View of Innovative of Micro-Enterprises in Poland - Selected Issues

ANNA SPOZ*

INNOWACYJNO

MIKROPRZEDSIBIORSTW W POLSCE

– WYBRANE PROBLEMY

WSTP

Narastaj ca globalizacja i internacjonalizacja rynków, postp techniczny oraz rozwój technik teleinformacyjnych sprawia, e dla wspóczesnych przedsibiorstw innowacyjno  to nie alternatywa moliwa do przemy lenia, lecz warunek konieczny, by móc efektywnie funkcjonowa na rynku.

Zgodnie z art. 104 ustawy o swobodzie dziaalno ci gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 roku pod pojciem mikroprzedsibiorstwa naley rozumie pod-miot gospodarczy, którego rednioroczne zatrudnienie w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych ksztatowao si na poziomie niszym ni 10 pracowników, a jego roczny obrót netto ze sprzeday nie przekracza rów-nowarto ci 2 mln euro i suma aktywów bilansu nie bya wiksza ni równo-warto  w zotych 2 mln euro.

Mikrofirmy to najdynamiczniej rozwijaj ca si grupa przedsibiorstw w Polsce, której gospodarcze znaczenie systematycznie wzrasta. Potwier-dzaniem tego faktu s nastpuj ce dane1: wzrastaj cy poziom przychodów z 699 097 mln z w 2009 roku do 760 896 mln z w 2011 roku, zysk brutto w wysoko ci 114 066 mln z oraz warto  dodana ksztatuj ca si na poziomie 214 615 mln z.

Dr ANNA SPOZ – adiunkt Katedry Instytucji i Rynków Finansowych Katolickiego Uniwersytetu

Lubelskiego Jana Pawa II; adres do korespondencji: Al. Racawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: aspoz@kul.lublin.pl

1

Mikroprzedsibiorstwa stanowi specyficzn grup podmiotów gospodar-czych, któr Paul Burns trafnie okre li jako „rozszerzenie osobowo ci wa ci-ciela”2. Zaoyciele firm, którzy najcz ciej s take jej zarz dcami, deter-minuj sposób funkcjonowania przedsibiorstwa. Osobowo  wa ciciela, jego odwaga, stosunek do nowo ci i poziom akceptowanego ryzyka wyznaczaj tempo i kierunki rozwoju zakadu. Mikroprzedsibiorca tworzy wizerunek i mark przedsibiorstwa na zewn trz. W oczach klienta bowiem mikrofirmy s utosamiane z ich wa cicielami. Kim zatem jest wspóczesny mikroprzed-sibiorca i jaki jest jego stosunek do innowacji?

W tym miejscu naley zauway, i w wypadku tej grupy firm decyzja o podjciu i realizacji inwestycji jest szczególnie trudna. Przede wszystkim ze wzgldu na rozmiar zakadu i ograniczono  rodków (zwaszcza finanso-wych), jakimi dysponuj te podmioty. Nietrafiona inwestycja lub zbyt duga jej realizacja mog zachwia przedsibiorstwem lub te doprowadzi go do bankructwa. Celem niniejszego artykuu jest odpowied na pytania: jaki jest poziom inwestycji realizowanych w mikroprzedsibiorstwach, co jest najcz-stszym przedmiotem nakadów inwestycyjnych mikrofirm i jakie jest ródo pochodzenia rodków pieninych przeznaczanych na inwestycje.

Na innowacyjno  mikroprzedsibiorstw warto spojrze take z makro-ekonomicznego punktu widzenia. Innowacyjno  przedsibiorstw przekada si na innowacyjno  i wzrost konkurencyjno ci gospodarki jako cao ci. Przedsibiorstwa te s take miejscem pracy dla prawie 40% osób pracuj cych w sektorze przedsibiorstw. Warto si zatem zastanowi, czy stymulacja roz-woju mikrofirm moe by skutecznym sposobem na zmniejszenie rozmiarów bezrobocia i jakie dziaania w tym zakresie moe podejmowa pastwo.

