Wstępne wyniki badań osadów stanowiska interstadiału Brorup w Starym Kurowie koło Drezdenka

STEFAN KOZARSKI, BOLESŁAW NOWACZYK, KAZIMIERZ TOBOLSKI Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu

WSTĘPNE

WYNIKI BADAN OSADOW STANOWISKA

INTERSTADIAŁU

BR0RUP

W STARYM KURO\VIE KOLO

DREZDENKA

UDK 551.793.9.022.2j.4:561.07(084.28)(43&-15+Stare Kurow.o k. Drezdenka)

W "Przeglądzie Geologicznym" nr 5/1978 ukazał się komunikat K. Wrotka (7) informujący o stano-wisku osadów organicznych występujących w kra-'Nędziowej .strefie pradoliny Noteci- Warty w Łęgo­ wie koło Drezdenka. Komunikat ten, oprócz charak-terystyki geologiczno-geomorfologicznej stanowiska (stanowisko A •wg K. Wrotka), 1zawiera próbę intef-pretacji stratygraficznej osadów z wskazaniem inter-glacjału eemskiego jako odcinka plejstocenu, w któ-rym miała powstać warstwa o dużej zawartości ! SUb-stancji org•anicznej. K. Wrotek (7) podaje również, że w Starym Kurowie, leżącym na zachód •od Łęgowa, w bardzo podobnej sytuacji geologicznej znajduje się dDugie stanowisko osadów organicznych (stano-wisko B wg K. W;r'Otka) wykształoone w postaci tor-fów kopalnych o barwie czarnej lub ciemnobrązowej. I ch miąższość •oszacował na 2 m.

Przed opublikowaniem ·swojego komunikatu K. Vłrotek przekazał nam wiadomość .o występowaniu torfów 'kopalnych w Starym Kurowie. Stała ,się ona dla nas 'Zachętą do podjęC'ia szczegółowych badań ca-łego profilu osadów odsłoniętych w Starym Kuro-wie, za co składamy Mu serdeczne podziękowanie. Badania wykonaliśmy w latach 1976-1978, koncen-trując je na ścianach wschodutej części wyłączone­ go z eksploatacji wyrobiska cegielni. Zaawansowany stan opracowania zgromadz·onych materiałów upo-ważnia nas do przedstawi·enia pierwszych wyników analizy profilu oraz oceny jego wartości do straty-grafii Visrtulianu w P.olsce północno~-zachodniej.

SYTUACJA GEOMORFOLOGICZNA

Stanowisko torfów kopalnych ze Stareg·o Kurowa występuje w krawędzi pradoliny Noteci- Warty u wy-lotu krótkiej dolinlki wciętej w powierzchnię wąs­ kiego sa~ndru, należąceg.o do fazy pomorskiej ostatnie-go zlodowacenia (ryc. 1). Krarwędź pradoliny nacina w tym .miejs1cu wyis'Oc.zyznę morenową zasłaną, mię­

dzy Starym Kurowem a Łęgowem, 'O:sadami ablacyj-nymi. Mają one związek z recesją lądol>odu, którego czoło na krótko stabiliz·owaro się w ·obszaTze pomię­ dzy dol,iJną Drawy na wschodzie i wąskim sandrem fazy pomorskiej na zachodzie. świadczy ·o tym dob-rze zaznaczony w rzeźbie zespół form marginalnych znanych z badań J. Korona (5) i S. Kozars1k1iego (6). Porządkują się one w dwa ciągi o zarysie łuków otwartych ku pó~nocy (ryc. l) i doikumentują ostat-nie etapy zaniku lądolodu fazy poznańskiej przed uksztaUowaniem się lobu Odry podcza,s maksymal-nego zarsięgu fazy pomorskiej. Fakty wynikające z sytuacji g·eomorfologric.znej stanowiska torfów kopal-nych wykorzystamy w inter:pretac}.i stratygrafii o.sa-dów Vistulianu ~odsłoniętych

w

profilu Stare Kurowo.

