ADAM BIELA1
NOWE ZGROMADZENIA AGORALNE
JAKO ZBIOROWE REAKCJE LUDZI NA WIECIE
NA WIADOMO O MIERCI PAPIE A JANA PAWŁA II
Artykuł zmierza do interpretacji zachowa kolektywnych ludzi, które miały miejsce paralelnie w tym samym czasie na wiecie jako reakcja na wiadomo o mierci Jana Pawła II. Koncepcja zgromadzenia agoralnego (Biela, Tabacyk, 1987; Biela, 1989; Pryna, 1996) została wybrana do wyjanienia fenomenu psychologicznego, który nie był jeszcze nigdy przedtem opisany w literatu-rze pliteratu-rzedmiotu. Jednake analizowane zjawisko wymagało zdefiniowania nowej kategorii zgroma-dzenia agoralnego jako wiatowego zgromazgroma-dzenia agoralnego, kiedy mier charyzmatycznego przywódcy wzmocniła uniwersalne wartoci oraz idee zakotwiczone w pamici zbiorowej społecz-noci lokalnych na wiecie. wiatowe zgromadzenie wskazało na mundialn transcendencj warto-ci, idei, oczekiwa i dowiadczanego dobra midzy uczestnikami ałoby po mierci Jana Pawła II.
Słowa kluczowe: zgromadzenie agoralne, kolektywne zachowanie, ałoba po mierci Jana Pawła II.
Relacjonowane w rodkach masowego przekazu reakcje ludzi na całym wie-cie na wiadomo o mierci Papiea Jana Pawła II stanowi niespotykany wcze-niej fenomen psychospołeczny. Na fenomen ten składaj si takie wymiary, jak (1) głbia autentycznych przey ludzi egnajcych człowieka, który przedstawiał dla nich wzór osoby; (2) skala powszechnoci i paralelnoci zjawisk o charakterze zbiorowym (collective behavior); (3) szerokie zaangaowanie mediów w relacjo-nowanie reakcji ludzi na wiadomo o mierci Jana Pawła II oraz z pogrzebu Papiea. Dziki tym cechom przeycia ludzi nabrały charakteru transkontynen-talnego.
PROF. DR HAB. ADAM BIELA, kierownik Katedry Psychologii Organizacji i Zarzdzania, Insty-tut Psychologii KUL, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin.
Celem artykułu jest próba interpretacji tego nowego fenomenu psychospo-łecznego jako kategorii zachowa kolektywnych. Z góry wykluczam moliwo interpretacji tych zjawisk z punktu widzenia terminów stosowanych w tradycji psychologii tłumu G. Le Bona (uczestnicy opisywanych zgromadze nie stanowi tłumu), psychoanalizy Z. Freuda (jako zbiorowe ja) czy te uj strukturalistycz-nych (np. H. Blumer), które interpretuj zgromadzenie zbiorowe o charakterze ekspresyjnym (tzw. tłum ekspresyjny). Proponuj natomiast odniesienie si kon-cepcji zgromadzenia agoralnego (agoral gathering), zastosowanej m.in. przez A. Biel, J. Tobacyka i W. Pryn do interpretacji pielgrzymek Jana Pawła II do Polski.
I. FENOMEN ZGROMADZENIA AGORALNEGO (AGORAL GATHERING) I PRZYKŁADY DESYGNATÓW TEGO POJCIA
Zgromadzenie agoralne zostało zaproponowane jako tzw. idealny typ pojcia wyjaniajcego zjawiska psychospołeczne towarzyszce masowym zgromadze-niom pokojowym, takim jak wizyty papieskie. Biela (1989) wskazał, i zgroma-dzenie agoralne znaczco róni si od innych zjawisk znanych z literatury spo-łecznej z zakresu zbiorowych zachowa, opisywanych przez takie terminy, jak tłum (crowd), masa (mass), publiczne zachowanie (public).
