Główne etapy ewolucji tektogenu waryscyjskiego Polski w świetle teorii tektoniki płyt

i entniltold6w pojaw'iaj'l si~ w osadach synorogenicz-nych juz po ~ 25 0040

mm

1at od momentu pr<lOeSU metamol'lfdrz4nou.·

_ W gGrotworaoh typu koldzydMgo, takic.h Jak; Hi-mailaje; ··P. Le Fori ' (9) stwi~n abean04~ ozterech genentcji mez;ofald6w Fl de F, ~~yoh ko-lejllym gtawnym ~ defol'lDaC'ji VI g6rotW'Olie. M9rfologia mezotalJd6w mri:leniala s!~ od. faM6w U:o-kfliriatloych, l~Ych w plaszozyl.nie fotiacU (F b F ~ do.; ,fald6w tytpQ ,,.k:i.nk band" (F

J

.

pi'zypomlnaj~ t~ sytti9:cOE:QPisanl4 pizez M. DumdCza (8) z meta-~. Sudell6w. WB~ cztery generacje mezo-sttukltnir .mirmo . wielkdej dyspersJi' kde:runk6w ich P~biegu, r~14 tDZoo1o~owl\ tekJtogelloEEE: ~ollzy;nll i pOWl!ta1y w mterwa!e oZaSowym 40 mln lat. W .68tatnim etapie rorrwoju Ol"Ogenaw .zaohcxtLl4

wScUug ~eorti.i tekltmlkli p!yIt (6) wieJlkie pnemlEBz-czEm!amas skalnyCh w

Poi&taci

IWlUttiE:C tek1KmiCz-ny~h

r'

grarwiltacydnych. Z dbecnoScil4 maB naSUl!li~­

-tyOhnaJetY. lkz1~ siQ

Pl'IZi

Ocitwamaniu S'truddury, orogen6W~Y!lskiClh. P. Le Fort (9) ,podade na-stQpuj~ 'kry.teria dla r~warua wieOddch na-sunf~~

w

BUnala.jaClb: . . ..

. - anorrnalna ~a jecin08tek

stratygl'a-fiC'Ltlych, " . .' ' .'

- ~ zmfaIla lftdklgU,' '. ' ..

... katakW:a icHaf·~ w &kaJi

reg'lanaJ.ne3,

. - g'waitowny skok w lDtenS~

metamor-fjanu, .. . . ' . . ,

--. odwr6cooa s:bref~~ metamor&mu,

-. - mrl.aaul w kierunlru 1 ZIlIl}'IIie' WieBmch

struidur

t~.

'

.,

. . . .

Wie1e ~r6d wytmienio.nyah ~6rw zna~duje zaatosawanie .!lp. w Sudetach i na b1dru przedsu- ' dedkim, gdde 1d1kakroflne ~awienie .si~ na prrzemi.an pas6w. '(!Ipl- i mezomeitall:rlotticznych' 0 kienmku ' NW.,.BE '(15) mote by~, nQpro§dej W'YlIamaone·

obec-~cil4 _ nt.iBuni~ych

mM.,

Wych0dzf4c z zalW.efl t~ ~'~ ,(6) .n).oinaokrelili~wergene.J~

przyPt$zcuJ-nych ;~I!Uni~ '?I pdJaawazyunetapie (~u lrordy--litmi-wego) jako wergenoJ~', porudniOWll; w drogfan

zd ,~nyin) - p6kloanQ. Jak )ui ~o~

kaiJda '1nterpretacja 'WM'Y8Cydaw 7;, punkJbu w.tchenia tt!kflJooikdply't

wymaga:

roopoznanta, takie WI!ItYBt-kiieh siaHcZl'lych mas 'dr6ctg6rsldicb 0 cba'tak!terze mikxdtontynemlf;~,kt6rych ruohY 'wzg~.e, deey-dawaly 'r!' r02JldaJdzie facjd, pmerwach w osadll:al1iu oru roohacl1'1.aldowych odbY'W8d~ sic:

w

l'6rP.llym

ciasiew rMnyeh ~ orogenu. '

'<'W~y

Ew'~y SrodkoWed

wydaJ"

si~

I6ro-tW'Orern metYJPbwytrri (11.)