ANALIZA PRZEKROJU GEOLOGICZNEGO I CECHY OSADOW

Rozległe i wielopoziomowe wyrobiska cegielni w Starym Kurowie pozwoliły rozpo~nać charakter i sek-wencję występujących tutaj osadów na przestrzeni ki1kudziesięoiu metrów oraz do maksymalnej głębo­ kości 18,5 m. DZJJ..elą się one na dwie serie, glacjalną i fluwialną. Przy obecnym stanie ścian wyrobisk ce-gielni najpełniej.szy przekrój przez obydwie serie jest dostępny dla badań szczegółowych we wschodniej części wyłączonego z eksploatacji wyrobiska (ryc. 2). Seria glacjalna posiada tu miąższość 14,5 m. Skła­ dają się na nią o.sady morenowe i fluwioglacjalne.

210

Według badań L. Kasprzaka (4) osady morenowe są dwudzielne. Wyżej zalega warstwa moreny ablacyj-l:ej (ryc. 2, warstwa 2) z pokrywą piasków smugowa-nych (warstwa 1), a pod nią zwarta glina moreno-· wa (warstwa 3) mająca wszystkie cechy właściwe morenie dennej. Spągowa część serii glacjalnej wy-kształcona jest w facji osadów fluwioglacjalnych, żwirowo-piaszczystych (warstwa 4) i piaszczystych (warstwa 5).

Seria fluwialna rozpoczyna się na głębokości 14,5 m poziomem organicznym o znacznej domieszce

mułków i piasków drobnoziarnistych (ryc. 2 i 3). Jego największa miąższość osiąga 25-30 cm. Niżej z~legają poziomo warstwowane piaski rzeczne o 43,7% zawartości frakcji

>

0,25 mm, a następnie drobnoziar -niste piaski i mułki (zawartość frakcji

<

0,25 mm

8~,2%) wykształcone w facji powodziowej (ryc. 3). Na ścianach poprowadzonych w różnych intersekcjach, w obrębie warstwy piasków oraz warstwy piaszczy-sto-mułkowych osadów powodziowych, widoczne są

Eczne struktury peryglacjalne typu szczelin mrozo-vvych i pseudomorfoz szczelin lodowych, według ter-minologii stosowanej przez J. Dylika (3).

W spągu osady powodziowe rsą poprzerastane h-minami substancji organicznej, a pod nimi pojawia się blisko 0,5 metrowej miąższości warstwa zbiteg·J torfu niskiego, który w czystej postaci występuje jedynie na krótkiej przestrzeni, a w przewadze jest zastąpiony przez warstwę piasków silnie

laminowa-~7 o~----5km / ,---, :\ / / . ,. : J / / .~:;.~~:::l Hyc. 1. Sytuacja geomorfologiczna stanowiska inter-sta.diaL·u Bmrup w Starym Kurowie wg mapy

geo-morfologicznej S. Kozarskiego (6).

1 - cią.gi moren czołowych młods~e .o~ fazy pozna~s:dej, 2 - sandry młodsze od fazy poznanskreJ, 3. -:- moren)' cz?-łowe maksymalnego zasięgu fazy pomorskieJ, 4 - sa~dr_y i terasy fazy pomorskiej, 5 - sandr i tara_s .su~f~zy choJen-skiej, 6 - tarasy młodsze od subfazy <:ho.JenskreJ, 7 -

wy-soczyzny morenowe, 8 - Jezrora.

Fig. 1. Geomorphological setting oj Bmrup Intersta-d·ial racality at Stare Kurowo ajter geomorphological

map by S. Kozarski (6).

1 - rows of front moraines younger than the Poznań phase, 2 - sandurs younger than the Poznań phase, ~ - front moraines of the maximum extent of the Pornerauran phase, 4 - sandurs and terraces of the Pomeranian phase, 5 - san-dur and terTace of the Chojna subphase., 6 - terraces younger than the Chojna subpha·se, 7 - mo,r·aine pla·teau,

o

m ····.· ... ::-.·.·:·: .. ···

::

m

·

.

.

·

-~

... :.: 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Ryc. 2. ProfiL geologiczny osadów Vistulianu w Sta-rym Kurowie (część wschodnia wyrobiska cegielni).