Zgromadzenie agoralne (z gr. agora: rynek) to dobrowolne, masowej skali publiczne zgromadzenie, zainspirowane jakimi wyszymi wartociami moral-nymi lub społeczmoral-nymi, np. godno ludzka, prawda, wolno, sprawiedliwo. Wskazuje si na siedem konstytutywnych cech zgromadze agoralnych: (1) kie-rowanie si wartociami wyszymi przez gromadzce si osoby; (2) intencje nie-stosowania przez nie przemocy; (3) dobrowolno uczestnictwa; (4) otwarto spotkania; (5) masowa skala uczestnictwa; (6) wiadomo przeywania przez uczestników jednoci przy jednoczesnym uwiadamianiu sobie wagi społecznej zgromadzenia; (7) pozytywne nastpstwa zgromadzenia zarówno w skali indywi-dualnej, jak i społecznej.
Jako przykłady zgromadze agoralnych wymienia si: pielgrzymki papiea Jana Pawła II (Biela, Tobaczyk, 1987; Biela, 1989; Pryna, Jagiełło, 1987; Pr-yna, 1996); non-violent marsze Ghandiego, pokojowe marsze Martina Luthera Kinga, demonstracje publiczne w obronie ycia, pokojowe strajki „Solidarnoci” (Biela, 1989); tzw. bałtycka droga (the Baltic Way) dla upamitnienia rocznicy paktu Ribbentrop-Mołotow (Gaidys, Tureikyte, 1996); wydarzenia z okresu tzw.
aksamitnej rewolucji na Słowacji (Ferjen ik, 1996); wydarzenia sierpniowe w Moskwie i Leningradzie w 1991 r. oraz w Sofii – okrelane jako „Miasto Praw-dy” – w lipcu i sierpniu 1990 r. (Biela, 1996).
II. POZYTYWNE NASTPSTWA ZGROMADZE AGORALNYCH W POLSCE ORAZ W INNYCH KRAJACH
Unikalne przeycia uczestników zgromadzenia agoralnego maj bardzo pozy-tywne nastpstwa nie tylko dla poszczególnych osób uczestniczcych w tym no-wym spotkaniu, lecz równie wi si z pozytywnymi przemianami w skali spo-łecznej. Na podstawie analizy psychologicznej dowiadcze agoralnych mona wymieni nastpujce cechy samych procesów agoralnych (Biela, 1989):
(1) jedno przey emocjonalno-motywacyjnych oraz poznawczych w czasie zgromadze agoralnych;
(2) wspólnotowy charakter dowiadcze agoralnych docierajcych do głbi społecznej natury ludzkiej, majcej swoje ródła w uniwersalnych potrzebach człowieka;
(3) skumulowana siła procesów i zachowa zbiorowych, wskazujca na kie-runek pozytywnych przemian i powszechnie akceptowanych de społecznych;
(4) silne zakorzenienie przey i dowiadcze agoralnych w pamici zarówno indywidualnej, jak i zbiorowej uczestników tych zgromadze;
(5) promieniowanie procesów agoralnych na osoby, które nie były uczestni-kami zgromadzenia.
Rezultatem procesów postagoralnych jest rozszerzanie si zakresu ich oddzia-ływania na ludzi, którzy z rónych powodów nie uczestniczyli w zgromadzeniu agoralnym. Stwarza to płaszczyzn przypieszajc tempo i skal integracji spo-łecznej. Jako przykład mona poda zakres i tempo procesów postagoralnych po pierwszej pielgrzymce Jana Pawła II do Polski, która miała miejsce w dniach od 2 do 10 czerwca 1979 r.
W czasie tych dni zgromadze agoralnych, w których uczestniczyło bezpo-rednio około 50% mieszkaców Polski, wielu uwiadomiło sobie jedno swoich myli, uczu i przekona w skali ogólnonarodowej. Masowe spotkanie z Papie-em oraz powszechne zainteresowanie Jego wizyt spowodowało, e zwikszyło si poczucie wewntrznej wolnoci i bezpieczestwa Polaków oraz integracji społecznej pomidzy ludmi reprezentujcymi róne zawody, a take wzrosła intensywno potrzeby autentycznego mylenia i działania. Przyczyniło si to
niewtpliwie do pogłbienia solidarnoci społeczno-zawodowej midzy polskimi robotnikami, rolnikami oraz inteligencj, i zaowocowało powstaniem ruchu „So-lidarno” w lipcu i sierpniu 1980 r. Dziki temu ruchowi dokonała si bezkrwa-wa rewolucja, która jako fala zgromadze agoralnych zmieniła najpierw oblicze polityczne Polski, a nastpnie rozprzestrzeniła si na inne kraje tzw. bloku so-wieckiego, doprowadzajc do upadku systemu totalitarnego w sposób pokojowy. Przykładem takiej fali zgromadze agoralnych były m.in. wydarzenia „aksamitnej rewolucji” w Czechach i na Słowacji, a take pokojowe rozebranie Muru Berli-skiego, co doprowadziło do zjednoczenia dwóch pastw niemieckich. Podobne zjawiska agoralne spowodowały w konsekwencji formalny upadek ZSRR i pow-stanie niepodległych pastw z byłych republik zwizkowych.
