• Nie Znaleziono Wyników

Stadia tworzenia się skał osadowych

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Stadia tworzenia się skał osadowych"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

(1)

N. Mo. STRAGHOW, N. W. ŁOGWlNIENKO

STADIA TWORZENIA

SIĘ SKAŁ

OSADOWYCH

B

ADAN.IA PROCESÓW POWSTAW ANIA MINE-RAŁÓW AU'I1lGENICZNYCH w 0Ba'dBdl _pół­ CZE!6QYIdh .i w .sIk.a!łooh ~ ~ na cnraz dak:l:aidDiejsaJe ~ lh:Istorii akał ! Ilao.pal.'ln

po-ahocben:ia

d!I!Idawte&o.

W d'UAl ~ 10-16 lat oatągn:Jęto w tej ~ ~ wynilcl -

wtwo-!l"i2iOOIo lCIzieddrlę oDI8Riki 2laIjinm.ilPł Idę atadILaml. pow-sta,\lWlllIlJa skał. JtedInIaIk!że w w.ytdzioelanłu. etadiówtwo-rzenia się skał i w stosowaniu terminologii dotychczas

me

lDlIa ~ 2I88aId W ZW'Jq:/lkJuo IZ It.yim

p:-zed-'kbdamy! niDlłejszy ~

STADIA TWORZENIA SIĘ SKAŁ OSADOWYCH Proces powstawania skał osadowych zaczyna się

IW m,QI'DEl!l!dIie Wliet.mJenia. i1 n~ Skiał !l*IDwOIn~ To stadium Fersman nazwał stadium hiPergenezy. ChrmaJk1tter procesu ~ j' lab ~za­ leży od 'WIall'I\.IIllI Ifizy~ (I}d;fmat,

~ pcjkrbeniIe ~ wód ~'ycb ')In>.)

urarz.

ad .BkIładu lłkIai pacIIDl.a. ,I! czaSUi,

w

~ lCIIIwU LEm

lP1"IOCle6

o;mr.ebtleea'.'

BudcJwa stre1\awa ~ i!Jropa1Dej atrefy W'iIettr2lenia (1,2)

:ze'lJWJ!lIa

m ~

w

tym

S'ta.-dllium ~h Ik!~ etiapów:

I et~

-

!lJl!IJE'WB8Bl ll'O'lJ1aIIIlIc meo~, przy krt6r:ym twmrr.ą' ~ pr!C:ldukty 10 ch~ ol'!U1X1GISI:'U i .twia.'1U. ~ efę też ~ 1CIhen:I!Ici:zD.

I.I ełIIIIlP.

-

~ ~ gIIównIe' IW

wa:run-kaoh Śl'IOdaW.!skia ~ - ~ja i łueo­

w.anlIe ilmmeIn!łalllÓW i: Iłv'd~.

nI ~ - roz:!kI1tad

c1llemic:lnY

~ w

war11D-okach środowiSkia a1ik.aIHk.vnego ~ dbo~go 4 ~ - UIi11IeIn.1Ialn $ ~

Ik!r.1JemJaOOw,

po-watarRame

~ z ~y oont.rmJtu., montm~ri­

~ i okIaoalimbu.

. IV etlalP - rozlGłIald; dbemlezln,y. Cdrowłfle I\lłle.nie­

me

d 'b.Ydrol'irlĄ ~ ~ rMWzWr;! .l illafJeryty.

W ~ od 'W8l1tmków lok~ stadUn

hi-pe4"gIeIIlIeI1,y obejmuje rwB:zlyaUkie ~

ebaIPY

lub

za-~uje się os. Jedniytm oZ lIłch.

P1'1adeąr ~ padwiodnoego (~)

;ak

~ wietn1zen,ia. g\IIęblaloweea w 'WIII1'IUIIłkIa ~uk­

~ p~ Ill~ ~ j8lkio

:Pl1OOE!SY' ~ ł ~.

'Wsklutlek wfletnenfa Itwml.ą się 1b.ine procJIuJkty: 8Jr.I!adnłIrtI ok.rtucllowe ~ '1'IQ2IIlliarów li nowe .mf-łieIrBł,y, Ir'<tllt:W1t1I.7 lIrolaidaIlrJe i ~ Roztwory

ko-laidaIl.ne rW cr.z;y~ 'W'IU"\iIJk.ai ~ się na mi.ajsou w

st:refile

wielm7Am'fe ilh.ib ~ją eIIOZił za~

. l'ÓW1rlO w ~. II'O'llWOju stTefIy Wleta:ł1JI!DJa, jak

te

~. 'Rlaz;t:wmy ~ IW lCłIJatsi.e pl\\"ś~

S1ikIoesYlWQie ~ :na c:łI1'OgL mleracji.