Zlodowacenie bałtyckie: faza poznańska - 1 - piaski

smu-gowane, 2 - morena ablacyjna z wkładkami piaszczysto-muł·

kowymi i smugami pi.asku; faza leszczyńska - 3 - glina

morenowa (morena denna) w spągu z przerostami piasków

i drobnych żwirów fluwioglacjalnych, 4 - warstwowane żwi­

ry i piaski fluwioglacjalne z otoczkami 5 - warstwowane

piaski_ fluwioglacjalne; Interstadiał Odde~ade (?) 6 - poziom

orgamczny ze znaczną domieszką mułków i piasków

drobno-Zli!a·rnistY'ch; Stadiał Br0,rupj0dderade (?): 7 - warstwo:wane

piaski rzeczne w przewadze średnioziarniste 8 -

warstwo-wane piaski drobnoziarniste i mułki facji 'powodziowej, w

spągu laminowane substancją organiczną (warstwy 7 i 8 są

zaburzone strukturami peryglacjalnymi); Interstadiał Br0rup

9 - torf niski częściowo czysty, dobrze rozłożony, soczewki torfu niskiego, wkładki piasku, 10 - piaski średnioziarni,:;te

złożone w fazie sedymentacji wydmowej.

F'ig. 2. Geological section oj the Vistulian deposits jrom Kurowo (eastern part oj the claypit). Baltic Glaciation: Pozna1'l phase: 1 - streaky sands, 2 -ablational moraine with sandy-silty intercalations and stre-aks of sand; Leszno phase: 3 - moraine tiU (bottom mora-ine) with intercalations of sands and fine fluvioglac.ial gra-vels at the base, 4 - stratified fluvioglacial gravels and sands with boulders; 5 - stratified fluvioglacial sands; Od-derade (?) Interstadiał: 6 -- organagenie horizon with mark-ed admixture of silts and fine-grainmark-ed sands; Br0rup (Od-derade (?) Stadia!: 7 - stratified fluvial, mainly medium--grained sands, 8 - strati.fied fine-grained sands and silts o.r the flood facies, laminated with organie matter at the base (laye:rs 7 and 8 ar e disturbed by perlglacial structures); Br0rup Interstadiał: 9 - low, partly pure, strongly decayed peat, lenses of low peat and sandy intercalations, 10 - me-dium-grained sands deposited in phase of eolian

sedimen-tation.

nych substancją 'Organiczną Lub ·zawierającą

niewiel-kie soczewki torfu (ryc. 3). Łącznie warstwę tę, osią­

gającą miąższość 1,5 m, określamy w profilu jako

dolny poziom organiczny. P.od nim zalegają średnio­

ziarniste piaski fluwialne z wtrąceniami substancji

organicznej, złożone w fazie sedymentacji

wydmo-vvej.

Dolny poziom ·organiczny został objęty badaniami

paleobotanicznymi. Jego szczegółowe rozdzielenie

lito-logiczne, 'niezbędne dla 1interpr·e1ta·cji paleobotanicznej,

przedstawia poniższe zestawienie, w którym cyfra po

kolumnie określającej miąższ·ość jedno·stki

litologicz-nej ,oznacza nume;r warstwy powtórzony w profilu

przy uproszczonym diagramie .pyłkowym (ryc. 4):

0 - 31 cm l

31- 50 cm 2

piasek drobnoziarnisty z

przewarst-wieniami mułków;

pias·ek drobno•ziarmisty z cienkimi

(1-2 mm) laminami S'ubstancji

10rgankznej;

50- 85 cm 3 -zapiaszczony mułek organiczny

(zawartość substancji organiczneJ

·od 0,8 do 8,4%), miejscami

prze-war.stwienia czystego pi·asku

drob-,n:oziar.ni.stego;

85-132 cm 4 - torf niski, ś~rednio rozłoż·ony, w

dolnej części ·słabo rozłożony,

bru-natny; 1najniższa 'Część war1stwy

za-wiera znaczną domieszkę piasków,

które tworzą .niewielkie soczewki;

132-152 om 5 - piasek dr·o bnoz,iarnisty z cienkimi

laminami substancji orgam.icznej,

miejscami w postaci detrytusu

vo-śli.nne.go;

152-175 cm 6 - piasek drobnoziarn.i,sty,

laminowa-ny 1substancją organiczną; w

dol-nej części S'oczewki 1zapiaszczonego torfu niskiego;

175 cm 7 - 1piasek śre.dnioziannisty.