III. JAN PAWEŁ II – CHARYZMATYCZNY PRZYWÓDCA ZGROMADZE AGORALNYCH
Mona postawi tez, i Jan Paweł II poprzez swoje pielgrzymki zapoczt-kował nowe, nie znane w dotychczasowej historii zjawiska psychospołeczne, zwane zgromadzeniami agoralnymi, w których nastpstwie zostało zmienionych wiele dotychczasowych makrosystemowych układów społecznych i politycznych zarówno w ramach stosunków wewntrzpastwowych, jak i w relacjach midzy-narodowych.
Było to oczywiste ju w czasie pierwszej pielgrzymki Papiea do Meksyku. Po tej wizycie Meksykanie stali si innym narodem w sensie swobód demokra-tycznych dla Kocioła i religii. Jeszcze bardziej wyranie było to widoczne w czasie i po Jego pielgrzymce do Polski w 1979 r. Zjawiska agoralne, które mia-ły wówczas miejsce, zupełnie „zmienimia-ły oblicze polskiej ziemi”, a w konsekwen-cji póniej take oblicze Europy rodkowej i Wschodniej.
Kada zagraniczna wizyta Jana Pawła II inicjowała nowe zjawiska psycho-społeczne – zgromadzenia agoralne – których przywódc był On sam, za indy-widualnymi i suwerennymi jej podmiotami byli wszyscy uczestnicy tych spotka. Unikalnym fenomenem zgromadze było m.in. dowiadczanie, czsto przez mi-liony uczestników, tego, i nie czuli si oni ani zagubieni, ani anonimowi w cza-sie masowego spotkania, ale odczuwali głboki osobowy kontakt z Papieem oraz z innymi uczestnikami zgromadzenia. Jest to fascynujce, gdy zdecydowana wikszo uczestników nie miała adnej fizycznej szansy na bezporedni z Nim kontakt. Jednak – pomimo braku bezporedniego kontaktu z Papieem – wiele
osób relacjonuje swoje głbokie osobiste dowiadczenie zwizane z ogldaniem twarzy Papiea (np. „Spojrzał na mnie, przejedajc papamobilem”) lub doty-czce wypowiadanych przez Niego słów jako bezporednio do słuchajcego (np. „Jego słowa dotyczyły mnie osobicie”) (Biela, 1983). Prawidłowoci te mog by okrelane odpowiednio jako: fenomen twarzy charyzmatycznego przywódcy oraz fenomen słów charyzmatycznego przywódcy. Równie z bada holender-skich dotyczcych wizyty Jana Pawła II wynika, e a o 19% wzrosła ocena sym-patycznoci Papiea po Jego wizycie w 1985 r. (p<0,01), co moe zosta zinter-pretowane jako efekt fenomenu charyzmatycznego przywódcy zgromadzenia agoralnego.
W czasie takich spotka agoralnych uczestnicy identyfikuj si ze swoim przywódc, wyranie odczuwajc, e stara si on wzmacnia ich własn indywi-dualn podmiotowo w czasie spotkania o wane wymiary egzystencjalne siga-jce głbi ich osobowoci oraz człowieczestwa. Głbia psychologiczna tego procesu identyfikacji polega na tym, i osoba Papiea staje si w jakim stopniu „czci” osobowoci kadego z uczestników zgromadzenia agoralnego. Dotyczy to Jego przesłania moralnego, religijnego, społecznego i ogólnoludzkiego, ale równie cech Jego osobistego przekazu, poczucia humoru, zwykłych gestów, wyrazu twarzy, tonu głosu, błyskotliwoci, a nawet objawów zmczenia czy od-czuwanych dolegliwoci i znoszenia cierpienia. To wszystko uczestnicy zgroma-dzenia rejestruj w swojej pamici jako wzorce, które stanowi dla nich punkt odniesienia w ich jednostkowym yciu. Osoba charyzmatycznego przywódcy pozwala uczestnikom zgromadzenia agoralnego przey osobisty kontakt z jego osobowoci, która emanuje autentycznoci człowieczestwa i ułatwia wi z innymi ludmi jako podmiotami zgromadzenia.
