Zainteresowania wyrażane przez studentów pedagogiki

Barbara Klasińska

Zainteresowania wyrażane przez

studentów pedagogiki

Edukacja Humanistyczna nr 1 (28), 185-192

2013

Szczecin 2013

B arbara K lasińska

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Z A IN T E R E SO W A N IA W Y R A Ż A N E PRZEZ ST U D E N T Ó W PE D A G O G IK I

Wstęp

Z ain tereso w an ia d an ą d ziedziną życia, p rac y czy n au k i lub też w y branym zaw odem spełniają b ard zo często głów ną rolę nie tylko w w yborze danego k ie ru n k u kształcenia, lecz także później, w trakcie studiów, a p o te m w przyszłej p rac y zawodowej optym alizują p rz e ­ bieg i jakość p racy jednostki. Dzieje się tak, poniew aż w dziedzinie w łasnych zainteresow ań człowiek grom adzi zazwyczaj więcej w iadom ości i um iejętności niż inni, bow iem nieustannie szuka on kontaktu z przedm iotem zaciekawienia i m echanicznie podejm uje szereg rozm aitych d ziała ń sprzyjających jego p o zn a n iu . Isto tn e jest rów nież i to, że b ard z o często przeżycia em ocjonalne, ta k pozytyw ne, ja k i negatyw ne, jakie tow arzyszą zainteresow aniom , stają się sw oistą siłą w yzw alającą aktyw ność intelektualną. Co więcej, człow iek swoje zainteresow a­ n ia i pasje przekazuje in n y m , w pływ ając n a p o zio m ich u m ie ję tn o ści oraz pob u d zając do k onkretnej działalności.

W tym kontekście rozw ażania n ad zainteresow aniam i studentów pedagogiki są dobrze uzasadnione - społecznie, pedagogicznie, a także m etodologicznie, poniew aż do tej p o ry nie doczekały się one odrębnej m onografii, ani naw et od dłuższego czasu nie są p rze d m io te m pogłębionych refleksji w drobniejszych szkicach.

N iniejsze o p rac o w a n ie ta k że nie b ęd z ie n iczy m in n y m ja k szkicem te o re ty cz n y m i em pirycznym , jednakże jego p odstaw ą uczynione zostało now sze podejście - system owe, preferow ane we w spółczesnej nauce, w tym w pedagogice i psychologii, które pom aga zrozu­ m ieć, ja k się m a całość zjaw isk do ich części. W skazuje, że nie elem enty decydują o obrazie całości, lecz całość w ynika ze związków (i to zw rotnych) m iędzy tym i elem entam i1. Ujęcie to nie tylko w yznacza stru k tu rę tekstu, rozpoczynającego się o d istoty zainteresow ań, poprzez ich rodzaje i funkcje, lecz także pozw oliło spojrzeć n a sed n o zainteresow ań w sposób po - nadaddytyw ny2. P onadto na jego podstaw ie opracow ana została w stępna, rozpoznaw cza faza

1 R. Schulz, W ykłady z pedagogiki ogólnej, t. II, O integralną wizję człowieka i jego rozwoju, T oruń 2007, s. 41. Por. K. D uraj-N ow akow a, Pedagogika społeczna: m iędzy integracją a dezintegracją, Rzeszów 2009, s. 16, a także tejże, Systemologiczne inspiracje pedeutologii, K raków 2000 lub Integrowanie kom ponentów dydaktyki szkoły

wyższej i pedeutologii (red.), „Studia Pedagogiczne A kadem ii Świętokrzyskiej”, t. 16, Kielce 2006. Por. także Szkice systemowych ujęć pedagogiki, red. M. Kaliszewska, B. Klasińska, Kielce 2010.

2 Ujęcie to pozw ala przedstaw ić istotę zainteresow ań nie jako pro stą sum ę elementów, lecz jako hierarchiczny, dynam icznie zm ieniający się układ w zajem nie ze sobą pow iązanych kom ponentów - poznawczego, em ocjo­ nalnego i działaniowego.

186 Barbara Klasińska b a d a ń w łasnych (tu p rzedstaw iona w w ybranym zakresie), w yznaczająca k ie ru n e k dalszych poszukiw ań rozw iązania tytułow ego problem u.

Istota zainteresowań i ich funkcje w procesie rozw oju człowieka

Słownikowe i potoczne znaczenie term inu zainteresowanie dostarcza szeregu wskazówek o opisyw anych dzięki jego p o m o c y zjawiskach, a naw et dziś, z racji b rak u now szych o p ra ­ cow ań naukow ych3, stanow i szczególne źródło in form acji ułatw iające ustalenie treści tego pojęcia oraz dokonanie kategoryzacji głów nych faktów z n im zw iązanych. P onadto pozw ala w nioskow ać o pew nej odręb n o ści w obec siebie te rm in ó w pokrew n y ch - zainteresow anie, ciekawość, zam iłow anie, upodo b an ie, co w ynika z intuicyjnego dostrzegania różnic m iędzy opisyw anym i przez nie zjaw iskam i4.