INNOWACJE I INNOWACYJNO MIKROPRZEDSIBIORSTW W POLSCE

O znaczeniu innowacyjno ci w procesie budowania potencjau konkuren-cyjnego przedsibiorstwa pisali ju tacy klasycy ekonomii, jak P. Drucker, M. Porter czy C. K. Prahalad.

2

G. M i c h a l s k i, Pynno finansowa w maych i rednich przedsibiorstwach, War-szawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 19 – za: P. B u r n s, Enterpreneurship and Small

W literaturze przedmiotu po wica si take wiele miejsca identyfikacji i badaniu czynników determinuj cych poziom innowacyjno ci przedsibior-stwa. Najcz ciej czynniki te dzielone s na zewntrzne i wewntrzne. W niniejszym artykule autorka pragnie si skupi na koncepcji potencjau innowacyjnego, zaproponowanego przez K. Poznask . Podzielia ona poten-cja innowacyjny firm na cztery cz ci: finansowy, ludzki, wiedz techniczn i informacje rynkowe3.

Do potencjau ludzkiego zaliczya liczb osób zatrudnionych, ich wykszta-cenie, wiedz merytoryczn i do wiadczenie praktyczne. Z przeprowadzonych bada empirycznych4 wynika, e mikroprzedsibiorstwa, które zajmuj wio-d c pozycj na rynku, s zarz dzane przez ich wa cicieli, którzy  cz w sobie specjalistyczn wiedz teoretyczn z do wiadczeniem praktycznym. To ludzie z du charyzm i autorytetem, którzy swoim zachowaniem wy-znaczaj standardy pracy w przedsibiorstwie. Kieruj c firm , bardzo czsto, cho w sposób nie wiadomy, wykorzystuj nowoczesne metody zarz dzania.

Odwany, konsekwentny, kreatywny, wyksztacony5, otwarty na ryzyko i nadchodz ce zmiany, to wizerunek mikroprzedsibiorcy, który wyoni si z bada. Takie osoby poszukuj wspópracowników o podobnych cechach, któ-rym chc i potrafi stworzy odpowiednie warunki do pracy.

Do podobnych wniosków doszli take A. Bigasa i A. Przywara, prowadz c badania nad strategiami wygrywaj cych przedsibiorstw MP. Oprócz wcze -niej wymienionych cech charakteryzuj cych mikroprzedsibiorców i sposób, w jaki zarz dzaj swoimi firmami, zwrócili uwag na fakt, i mikroprzed-sibiorstwa odnosz ce sukcesy na rynku wykazuj wysok dbao  o klienta. Nastawieni na klienta, indywidualizuj swoje podej cie do niego, staraj c si pozna jego potrzeby i oczekiwania, a nastpnie zaspokoi je w sposób opty-malny, s bowiem wiadomi, e nie ma skuteczniejszej reklamy na rynku lo-kalnym ni marketing szeptany. Obserwuj rynek i zbieraj o nim informacje, by móc dostrzec i przewidzie kierunek zachodz cych na nim zmian.

Pozostae dwie grupy czynników skadaj cych si na potencja inno-wacyjny firm, tj. wiedza techniczna i zasoby finansowe, ze wzgldu na

3

Uwarunkowania innowacji w maych i rednich przedsibiorstwach, Warszawa: Dom Wydawniczy ABC 2003, s. 34.

4

Projekt badawczy pt. „Ksztatowanie konkurencyjno ci przedsibiorstw w Polsce” zre-alizowany w latach 2004-2006 przez zespó badawczy pracowników Kolegium Nauk o Przed-sibiorstwie Szkoy Gównej Handlowej pod kierownictwem A. Sosnowskiej.

5

Z przeprowadzonych prze PKPP Lewiatan bada wynika, e w ród mikroprzedsibiorców dominuj osoby ze rednim i wyszym wyksztaceniem, z tendencj wzrostow tych ostatnich.

j ce midzy nimi zaleno ci, zostan omówione razem. Potencja rzeczowy przedsibiorstwa tworzony przez posiadany aparat produkcyjny, jego stan techniczny i elastyczno  determinowany jest zasobami finansowymi podmio-tu (wasnymi rodkami pieninymi lub moliwo ciami pozyskania ich z ze-wn trz). Z drugiej strony, by firmy mogy utrzyma si na rynku w dugim okresie, musz oferowa nowoczesne i dobre jako ciowo produkty i usugi, a te wymagaj posiadania zaplecza na odpowiednim poziomie.