No8&tfpJe' stadium twIoo:~ IDę lIikał '08IIIdaw,cb, jpIl"IZE!Z ~ ~ (W8IitibeIr. Ruchfn, WIIISBOje-wicz i inni) nazywane "stadium transportu

rnateria-m", _

w:y,.,...ane w QIQbile lIII1acIIum '1 ~ od kOlejnego dalsZego stadium osadzania materiału, czyli stadł.UD1 1I.1f;.WU1ZeIllf.a; 0I88du.

504

'l1alkite ~ ~ jes.t rwg .nas ~ grr.untu 11'łeIlIlwrl:De WIS'lJeil:k!iego :rodl'laju osad?Jenie -jeastpopr~­ dzJaoe pr:zez il1UCh, ~ mater.!ału, ·beL któ-rych sedymentacja jest niemożliwa. Przernie6zczenie Z8ICI'lIYDa 6dIę

na

stdkraIcIh 1IbIałÓW' WIOdn!y1ah i ~ się

w ~ ~~ydl. ' Crręoiowe

Q!I8.dza-nie .zIaIdhOldlzi il"ÓW'ILłeIŻ: na cIrooeadh fu.'tsinpnitu (iW ,ka!-d:ym lronok:ri!o1lnY\m ~ jest lOiIiO w ~ ska-ti) - ~ na ~ prdmwIia :u pacjlóiy~ alu-WOJa w do1Ijn.acb ~ de!IR!wia ,pm;y ~śc!u rzek.

Główna masa, lItlI!:IteJ:oJa asakIIowEgo (proclJufkty wie-~ 1DWIe ~ pw.rat.ałe w C0a&'ie1lmDsportu,

pm:Iuim.y ~ ~ dr'~) ms'I.8>je

2IIot.ooa 'W!ZbkxmdIkadh ~AYch (,Jermcra, mar.ra).

O ~jaejl (:m1JdlJlleiJS1'iu) i ~' (pJłąc1l&­ ndIlI) ~ lPl174Y' praoeElClh ~ li sedynnen-tacjl mów:Imy

iJia1m

o dwIu słlronaoh jIednego i

teeo

,

UIrDeIO $lWfMa ~ Sllbs1anIcji POOobnie

lW6ęc łIIIII1edIYI ~ :tIn!mpart li ~ę jUo dwie strony jedillego zjawiS'ka - tworzenia się osa-dó\\\

W

ten

'WIięe ~ DI18bp1e lfIaidtwD ~ się .ak.a.ł- ~ fdę osIad6w ~ łllllZYWf1lU ~ dymentogenezą. Strachow wydziela w niej dwa etapy:

1 eIapI-~. ~ et~ ~

wo-~lfDnej.

2 ~ - !PÓŹ~~ ozyIIi ~ ~ w

ob-~ :zbLamiików.

Pfar:wBzy ebap prawIie trle wdlo.<bf! w :rIaIC'bIuIbę lub rezu1łet1y' jego ~ 'b~ :mil!.7i::lzooie :Pl'7lE!IZ ·pt"OIresy ~. ~ ·iIeż w !1ftirucłl.!ie na~j OOser-, WR.Qemy

,rezu:1:_

dInlgIega, ~ ~

8feody-~,... Termin .~" dla ~ tegO

stladd.rumjest mniej ~. ~ llDÓW'i'oo tylko

t.Y«e, .te

)aIkieś ~ p;wsbały . jeldncczęlom lub

nasa ' ,

Po sedymentogenezie następuje stadium diagenezy -z.miaIo' 0I!I8du .t JW1tdIDI... ~

w

Skla.łę· OBIldową.

DiqeoerłJa ,przebfeglai

w

WIIIIU::IIkiacl lbD.sIkiah. do tych, które panują na powderzchni ziemi (ogólnie rz:ecz bio-1'$: !P1'ZY ~ ~ oj!

w

nilddiej. ~~)

w~~~II.~ix:h

<hiaIaloo9ai ~j. 0l'I8rL iah :rmJk:ła.du. W slad'.LUIRl

~ wJ'll'Ó'Ż1ll1& S!1i1Il111Sł:ę.PUdące

efIa!W

(SIlI'a'Chow):

1 ~ - ~ aię ndrieIralów w ~

Ś1'IOdIDWf8kJa ak:s~ (WOZlIl\ma ~), 2 e'bap - ~QlTZIeIIl:ia slę .mdI:IerIaIJIów w wartmk:atch

~ (środJrow;y etap ~).