N atom iast w p rac ach teoretycznych fu n k cjo n u ją rozm aite określenia zainteresow ań, je d n a k za w zór p o d aw a n a jest definicja m o d elo w a A n to n in y G uryckiej, k tó ra łączy w s o ­ bie w zw yczajny sposób trzy aspekty: m obilizację uwagi, czynnik em ocjonalny i orientację dynam iczną. W edług niej zainteresow anie to w zględnie trw ała, obserw ow alna dążność do poznaw ania otaczającego świata, przybierająca postać ukierunkow anej aktywności poznawczej 0 określonym nasileniu, przejaw iająca się w selektyw nym stosunku do otaczających zjawisk. To znaczy w d o strze g an iu o kreślonych cech p rz e d m io tó w i zw iązków zależności m iędzy nim i, a także w ybranych problem ów, w dążeniu do ich zbadania, p oznania, rozw iązania oraz w przeżyw aniu różnorodnych uczuć pozytyw nych i negatyw nych, związanych z nabyw aniem 1 p o siad an iem w iedzy5. W p odejściu system ow ym definicja ta n ab iera głębszego i szerszego w ym iaru poprzez skrzyżowanie w ertykalne i horyzontalne wskazanych składników zaintere­ sow ań - intelektualnego, em ocjonalnego i działaniow ego, a zatem zm ianę p roporcji m iędzy n im i od rów norzędnych po p o d rzę d n e i n a d rz ę d n e 6.

L iteratura opisuje szereg rozm aitych rodzajów zainteresow ań, które zm ieniają się w raz z w iekiem człow ieka, tu zw rócim y uwagę w łaśnie n a te, które dotyczą już w ieku dorosłego i są w yraźnie ukierunkow ane. U kierunkow anie zainteresow ań wiąże się z ich treścią, stąd np. w yróżnia się zainteresow ania filozoficzne, społeczne, psychologiczne, historyczne, technicz­ ne czy kulturalne. Z kolei z uwagi n a form alne w łaściw ości treści m o ż n a w yodrębnić klasy zainteresow ań ogólnych i szczegółowych, k onkretnych i abstrakcyjnych, w ąskich i szerokich. N atom iast nasilenie i głębokość zainteresow ań pow oduje p o d ział zainteresow ań n a czynne i bierne, długotrw ałe i krótkotrw ałe, pierw szoplanow e i drugoplanow e, lub słabe, przeciętne i silne, czy płytkie i głębokie7.

W obec pow yższego m o ż n a w yróżnić n ienotow any do tej p o ry typ zainteresow ań pe­ dagogicznych, a kolejnym stopniem ich uszczegółow ienia uczynić p odział na ogólne i szcze­ gółowe, wąskie i szerokie, czynne - bierne, długotrw ałe - kró tk o trw ałe itd.

3 Bogata tradycja zainteresow ań nie jest obecnie kontynuow ana, pojęcie to coraz rzadziej pojaw ia się w słow ni­ ku naukow ym psychologii i nau k z n ią współpracujących, np. pedagogiki i socjologii. Ponadto począw szy od m om en tu rozkw itu tej problem atyki była o n a traktow ana jako tru d n a z teoretycznego i praktycznego punktu w idzenia. Por. B. Klasińska, Kształtowanie zainteresowań kulturą ludową uczniów klas trzecich p rzez systemowe

integrowanie zajęć, Kielce 2011.

4 M. D ąbek, Zainteresowanie własną pracą ja ko podstaw a rozwoju zawodowego, W rocław 1987, s. 19. 5 A. Gurycka, Rozwój i kształtowanie zainteresowań, W arszawa 1989, s. 33-34.

6 B. Klasińska, Fenomen zainteresowań studentów pedagogiki studiow aniem oraz przyszłą pracą zawodową, [w:]

E dukacja jutra: polityka, aksjologia, kreatywność, red. K. D enek, A. K am ińska, W. Łuszczuk, P. Oleśniewicz,

Sosnowiec 2012, s. 343.

W róćmy jednak jeszcze do kryterium treści zainteresowań pedagogicznych, jego przyjęcie pow odow ać m oże ponadto rozróżnienie zainteresow ań ze względu na studiow aną specjalność pedagogiczną lub p rzed m io t kształcenia, np. n a zainteresow ania resocjalizacją i profilaktyką społeczną, pedagogiką wczesnej edukacji, pedagogiką opiekuńczą itd., lub zainteresow ania dydaktyką, te o rią w ychow ania, psychologią w ychow ania czy socjologią w ychow ania8. Jak w idać, granice p o d ziału są n ieostre, zainteresow ania m o ż n a dzielić b ez końca.