Spróbujmy zatem odpowiedzie na nastpuj ce pytania: Jaki jest poziom inwestycji realizowanych w mikroprzedsibiorstwach? W co inwestuj mikro-przedsibiorcy? W jaki sposób finansuj swoje dziaania inwestycyjne?

Opieraj c si na wynikach bada prowadzonych przez Gówny Urz d Sta-tystyczny, mona zauway, e mikroprzedsibiorstwa s jedyn grup przed-sibiorstw, których poziom nakadów inwestycyjnych pomimo trwaj cego kry-zysu gospodarczego nie tylko nie zmalay, ale wykazuj tendencj rosn c .

Rys. 1. Dynamika nakadów inwestycyjnych ogóem w Polsce wedug wielko ci przedsibiorstw w latach 2003-2010

ródo: Raport o stanie maych i rednich przedsibiorstw w Polsce w latach 2010-2011. Warszawa: PARP 2011, s. 30.

Powyszy wykres potwierdza przyjt tez, e mikroprzedsibiorcy s wiadomi znaczenia innowacji w procesie budowy potencjau konkurencyj-nego firm. Rozumiej , e tylko nowoczesne firmy, wiadcz ce produkty i usugi wysokiej jako ci bd mogy utrzyma si na rynku w dugim okresie. W co zatem inwestuj mikrofirmy?

Z Raportu o sytuacji mikro i maych firm w roku 2012, przygotowanego przez Bank Pekao S.A., wynika, e gównym przedmiotem wydatków

inwe-stycyjnych mikroprzedsibiorstw s wyposaenie, narzdzia i przyrz dy (57%). Maszyny i urz dzenia to druga pod wzgldem wielko ci grupa wydatków in-westycyjnych mikroprzedsibiorstw (42% nakadów). Najmniej rodków pie-ninych przeznaczanych jest na zakup warto ci niematerialnych i prawnych (9 %) oraz gruntów (4%).

Rys. 2. Przedmiot wydatków inwestycyjnych mikroprzedsibiorstw w 2012 roku

ródo: Raport o sytuacji mikro i maych firm w roku 2012, Warszawa: Bank Pekao S.A. 2013, s. 68.

Zdecydowana wikszo  wydatków inwestycyjnych, bo a 93% cao ci nakadów, mikroprzedsibiorstwa przeznaczaj na zakup nowych obiektów maj tkowych lub ulepszenie ju istniej cych. Pozostae 7% suy do nabycia uywanych rodków trwaych.

Analizuj c sposób finansowania inwestycji przez mikroprzedsibiorstwa, naley zauway, i ich gównym ródem nakadów inwestycyjnych s was-ne zasoby pieniwas-ne. W ten sposób finansowanych jest a 87% wszystkich inwestycji. Drugim pod wzgldem popularno ci ródem pozyskania pieni-dzy przeznaczonych na inwestycje jest kredyt bankowy, cho w ten sposób finansowanych jest jedynie 20% inwestycji. Dotacje krajowe i dotacje unijne to dwa najrzadziej wykorzystywane róda pieni dza inwestycyjnego.

57% 42% 24% 15% 9% 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Wyposaenie, narzdziai przyrzdy Maszynyi urzdzenia rodki transportu Budynkii budowle Wartoci niematerialne iprawne Grunty

Rys. 3. Sposób finansowania inwestycji w mikroprzedsibiorstwach w 2012 roku

ródo: Raport o sytuacji mikro i maych firm w roku 2012, Warszawa: Bank Pekao S.A. 2013, s. 72.

W przypadku mikroprzedsibiorstw, które ze wzgldu na swoj specyfik i charakter borykaj si z ograniczono ci zasobów, w tym take finansowych, uzalenienie planów inwestycyjnych od posiadanych wolnych rodków pieni-nych znacz co zmniejsza ilo  i zakres moliwych inwestycji oraz wydua proces ich realizacji w czasie.