INTERPRETACJA PALEOBOTANICZNA FLORY KOPALNEJ

Osady 'Organiczne i organiczno-mineralne, tworzą­

ce dolny poziom organiczny, a występujące na głę­

bokości 50-175 cm, zawierają liczną i zroZimcowaną florę kopalną ,sporomorf i szczątków

makroskopo-wych. Udział procentowy {totalny - AP

+

NAP =

Ryc. 3. Seria fluwialna w profilu Stare Kurowo z dolnym i górnym poziomem organicznym.

f'····.

bezwzględnych ilości niektórych, głównie

drzewia-stych znalezisk makroskopowych, zawiera ryc. 4.

Ba-dania paleobotaniczne WY'kazały, że akumulacja

osa-dów ·z florą 1mpalną odbywała się w kilku etapach

wywołanych ·zmianami !klimatycznymi. 'Do

klimaty-cznie uwarUJnkowane zróżnicowanie flory kopalnej

obserwujemy zarówrno w obrębi·e rośl;inności auto

-cht·onkznej zbiornika sedymentacyjnego, jak

rów-nież wśtród roślinności regionalnej, rozwijającej się

w jego są•siedZJtwie na podłożu mineralnym.

Opisany ·przez nas dolny poz,iom organirciZny

re-prezentuj.e prawie komple·tną sekwerncję rozwoju

ro-slinności ,interstadialnej. Flora kopalna roślinności

leśnej w swej części optymaLnej je:st typu

borealne-go, natomias·t odcinki spągowy i stropowy tworzyły

s1ę w mniej .sprzyjających dla szaty leśnej

warun-kach klimatycznych, ·na,wiązują·cych do klimatu o

ce-chach ISUbarikty·cznych.

Podczas akumulacji doLnej warstwy

organriczno--miinerałnej (;wars'twa 6), przedzielorrej wkładką pia·

s-ku (warstwa 5) i spągowej ·części torfu ni·s~d-ego

(war-stwa 4), w ·otoczentu zbiornika sedymentacyjnego

występowały :lasy zbożone z drzewiastych bnzóz,

sos-ny i jednostkowego .udziału modrzewia. Były to

la-~;y o małym zwardu, świetliste. Przestrzenie między

drz·ewami zajmowała r·ośl.inność krzewiasta i zielna.

O tak rO'zwd.niętej pokrywie roślinnej świadczy

pro-cent•owy udział AP w grarnkach 50-60%, . znaczna

ilość traw i innych II"·Ośld!n :zielnych z nagrom,

adziOny-rrj w tej częśd profilu heliofitami (m.in. Artemisia,

Chenopodiaceae), jak również duża rola krzewów,

zwłaszcza Betula nana. Wśród roślinności lo,ka·lnej

dominowała Carex rostrata, ·od której

najprawdopo-dobniej pochodzi większość ziarn pyłku Cyperaceae

oraz takie gatunki, jak Menyanthes trifoliata i

Hip-puris vulgaris.

Kolejna, wyodrębniająca się część diagr•amu

mie-ści się między ·Odcinkiem 110-75 cm i obejmuje torf

nis:ki bogaty w makroszczątki oraz spąg nadległego

mułku ·organic~nego. Ten ·odcinek charakiteryzuje się

212

Fi.g. 3. Fluvial series with !ower and upper organo-genie horizons in the Stare Kurowo section.

udZiiałem sporomorf roślin drzewiastych w il-ościach

około 75%. Zanotowano udział 1Sosny w granicach

50-60%, ma·kisymaLną wartość procentową

modrze-wia oraz minimalną reprezentację :krzewów. Taki

cbraz pyłkowy dowodzi 'Z1wa~rc•ia s·zaty leśnej z

do-minującą rolą s·osny oraz znacznego udziału

modrze-wi·a w pierws1zej c.zęści tego odcinka ·oraz jego zanik

i •pojaWiienie się świerka. Zbiornikiem sedymen~acyj­

nym było w tym czasie -torf.owi'slko eutroficzne,

po-siadające również otwarte powierz'chnie wodne.