N ależy je d n a k dodać, że w o dniesieniu do studentów różnych k ierunków oraz specjal­ ności funkcjonuje (i została w ykorzystana do b a d a ń w łasnych) klasyfikacja zainteresow ań n a w yrażane, okazywane i inw entaryzow ane. Zainteresow ania w yrażane określają to, o czym bad an y m ów i, że jest dla niego interesujące. Z ainteresow ania okazywane zostają stw ierdzone n a p o d sta w ie o bserw acji danej osoby, zaś zain tereso w an ia in w en tary zo w an e w ykryw ane są n a podstaw ie odpow iedzi akceptującej lub negującej określoną czynność lub p rze d m io t przez b a d a n ą osobę9.

O prócz tego w śród różnych rodzajów zainteresow ań figuruje ich typ o nazw ie zaintere­ sow ania zawodowe. C hodzi tu o takie zainteresow ania, które w ykazują zgodność z typow ym i zainteresow aniam i charakterystycznym i dla przedstaw icieli danego zaw odu, czyli tych osób, które osiągają istotniejsze sukcesy w tym zaw odzie. Z ainteresow ania te dotyczą także tych p rz e d m io tó w i czynności, któ re sta n o w ią zasadnicze elem en ty d ziałaln o ści w w y b ran y m zawodzie. Z kolei w ykonyw anie zaw odu p ociąga za sobą tw orzenie się pew nych problem ów poznaw czych, których rozw iązyw anie sprzyja p ogłębianiu zainteresow ań zaw odow ych10. Ze w zględu n a okres stu d ió w w sto su n k u do stu d e n tó w pedagogiki m o ż n a by do k o n ać nieco innego p o d ziału n a zainteresow ania studiow aniem - tw orzeniem w łasnego w arsztatu pracy n a studiach pedagogicznych oraz zainteresow ania przyszłą p racą w zaw odzie wychowawcy, nauczyciela, opiekuna11.

Rola zainteresow ań w życiu człow ieka jest ogrom na. Z ainteresow ania organizują oso­ b ow o ść człow ieka, są je d n y m z jej regulatorów , u k ie ru n k o w u ją ją i w zbogacają. W życiu p sychicznym stanow ią w ażny czy n n ik h am u jący energię życiową, przeżycia em o cjo n aln e c h a rak te ry sty cz n e d la z a in te re so w ań zaspokajają p rzy n a jm n ie j część p o trz e b w zakresie uczu cio w o ści człow ieka. Szczególną rolę o d g ry w a satysfakcja tow arzysząca p o zn a w an iu i rozw iązyw aniu p ro b lem ó w 12.

W dziedzinie w łasnych zainteresow ań człowiek grom adzi znacznie więcej w iadom ości n iż przeciętnie, dlatego w procesie kształcenia zainteresow aniom przypisuje się szczególne znaczenie, m otyw ują one bow iem do nauki, stym ulują czynności m yślowe, p ełn ią funkcję selektyw ną w obec uwagi, pam ięci i w iadom ości. Sprawiają, że uczeń (student) łatwiej k o n ­ centruje uwagę dow olną n a treściach, które stanow ią p rze d m io t jego zainteresow ań, i lepiej p am ięta to, co go interesuje lub przynajm niej zaciekaw ia13.

O becnie nie dość że - pow tórzm y - nie kontynuuje się chlubnej tradycji zainteresowań, to jeszcze w iedza n a ich te m a t n ie je st należycie w ykorzystyw ana, p o n iew aż p o za p o s p o ­ lity m u ży w an iem tego słow a nie tylko w życiu co d z ie n n y m , ale i w praktyce szkolnej nie odnotow uje się głębszych poszukiw ań ich aktualnej istoty i funkcji. W kontekście przem ian

8 B. Klasińska, Fenom en zainteresowań studentów pedagogiki studiowaniem oraz przyszłą pracą zawodową, op. cit., s. 343.

9 Z. Ludkiewicz, Zainteresowanie studentów studiow aniem i pracą zawodową, W arszawa 1994, s. 10. 10 M. D ąbek, Zainteresowanie własną pracą ja ko podstaw a rozwoju zawodowego, op. cit., s. 73-75.

