okonyw a podręcznik tylko w łączności z tekstem. Doskonałym spo­ sobem u trw alen ia now ego s ło w n ic tw a . są tu ćwiczenia przekładow e.

W nauczaniu słow nictw a zw raca pod ­ ręcznik szczególną też u w a g ę na sło- w o tw ó rstw o — zwłaszcza na tworzenie w y ra z ó w zą pomocą przyrostków i przed ­ rostków. M a to ogrom ne znaczenie, bo u łatw ia rozpoznawanie now ych w y r a ­ zów ja k o pochodnych od znanych już słówek.

N a jednostkę lekcyjną, w e d łu g pod­ ręcznika, realizo w an ą w ciągu dw óch do czterech gódzin, sk ład ają się: 1 — tek­ sty i II — ćwiczenia.

I. a) tekst p od staw ow y do ćwiczeń; b) luźne zdania ilustrujące poszczególne zjaw isk a język o w e; bardzo często zda­ nia z poprzednich czytanek lu b zdania w y b ran e, dzięki czemu o d b y w a się ciąg­ ła repetycja; c) krótki tekst ciągły.

116 -

Z astosow any system nauczania pozw a­ la z a u w a ż y ć m. in. takie jego dodatnie cechy:

1. Przez oparcie nauczania na tekstach oryginalnych, nie preparow an ych, daje okazję do poznania św iata ku ltury an­ tycznej, dzięki czemu w p ro w a d z a w k o ­ loryt całego środowiska, w jakim roz­ w ija ł się język łaciński. C elo w i temu służą także liczne i o d p ow ied n io. d o bra­ ne ilustracje z zakresu k u ltury m aterial­ nej starożytnych Rzym ian.

2. P o n iew aż te sam e teksty są pod­ staw ą ćwiczeń w ciągu dwóch do czte­ rech godzin, ułatw ion a jest m em oryza- cja struktur zdaniowych. Tem u samemu celowi służy też częste p ow tarzanie się tych samych zdań w następujących po sobie lekcjach.

3. Z a zaletę należy poczytać silne pod­ kreślenie i trzymanie się zasady, że fo r­ m y gram atyczne są fu ńkcją myśli, z czego w y n ik a przyznanie p ierw szeństw a tekstowi i analizie logicznej zdania, ana­ lizie fu nkcji poszczególnych elementów w całej w ypow iedzi. Dzięki temu u w ­ zględnione jest psychologiczne nastawie­ nie młodzieży, skłonnej ujm ow ać w szy­ stko od strony rozum ow ej, logicznej.

4. Inną cechą dodatnią jest w p ro w a ­ dzenie częstych tłumaczeń z języka Oj­ czystego na łacinę, bo przez to większe­ mu w yjask raw ien iu ulega, bud ow a zdania łacińskiego. Ć w iczenia tego rod zaju d ają doskonałą możność sprawdzenia, w- ja ­ kim stopniu m ateriał został przyswo­ jony.

Jak w y n ik a z powyższych, nawet po­ bieżnych relacji, podręcznik przedstawia p ew ne nowości dydaktyczne.