Wśród roślinności ·lokalnej na uwagę zasługuje

obec-ność Betula humilis, duże ilośd zarodników paprod

(prawdopodobnie pochodzą one w calości od

Dryop-teris thelypDryop-teris), Cm·ex rostrata, jak również roślin

o znacZieniu wskaźnikowym - owoce Stratiotes

aloi-des, Carex pseudocyperus i Urtica dioica.

Następną wyraźną zmianę w obrębie roślinności

leśnej rejes•truje mułek organiczny między głęboko­

ściami 75-55 cm. W diagramie pyłkowym bezwzględ­

nie dominuje sos1na (do 90% udziału), a suma AP

przekracza zawsze 90%. Obo:k s·osny lasotwórczym

współ:lkomponent.em był św.ierk. Nastąpiły też zmiany

w roślinności lokalnej, z których najważniejszą je•st

raptowny spadek udziału papr·oci i regularna, choć

ni,ska frekwencja zarodników Sphagnum.

W stropowej ·części mułku organi·cznego

obserwu-jemy spadek udziału rośH1nności drzewiastej i

po-nowną, podobnie jak w spągu poziomu Z1większającą

siĘ rolę krzewów (Betula nana) i roślin zielnyc~1,

świadczącą o 'klimaitycznej recesji lasów. Znalezi.

s-lkiem •o znaczeniu pr.zew01dnim, potwierdzającym

zmia-nę warunków klimatycznych, je•st makwspora

Sela-gmeHa selaginoides znalezitona w 'próbce na głęboko­

ści 55-60 cm.

Reasumując mo:hna stwierdzić, że o·pisany dolny

poziom orga.nkzny zawiera fakty paleobotaniczne

do-tyczące i·stnie1nia prawie kompletnej selkwencji

prze-mian klimatyczno-roślinnych, C'harakterystycznych

dla interst·adiału. Odcinlki spągowy li stropowy

575 E

-

l _l -~c~~~~-4----~---~~·---_,~--5~ D 5'57 - - - - 1 747 544 804 }-lll=---1f--900 ~---tt--1506 1--W---t--102 2 7

-c 1--B l i ~

l

rr

rt-t

~· 11 r l l l ~ III

lU

n

.==l

l l - l l

-• l'l 1ll g l 11 l l Ul li li l l ~ ~ l m 2 >---11-K----+---1 !--10Sl

~

---~l_~t!-lllllł1

1l

__

~~~~~~~~~~~~~~~~~\~

~~-~~~

~~~~

4 --1ł--·---jl:--85 854 95 2 l l l

i

l l l l l l l l i l l 11 l l l l DRZEWA 1\RZEWY 200 .. w

..

4 ;; "' (.) _"'

-

PINUS "' z ::> "' "' u )( a:

~

l

..

a: ::> ::> w

~

'" Ul z ~

~

c. u ::> C>---<>---0-I SETULA u 0: o

..

Huc. 4. Uproszczony diagram pylkawy ilustrujący

procentowe (totalne) wartości ważniejszych śporo­

morf oTaz diagram karpologiczny zawierajqcy

bez-względne ilości makroskopowych szczqtków drzew,

krzewów i niektórych . Toślin zielnych w dolnej

se-rii osadów organicznych w Starym Kurowie. l· - piasek średnioziarnisty, 2 - piasek drobnoziarnisty z przewarstwieniami mułkowatymi, 3 - piasek drobnoziarni-sty laminowany cienkimi warstewkami substancji

organicz-nej, 4 - zapiaszczony mułek organiczny, 5 - torf niski

śred-nio i słabo rozłożony, 6 - numer warstwy.

zwarciu i dużą rolę krzelWów ·oraz rroślin zielnych.