Pojawienie si Jana Pawła II zawsze elektryzowało oczekujcych na Niego, czsto przez wiele godzin, uczestników zgromadzenia. Gdy si pojawiał ludzie zachowywali si ju inaczej: mieli wiadomo, e jest z nimi obecny ten, który dawał nadziej na bardziej godne i autentyczne ycie. Po spotkaniu z Nim stawali si sobie bardziej bliscy. Wiele tym spotkaniom agoralnym zawdziczaj. W cza-sie ich trwania nastpiła zarówno w skali indywidualnej, jak i zbiorowej swoista psychoterapia, której podstaw było to, i charyzmatyczny przywódca zgroma-dzenia agoralnego pomógł im by bardziej podmiotami swojego ycia osobistego, rodzinnego, społecznego i politycznego. To dziki temu poczuciu dokonała si w wielu z nich przemiana wewntrzna, a w skali zbiorowej nastpiła integracja
społeczna, która uwarunkowała pozytywne zmiany w krajach, gdzie zgromadze-nia agoralne z udziałem Jana Pawła II miały miejsce.
Nie ulega adnej wtpliwoci, e ostatnie dni oraz godziny ycia Jana Pawła II, a nastpnie wiadomo o Jego mierci oraz reakcje ludzi na t wiadomo – upowszechniane za pomoc rodków masowego przekazu – stały si masowymi zjawiskami agoralnymi o charakterze globalnym. Mam tutaj na uwadze nie tylko milionowych uczestników poegnania z Janem Pawłem II w Rzymie – miejscu pogrzebu, lecz równie spontanicznie, wspólnie przeywane odejcie człowieka, który pozostawił swoim potomnym jakie wartoci i dobro, które naleało zgłbi i zachowa dla siebie i innych poprzez wspólne bycie w jednoci refleksyjnej i modlitewnej w miejscach, które uznano za najbardziej odpowiednie dla spotka agoralnych – w kociołach chrzecijaskich, ale równie w wityniach innych wyzna religijnych na całym wiecie oraz na placach, na których Jan Paweł II spotykał si z ludmi w czasie swoich pielgrzymek. Miejsca te zostały zapisane w pamici zbiorowej i wyzwoliły potrzeb odnowienia przey agoralnych, któ-rych podmiotami byli uczestnicy historycznych spotka agoralnych sprzed kilku, kilkunastu lub nawet ponad dwudziestu lat. Przykładowo plac Zwycistwa w Warszawie gromadził co wieczór tysice ludzi, zwłaszcza młodziey, którzy zbiorowo przeywali wartoci zwizane z Janem Pawłem II jako dobro osobiste, narodowe i ogólnoludzkie, które On swoj obecnoci na ziemi pozostawił wiatu jako dar bezcenny i wiecznotrwały. Spotkania agoralne odbywały si równie w wielu miastach i miejscach, gdzie Jan Paweł II nie był osobicie, ale ich miesz-kacy przyjli jakie symbole zwizane z Jego osob, na przykład wieczorne spo-tkania i marsze, najczciej młodych ludzi, połczone z zapalaniem wiec wzdłu ulic noszcych imi Jana Pawła II, przy Jego pomnikach lub w innych miejscach, którym nadano symboliczne znaczenie zwizane z Jego osob.
Przejawem zachowa agoralnych, majcych t sam intencjonalno, było zapalanie przez kilkanacie dni wiec w oknach domów przez ludzi na całym wiecie dokładnie o godzinie, w której Papie odszedł z tego wiata według ofi-cjalnego komunikatu watykaskiego, tj. o 21.37. Ludzie chcieli w ten sposób utrwali zachowaniem, zbiorowo i globalnie pami daru, jakim był On sam dla wiata i ludzkoci – poprzez swoje ycie i posług, słowa, czyny i postaw auten-tycznego słuenia ludziom, w prawdzie, pokrzepianiu nadziej, głbokiej wierze w Boga i dobro zapisane w człowieku.