3 etap - 'WItóme ~ sulbśtlaln:aji i po-~ kOIik:relcji (jpó:tny ef'.atp d~). Osta-tecznie dia(gEd!rlla. prowaclłlJi do paWIIłIanIia skały ,~a­

~. ,Termin .. li~ ~ ~e"

me

po-wmfal ,byIć

nu

1SbasoIwany\, ponJlewaI! lJlIiIeddedy .ma 011

smersze

2IllI8Kl'JJeIl1e, a pm;y ,~ ~ .me Z61WBze

~ do ..I!mm1m ...

SkaM aladQwa w C'l.I8III1Ie ~Wlalniia ~

sil:

ze fUefy ~tacjj;

w

serię ~aa o08adawyCih

~ ~j - iW ~. 'fu w iml3'dl

(2)

poj!awdeme

się Skał • na (POWierrzcllni ziemi i pdia.nłe

iob. prOOE!\SlQlll. 'WtiIeftn'!zeni i mPrrozeniao.

JErbeli podno«IJeInIie ~ :kIu ~ piTllebieea wdlno.

mOOldIwy joe9t. też lPl'OCIE!S ~y (t.7Jw. .,eplgielJ.eza

~' Ł. B. RUIclldina). Pl18Iki1;yttznti jednak ęe­

~ie iSIlOIty ~ ~",h i

s1muk1lural-IltYICh ~ ~ '~łl!ym jest Ibardz.() trudne.

SprIaJw'e .wP""..., ~ia sIItai ~.azy dziedziny ~ kti>.rych tu lIJIle iI'1O'1lpao1li'ujettny.. Dr·ugi

;PrZy-padek - przemiany skał aż do' zupełnego ich

znisz-czema

lila ~ .zieImi -

maZe

.byić wyd1Jlelony w osdłne ~ SIla.dI!wn d m!'lJwalllY" stadium

~eDe7J akJał ~

. W.ar.unki i ~ ~y skał tOEIlIOOw,YCh są

talklIe saJme. jaIk w przypadw h~ SkIa.ł pier-~h. .r.edriak:ie w związku z tprIO&t.ym. sikładiem

m!Jooraln~m Skał osaIdIawyclt ~ą mmerały

~) prooesy w1'e!t.r:zenlIa p:tzSb~ rWeoo maczej.

Strefowość obserwowana w. wietrzejącej części sko-rt.lIPY IZ~ usta10ina idllJa,' iSIkał l\try8ta.liczJnY.cIh, nie

!JIest

~. w ol:lszaroaiClh 2l~ !Ze .skał

.QSadaWlyah, Zapewne dIla!t.egoW .mor.tmIa wY1"C'i0nf.ć

tyl-ko dwa

ebaw

~ skIai 0I!0IIId0Iwyt:b::

1

etarP -

~ ~mecblmi~ przy

~ się ~ żwłrow',Y1dh i ~to­

.;~;

2 ~ - plTl.eWaea wJetIrrlIenia odhemicrzDego

<w

ty,m.

.lÓWI1IIIE!I1 ~ia,) przy ~4mlLu w.łailc'Iwej

i'lIastej

.

atrefy wiellrzerlóa, sldadającej SI:ę z ramyclh

młneralłów (w ~ od WlIIłmlDkÓWI ~).

TaWa I

Stadia

I

Etapy

Hipergeneza I etap - wietueDie mechaniczne

skał pierwotnych II etap - wietrzenie chemiczne w

wa-rn.nkach hodowiska

aIb-licZllego

III. etap - wietrzenie chemiczne w

wa-. rn.nkach 'rodowiska

neu-tralnego i kwdnego .

IV etap - zupełny rozkład i

hydroli-za ?

Sedymentogeneza I etap - zboczowo-dolinowy

(wcze-sny)

II etap - zbiornikowy (pómy)

I etap - tworzenie się mineałów

Diageneza w warunkach 'rodowiska

oksydacyjnego (wczesny)

II etap - tworzenie się minerałów .

w . warunkach 'rodowiska ,

redukcyjnego ('rodkowy) ;

III etap - wWrne przemieszczanie:

substancji i powstawanie konluecji (pómy)

,

Katageneza I . etllp - wczesny

II etap - pó~ny

;

.. . ..

:

Metageneza, czyli I ' etap.,- wczeBny

początkowy me-

n

etap - pómy tamorfizm

_ .. ".