11 B. Klasińska, Fenomen zainteresowań studentów pedagogiki studiowaniem oraz przyszłą pracą zawodową, op. cit., s. 343.

12 A. Gurycka, Rozwój i kształtowanie zainteresowań, op. cit., s. 214. 13 Ibidem , s. 99.

188 Barbara Klasińska c y w i l i z a c y j n y c h w s p ó ł c z e s n e g o ś w i a t a i e d u k a c j i w a r t o n a n o w o p o d j ą ć b a d a n i a w t y m k i e ­ r u n k u , w t y m z a j ą ć s ię t a k s z c z e g ó ł o w ą k w e s t i ą j a k z a i n t e r e s o w a n i a s t u d e n t ó w n p . w ł a ś n i e p e d a g o g i k i . Z r a c j i te g o , ż e j e s t t o j e d e n z n a j b a r d z i e j p o p u l a r n y c h k i e r u n k ó w k s z t a ł c e n i a , ż e w i e l e o s ó b s t u d i u j e p e d a g o g i k ę ( w P o l s c e c o p i ą t y s t u d e n t t o s t u d e n t p e d a g o g i k i ) , w a r t o z m i e r z a ć d o o k r e ś l e n i a s p e c y f i k i z a i n t e r e s o w a ń p e d a g o g i c z n y c h .

Zainteresowania w yrażane przez studentów pedagogiki - analiza i interpretacja w yników badań własnych

P r z e d m i o t e m b a d a ń w ł a s n y c h n a p o c z ą t e k w y b r a ł a m z a i n t e r e s o w a n i a w y r a ż a n e p r z e z s t u d e n t ó w p e d a g o g i k i . C h c ą c j e d n a k p o z n a ć w p e ł n i i s t o t ę , r o d z a j e i z n a c z e n i e z a i n t e r e s o w a ń s t u d e n t ó w p e d a g o g i k i , t r z e b a m i e ć n a u w a d z e d a ls z e b a d a n i a te g o p r o b l e m u , p o n i e w a ż c e c h ą z a i n t e r e s o w a ń w y r a ż a n y c h j e s t t o , ż e o k r e ś l a j ą o n e t o , o c z y m b a d a n y m ó w i , ż e j e s t d l a n i e g o i n t e r e s u j ą c e . S t ą d z a m i a r b a d a n i a w p ó ź n i e j s z y m c z a s i e t a k ż e z a i n t e r e s o w a ń o k a z y w a n y c h . W b a d a n i a c h t y c h u c z e s t n i c z y ł o 1 4 6 s t u d e n t ó w s t u d i ó w s t a c j o n a r n y c h I I s t o p n i a p e d a g o g i k i U J K , b y ł y o n e p r z e p r o w a d z o n e w l i s t o p a d z i e 2 0 1 2 r o k u , d o a n a l i z y z a k w a l i f i k o w a ł a m 1 4 4 a n k i e t y . D o d a m , ż e t u t a j z a p r e z e n t o w a n a b ę d z i e t y l k o t a c z ę ś ć b a d a ń , k t ó r a m a o d p o w i e d z i e ć n a p y t a n i e , j a k a j e s t s p e c y f i k a z a i n t e r e s o w a ń w y r a ż a n y c h p r z e z s t u d e n t ó w p e d a g o g i k i , c z y m o g ó l n i e i n t e r e s u j ą s i ę s t u d e n c i p e d a g o g i k i , a c z y m s z c z e g ó l n i e w p e d a g o g i c e . Z a t e m w ś r ó d w ł a s n y c h z a i n t e r e s o w a ń n i e z w i ą z a n y c h z p e d a g o g i k ą b a d a n i s t u d e n c i w y m i e n i a j ą : - z a i n t e r e s o w a n i a m u z y k ą , k t ó r e p o d k r e ś l i ł o 9 8 o s ó b - 6 8 ,0 5 % b a d a n e j p o p u l a c j i , - z a i n t e r e s o w a n i a ż y c i e m c o d z i e n n y m - 7 9 o s ó b - 5 4 ,8 6 % , - z a i n t e r e s o w a n i a f i l m e m - 7 6 o s ó b - 5 2 ,7 7 % , - z a i n t e r e s o w a n i a n a u k ą - 2 7 , c z y li 1 8 ,7 5 % b a d a n y c h , - z a i n t e r e s o w a n i a k u l t u r ą , k t ó r e w s k a z a ł o 1 9 o s ó b - 1 3 ,1 9 % , - z a i n t e r e s o w a n i a s z t u k ą , k t ó r e w y r a z i ł o 1 2 o s ó b - 8 ,3 3 % . P o n a d t o 5 6 o s ó b ( 3 8 ,8 8 % ) w s k a z u j e , ż e i n t e r e s u j ą i c h j e s z c z e i n n e k w e s t i e , t a k i e j a k : s p o r t ( 1 0 - 6 ,9 4 % ) , t a n i e c ( 4 - 2 ,7 7 % ) , l i t e r a t u r a (3 - 2 ,0 8 % ) , k u l i n a r i a (3 - 2 ,0 8 % ) , p s y ­ c h o l o g i a , h i s t o r i a , m o t o r y z a c j a , p i ł k a n o ż n a , m o d a , f o t o g r a f i a ( p o 2 o d p o w i e d z i - 1 ,3 8 % ) , a t a k ż e f i l o z o f i a , p o l i t y k a , p o e z j a , j ę z y k a n g i e l s k i , p o d r ó ż e , ś p i e w , j a z d a k o n n a , g o b e l i n y , h a f t , r ę k o d z i e ł o , t w ó r c z o ś ć w ł a s n a - p i s a r s t w o , p r o j e k t o w a n i e o g r o d ó w , a r c h i t e k t u r a k r a j o ­ b r a z u , o g r o d n i c t w o , r o ś l i n y d o m o w e , s t y l i z a c j a p a z n o k c i ( p o j e d n e j o d p o w i e d z i - 0 ,6 9 % ) . C o c i e k a w e , w p o j e d y n c z y c h o d p o w i e d z i a c h ( p o 0 ,6 9 % ) p o j a w i ł y s i ę j u ż z a i n t e r e s o w a n i a z w i ą z a n e z e s t u d i o w a n y m k i e r u n k i e m , m i a n o w i c i e : p e d a g o g i k a , w y c h o w a n i e w p r a k t y c e , c z a s w o l n y i f o r m y j e g o s p ę d z a n i a , n a u c z a n i e j ę z y k ó w o b c y c h . F a k t w y r ó ż n i e n i a i c h t u t a j m o ż e ś w i a d c z y ć o i c h s z c z e g ó l n e j r a n d z e i w a r t o ś c i w ś r ó d p o z o s t a ł y c h z a i n t e r e s o w a ń t y c h o s ó b . W ś w ie t le w y p o w i e d z i r e s p o n d e n t ó w w y m i e n i o n e p o w y ż e j z a i n t e r e s o w a n i a d o s t a r c z a j ą i m n a s t ę p u j ą c y c h k o r z y ś c i : - o r g a n i z u j ą c z a s w o l n y - 9 8 o s ó b ( 6 8 ,0 5 % ) , - d a j ą s a t y s f a k c j ę z p o z n a w a n i a n o w y c h r z e c z y i z j a w i s k - 6 7 ( 4 6 ,5 2 % ) , - n i e u s t a n n i e s p r z y j a j ą s a m o r o z w o j o w i - 6 5 ( 4 5 ,1 3 % ) , - p r z y c z y n i a j ą s ię d o p o z n a n i a n o w y c h l u d z i - 4 2 ( 2 9 ,1 6 % ) , - s ą m o t o r e m d a l s z e g o d z i a ł a n i a - 3 9 ( 2 7 ,0 8 % ) , - d a j ą m o ż l i w o ś ć p r z e k r o c z e n i a g r a n i c w ł a s n y c h m o ż l i w o ś c i p o z n a w c z y c h - 2 1 ( 1 4 ,5 8 % ) .