Badania wykazay, e w ten sam sposób mikroprzedsibiorcy podchodz do finansowania bie cej dziaalno ci firmy. Okoo 75% ankietowanych za-deklarowaa, e prowadz c firm, korzysta wy cznie z wasnych rodków pieninych i jest to proporcja o charakterze staym.

Rys. 4. róda finansowania dziaalno ci bie cej mikro przedsibiorstw

ródo: Opracowanie wasne na podstawie: Raport o sytuacji mikro i maych firm w roku 2012, Warszawa: Bank Pekao S.A. 2013, s. 72; Raport o sytuacji mikro i maych firm w roku 2011, Warszawa: Bank Pekao S.A. 2011, s. 65.

Przedsibiorcy pytani o powody przyjcia takiego sposobu finansowania projektów inwestycyjnych i dziaalno ci firmy najcz ciej wskazywali niech do zaduenia. Takiej odpowiedzi udzielio a 46% ankietowanych. W wy-padku tych przedsibiorstw niech do zaduenia jest proporcjonalna do ponoszonego ryzyka. Wspominane ju naturalne ograniczenia zasobowe mikro-firm powoduj , e realizacja wikszego ale nierentownego zlecenia, nietrafio-nej inwestycji lub zbyt dugie rozci gnicie jej w czasie moe zachwia przed-sibiorstwem lub te sta si przyczyn jego upadku.

Pewnym zaskoczeniem moe okaza si natomiast druga najcz ciej wy-mieniana przyczyna wy cznego finansowania dziaalno ci mikrofirm ze rod-ków wasnych. A 43% ankietowanych odpowiedziao, e nie ma potrzeby posikowania si zewntrznymi ródami kapitau. Na taszy koszt kapitau wasnego w porównaniu z kapitaem obcym oraz brak moliwo ci skorzysta-nia z finansowaskorzysta-nia zewntrznego wskazao okoo 15% ankietowanych.

Rys. 5. Przyczyny finansowania dziaalno ci firmy ze rodków wasnych

ródo: Opracowanie wasne na podstawie: Raport o sytuacji mikro i maych firm w roku 2012, Warszawa: Bank Pekao S.A. 2013, s. 64.

Tylko 5% spo ród mikroprzedsibiorców odpowiedziao, e wybór finan-sowania dziaalno ci wy cznie ze rodków wasnych podyktowany by bra-kiem informacji na temat moliwo ci finansowania zewntrznego.

WSPÓPRACA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH JAKO JEDNA Z ALTERNATYW

ZWIKSZAJCA MOLIWOCI INWESTYCYJNE MIKROPRZEDSIBIORSTW

Z omówionych bada wynika, e wa ciciele najmniejszych firm s wia-domi konieczno ci wprowadzania innowacji i ich znaczenia w procesie budo-wania potencjau konkurencyjnego jednostki. Niestety, ograniczono  zasobów (ludzkich, organizacyjnych, technologicznych i finansowanych), jakimi dys-ponuj te podmioty powoduje, e samodzielna realizacja duych projektów

inwestycyjnych z reguy nie jest moliwa. Zakup nowoczesnych maszyn, urz -dze czy prowadzenie prac badawczych to dziaania bardzo kosztowne, na które mikroprzedsibiorstw po prostu nie sta.

Jednym z najprostszych i najszybszych sposobów powikszenia moliwo- ci inwestycyjnych przedsibiorstwa jest nawi zanie wspópracy z innymi podmiotami gospodarczymi. Przykadem takiej wspópracy mog by grupy producenckie oraz klastry.

Klaster to funkcjonuj ca w danej brany grupa konkuruj cych ze sob firm wraz z innymi podmiotami dziaaj cych w danym regionie. Koncentracja przedsibiorstw o podobnym profilu dziaalno ci, a zwi zku z tym take podobnych potrzebach technologicznych umoliwia  czeniu zasobów tych podmiotów i wspólne angaowanie si projekty inwestycyjne6. W ten sposób poziom niepewno  i ryzyka zwi zanego z dziaalno ci badawcz i inwestycyjn pojedynczego przedsibiorstwa ulega znacznej redukcji.