Hipergeneza I etap.- wietnenie mechaniczne

skal osadowych .II etap - wietrzenie chemiczne

(3)

"

TERMINOLOGIA STOSOWANA W CELU OKRESLENU STADIÓW I E'!'IAPÓW

TWORZENIA SIĘ SKAŁ OSADOWYCH

,

Jak srz;n.amono 1\VYŻed, 1erm~101~ ~ w

ce-ru

~ sta/Iti6w :t ~ ltW'atTllEmla s~ sIW

ostadaW'.mh nie ijesH; rlJaICJOIwaOJaJjąca. ~kLikfl

'WBŻIlIie)azyich pl'ZYiIdacJaw.

I IJI'I'1łd84 WycWeleaIe lIiac1lum SJllleaeą i ...

to-IOWllllie terminu ... >DPDB ... •• SytJIgalety!C'ltliy :zneazY

~ paws.talły ~

crn.m

talk' samo. Ma

się IIB myśl\ ,że mklel'lllły lUb 8kfładnld powstałY

je!dInoo'lAś:uf IInLb rw

,POWbn.YCh

wtaIlUldk.adh. To OSIbatnle lIlie ()ZiIlollIOZQ j!esr.<2e. rbe paw9t.a9:y Ule "IV ś.cildym teIO

SIkJwa mam.eniIlIl - jejdk)ocu.eŚIIlIfle.

W ~ dzi!ecłu,,!C'łb

89dl<CiJ

itarmIIlow:ii "ęnge­

neza" najczęściej pnypisuje się znaozenie w

odniesie-niJ\l

do C'llIISI1 ~ lZ08ICrl;Y' ,~y

z 'cZl"MŚ (z powstaniem osadu lub z jeszcze czymś ~).

ZaJl'IÓWnO pieI"WSlĄ jak i dnulgile rIJlla.cmenJlle tego

slo-wa p(~klar~ude jasno, c!Je nie ;należy go urQwlW dla

mIJ!llCU!lD.!e 6łIadium

,twltUlenlla

~ slaiły. Morioa

jedy-nie ~ s.f,ę na ~nioe ~ termbu

w

jego

daIwtJ;ym

rznac:zen!u.

U PD7kład. Wydzielenie stadium epJceoezy l.asło­

sowame terminu .. epIgeDMa". ~ -

zna-czy 1.1IflwIoIE1'zl późn.iej fi d!o1iYmY dltreśleni.a CP'...asu'

powiIItIaIn.la wazystkdch ~ ~, .mmerał6w

i ~awi&k, k1ńre rll8iCIhod'z.ą !PO utWllllt1JeDd.u sIkJa.łY nłi!-­

zalEIżnie od 1ą!Io. jaklDe :War:Idti ~ o k:b

~sfą.

W lZJWIiązkru. IZ :tym !lo epfgoole!zy ~ się: kat~

~, .meiIlagIene2lal a ruuwet. wJJe~ skai .nta ,po-w'ierQlChni .ziemi. TaJk '6Ze1"OIlti !1.Iakres iOOgo :PQjęcWa

za-dowIaaai lIl88 ,jeS2Jcrzle prriRłdJ lD.-20

Wy,

kiIedIy procesy

przemian skał osadowych nie były w takim stopniu

zbadane. Obecnie epigeneza cUieli się na trzy

samo-dzielne stadia. Biorąc

to

pod uwagę. należy ró~

ten termin pozostawić W' użyciu z zachowaniem

daw-nej treści.

Podobne rozpatrzenie, terminologii stosowanej dla

oznaczenia stadiów tworzenia się skał osadowych"

'z licznymi przykładami z literatUll"Y geologicznej,

za-wiera ariylruł N. B. Wassojewicza (13), do którego

00s:rRnY

lZ&~ah.

JedrJJooześnde

mu1JeriJ

~, że nie mailemy się

2(g'adIzM. z \SI'llEn'1!I!ł'iem sb-~walń wl'\1'~ IW alt

y-Proces

I

Terminy okreilajllce istotę procesu, stosowane dla nazwania stadium Wietrzenie - niszczenie

skał

macierzy./ Hipergeneza

akał

macierzystych

stych

Transport prod~w wietnenia i osa·

dżenie materiału - utworzenie osadu Sedymentogęneza

Przemiany osadu i przejście jego w ska·

łę - powstanie skały osadowej Diqeneza

Przemiany Ibl osadowych w straty·

sferze przy niewysokim ciśnieniu

i temperaturze Katageneza

Przemiany lIbł osadowych w straty·

sferze przy podwyżuonym i

wyso-kim ciśnieniu i temperaturze

Metageneza, czyli pocIIątkowy metamorfizm

Przemiany skał osadowych na powierz·

chni ziemi (aż do całkowitego zni·

SIlCJIenia włącznie) HipergenelllB skał osadowych

506

TUelan

I '

Terminy określ"jące

I

Terminy Bto· miejsce i sposób tWorże· BOwane,

ustało-nia się minerałów ne przeż tradycję

AutigeneJ8. / - Prozogeneza

~

Protogeneza Syngenella Epigeneza . SyngeneŻ& Autigeneza Epigeneza Syngeneza Epigeneza Epigeneza

(4)

LITERATURA

1. G'IlIIzhu:t'lg· l. l. - Mfe1WiY ~ ~

llIJ'IQb 1PQIl"Od, !t. 2. Moskwa 1957.