P onadto w edług opinii 11 badanych (7,63%) w yszczególnione zainteresow ania p ow o­ dują jeszcze in n e korzyści, m ianow icie: relaks (3), o d poczynek (3), poczucie przyjem ności, poszerzanie horyzontów , zw iększenie am bicji, ulepszanie życia, bycie n a bieżąco (po 1 o d ­ pow iedzi).

N atom iast jeśli chodzi o zainteresow ania pedagogiczne, pierw szoplanow ym w ynikiem p o d z ia łu zain tereso w ań je st tutaj u k o ń c z o n a n a stu d iac h pierw szego sto p n ia sp ecjalność pedagogiczna, w idoczne jest b ow iem rozróżnienie n a zainteresow ania:

- resocjalizacją i profilaktyką społeczną (76 osób - 52,77%),

- pedagogiką p rzedszkolną i w czesnoszkolną (60 - 41,66% badanej grupy) oraz - pedagogiką opiekuńczą (35 - 24,3%),

- pedagogiką p rac y i d oradztw em zaw odow ym (17 - 11,8%), a także

- pedagogiką specjalną - oligofrenopedagogiką oraz rew alidacją (10 - 6,94%). P onadto w w ypow iedziach pojaw iają się inform acje o zainteresow aniach p rz e d m io ­ tow ych, dotyczących:

- teorii w ychow ania (38 - 26,38%) i dydaktyki (9 - 6,25%), - psychologii (31 - 21,52%),

- pedagogiki czasu w olnego (3 - 2,08%), - biom edyki (2 - 1,38%),

- pedagogiki ro d zin y (1 - 0,69%), - pedagogiki społecznej (1 - 0,69%), - diagnostyki pedagogicznej (1 - 0,69%), - socjologii (1 - 0,69%).