Polska praktyka gospodarcza pokazuje, e inicjatywy klastrowe mog peni wan rol w procesie podnoszenia poziomu innowacyjno ci firm. Potwierdzeniem tej tezy moe by przykad Nutribiomedu koordynowanego przez Wrocawski Park Technologiczny. Gównym celem tej inicjatywy byo zbudowanie linii technologicznej do produkcji suplementów diety i zadanie to w peni zostao zrealizowane. Powstaa nowoczesna linia produkcyjna oparta na innowacyjnych rozwi zaniach polskiej my li technicznej.7

Niew tpliw sabo ci polskich klastrów jest natomiast fakt, e bardzo rzadko i w niewielkim zakresie firmy wspópracuj z jednostkami badawczo-rozwojowymi. O rodki naukowe nie s take istotnym ródem informacji o moliwo ciach dziaalno ci inwestycyjnej mikroprzedsibiorstw.

6

Klastry w Polsce – raport z cyklu paneli dyskusyjnych, red. S. Szultka, Warszawa: PARP 2012, s. 55.

7

Rys. 6. Znaczenie instytucjonalnych róde informacji wykorzystywanych w dziaalno ci innowa-cyjnej przedsibiorstw

ródo: B. G r z y b o w s k a, Kierunki i instrumenty wsparcia dziaalnoci innowacyjnej

mikro-przedsibiorstw, Warszawa 2010.

Czy zatem wa ciciele najmniejszych firm s zainteresowani uczest-nictwem w klastrze i jakie nadzieje  cz z wpywem ich uczestnictwa w kla-strze na wprowadzenie innowacji w przedsibiorstwie? Z przeprowadzonych bada wynika, e najwiksza liczba mikrofirm liczy na ustanowienia wspól-nych standardów jako ciowych. T odpowied wskazao 69% respondentów. 52% mikrofirm oczekuje równie na upowszechnienie nowych rozwi za organizacyjnych, a 48% spo ród nich na upowszechnienie rozwi za marke-tingowych. Prawie 40% ankietowanych firm ma nadziej, e ich obecno  w klastrze przyczyni si do dostarczenia nowych rozwi za technologicznych i innowacji produktowych.

Mikroprzedsibiorcy zapytani o problemy wystpuj ce przy wspópracy z innymi firmami w zakresie dziaalno ci inwestycyjnej, najcz ciej wskazy-wali na trudno ci finansowe. Takiej odpowiedzi udzielio a 68% ankietowa-nych podmiotów. Kolejnymi najcz ciej wymienianymi barierami byy: ure-gulowania prawne (48%), brak lub niska jako  ofert wspópracy (22%), brak informacji o moliwo ciach wspópracy (20%).

Rys. 7. Bariery we wspópracy mikroprzedsibiorstw z innymi podmiotami w zakresie dziaalno ci inwestycyjnej

ródo: B. G r z y b o w s k a. Kierunki i instrumenty wsparcia dziaalnoci innowacyjnej

mikro-przedsibiorstw, Warszawa 2010.

Najrzadziej wymienian trudno ci we wspópracy z innymi firmami przy wdraaniu inwestycji by brak zainteresowania wspóprac ze strony rodo-wisk naukowo-badawczych.

Jakie s zatem oczekiwania mikroprzedsibiorców odno nie do dziaa ze strony pastwa, uatwiaj cych i usprawniaj cych wspóprac przedsibiorstw przy wprowadzaniu innowacji? Spo ród ankietowanych podmiotów najwiksza liczba firm (27%) wskazaa na stworzenie programów rozwoju technolo-gicznego na poziomie gmin i regionu. 18 % firm oczekuje na budow systemu informacji o potrzebach technologicznych przedsibiorstw i rozwoju infra-struktury instytucjonalnej w zakresie po rednictwa i transferu technologii.

Rys. 8. Oczekiwania mikroprzedsibiorców co do uatwie wspópracy z innymi podmiotami w pro-cesie wprowadzania innowacji

ródo: B. G r z y b o w s k a, Kierunki i instrumenty wsparcia dziaalnoci innowacyjnej

mikro-przedsibiorstw, Warszawa 2010.

13% mikroprzedsibiorstw chciaoby podniesienia jako ci i stopnia dopaso-wania ofert jednostek badawczo rozwojowych do oczekiwa firm oraz budowy systemu informacji o ofercie tych podmiotów.