VI

SItostin.ku do imlvcb !aiJ.-cucb6w g6.tl;;okf.ch ze ~~u , na obecn~6 bilnbo 1iozOyeb (frt)bnyCh

:trawmem6w

k'OIrI:~

prSani-

'

bqti*iegO,' klt6re tw~, dzl§ wymlpljllCe, na po-' Wie~lmi bad£. u![~epod polm'y'Wll osadoWll'

ma-gywy

~r6dg611!1de (3). Wykrycte tych IPbIuktur,' poz-nante' iob ro.ch6w wzg'lc:dnvch i ,wplYWIU na rodizl\-cy sle. ~6roitw6r wa.rySlCwl!iki powmno by6 ,Jedlnym z waililejszychzadaiJ. geologii ~ry'Scyd6w.

, ,

LITERATURA

1., B·raus e H. - PaJ1kldrlft - Tekttonik in

Mit~

t~l~ropa. Z. ang. (""eot 19'75, H. '1.

2. Burr

et C. F. -

Plate tedtonics and the Herey,,.., IDfari Ol"O£tellY. NaJInJre, 19'72, vol. 239, no. 5368. 3. Bus z W. A. i

m. -

Srledkmyje :maei'?IY

fun-damienta molociycll p!1a~:rm Jewmz1! ,t lc'h czech-,h". Tiaktmika sdedkm.ym ~aw. TIr. ~esz.

N3uita, 19'76., ' , .

4. Golile~an R. G • ..;.. ~e

tedtOtik:

empla~ent

" of

1iRPer

'"

mI!Dtle 'nentdotttesai1iln~ cDDtfoenbl'

~eli!. J. GeoiPhYB. ReS. 1971; vo1. 76,100. 5. -'

,5; C Il'e e It K. M.,....; Review of Pa4eoma~etism.

, -F.ax1tdl' sci. Rev. 6.6 Alm6t.erdam. 1970.

6. Dewey J.

l!'.,

'Bd'l"d .T. M • .:... Mmmhin heMs , . anld tbe new ~loba:l tectonics. J. Geaphys. Res.

. 1970. V'Ol. 75, no. 14~ .

'1. ,:-D i c 'k ID -S 0 11 W. R. -. Ev.ldence f()r plate tec-tanle 'l"e~mes irnrthe .roclt record. Aaner. J. Set 19'12, vol. 272, no. '1.

8. Dum t c ~ Mo - FrOba !Wy'jamienia tektogenezy

serii ~ Zlem1 KI<Jdddej. ~o­

blem wdelru defomnacj-i sexdi 7lIlletamadizawycll . Ziemi KiodlZlciej. Mat. KOI!f. Ter., 1976.

9. F o,r,t Le P. - HJma!Iay8B: the coBfded rooge. iEfteeDt know:tedige' of 1Ihe

continental are.

Am. J. Sci., 19'75, vol. 275 A. ,

, 10. J 0 hnsoll G. A. - Onust.al ~ and plate lteatanics durllng the' Camontferous. '1 Imem. IKongr. st.raJt. u. Geal. Xarbons. ZusamrnErlfas. S. 88, KJrefeJd, 1971; , ! 11. Kl'eibs W., Wachell1dorf H. -

Ptroterozol.c--~c geosyncllnal aod orogeoic evodu1:ioD of Ceut.rail EuIrope. 0801. Soc. .Amer. Bull., 1973, vol. 84, no. 8.

12. M I y a s b 4r 0 A. - MetaJnartph1am 8Ild re18'ted mqmart48m :In ,plate

ttectanics.

Amer.J. Sel. 1972,

VDIl. 272. . .

13. Mo n g e r J. W. H., I

m. --

Evolution of t<he Ca-nadian

CordWera. a

plate Iteotou:lic model.

Ibi-dem.

'

14. N ~ col a s A. - Was flbe Hmcyniao O1'ogeIDic !belt o.f Eu'l"OIJ)e

or

title Andem ,type? Nature, 19'11, \T(J1. 236, nO. 5344. ' - , 15. Oberc J. - Budawa geologictma Polski. T. IV,

Tetmxm'ilka, cz. 2 Suriety i obBrza«y pmyleg!e. Wyd. Geal., 1972.

,16. Ob ne J. - Bestetvt ein kattedarrlsches TektQ. gen in 8Q(t>olen? Neu. .lb. 1../ Gaol. u. Pa'lll.OOJt.