Były też w skazania na zainteresowania, które tru d n o było j ednoznacznie zakwalifikować d o w yszczególnionych grup, ch o d zi tu o p ro b lem y zaw odu nauczycielskiego (5 - 3,47%), bow iem w planach i program ach studiów pedagogicznych m ało kiedy figuruje sam przedm iot pedeutologia, n atom iast są inne, związane np. z w arsztatem p racy wychowawcy, nauczyciela, opiekuna. P onadto w y m ieniana była terap ia - bez przedstaw ienia jej rodzaju (5), m uzyko- terapia, m ająca szerokie zastosow anie w kilku subdyscyplinach pedagogicznych, m ediacje ro d zin n e, m ediacje szkolne, k u ltu ra pedagogiczna rodziców (po 1 głosie - 0,69%, w sum ie

14 - 9,72%).

Ze w zględu n a b ardzo o bszerną listę poszczególnych zainteresow ań oraz fakt, że jest o n a p rz e d m io te m rozw ażań innego tekstu, zw róćm y uw agę np. n a zainteresow ania p e d a ­ gogiką p rze d szk o ln ą i w czesnoszkolną, są tu w y m ie n ian e przez re sp o n d e n tó w ta k ie typy zainteresow ań, jak: p raca z dziećm i (9), tru d n o śc i dzieci w uczeniu się (6), dziecko w w ieku w czesnoszkolnym (6), p ed a g o g ik a w ieku dziecięcego (4), dojrzało ść szk o ln a (4), zabaw y dzieci i ich rola (3), w ychow anie i n au czan ie dzieci (3), zain tereso w an ia dzieci (2), n au k a czytania i pisania (2), pozycja społeczna dziecka w klasie (2), problem y w ieku dziecięcego (2), analiza ry su n k u dziecka (2), w ychow anie przedszkolne (1), literatu ra dziecięca (1), w ycho­ w anie dziecka w XXI w ieku (1), nauczanie dzieci p rzez zabaw ę (1), system nauczania dzieci (1), tru d n o śc i w czytaniu i p isaniu (1), zaburzenia w zroku i słuchu u dzieci (1), poznaw anie dzieci (1), ad a p ta cja dzieci d o przed szk o la, d o szkoły (1), ed u k a cja se k su aln a dzieci (1), czytelnictw o dzieci (1), sp osoby u sp o łe cz n ian ia dziecka (1), rozw ój em o cjo n a ln y dziecka (1), przestrzeganie przez dzieci n o rm m oralnych (1), czas w olny dzieci (1).

I kolejny p rzykład - w dziedzinie psychologii b ad a n i stu d en ci w skazują następujące p rze d m io ty sw oich zainteresow ań: psychologia ogólna (14 - 9,72%), psychologia rozw ojo­ w a (4), relacje m iędzyludzkie (4), p roblem y psychologiczne w spółczesnego człow ieka (1), sposoby m otyw acji (1), w alka ze stresem (1), tożsam ość płciow a (1), tw órczość (1), rozwój

190 Barbara Klasińska psychiczny dziecka (1), zaburzenia rozw oju (1), problem y em ocjonalne dzieci i m łodzieży (1), p roblem y em ocjonalne kobiet (1).

Przedstaw ione przez respondentów typy zainteresow ań m im o różnorodności i wielości dotyczą jed n ak w zdecydowanej większości problem ów dobrze znanych, niestety prawie wcale nie zaw ierają now ych, czy chociażby aktualnych treści pedagogicznych. Być m oże badanym stu d e n to m w gąszczu złożonych problem ów w spółczesnej pedagogiki tru d n o jest zauważyć i zaciekawić się np. kw estią pracy z dzieckiem sześcioletnim w szkole.

W zw iązku z zainteresow aniam i o treści niepedagogicznej studenci zostali poproszeni także o określenie, j ak w ażne są dla n ich te zainteresow ania. N a trzy m ożliwe odpow iedzi na pierw szym m iejscu znalazła się taka: „są dla m n ie rów now ażne z in n y m i obszaram i m ojej aktyw ności”, której udzieliło aż 104 osoby (72,22% ), kolejno „zajm uję się okazjonalnie, od przypadku, do p rzy p a d k u ” (32 - 22,22%) i n a k o ń cu 8 osób (5,55%) stw ierdziło, że staw ia je n a pierw szym m iejscu w sw oim życiu, są one ich oczkiem w głowie.

Ś red n ia w arto ść p o z io m u w ażn o ści z a in te re so w ań dow olnych w yn o si niew iele, bo tylko 2,66, co ozn acza sto p ie ń niski, ch o ć n ieco lepszy zakres - śred n i. T ru d n o w skazać d o m n ie m a n ą przyczynę tego w yniku, pow in ien on być je d n a k lepszy. Ten niejako przeczy istocie zainteresow ań, które pow in n y być niezw ykle w ażne i cenne w życiu człowieka, tym bardziej jeszcze stu d e n ta pedagogiki, przygotow ującego się do pracy w dynam icznie z m ie­ niającej się rzeczywistości.