W tym miejscu warto si take zastanowi, czy mikroprzedsibiorstwa znaj ju istniej ce instytucje wspierania innowacyjno ci i w jakim stopniu korzystaj z ich pomocy.

Z przeprowadzonych bada wynika, e o ile wa ciciele mikrofirm znaj najwaniejsze pastwowe o rodki wspierania przedsibiorczo ci, o tyle odsetek firm, które rzeczywi cie korzystaj z ich pomocy, jest znikomy.

Rys. 9. Znajomo  pastwowych instytucji wspieraj cych dziaalno  innowacyjn przedsi-biorstw i stopie ich wykorzystania przez mikroprzedsibiorców

ródo: B. G r z y b o w s k a, Kierunki i instrumenty wsparcia dziaalnoci innowacyjnej

mikro-przedsibiorstw, Warszawa 2010.

Mikroprzedsibiorcy umiarkowanie ocenili take skuteczno  skierowa-nych do nich instrumentów wspierania innowacyjno ci. W badaniu instrumenty te zostay podzielone na sze  grup: badawcze i doradcze, finansowe, infor-macyjne, szkoleniowe, organizacyjne i technologiczne. W ród instrumentów z grupy badawczych i doradczych jako najskuteczniejsze i najbardziej potrzeb-niejsze wymienione zostay: pomoc w opracowaniu biznesplanów, doradztwo finansowe i podatkowe oraz doradztwo prawne.

Spo ród instrumentów wspieraj cych dziaalno  inwestycyjn mikroprzed-sibiorstw o charakterze finansowym respondenci za najbardziej potrzebne uzna-li: kredyty i poyczki udzielane na preferencyjnych warunkach, ulgi podatkowe na zakup nowych technologii, porczenia i gwarancje dla poyczek bankowych uatwiaj ce mikroprzedsibiorstwom korzystanie z zewntrznych róde finanso-wania oraz dotacje na projekty celowe zwi zane z wprowadzaniem inwestycji. Najmniej skutecznym narzdziem z tej grupy okazay si fundusze kapitau pod-wyszonego ryzyka.

Rys. 10. Skuteczno  i potrzeba korzystania z finansowych instrumentów wspierania dziaal-no ci innowacyjnej

ródo: B. G r z y b o w s k a, Kierunki i instrumenty wsparcia dziaalnoci innowacyjnej

mikro-przedsibiorstw, Warszawa 2010.

W ród instrumentów informacyjnych respondenci najwyej ocenili udostp-nianie informacji o standardach i o normach. Za najmniej potrzebne uznali natomiast udostpnianie informacji o metodach zarz dzania inwestycjami i o prawach autorskich.

Kolejn badan grup instrumentów wspieraj cych dziaalno  innowacyjn mikroprzedsibiorstw byy instrumenty szkoleniowe. Zdaniem mikroprzedsi-biorców w tej grupie najskuteczniejsze okazay si prowadzone szkolenia z za-kresu obowi zuj cych regulacji prawnych, szkolenia z zaza-kresu korzystania z unijnych programów wspierania innowacyjno ci i ochrony wasno ci inte-lektualnej.

W grupie instrumentów o charakterze organizacyjnym najbardziej po da-na okazaa si pomoc udzielopo da-na mikrofirmom we wdraaniu nowych procesów technologicznych i w zakresie rozwoju nowych produktów, technologii i usu-gi. Zdaniem ankietowanych najmniej skuteczna bya natomiast pomoc w po-zyskiwaniu patentów, licencji i wzorów uytkowych.

Ostatni badan grup instrumentów wspierania dziaalno ci innowacyjnej byy narzdzia o charakterze technologicznym. W tej grupie najbardziej po-trzebnym instrumentem okazaa si pomoc przy rozwoju nowych technologii, nowego produktu czy oferowanych nowych usug.