2. G II; :n IZ b fUl II' II l. l., R 'Il.1k IQ; w: !iI II oZ 111 i k

Ct-W Q l. A. - M.fnIferIaiy dIrIłewInieIj kary "W;Y)W'~i­

lW'8Zldja UIl'8la. MoiIkwa 1951.

3. KOlllaow8~iBlja ,A.· G., Łogwinienik:o

N. W., SIZIUtlO'W\ W. D. - O a1ladJ)aJah

1mtmi-.rDWIIIIIIIja i ~ . ~iCh ,parod.

"Ddktł. AN BSSR"

t.

116, Dr 2. :MIoI9k!wB 1957.

4. Łogwinłeillllko N. W. - O pctl.Idn.iem ~ niEtłJIe {e,ptgienielzfe) ~.Ik~ pOrod.

,)zm. AiN SSSR" 1SIEIl". ~. Dr 7. Mklskwa 1957.

5. P u s t o wał o

w

Ł. W. - P-letrografija

osadocz-iD,Y'db prod iMUII1awa 1&40.

6. D:u.clbłll1 Ł. B. - O nfIekIoIt.arych

:zakxmarDIer-llIOstiadJ. ą>~ "Wqprosy mbferało&Li

oOSa-~ abrazawaiDilJf' łuldga 3 i 4. Lwow 1956.

~. RIUCfiłJ-in Ł. B. - Ommvt,y UtIoło8i:i l«nlngrad

-Mośkwa 11953.

8. S t r aoa bo w N; M. - IliagIenłez Osadk.ow 1 jego

~ dla lO8IIIdadz:nogo ~j&

"I7JwI. AN SSSR" ser. ~ JlI1' 5. Moskwa. 1953.

Q, SI1IIl'I"chow N. M. - O ~ lilloJiogli

i ~ (pJ.'dbLemaJcIh. ,..I2JW. AN SSSR" ser. ,gieoj-og. !IlIl" 11. ~a 1967.

lO. S 'b Il'! al d ho

w

N. M. - Wopr.o.sy 1IIl!iDiteIrIa)!oglii.

06&-~

ollL'tarmwlanij.

LWOW' 19516.

1,1. S.z'WiłtEjCfOW iM. S. - PlWrogrldijja osadoczn,ch

lPQI'Od MaiIIkwIa. -

!JenIil&:raId

1948.

12. WaHlbelD L - E!nleflR.q

m

dfe Geologie. Jena

1883--94.

13. :w.e.S8o.je'WIdodz N. B. - Sbom!!k G1ea1{.oiija

li eJenMBmija 1(VII). ~ :1957.

14. Wiasaodjew,hiz N. B. - .~ polewogo

Cytaty

Powiązane dokumenty

The sequence is formed predominantly of dark muddy slates (metamudstones) interbedded with siltstones and sandstones, and of laminated variegated silty-clayey slates,

Na jednym z rozszerzonych spotkań w dolnym kościele parafii św.Ka- zimierza poinformowano zebranych o planowanym spotkaniu założyciel- skim Komitetu Obywatelskiego

W hile the historians H enryk Sam sonow icz and J a n u sz Tazbir trace the Polish version o f the myth back to 1319 and a petition to the Pope, they concede it was

Bardzo dobre wyniki gospodarcze kra- jów Afryki w pierwszej dekadzie XXI wieku spowodowały pojawienie się głosów o ko- nieczności rewizji tradycyjnego podejścia do kierunków

W obecnych czasach kompetentne organizacje to takie, które nie tylko posiadają poje- dynczych pracowników reprezentujących różne umiejętności oraz charakteryzujących się

Conditio.ns of ifar-mation of local Early PaIeozoic structU1'E!8 from. and ,geophy,;ieal daIta. 1Reiu~~ities !l,n dfstdbution at the locllil sflrue1n.Jrul are

Luźne masy skał oraz produkty wietrzenia mogą przemieszczać się w dół stoku pod wpływem

Wapienie trzeciorzędowe znajdują zastosowanie zarówno jako bloczny kamień budowlany oraz materiał do produkcji kruszywa i kamienia łamanego.. Wapienie, w których zawartość CaCO 3