Część środkowa profilu dokumentuje 'istnienie

pokry-wy leśnej typu borealnego, która obrazuje

·optymal-ny stan rozwoju szaty rośli'nnej i zarazem optimum

klimatyczne tego tinterstadiału.

Dla opisanej flory nietrudno znaleźć stanowisko o

bardzo podobnym o'brazie paleobotanicznym. W obrę­

bie florr Vistulianu, z obszaru Niżu środkowoeuro­

pejskiego nasze stanowisko jest najbardziej podobne

do flory Osterwanna I, opisanej i zaszeregowanej

przez K.-E. Behre (l) do interstadiału Bmrup.

Po-zycja stratygraficzna stanowiska Osterwanna I nie

budzi żadnych wątpliwości, gdyż seria

interstadial-na spoczywa w nim interstadial-na rniż·ej leżącej serii

uformowa-nej w interglacjale eemskim. Duży stopień podobień­

stwa obu tych flor upoważnia też do tego, aby

stoso-vvać za tym autorem identyczne sygnatury dla

po-s7czególnych odcinków naszego pr·ofilu.

Obok wielu analogii istnieją także cechy różnią­

ce te flory. Są to jednak Q'Óżnice drugorzędne,

wy-\~;olane odrębnym trafizmem obu zbiorników

akumu-lujących osady, jak i wynikające z lokalizacji. W Sta

-rym Kurowie mogły się silniej zaznaczyć wpływy

kontynen:taltne, co z·ostało uwidocznione między

in-n ec;ztmplarzt Q. < z Q.

..

-ó ~ u c

Uh!

o ~ ~ ~ .o ;::: e Z'_~ .e. :z: u

F'.;g. 4. Simplified pallen diagramme illustrating

per-centage (total content) of more important

sporo-r~orphs and carpological diagramme showing total

amounts of macrofossits of trees, shrubs and same weeds in lower series of organagenie deposits at

Stare Kurowo.

l - rnedium-grained sand, 2 - fine-grained sand with silty intercalations, 3 - fine-grained sand laminated with thin laye.rs of organie matter, 4 -- sandy orrganogenic sUt, 5 -moderately to weakly decayed low peat, 6 - number of bed.

nymi poprzez dominującą rolę sosny w odcinku B,

a także wcześniejszym niż w Osterwanna I pojawie

-niem się modrzewia itp. Główną cechą wspólną obu

tych flor jest wyraźne podobieństwo w obrazie

pa-linologkznym, dotyczące zarówno etapów rozwoju

roślininości leśnej, jak i nikłej T'Oli drzew i krz·ewów

o większych wymaganiach termicznych. Niewielka

rola sporomorf tych roślin w diagramie ze Starego

Kurowa, podobnie jak w profilu Osterwanna I do-wodzi, że dąb, leszczyna, lipa, wiąz, grab i Alnus (cf.

plutinosa) nie występowały w ówczesnych lasach

na bardzo rozległych obszarach Niżu Środkowoeuro­

pejskiego. Ten fakt zasługuje na podkreślenie z

dwóch po,wodów:

l. Dużej jednorodności ·obrazów palinologicznych

cbu omawianych stanowisk interstadialnych, mają­

cych optima !klimatyczne o charakterze borealnym.

Na·tomiast wś,ród roślin wo1dnych i błotnych w części

optymalnej występują gatunki o wymaganiach

kli-matycznych odpowiadających !klimatowi

umiarkowa-nemu. Tę pozorną sprzeczność ·można uzasadnić

krót-kotrwałym panowaniem klimai'u o oechach '

Umiarko-wanych, który nie wpłynął na tzmianę składu

flory-stycznego roślinności drzewiastej w ·optimum tego

2. W porównaniu z omawianymi stanCYWiskami

flor interstadialnych, ·obraz palinologiczny części

opty-malnej interstadiału Br0rup z Konina-Marantowa,

przedstawiony przez Z. Borówko-Dłużakową (2), róż­

ni się zna·cznie. Szczególnie wyodrębnia się on

obec-nością pokaźnych ilości sporomorf drzew o więk­

szych . wymaganiach termicznych.