Cho instrumentów wspieraj cych dziaalno  innowacyjn mikroprzedsi-biorstw jest wiele, to jednak ocena ich skuteczno ci i potrzebno ci przez zainte-resowanych nie jest wysoka. Warto si zatem zastanowi, jak mona zwikszy stopie ich wykorzystania. Na pewno dobrym pomysem byaby indywidualiza-cja oferty instrumentów wspieraj cych innowacyjno  w zaleno ci od potrzeb i charakteru grupy. Naley take pomy le nad popraw systemu informacji skierowanych do mikrofirm o moliwo ciach wsparcia ich procesów innowacyjnych i praktyczna pomoc tym podmiotom w ich pozyskaniu.

PODSUMOWANIE

Mikroprzedsibiorstwa to coraz waniejszy element gospodarki kraju. To take najszybciej rozwijaj ca si grupa przedsibiorstw. Ich wa ciciele to wy-ksztaceni i kompetentni ludzie, którzy s wiadomi znaczenia innowacji w procesie budowania potencjau konkurencyjnego wspóczesnych firm.

Niestety, ze wzgldu na naturalne ograniczenia zasobowe, mikroprzedsi-biorstwa nie s w stanie same realizowa wikszych projektów inwestycyj-nych. Szans dla nich jest uczestnictwo w klastrach. Jak pokazuje praktyka gospodarcza, takie rozwi zania si sprawdzaj i mog by dobrym sposobem na podniesienie poziomu innowacyjno ci polskich firm. Niestety, poziom wie-dzy przedsibiorców o klastrach, cho z czasem coraz wikszy, nadal jest nie-wystarczaj cy.

Doceniaj c gospodarcze znaczenie mikroprzedsibiorstw, pastwo kieruje do nich wiele rónorodnych instrumentów wspieraj cych wdraane projekty inwestycyjne. Niestety, skuteczno  i ocena przydatno ci tych narzdzi przez zainteresowanych jest jak na razie umiarkowana. Dlatego bardzo potrzebne i oczekiwane s dziaania pastwa uatwiaj ce i usprawniaj ce korzystnie z form wspierania dziaalno ci inwestycyjnej w ród mikroprzedsibiorstw.

BIBLIOGRAFIA

B u r n s P.: Enterpreneurship and Small Business, London: Palgrave Macmillan 2001. Dziaalno  przedsibiorstw niefinansowych w 2011 r., Warszawa: GUS 2013.

G r z y b o w s k a B.: Kierunki i instrumenty wsparcia dziaalno ci innowacyjnej mikroprzed-sibiorstw, Warszawa 2010

Klastry w Polsce – raport z cyklu paneli dyskusyjnych, red. S. Szultka, Warszawa: PARP 2012. M i c h a l s k i G.: Pynno  finansowa w maych i rednich przedsibiorstwach, Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN 2013.

P o z n a  s k a K.: Uwarunkowania innowacji w maych i rednich przedsibiorstwach, War-szawa: Dom Wydawniczy ABC 2003.

Projekt badawczy pt. „Ksztatowanie konkurencyjno ci przedsibiorstw w Polsce” zrealizo-wane w latach 2004-2006 przez zespó badawczy pracowników Kolegium Nauk o Przed-sibiorstwie Szkoy Gównej Handlowej pod kierownictwem A. Sosnowskiej.

Raport o stanie maych i rednich przedsibiorstw w Polsce w latach 2010-2011, Warszawa: PARP 2011.

Raport o sytuacji mikro i maych firm w roku 2011, Warszawa: Bank Pekao S.A. 2011. Raport o sytuacji mikro i maych firm w roku 2012, Warszawa: Bank Pekao S.A. 2013.

INNOVATIVE OF MICRO-ENTERPRISES IN POLAND – SELECTED ISSUES

S u m m a r y

The aim of this article is to analyze the innovation of micro-enterprises – the fastest growing group of companies in Poland. The article contains the answers to the questions: What is the level of investment in micro-enterprises, and how they are financed? Due to the limited amount of funds, micro-enterprises often have to give up on the investments. The opportunity for them is to cooperate with other economic subjects. The article presents the expectations of entrepreneurs for such cooperation and difficulties associated with it. In addition, the author presented operations which are expected from the government by micro-enterprises to help them running their investments.

Sowa kluczowe: mikroprzedsibiorstwa, mikrofirmy, innowacyjno , inwestycje, klastry. Key words: micro-enterprises, innovation, investment, clusters.