Wojciech Szymański,Marek
Dulinicz,Zbigniew
Kobyliński,Bogdan
Lichy,Waldemar A. Moszczyński
Wyszogród, woj. płockie. Stanowisko
2a
Informator Archeologiczny : badania 18, 151-152
ist
-n a w a r s tw ie -n ia tw o rz y ły - p r ó c h -n i c a , a t o r f l a ł a t l u l a , l i t c w i i d u ż ą i i o i c i ą t r z c i -n y , so c z e w k i p l a s k u , g i l n y 1 d u ła p o ł a c i e s p a l e n i z n y . «la w s z y s tk ic h w a r a n a c h z n a le z io n o ak o ru p y , k o i c l z v i e r z g o e , r e s z t k i r y b i a , m ach, o rz e c h y la » k o v » , p ra a d m io ty za s k ó r y , ż e l a z a , ro g u , k o é c l, t k a n i n y , fra g m e n ty l i a , p r z ą i l l l k i , łu c z y w a , p a c i o r k i s z k la n e i dużo kotków d o ł o d z i .
B a d a n ia b ą d ą k o n ty n u o w an a.
9ПКХХАИ - OSTaAt Tumski u n iw e r s y te t i n . B o lea ła w a B i e r u t a
o l . K an o n ia ' wa W rocław iu
Bykop I I I K a te d ra A r c h e o lo g ii
B a d an ia prow adzona pod k ie ru n k ie m p r o f , d r J d z a f a K a f a le r e z y k a i d r B a rb a ry C z e r s k ie j p rz y w s p ó łu d z ia - l e В . i n . K r z y s z to f a Ja w o rs k ie g o / a u t o r a spraw ozda n i a / . B a d a n ia f in a n s o w a ł U n iw e rs y te t W rocław ski o r a z HKf we W rocław iu. D rugi se z o n b a d a ń . Podgro d z i a w c z e sn o śre d n io w ie c z n e g o W ro cław ia.
P ra c e a r c h e o lo g ic z n e prow adzano w m ie js c u , w k tórym w n a j b l i ż s z e j p r z y s z ł o ś c i n a a ta n a d B i b l i o t e k a wyłsz ag o B em insrlum Duchownego. W w ykopie o p o w ie rz c h n i 324 и w yeksplorow ano szeS d poziomów o s a d n ic z y c h o z n a c z o n y c h sy m b o lam it B /5 , B /6, B /7 , B /S , 8 / 9 , C /l 1 c ią ż c io w o C /2 . p o z io - ey Ы 1 - f c /l p rz e b a d a n o w 1983 r o k u .
O d k ry to o k o ło 40 n a z i sa n y c h budynków m ie s z k a ln y c h i g o s p o d a rc z y c h . Wśród budynków m ie a z - k a ln y c h 23 p o s i a d a ł o p le c io n k o w a k o n s t r u k c j e Ś c ia n , r e s z t a z a S , t z n . G budynków zbudowanych z a s t a ł o w k o n s t r u k c j i z r ą b o y e j . K o n s tr u k c ja Ś c ia n b y ła tyL ko j e d n a 1 c e c h k t ó r e s e i n e b r a ć pod uwa g a o c e n i a j ą c s t o p i e ń z s m o ln o ic ia m l m leezkańoów w ez se n o Ś re d n io w ie c z n e g o W ro cław ia. In n e e le m e n ty , k t ó r a w inno e i g r o z p a t r z e ć t o r o d z a j p o d ł o g i , p o d z ia ły w ew n ętrzn a o r a z in w e n ta rz ruchomy.