Tak duże różnice w obrazach pyłkowych między

stanowiskiem Konin-Marantów a Starym Kurowem,

przy jednocześnie dużej jednorodności dość

oddalo-nych ·od siebie stanowisk, tzn. Osterwan:na I i

Sta-re K:urowo, zmusza nas od przyjęcia tezy o

niesyn-chroniczności flory z Konina-Marantowa i Starego

K urowa. T·rudno bowiem zgodzić tsię z

ewentualno-ścią, ż,e lila niewielkiej przestrzeni Niziny

Wielkopol-skiej mogły w tym czasie egzystować 1,ak odmienne

zhior·owiska leśne, należące do dwóch 'odrębnych

stref klimatycznych.

INTERPRETACJA STRATYGRAFICZNA PROFILU I WNIOSKI

Sekwencja ·osadów w stanowisku ze Starego

Kuro-wa, wyniki analizy pyłkowej dolnego poziomu

orga-nicziilego oraz fakty wynikające z 1sy1macji

geomor-fologicznej tego ·stanowiska :skłaniają nas do przyję­

cia następującej interpretacji ~stratygraficznej profilu.

Seria fluwialna w ~całości pochodzi z młodszej czę­

sci wczesneg·o Vi·stulianu i ·zawiera zapis trzech

wah-nięć klimatycznych. W spągu, obejmującym dolny

poziom organiczny, należy do nich wahnięcie o

ralll-dze interstadiału, kotóre na podstawie wyników

ana-lizy pyłkowej ·oraz stwierdzonych makr·oszczątków

uznajemy 'Za odpowiednik :interstadiału Br0rup. W

części środkowej, 1na pods·tawie znalezionych w

pias-kach i mułkach rzecznych struktur pe['yglacjalny,ch,

upatrujemy ślad zimnego wahnięcia ·o cechach

kli-matycznych właściwych stadiał'Owi. Zapowiedź ochła­

dzania się klimatu jest już zanotowana w spągu

osa-dów facji powodziowej, dla której diagram pyłko­

wy i analiza makroszczątków '(ryc. 4) dokumentują

obecność pokrywy roślinnej charakterystycznej dla

strefy subarktycznej. I wreszcie :stropowa część serii

fluwialnej, w postaci górnego poziomu organicznego,

dowodzi pojawienia ·się kolejnego wahnięcia ciepłe­

go. Nie dysponując w tej chwili żadnymi

przekony-wającymi dowodami, lecz biorąc pod uwagę jedynie

sekwencję osadów w naszym profilu oraz znane z

Europy Zachodniej następstwo wahań klimatycznych

,v-e wczesnym Vistulianie, a także brak przerwy

se-dymentacyjnej między piaskami ~rzecZlnymi a górnym

poziomem organicznym, jesteśmy :skłonni uznać go

za odpowiednik interstadiału Odderade.

Seria glacjalna ma naszym 'zdaniem genetyczny

i czasowy związek z dwoma zdarzeniami pale'

ogeogra-ficznymi:

SUMMARY

The paper presents the results of detailed studies

of the whole s~ection of deposits exposed at Stare

Kurowo near Drezden:ko, which are assigned to the

Br0rup Interstadiał. The studies were con'centrated

on deposits displayed by eastern wali in the

abandon-en 'part of the claypit. The :results of analysis of

~eolor!ical section, characteristics ·of the deposits.

pa-leobotanic interoretation of fossil flora as well as stratie:raphic interpretation of the section and

con-clusions are given. The significance of the 'section

for stratigraphy of the Vistulian .of narth-western

Poland is evaluated with ręf,erencę to the results of

theąe studie~.

214

l. Transgresją ostatniego lądolodu (faza leszczyń­

ska), której w profilu (ryc. 2) odpowiadają piaski

i żwiry fluwioglacjalne oraz przede wszystkim

zale-gająca na nich zwarta glina morenowa, stanowiąca

właściwą mopenę denną;

2. Recesją ostatniego lądololu fazy poznańskiej.

To zdarzenie jest odnotowane w stropowej partii pro-filu (ryc. 2), gdzie na morenie dennej zalega warstwa

1itologicznie i strukturalnie zróżnicowanych ·osadów

ablacyjnych. W rzeźbie obszaru, rozciągając·ego się

na północ od Starego Kurowa, Zlnajduje ono odbicie

w postaci skrawka wysoczyzny z pokrywą osadów

ablacyjnych, rozcięcia tej wysoczyzny wysłanego

osa-dami sandrowymi fazy pomorskiej, a także dwóch

re-cesyjnych ciągów form marginalnych poprzedzających

maksymalny zasięg lądolodu fafzy pomorskiej.