1. Agora globalna
Analiza psychologiczna zachowa ludzi oraz zjawisk społecznych zwiza-nych z sytuacj egnania przez wiat papiea Jana Pawła II pozwala wysun wniosek, i niewtpliwe tworz one zupełnie now kategori zachowa zbioro-wych, które s wprawdzie zgromadzeniami agoralnymi w sensie definicyjnych cech konstytutywnych, ale mamy obecnie do czynienia z now kategori desyg-natu pojcia zgromadzenia agoralnego. Tymi nowymi cechami, wzbogacajcymi jego tre i rozszerzajcymi sam zakres desygnatów pojcia zgromadzenie ago-ralne, s:
1. Przy braku fizycznej obecnoci charyzmatycznego przywódcy zgromadze-nia agoralnego rol wiodc przyjmuje jego przekaz ideowo-moralny, który staje si dla uczestników jeszcze bardziej klarowny, cenny i ywy poprzez konkretyza-cj w osobie przywódcy i w jego yciu – w sytuacji jego fizycznego braku po jego mierci.
2. Brak fizyczny przywódcy zgromadzenia stwarza potrzeb zakotwiczenia dowiadcze agoralnych w zachowaniach zbiorowych i w strukturze symboli, które zostaj zarejestrowane w pamici zbiorowej oraz globalnej poprzez swoje uniwersalne i ogólnoludzkie treci ideowo-moralne, których te zachowania i sym-bole s nonikami.
3. Przeycia agoralne zwizane z ałob po mierci Jana Pawła II miały glo-balny, tj. ogólnowiatowy charakter. Odbywały si one na całym wiecie dziki roli poredniczcej mediów, które bardzo pomogły w stworzeniu wiatowej ro-dziny ludzkiej, pogronej nie tylko w przeywaniu ałoby po stracie wielkiego i bliskiego człowieka, lecz równie w kontemplacji wartoci i prawd, które po-mógł On ludziom odkry, zgłbi, nasczy wiar i nadziej oraz bardziej si nimi zachwyci, zaduma i jeszcze mocniej je pokocha.
4. wiat stał si przez kilkanacie dni wielk globaln agor, gdzie ludzie, spotykajc si, kierowani głbok potrzeb wspólnego przeywania najgłbszych tajemnic ycia człowieka na ziemi i swojego człowieczestwa, stali si sobie bli-si dziki wiadectwu ycia i mierci jednego człowieka, który stał bli-si uosobie-niem ich de, wzorów i celów yciowych.
Biela i Tobacyk (1987), analizujc procesy agoralne, rozszerzyli pojcie auto-transcendencji (self-transcendence) z poziomu indywidualno-wertykalnego na procesy społeczne wskazujc, i masowe zgromadzenia agoralne ułatwiaj hory-zontaln interselftranscendencj (inter-self-transcendence) u uczestników tych
zgromadze. Zjawiska globalnej agory, dowiadczane przez ludzi na całym wie-cie po mierci Jana Pawła II, wskazuj, i miała miejsce mundialna transcenden-cja (mundial inter-self-transcendence) przeywanych przez uczestniczce w nich osoby wartoci, oczekiwa, celów oraz ideałów yciowych. Mundialna interself-transcendencja nadała im charakter uniwersalny oraz bardziej konkretny, bo ma-jcy swój prototyp osobowy w przykładzie ycia Jana Pawła II.
2. Pozytywna rola mediów
Globalna agora po mierci Jana Pawła II była moliwa dziki pozytywnej ro-li, jak odegrały wiatowe media w upowszechnianiu informacji o ostatnich dniach i godzinach Papiea oraz o reakcjach ludzi w rónych krajach na te wia-domoci. Relacje medialne stanowiły czynnik nie tylko upowszechniajcy reakcje agoralne na cały wiat, lecz równie przyczyniły si do pogłbienia i wzbogacenia przey poprzez umoliwienie dzielenia si przeyciami i refleksjami ludzi z ró-nych stron wiata, reprezentujcych róne religie, narodowoci, rasy, róny po-ziom wykształcenia i statusu ekonomicznego, ale łczcych si w jednym: w bólu rozstania z człowiekiem, który dla wierzcych był ywym i autentycznym odbla-skiem miłoci Boga do człowieka, za dla ludzi nie podzielajcych wiary w Boga czy te poszukujcych do Niego drogi – drogowskazem szacunku dla drugiego człowieka i szanowania godnoci ludzi.