V bud y n k ach p le c io n k o w y c h w y e tap o w a ły p o d ło g i z d r a n i c , p o d ło g i z u b i t e j z ie m i, k l e p i s k a z g l i n y l e i g e s n a pod ey p ach p i a s z c z y s t y c h i g l i n i a n y c h , s tw ie rd z o n o p o d z ia ły w e w n ątrzn ej / i z by do s p a n i a / , ław y p r z y S c le n n a , t r z y k r o t n i e w y z tę p iły d r z w i/ d w u k ro tn ie masywne d ra n ic o w e o wy- so k o S c l 139 i 104 cm o r a z p r o s t o k ą t n y p ł a t p l e c i o n k i o w yeokoScl 112 cm o r a z p r o g i , w jednym z p le c io n k o w y c h o b ie k tó w o d k r y to u k r y t e pod d re w n ia n a p o d ło g a dwa c a ł e ż e la z n e k a b łą k l w ia d e r , ż e la z n a o s t r o g a in k r u s to w a n a sre b re m , ż e la z n y k lu c z hakow aty o r a z p r z g S l ik g l i n i a n y . W budynku tym ob o k s t a r a n n i a wykonanego p a l e n i s k a z lo k a liz o w a n e g o w c e n t r a l n e j c z g S c l domu z n a le z io n o c z a s z k a n le m o w lg d a . w in n y c h budy n k ach p le c io n k o w y c h w y s tą p iły p o d k c w ia k l, in s tr u m e n ty m uzyczne, p a c i o r k i , fra g m e n ty o buw ia o r a z in n e z a b y t k i .
W4ró d budynków zrębow ych o z ró ż n ic o w a n e j n o w ie r ic h n i i w y p o sa ż e n iu w n ę trz a n a uwsoe z a s ł u g u je du ży budynek posadow iony na l e a a r a c h . vvkonanvoh z n ie s p o ty k a n e g o d o tą d su ro w c a . P o w stały o n e o r z e z czw o ro b o czn e o c i o s a n i a p o tę ż n y c h d rew n ia n y c h k ro k w i, na k tó r y c h zachow ały a i e je s z c z e ró ż n o ro d n e w y c lo w . K w l a r v p r z e c i ę t n i e S3 x 1 7 ,5 z 21 cm. P o z o s ta łe le g a r v te g o domu t o b lo c z k i łam anego k a m ie n ia z p rz y w a ra dod zanraw g w a p ie n n a . J e z t w i e l c e p raw dopodobne, że s a t o e le m e n ty p o c h o d z ą c e z e z n l z ż c i o n e j w 103 7 -3 8 r o k u k a te d r y w r o c ła w s k ie j. N oolsvwanvm w yżej o b i e k c i e o d k ry t o waga S zalkow a Z ż e l a z a i b r a s u , t r z y brgzow e b e c z u łk o w a te o d w a ż n ik i, dw ie sosnow e p a ł e c z k i oku t e z d o b io n a s r e b r n a b l a c h a / n a j p e w n i e j im p o rt b i z a n t y j s k i / , s p r z ą c z k a z b rą z u 1 i n . P o d z ia ły wew- n ą tr z n e - i t e c h n i k a w y k o n an ia p o d ło g i w budynkach zrąbow ych b y ły a n a lo g ic z n e ja k w budynkach p l e cionkow y e b .
B udynki g o s p o d a rc z e /c h le w y , s t a j n i e , m agazyny/ b yły—w znoszone w k o n s t r u k c j i p le c io n k o w e j, je d n a k Ja k o ż ó w y k o n an ia ó c ia n b y ł a z n a c z n ie n i ż s z a n i ż w p rzy p ad k u 'b u d y n k ó w m ie sz k a ln y c h .
M a t e r i a ł y i d o k u m e n ta c ja z b ań » 4 przechow yw ane s ą w K a te d rz e A r c h e o lo g ii U n iw e rsy te tu W ro c ła w sk ie g o .