Z interpretacji stratygraficznej profilu osadów

Vistulianu ze Starego Kurowa wynikają następujące

wnioski:

-- treść paleobotaniczna dolnego poziomu

organicz-.neg.o jest pierwszym nie budzącym wątpliwości

dowodem obecności osadów tnterstadiału Bmrup

w Polsce póbnocno-·za:chodniej;

-- oznacza to, iż nie potwierdziły się przypuszczenia

K. Wrotka (7), według których poziom ten miał

'Odpowiadać interglacjałowi eemskiemu;

-- według ·obecnego stanu badań w profilu zaznacza

się luka stratygraficzna obejmująca dolny i środ­

kowy pleni-Vistulian.

LITERATURA

J. B e h re K.-E. - Die Vegetation im Spatpleisto7_an

von Osterwanna/Niedersachsen. Geol. Jb., 1974 A 18.

2. B o r ó w ko-D ł u ż a k o w a Z. - Badania

paleo-.botaniczne osadów młodoplejstoceńskich (Br0rup)

w K'oninie - Marantowie. Inst. Ge01l., 1967, Prace

t. 48 - Czwartorzęd Wysoczyzny Konińskiej.

3. Dyl i k J. - Nowe problemy wiecznej zmarzliny

plejstoceńskiej. Acta Geogr. Lodz., 1963 no. 17.

4. K a s p r z a k L. - Próba facjalnego rozdzielenia

glin morenowych serii glacjalnej w Starym

Kuro-wie. PO'znań, 1978 (Praca ri).agisterska -

maszyno-pis).

5. Kor n J. - Untersuchungen in der

Glazialland-schaft osHi,ch vom Oder,gletscher. Jb. Pr,euss.

Geo'l. Landesanst. Berlin, · 1915 (wyd. 1916), Bd.

XXXVI,

t.

II, H. 2.

6. K o z a r s k i S. - Zagadnienie drogi odpływu wód

pradoliny z zachodniej części pradoliny

Noteci--Warty. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, P.race Kom.

Geogr.-Geol., 1965, t. V, z. l.

7. Wrotek K. - Nowe stanowisko osadów

orga-nicznych w krawędziowej strefie pradoliny

Note-ci-Warty w Łęgowie. Prz. Geol., 1978 n:r 5.

PE3IOME

B CTaThe OIIMCaHhi ~eTaJihHhie MCCJie~oBaHM.fi

pa3-pe3a oTJI01KeHID1: pacKphiThiX B CTapoM KypoBe OKOJIO

.LJ:pe3~eHKa, IIpM3HaHhiX MeCTOHaX01K~eHVlieM

MHTepcTa-~MaJIM Bp3pyn. MccJie~oBaHM.fi 6hiJIM npo'Be~eHhi

TOJih-KO Ha CTeHaX BOCTOqHOM qacTJ1 I-Te ~KCIIJiyaTMpOBaHHOM

Bhrpa6oTKM KMprrMqHoro 3aBo~a. IIpMBe~eH aHaJIM3

reo-JIOrMqecKoro pa3pe3a, cBoi1cTBa oca~KOB,

rraJieo6oTaHM-qecKa.H MHTeprrpeTaiJ;Vli.fi ~peBHe:i1 qJJIOphi,

CTpaTMrpa-qmqecKa.H HHTeprrpeTau;MH, a TaK1Ke rrpe~Jio1KeHH.fi.

Ha ocHoBaHMM pe3yJihTaToB 3TMx MCcJie~oBaHID1:

c~eJiaHa ou;eHKa u;eHHOCTH 3Toro pa3pe3a ~JI.H