Co charakterystyczne, dziennikarze relacjonujcy te smutne wydarzenia ago-ralne wystpowali w podwójnej roli: z jednej strony chcieli by obiektywnymi reporterami niezwykłych dla wiata faktów obiektywnych, a z drugiej – stawali si indywidualnymi podmiotami procesów typowych dla zgromadze agoralnych. Bdc w tej drugiej roli, starali si prowadzi obserwacje uczestniczce dowiad-cze ludzi tworzcych atmosfer intelektualn i emocjonaln zgromadze agoral-nych i słuyli swoimi sprawozdaniami jako autentycznymi wiadectwami.
3. Tre agoralnego przekazu
Jaka jest tre agoralnego przekazu dotyczcego ałoby wiata po mierci Jana Pawła II?
Poprzez przeycie wspólnie smutku rozstania z Janem Pawłem II wielu ludzi stało si sobie bliszymi. Poprzez to, i uczestniczyli w alu po mierci Papiea, dowiadczyli, e s razem, e łczy ich co bardzo wanego. Na tak wielk skal
ludzie na całym wiecie przez co najmniej kilkanacie dni trwali w zjednoczeniu. Jak nigdy w historii, mieszkacy naszej planety przeyli głboko jedno globaln.
Co było treci tych przey jednoci?
Odpowied na to pytanie musi siga do wielowymiarowej rzeczywistoci, jak jest ludzka psychika, której głbia uwyrania si w kontaktach społecznych. Takim kontekstem były włanie podobne reakcje ludzi na wiecie w sytuacji po-egnania Jana Pawła II. Czytelnym wymiarem tych przey było dowiadczenie jednoci wyraajce si w oczekiwaniu, pragnieniu i tsknocie ludzi za warto-ciami transcendentalnymi i uniwersalnymi, takimi jak prawda, dobro, pikno i miło. Jan Paweł II pokazał ludziom, e moliwe jest nie tylko zblienie si do tych wartoci, ale take ich osignicie w realnym, jednostkowym yciu. yjc blisko ludzi, ich codziennych trosk i problemów, Jan Paweł II dawał przykład, e spotykanych ludzi mona kocha, szczerze i po ludzku umiechajc si do nich, dobrze im yczc, modlc si za nich, przebaczajc im (nawet temu, który chciał Go zabi), okazujc im szacunek, podkrelajc ich godno człowiecz. Przekazu-jc te głbokie prawdy, Jan Paweł II dokonywał tego nie tylko przez słowa pisane czy mówione, ale take poprzez swoje czyny, gesty, cał swoj postaw. Robił to z poczuciem radoci i humoru, szczerze ujmujc ludzi autentycznoci swojej osoby, przełamywaniem sztywnych tradycji czy konwenansów.
W Jego postawie nie było dwuznacznoci. Cechowała Go jasno myli i bez-kompromisowo w głoszeniu prawdy, w obronie praw człowieka. Nigdy jednak nie ranił drugiego człowieka, zawsze miał dla niego szacunek. Z Jego postawy emanowała klarowno w rozrónianiu dobra od zła, prawdy od fałszu. Ta bez-kompromisowo, wymaganie najpierw od siebie oraz radykalizm moralny były magnesem przycigajcym młodzie, nazywan dzi pokoleniem JP II. To ona przybywała na Dni Młodych, organizowane dla niej przez Papiea co dwa lata. To ona wypełniała tłumnie ałobne place i ulice po Jego mierci, przechodzc w długich marszach, zapalajc wiece i lampiony jako wyraz przeywanej wspól-nie straty Jego osoby.