Badania bgdą
koetynuowane-WYSZOGBÓD P o la k a Akademia Nauk
w o j. p ł o c k i e I n s t y t u t H i s t o r i i K u ltu r y M a te r ia ln e j S ta n o w isk o 2 a Z ak ład E poki M e ta li
W b a d a n ia c h pod k ie ru n k ie m p r o f . d r.W o jc ie c h a Szy m ańskiego u c z e s t n i c z y l i mgr mgr M a re k |D u lin ic z / a u t o r a p r a w z d a n i a / , Z bigniew K o b y liń s k i, Bogdan L ic h y i W aldeziar A. M oa zczy ń zk l, P in a n so w a ł WKS w P ło c k u . C zw arty se z o n bad a d . W czesn o Ś red n io w iecz- ' n a o sa d a p rzy g ro d o w a / v i / V f l - K f w ./
B a d a n ia k o n c e n tro w a ły a l e w z a c h o d n ie ! c z e ż c i o sa d y n a p o w ie rz c h n i 681 mZ. o d k r y to IB o b ie k tó w , p rz e b a d a n o z n i c h 1 7 , - p o n a d to dokończono e k s p l o r a c j ą o b i e k t u 7 , o d k ry te g o w 1983 ro k u . Z badano t a k ż e o b i e k t y 5 , Sa i 5 b , k t ó r e cżąó c io w o b y ły o d a ło n ig tw w u b ie g ły m ro k u . Ł ą c z n ie p r z e b ad an o 21 o b ie k tó w o różnym c h a r a k t e r z e .
O b ie k ty S a, Sb 1 7 t o kw ad rato w e z ie m ia n k i ■ p ie c a m i w n a r o ż n ik a c h . O b ie k t 5 a , o wymia r a c h o k o ło 1 ,6 a x 2 ,6 n , b y ł e z ą ic lo w o z n is z c z o n y p r z e z t r a n a i s j ą s I I w ojny Ó w iatow ej. P ie c zbudowany z k i l k u w ieńców d u ży ch k a m ie n i z n a jd o w a ł a l g w "północno-w schodnim n a r o ż n ik u z ie m ia n k i. Dno o b i e k t u b y ł o p ł a s k i e , a t u ż n a d nim z a l e g a ł a w arstw a użytkow a z ie m ia n k i.
O b ie k t S b , o w y m iarach o k o ło 3 m z 3 m, m ia ł p ie o w n a r o ż n ik u p ó łn o c n o -z a c h o d n im . Kon s t r u k c j a p i e c a b y ł a z b l i ż o n a do o p i s a n e j u p r z e d n io . O b ie k t t e n zb ad an o j e d y n i e w p o ło w ie , p o z o s t a w i a j ą c c z ą ż ó p o łu d n io w ą do p r z y z z łe u o r e k u ,
l l e m i a n k i 5a i 5b ł ą c z y ł o o ł y t k l e , n ie c k o w a ta zag Ig b i t n i e w cjl|t^ i· / o b i e k t 5 / z zach o wanym rządem dołków po s łu p a c h 2 0-30 c e n ty m e tro w e j i r e d n l c y .
O b ie k t 7 , a p ie c e m w p ó łn o c n o -z a c h o d n im n a r o ż n ik u , b y ł rachow any b a rd z o d o b rz e 1 z o s t a ł z b a d a n y w c a ł o ż c i . Wymiary z ie m ia n k i i 3 ,6 m z 3 ,6
m 162 m
-we w s z y s tk ic h w ym ienionych o b ie k ta c h s tw ie rd z o n o w y stę p o w an ie tfielow aretw ow ogo w y p e ł- n i s k a . fteg u łą b y ło z a le g a n ie t u i nad dnen o b ie k tó w c h a r a k t e r y s t y c z n e j w aretw y^o c z a r n y » lu b c i e e - nym za b a rw ie n ie m i w y stęp o w an ia sp a le n iz n y * uznano j ą za p o z o s t a ł o ś ć p o t i c e u użytkow ego zlam lam - 4 1, w z ie m ia n k a c h 5a i 5b w d o ln y c h p a r t i a c h wypełniałem w y stę p o w ała b a rd z o n i e w i e l k a i l o ś ć z a bytków , w s z y s tk ie z ie m ia n k i z a g łę b io n e b y ły na o k o ło i * l i c z ą c od p o w ie rz c h n i c a l c a .