N atom iast aby dociec istoty zainteresow ań zw iązanych ze studiow anym k ieru n k iem , bad a n y m stu d e n to m zadano następujące pytanie: „Jakie m iejsce p o śró d tych zainteresow ań zajm ują zainteresow ania pedagogiką?”. O dpow iedzi są następujące, otóż 99 osób (68,75%) przypisuje im m iejsce ró w norzędne, 27 (18,75%) tw ierdzi, że jest ono n iestety p o d rzę d n e, tylko dla 18 osób jest naczelne - n a d rz ęd n e. Ś rednie m iejsce sytuuje się w ty m p rz y p a d ­ k u n a pozio m ie 2,87, czyli zn o w u osiąga tylko niski sto p ień i nieco wyższy, śred n i zakres. A zatem ta k ja k wcześniej znow u w y n ik te n jest niezadow alający, m o ż n a go rów nież w ten sam sposób w ytłum aczyć.

Pow yższy p ro b lem wiąże się także z kw estią m iejsca p o śró d zainteresow ań ich ty p u określonego jako zainteresow ania studiow aniem pedagogiki. I tu znow u dla 99 osób (68,75%) jest to m iejsce rów ne, ale ju ż dla 28 (19,44%) centralne, a dla 17 (11,8% ) jest ono n iestety gorsze. W yliczony śred n i w ynik osiąga w tym przy p ad k u w artość 3,15, co oznacza stopień p rzeciętny i taki sam zakres. R ezultat nieco wyższy od dw óch p o p rzed n ich , ale z uwagi n a troskę o jakość i efekty k ształcenia n a studiach, a p o te m w p rac y w zaw odzie nauczyciela, n ad a l niewystarczający.

Na inne pytanie związane z zainteresowaniam i studiow aniem „Czy sprawia Ci satysfakcję organizow anie w łasnego w arsztatu p rac y n a stu d iac h pedagogicznych?” najw iększą liczbę w śród badanych zyskała odpow iedź „tak” (84 - 58,33%), kolejno „taką sobie” (44 - 30,55%), „ogrom ną” (10 - 6,94%), „nie” (5 - 3,47%), „zdecydow anie nie” (1 - 0,69%). Średni w ynik to 3,25, a więc znow u nieszczególny, dający wiele do m yślenia.

W dziedzinie w łasnych zainteresow ań człowiek nie tylko grom adzi więcej w iadom ości n iż przeciętnie, częściej dośw iadcza pozytyw nych uczuć, ja k rów nież podejm uje więcej dzia­ ła ń w celu ich rozw ijania i pielęgnow ania. W zw iązku z tak ą tezą stu d en ci byli p oproszeni o p rze d staw ie n ie osiągnięć zw iązanych z w y rażo n y m i zain te re so w an iam i k ie ru n k o w y m i - pedagogicznym i, jednakże w b adanej grupie aż 81 osób (56,25%) n iestety nie m a jeszcze żadnych d o k o n ań w tym zakresie, n ato m iast pozostali podają, że jest to dla n ich napisanie p rac y licencjackiej (25 - 17,36%), in n e osoby za osiągnięcie uw ażają pracę w w olontariacie (9 - 6,25% ), p rac ę z d zieć m i lub w o śro d k u (9 - 6,25% ), udział, w y ró ż n ie n ia i n ag ro d y

w k o n k u rsach (7 - 4,86%), udział w konferencji (5 - 3,47%), odbycie p rak ty k (4 - 2,77%), u k o ń cz en ie szkoleń (4 - 2,77%), pu b lik acje (3 - 2,08%), zo rg a n izo w an ie p rze d staw ie n ia dla dzieci (2 - 1,38%), p rze p ro w ad z an ie b a d a ń (1 - 0,69%). Z n ajd u ją się też pojed y n cze odpow iedzi (w sum ie 22 głosy) typu: zaliczenie praktyk n a ocenę bardzo dobrą, pochw ała n a praktykach, publikacje własnej tw órczości, aktyw ny udział w kole naukow ym , wyższe oceny z p rzed m io tó w zainteresow ań, sam odzielne prow adzenie szkoleń, liczne referaty n a sy m p o ­ zjach, konferencjach, sem inariach, rozwój - zastąpienie destruktyw nych w zorów zachow ań konstruktyw nym i. Przedstaw ione pojedyncze w ypow iedzi nie b u d zą w ięc zastrzeżeń, w ręcz zasługują n a pochw ałę. N atom iast w ątpliw ym osiągnięciem jest przynależność do parafialnej g ru p y m łodzieżow ej lub fakt, że czyjeś dziecko rozw ija się praw idłow o, albo że jest to każda szczęśliwie sp ęd zo n a chwila.