Najgłbszym wyrazem przeytej globalnej agory papieskiej było wspólne do-wiadczanie przez ludzi tego, e spotkali człowieka, który pokazał, jak godnie, prawdziwie, autentycznie i wicie mona y, cierpie i umiera. Uczył swoim przykładem, e y, cierpie i umiera mona blisko ludzi, kochajc ich, modlc si za nich – pozwalajc im przez to bardziej godnie y. Przez takie wiadectwo zbliył ludzi do siebie, a przez to i do Boga – niezalenie od tego, czy byli chrze-cijanami, ludmi innych wyzna, czy te innych przekona wiatopogldowych.
wiat po Jego yciu, a zwłaszcza po wiadectwie Jego odejcia z tego wiata, stał si bardziej ludzki, a zasiane przez niego ziarno przynosi obfite plony. Wyraa to najpełniej wiersz napisany przez amerykaskiego psychologa, redaktora naczel-nego Journal of Humanistic Psychology, Thomasa Greeninga2
, zatytułowany The Pope’s Death. Jest on reakcj agoraln na wiadomo o mierci Jana Pawła II. Oto jego oryginalny tekst angielski oraz tłumaczenie polskie autorstwa ks. Jer-zego Szymika:
The Pope’s Death
You taught us well how we should die, and blessed us with your last goodbye. Released in peace from earth’s tight shroud, you made death’s angel rightly proud. Now we live on, with many faiths, surrounded by a host of wraiths. May each of us in our own way remember who you were each day. The mournful world spins on and on You’re in our hearts, you are not gone.
mier Papiea Uczyłe nas, jak przyj mier, dzi nam błogosław, dobro wznie. Ze ródła moesz wolno pi, a anioł mierci dumnym by. Za my wród wielu trwamy wiar, porodku duchów, zjaw i mar. Wic niech pamita kady z nas, kim byłe dla nas w tamten czas. W ałobie krci si nasz wiat
– lecz w sercach naszych pozostałe. Tak.
2
BIBLIOGRAFIA
Biela, A. (1983). Papieskie lato w Polsce. Szkic psychologiczny wizyty-pielgrzymki papiea Jana
Pawła II w Polsce. London: Veritas.
Biela, A. (1989). Agoral gatherings: A new conception of collective behavior. Journal for the
The-ory of Social Behaviour, 19, 311-336.
Biela, A. (1996). Agoral gatherings and large scale transformation in Europe in the 80s and 90s.
Journal for Mental Changes, 2, 83-100.
Biela, A., Tobacyk, J. (1987). Self-transcendence in the agoral gathering: A case study of Pope John Paul II’s 1979 visit to Poland. Journal of Humanistic Psychology, 27, 390-405.
Ferjen ik, J. (1996). Velvet revolution meetings in Slovakia: Sociopsychological characteristics.
Journal for Mental Changes, 2, 121-127.
Gaidys, V., Tureikyte, D. (1996). Agoral gatherings in Lithuania: An example of the “Baltic Way”.
Journal for Mental Changes, 2, 113-119.
Pryna, W. (1996). Agoral gatherings as a social phenomenon in the experience of the 80s in Po-land. Journal for Mental Changes, 2, 101-112.
Pryna, W., Jagiełło, A. (1987). Moje spotkanie z Papieem. Lublin: Reakcja Wydawnictw KUL.
NEW AGORAL GATHERING AS A COLLECTIVE REACTION OF PEOPLE IN THE WORLD
TO THE MESSAGE OF THE DEATH OF POPE JOHN PAUL II
S u m m a r y
The paper aims to interpret the collective behaviour of people which occurred simultaneously around the world as a reaction to the death of Pope John Paul II. Such a phenomenon has never been described in psychological literature before and the concept of agoral gathering (Biela, Tobacyk, 1987; Biela 1989; Pryna, 1996) has been chosen to account for it. However, due to its novel fea-tures, the analysed phenomenon necessitated introduction of a new category of agoral gathering, namely mundial agoral gathering. This took place when the death of the charismatic leader strength-ened universal values and ideas which were anchored in the structure of symbols stored in the col-lective memory of local communities around the world. The mundial agoral gathering made evident that mundial-inter-self-transcendence of values, ideas, expectations and goods occurred among participants of the mourning after Pope John Paul II.
Key words: agoral gathering, collective behaviour, mourning after the death of Pope John Paul II.