O b ie k ty 1 2, M* 16, 1 7 , 1 9 , 21 tw o rz ą g ru p ę ow alnych l o b n i e r e g u l a r n i e p r o s to k ą tn y c h jam o w ym iarach; od 2 ,5 do 3 ,5 ■ d łu g o ś ć , od 1 ,5 do 2 ,5 я s z e r o k o ś ć . Z a g łę b io n a w c a l e c e s 60 - -6 0 cm c h a ra k te r y z o w a ły s i ę in te n s y w n ie czarnym w y p e łn i a k ie » 1 w y stę p o w a n ie * d u ż e j i l o ś c i f r a g - гаелtów n aczyh o r a z k o ś c i zw ierzęcy ch *
P o z o s ta łe z badanych w b i e l ą c y » r o k u o b i e k t y , za w y ją tk ie m o z n a c z o n e g o numerem 20, by ł y n i e w i e l k i e , o n ie re g u la rn y m p r z e w a la ła k s z t a ł c i e i jednow arstw ow y» w ypełń la k u .
H a to n ls s t o b i e k t 20 o l a ł c h a r a k t e r w yjątkow y· B ył t o rowek o s z e r o k o ś c i 60*140 с» 1 g łę b o k o ś c i 10-50 cm* M iał k s z t a ł t l i t e r y U s k ie ro w a n e j o tw a rty m i ram ionam i n a półn o c* Ramiona m ia ły po ? co d ł u g o ś c i, a łą c z ą c a j e p o d sta w a i n . N w ypełń i я ku o b i e k t u z n a le z io n o d u żo k o ś c i T w ierzęcych o ra z fra g m e n ty n a c z y ń .
dc n a j b a r d z i e j i n t e r e s u j ą c y c h zabytków z n a le z io n y c h w t r a k c i e b a darf w y k o p alisk o w y ch na* t e ł41 rogowy g r z e b ie ń je d n o s tr o n n y , tró jw a rs tw o w y , z d o b io n y ornam entem sk o śn y » k rzy żak ó w ; t r z y qro cy s t r z a ł z t u l e j k a m i , n i e s t e t y ś l e zachow ane; s e r i e p r z ę ś llk ó w ró ż n y c h f o r » i t e c h n o l o g i i w ykonania o r a z rogowych 1 k o ś c ia n y c h s z y d e ł*
W stępna a n a l i z a c h r o n o lo g ic z n a fragm entów b a e s y ń p o z w a la s t w i e r d z i ć , ż e c h r o n o lo g ia n a j s t a r s z y c h o b ie k tó w o d k ry ty c h w ty n s e z o n ie wykopaliskow ym s i ę g a s t a r s z y c h f a z w czesn eg o ś r e d n i o w ie c z a , praw dopodobnie kort ca VI lu b p rz e ło m u VI 1 V II w ie k u . W ięk szo ść fragm entów n a c z y ń p o cho d z i n a jp e w n ie j z V II i V I I 1 w ieku· W g ó rn y c h w a rstw a c h w y p e łn is k a z ie m ia n e k o r a z w n i e k t ó r y c h in n y ch o b ie k ta c h o d k r y to t a k i e fra g m e n ty n a c z y ń w s k a z u ją c e n a i s t n i e n i e o s a d n ic tw a ró w n ie ż w w ie ku XI.
2«WADA* gir,. Tarnów PP P ra c o w n ie K o n s e rw a c ji lab y tk ó w wuj* ta rn o w s k ie P ra c o w n ia A rc h e o lo g ic z n o -K o n s e rw a to rs k a w T arnow ie O d d z ia ł w K rakow ie b a d a n ia p r o w a d z i l i mgr A n d rz e j C e te r a i mgr J e r z y O k o ń sk i. f in a n s o w a ł WK2 w T a rn o w ie . T r z e c i se z o n b a d a ń . G ro d z isk o w c z e sn o śre d n io w ie c z n e *
B adaniam i o b j ę t o 930 m^ p o w ie rz c h n i g ro d z is k a * Głównym celem bedarf b y ło w y ja ś n ie n ie po - .m o d z e n ia i c h a r a k t e r u wkopu o d s ł o n i ę t e g o w u b ieg ły m ro k u w t r a k c i e p rz e k o p u p r z e z p a s p o le p y rfyorywanej na p o w ie rz c h n i w c e n t r a l n e j , n a jw y ż s z e j c z ę ś c i m ajdanu g r o d z i s k a , na txw- 'z a m c z y sk u " , Z ałożono wykop 35 x 15 » w z a c h o d n ie j c z ę ś c i ow alu w yznaczonego p r z e z p a s p o le p y o r a z dwa c i ę c i a p r o f ilo w e o d łu g o ś c i 2 6 ,4 1 16 m p r z e z p a s p o le p y w c z ę ś c i p ó łn o c n e j i p o łu d n io w e j. V s z e ro k o * p rż e z trz e n n y m w ykopie po z d j ę c i u w arstw y o r n e j p r ó c h n ic y n a p o z io m ie 25 cm o d s ł o n i ę t o f o s ę o ł s - <;odnyiB, łukowatym p r z e b ie g u i w y s tę p u ją c ą na z e w n ą trz od n i e j w a rstw ę p o p ie l a t o * s i w e j , i l a s t e j g l i n y .