197'7, H. 1. ' ' , ' ,

17. Pot air 1'8 k i W. - mterpretac)a geoil~a 'WY'ldk6w glQbokdch sondawaiJ. sejsmdJcmych na - VII profilu J;IliPYnal"<lCiowym. Pm. gea.1. 19'75,

nr

4.

18. P 0 h Ir Y 8 k i 'W., - Pozycja teikJbolnicrlJna Po1r!4d

,.RN ~e \WYIrlk6w badaiJ. Morrm P61Jn.oonego.

Ibidem, 1975, or 12. ' •

19. Rot her K. ..:.... Padllomagne1lJmnus als rceochro-, ~e MeIthode. Ber.

Deut.

GEsells, Geol.'

Wiss. Relhe

A..

16, 315, Berllll, 19'11. . 20. S c h wab H. J. :I.

m. -

2'JuLr Rfrum -

ZeltBe-rdebul!1gen zwdschen retAmten vertikaleo

X1ru5tetI-bewett-l.ll1gen und Palllol:ektonik' im Bereicb der 'Nnl"ddetilb!dl"il'Olonisclle Senke, Z. angtr;'V. GeoIl.,

11173, m" 11. ,

21. Se h 1'00 e de r E. - Prolileme tektonischf'.r Ucn-, Jt~'lIN!'en lrm ~suea:ieJJl Sin den V8Jl'lsol,.

ri~. VerMt. Zen'I:!'. Iinst. Pliye. Erde. 14, 2,

Pots-~"IITI. 1973:

2'-. W a t rz; 11 a '11 eTA. - 7.wel bemerkRlIlS'Wert.e ra-dimnetri6che All't-er9d'lotienml!! 8'WI de'rn ' ("~et '~lW'lImbuTger SaJt;telB. Geo1o~e.· 1966,' Bd. 15,

~,~ ' , , ' "

,~. '7. fi n s k n J. - Ont.lwe· of tb~ TElC'ttmw-.C! f'1. ~ ,1"'Od s-nd the ,'ProMpms of the 'V'illru.lioorm .<Ii\'1d

'T'n;Fl('~"'" :I","~ the Teatomcs of Euroue. Bf1l1.

'I' ...

"'t..

Geril. 111'74,

nr

~4.', .

24.'Zonensza4n l..

P.

i in. - ~a.ia tiektn-,ntka, maginati7Jrn d mieital{)gi~a. Niledra, 1976.

SUMMARY

'1'he paper fIB aimed ,at d1'awklg a'lttention to· 1lh-e possiibH1ty of

a new,

dynamic l()ok on evolution of' Pol'Ish Varlscides

aDd

interpretation ofthls

orogen

foom the pla!te tootonice vdewrpoint. MIddle-European Va:rdscan geosyncUne originated In the Eocambrian In result: of break up of . the old P.recambrtan oon-' , t'lIneDt 'Into several microoon~ts of the Bohem~!1

tna.B8if tYIPe. The Bohenrlan massif shifted far from the East-Eurapeall1 platfonnbet7yveen the Eocambrian and Ol'd'Ovibtaon .. in, result of &eQ41oor s.preadlng. 'lihe shlft 'led to fonnaMon of the A.fl1aalltic type' rna.rgins ' on opposite akles, of, tbe resultIng basin. The sedi~ men.tary, baaln at,' ip{)1ds,h Varlscldes several times changed its rwWth and, depth in result

at

overlapping effects 'of s;pr~g andsubduoti-an. progressively _decreasing in' s'izetawards the end

of

tbe PaQeozoic. The ·palearnagnetic sb.udles, evideoce thaJt in, the CaIlbarriferous and Permian the, sialic rnaBSE!I!I of tbe Bohemian massif, and East-EUl'OIPea'n platform' were approaching one another and finaUy collided.

In this· ~

orogen.

of~ cardmeIW1 (6); t.e. ~ (14, 24)'tn>e. ar~ iIIi Ibhe Sax~';l'hurirJgfan .rmne.