O prócz tego padło pytanie „Czy m ogłeś gdzieś p rzedstaw ić swoje zainteresow ania p e ­ dagogiczne?”. R espondenci udzieli odpow iedzi, iż były one tem atem ich p racy licencjackiej (92 osoby - 63,88% ), są obiek tem ro zm ó w z kolegam i z ro k u (71 - 49,3%), były te m atem referatu w ygłoszonego n a zajęciach (28 - 19,44%), były p rze d m io te m publikacji w czasopi­ śm ie pedagogicznym (3 - 2,08%). Pojaw iły się też pojedyncze głosy typu: przeprow adzenie zajęć n a praktyce, opracow anie b ro sz u ry dla dzieci, ja k rów nież 7 osób w strzym ało się od odpow iedzi (4,86%).

Studenci zostali także zapytani „Czy m ożesz powiedzieć, że zainteresow ania pedagogiką, wychowaniem, nauczaniem , są Twoją pasją?” Zdecydow anie tak to wypowiedź 7 osób (4,86%), ta k - 37 osób (25,69%), raczej tak - 67 osób (46,52%), raczej nie - 25 (17,36%), zdecydowanie nie - 1 (0,69% ), p o n ad to 7 osób (4,86%) nie udzieliło odpow iedzi. Ś redni rezultat to 3,17, co oznacza przeciętny sto p ień i zakres. W tym przy p ad k u być m oże za w cześnie jeszcze n a ta k ie pytanie, p o n iew aż pasje pojaw iają się n a k o ń c u sw oistego contin u u m zaciekaw ienia - zainteresow ania - zam iłow ania - pasje i hobby. N ie jest to je d n a k poziom , którego n ale­ żałoby się spodziew ać, stąd bud zi niepokój, tym bardziej że dotyczy zainteresow ań jedynie w yrażanych przez studentów , a nie okazyw anych lub inw entaryzow anych.

Zakończenie

Poziom zainteresow ań w yrażanych przez b ad an ą g rupę studentów zm usza nie tylko do interpretacji, refleksji, ale przede w szystkim do dalszych badań. Przyczyną zaprezentow anych w yników m oże być obecna sytuacja m łodzieży studiującej, pozbaw ionej szans n a za tru d n ie ­ nie p o u kończeniu studiów. B adani studenci w zdecydow anej w iększości przyszli n a studia pedagogiczne w łaśnie z pow odu zainteresow ań pedagogiką, a także kierowali się pow ołaniem do p rac y nauczycielskiej. Jednakże ich zainteresow ania są n arażo n e n a działanie nie tylko takich, niekorzystnych czynników społeczno-ekonom icznych, lecz rów nież innych, np. dy­ daktycznych, zw iązanych np. ze zbyt licznym i g ru p am i ćw iczeniow ym i lub w ykładow ym i, a w zw iązku z tym z u tru d n io n y m kontaktem indyw idualnym z wykładowcami. Zasadny więc jest p o stu lat kolejnych b a d a ń n a d zainteresow aniam i stu d e n tó w pedagogiki (w yrażanym i - okazywanym i - inw entaryzow anym i), aby opisać ich istotę, rodzaje i stru k tu ry oraz funkcje, a następnie opracow ać p rojekt po p raw y procesu ich rozpoznaw ania i kształtow ania.

192 Barbara Klasińska Barbara Klasińska

Zainteresowania wyrażane przez studentów pedagogiki

W procesie studiowania zainteresowaniom przypisuje się bardzo istotne znaczenie, ponieważ stanowią one jeden z głównych czynników wyboru studiów, który pozytywnie warunkuje ich przebieg, a w późniejszym czasie wpływa również na jakość pracy zawodowej. W odniesieniu do studentów pedagogiki brak badań w tym zakresie staje się istotnym powodem podjęcia rozważań na ten temat. Przedmiotem niniejszego opracowania są zatem zainteresowania wyrażane przez studentów pedagogiki, czyli taki ich rodzaj, który określa to, o czym badani mówią, że jest dla nich interesujące. Ntomiast w przyszłości w celu zbudowania całościowego obrazu zainteresowań studentów pedagogiki, spójnego wertykalnie i horyzontalnie, warto byłoby poprowadzić badania nad zainteresowaniami okazywanymi oraz inwentaryzowanymi.

Słowa kluczowe: zainteresowania wyrażane, studenci pedagogiki

The Expressed Interests o f Students of Pedagogy

Within the process of studying a great importance is attached to interests as ones of the major factors when it comes to decide about the course of studies, which positively enhance the effective learning and successive working. Lack of proper research on the issue amongst the students of pe­ dagogy was the reason for embarking on this subject. Therefore the main theme of this article is the interests expressed by the students of pedagogy, namely, what they deem as of interest to them. Yet in the future, in order to produce a complete, and vertically and horizontally coherent picture of the interests of pedagogy students, it would be w orth conducting research on their interests which are expressed and catalogued.

Key words: expressed interests, students of pedagogy