те
o s t a t n i a p o s ia d a m ią ż s z o ść do 15-20cm,
t y l k o w c z ę ś c i b e z p o ś r e d n io p r z y f o s i e do 30 cn . S z e ro k o ść w arstw y i l a s t e j g l i n y w ynosi do 3 m. F o sa na p o z io m ie o d k r y c ia p o s i a d a ł a s z e ro k o ś ć c k o łc 6 m. W ypełńlako w c i ę ś c i z a c h o d n ie j tw o rz y ła b r u n a tn a , s g l i n i o o a p r ó c h n ic a z p o le p ę i w ę g la mi drzewnymi / s z e r o k o ś c i o k . 1-1 ,6 m /, n a to m ia s t w p o z o s t a ł e j c z ę ś c i wykopu n a wschód - c ie m n o b ru n a tn a p r ó c h n ic a z grudkam i p o le p y 1 w ęglam i drzewnymi* W t e j w a r s tw ie , s i ę g a j ą c e j do g łę b o k o ś c i o k a ło 40 cm, z n a le z io n o d u żą i l o ś ć m a t e r i a ł u z XVI-XVI1 w ieku* G łę b ie j w y p e łn ie k o fo*y sta n o w i b r u n a tn a , z g l i n ł o n a p r ó c h n ic a z d u ż ą i l o ś c i ą s p a le n iz n y i s k u p is k ie m p o le p y w zdłuż k ra w ę d z i za c h o d n ie j- Dno fo s y j e s t ła g o d n ie n ie c k o w a te , z a g łę b io n e do 9 0 -1 0 0 cm od p o w ie r z c h n i. W w y p e łn ia * ku d o ln e j c z ę ś c i w y s tą p i ł w y łą c z n ie m a t e r i a ł w c z e s n o ś re d n io w ie c z n y . W p r z e b ie g u fo s y o d s ł o n i ę t o p rzerw ę na d łu g o ś c i o k o ło 12 να, a w n i e j - w l i n i i fo s y - dwa ow alne s k u p is k a p r z e p a lo n y c h b l o ków p iaskow ca w w a rs tw ie s p a l e n i z n y . Na w schód od fo sy w y s t ą p i ł a , po z a n ik u w arstw y z m a t e r i a łem nowożytnym, s ła b o zachow ana w a rstw a k u ltu ro w a o m ią ż s z o ś c i do 10 -12 сэя, z a w ie r a ją c a d u ż ą i l o ś ć m u te - ia îu г X-XI w.P e łn e w y ja ś n ie n ie k w e s t i i zw iąza n y ch z wkopem o d s ło n ię ty m w 1983 r . p r z y s ł o n i ł y c i ę c i a p r o f ilo w e . O d s ło n ię to w si o dwu f a z a c h budowy. F azę p ie r w s z ą r e p r e z e n t u j e g l i n i a n y w ał z n i e utwardzonym ją d re m , k tó r y p o s i a d a ł od w ew nątrz p ó łk ę /p o m o s t/ w y ło żo n ą p o je d y ń c z y n i, n i e w i e l k i mi ok ru ch am i p ia sk o w c a . Z wałem tym zw iąza n a b y ła f o s a o s z e r o k o ś c i o k o ło 5 m od s t r o n y z e w n ę t r z n e j . Nasyp w ału sta n o w i p o p i e l a t a , l l i s s t a g lin a * D rugą f a z ę budowy r e p r e z e n t u j e w ał g lL n ia n o - - d re w n ia n y .