Tb~ . z»ne .. .$ charaoterlzed by ilaw- and

medium--p.r~ regtoDaJ. metamoiPbilml (12) .and ~tenstve

acldvolcanism and.p1utanism, so .it may be

inte!t,;,

prated.··~'

Varlscari

intenlkies (1"1), The palt of. ::Po-HBhVarlScides' ,si.tJuarted north of. the ·Sudety.···Mts arid "at ~eSenJI; foorning' Paleozo'ic iPlaItform ~e is chaJ:acterlzed' !by .. much weaker devel'QPIlal>t of . en,d'o-genic pa."ocesses· anq rE!\Pl"E'Soo'(;e' .sa.-allled V~J;"isca,n

extemldeil· finally.folded in' the

Late

Carboniferoqs. (17;. 23). The ValT.rean mOaaSse origInaIted in the ~i:e-­ land and' ,panly '. in the' Slidety MIB in the. Late Carbcmt!erouB and Eai1ly .

pennian.-PE3IOM.E

: D;enwo C'l'8Thjf SB.JISeTC8 o«5pa~ BHJOIalUDJB8

B03KOZBOCTb' HOBOrO,.· ~allH'IecJ[oro B3l'.JIP.p;a J!:~ BOJIPOC 9BO~ Ba:p~OBB IIo,Jihwe' H·HB'.l'e~ ~ 9'1'Oro TeK'1'OreBa c '1'O'lB:H',3PeaHS 'l'eKTOHHKH

UJJH'l'; qeH'!'IpaJIhHOOBpoueACEaJI . BapHc$lAcJ[u ... reO-CHHKJlHHam. o6pa30Ba.JIaCh B 3OJ[eM5p~' BC.JIe~cTmre

pacria~a' cmpo:ft ~J[e:M6pJdtCKoA .~ BaaeCJtOm.Ko

lIHKPOiroHnmeH'l'OB . '1'HUa -qemCE<>rO

1lli.0CKBil.

~

ape-1tf!mi

··

~

.'

K~ ~u.ell H. ~~'*

'1~ClDIA . KaCCHB O'1'OABHHY.JICa en ~'lBoeBpOaeac­ J[o~. U~PMhI. 3ToT I!pOI:\'eCC m.l3B8n 06pa30BBHHe

rp&HeA aor.,JUuiTH.'lecJt01'() THllIl c·

otSeHX

'crop'ou 6acceA-HB.. Pa~ H r.Jl1()HBace~eHTaqH.OHHoro

68.cCeA-. HQ ..

nom.acHX·

BapHCqHAoB~eHn.nJfCh MaorOKp8~

BC.JIe,JtCTBJm ;Kac.naHBaHHS scpcpeK~ pacnpocorpaHe8irR It .qy().IlYK~ yMeRhUJ:JlBaaa. . BCti (Xl.nee B n~

~ . naJIeOllarH~ HCC.ne~BaHHS· ~hma­

lOT. Ha. TO, 'l'l'O B J[apt;oae H uePIore C'H8.ru:rH'l'Hhle ·KIi.cc&r

'1~IIICKOrQ MaCCHBa H BOCTO"tHoeBPen~CKo:ft. ~

np~aJIHCh

ace

60JIee l1iPyrK:(~yry, 'ITO B.~

J[O~ ~OBe.JIO ~o. JOt C'l'OmtHoBemm.· TaIom. 06P8;iox

OOPa30B8JlC8 . opOrea . 'l'HUIl K~ (6) H.JIH

Aa-~B .. (14, 24). B . ~A 3oHe.

:na

30Ha

xa~':

·

pera8.JIJoBWM

JIe'l'UIO~

HH~o- H cpe~eaauopRoro THIIa (Ill), KHcm.X

sya,..

EaR.K3MOII H . .II.JIyroHH3IIOM H ~ IIOlEHO. OTHOC'l'H it

Ba-p~C'ltJoI.~~1lJI U7).JIeza~ HQ

'

ceseP

0f1!

CYAe'l'OB'IaC'l'h .. nO.JII>CEHX 'Ba~B, COC'1'a8.n~1I

M~~.· .ua~~oA

n.JI8'l'$OpMhr,·xapaJ[TepH3M!-PY.eTC's

r!)pQ3.1to cna6wJjMp&3BH'l'HeII 9H,lJ,Ol'eH~

D:po..

[!ecco!l. Oila.coeoraB.JI.lJeT TU: H!i~eMhIe

BapHcmdlc'-KHeSKClt'ePHH,lthI, . KOroPl>ric cic.JIa~'laTOCT& ol$pa30Jm';'

.naCh B rio3A'HOII Itap60ae.· B no3~ J[apOOHeH

pau-Hell .nepu~ Hanpe~m.e H '1aC'l'H'lHO. B .upe,tten:ax Cy~eroB 06pa~.naCh B8~aR

KOJIRca •

.

'