z
t ą f a2ą budowy zw iąza n a j e s t fo s a w ew nętrzna o s z e r o k o ś c i o k o ło ? m w p r o f i l u p ó ł nocnym i g łę b o k o ś c i do 2 ,9 m, w p r z e k o p ie z a ś od s t r o n y p o łu d n io w e j s z e r o k o ś c i 3 ,4 o t g łę b o k o ś c i do 2 ,0 m. W w y p e łn ia ku fo s y w y ró żn io n o dwa kom pleksy w a rstw . Do g łę b o k o ś c i o k o ło 1 ,6 o /w ym ia ry w p r o f i l u północnym , g d z ie wał i o b i e fo s y s ą z n a c z n ie l e p i e j z ach o w an e/ w y s tę p u je b r u n a tn a p r ó c h n ic a z d u żą i l o ś c i ą p o le p y i m a te r la łe m z XVI-XVII w ie k u , id e n ty c z n a z w a rstw ą uchw yconą we w s z y s tk ic h p rz e k o p a c h p r z e z fo sę* One t e i wyorywana j e s t n a p o w ie r z c h n ię , w y z n a c z a ją c p r z e b i e gf o s y . G łę b ie j z a l e g a j ą w arstw y iłó w i g l i n , n a k tó r y c h l e ż y w arstw a p o le p y , bloków p ia s k o w c a i s p a l e n i z n y , p o ch o d ząc a z d e s t r u k c j i d r u g i e j fa z y wału* K w e stią k o n tr o w e r s y jn ą j e s t d a to w a n ie d r u g i e j fa z y w a łu . O becność w w a rs tw ie zasypow ej fo s y w e w n ętrzn ej m a t e r i a ł u z XVI-XVTI w ieku może wskazywać na p ó tn e d a to w a n ie d r u g i e j f a z y w a łu . Zdaniem a u to ró w o b e c n o ś ć te g o m a t e r i a ł u w ią ż e s i q t y l k o z w yrów nanie» t e r e n u p rz y p o w ro c ie o s a d n ic tw a w XVI-XVII w ieku n a t e r e n p ó l g r o d z is k a / w ie ś 2 a wad s p o tw ie rd z o n a j e s t w ź r ó d ła c h o d 1525 r . / * G łę b sz e w arstw y w e w n ę trz n e j fo s y w c a ł o ś c i z w ią z a n e j z d ru g ą f a z ą w ału /wkop t e j fo s y n is z c z y c z ę śc io w o pom ost s t a r s z e g o w a łu / z a w ie r a j ą w y łą c z n ie m a t e r i a ł w c z e sn o śre d n io w ie c z n y i ta k t e ł d a to w a ć n a le ż y naszym zd an iem t e ń o k r e s budowy wału* C h a ra k te ry sty c z n y m j e s t ró w n ie ż t r e ś ć i u k ła d d o ln y c h w arstw w y p e łn is k a w e w n ę trz n e j fo sy s s ą t o w y łą c z n ie w arstw y zmywowe w p o s t a c i w arstw ow anych iłó w i g l i n y , nad k tó ry m i z a le g a WÄ” J V» ■d e s t r u k c j i z p o le p ą « p rz e p a lo n y m i blo k am i p ia s k o w c a 1 w ęglam i drzew nym i. W arstw a t a koń czy sunk с jo n o w an ie d r u g i e j f a z y w c z e sn o śre d n io w ie c z n e g o sy ste m u o b ro n n e g o grodta.
w y n ik i badań p o w ierzch n io w y ch o r a z a n a l i z a form te re n o w y c h w n a j b l i ż s z e j o k o l i c y o b ie k - t u d o tą d uw ażanego za g r o d z is k o w pod ta r n o w s k ie j ż a w a d z le p o z w a la ją n a d o k o n a n ie c a ł k o w i t e j v e r y - s i k a c j i p la n u o M e k tu /b le ty p o w y p l a n c z w o ro k ą ta z p o je d y ń c ty m w a łe n o t a c z a j ą c y » , z a ł o ż e n i e o po
