wytwarzania wYl'ob6w skaliwnych 0 niezbyt duzych gruboAciach. Zawal"tosc krzemionki w tych skalach nie powinna przekraezac zakresu 4s,...47D/o wagowych. W8llto§ci woS1P6~C'Zynnik6w Niggliego dla 'badanych bazalt6w podane s~ w tabeli VII, natomlast zalez-nosd poszczegolnych parametrow al,
fm,
c i alk od parametru si - na ryc. 2. Rye. 3 przedstawia wspol-zaleinosci paramettQw alk i si dlapospolitych mi-neralow skalotworczych (wedlug skladu teoretyczne-go - 1). Na wytklresle tym naniesiono rowniei punkty odnosZItCe si~ do badanych bazaltow. Moona zlatwos-c~ zauwaZyc, ze parametrem pozwalaj~ym najlepiej odroznic jedn~ stkal~ od drugiej jest wspolezynnik si. Biorllc pod uwag~ ·ten naji.statniejszy parametr r£n-patrywane ba'Zalty moma podzielie na sZe6e grup
(tab. VIII).
Do wyrobu skaliwa na skal~ przemyslow~ okazaiy
si~ przydatne ibazalty 0 parametrze si leil\lcym w za-kresie 85-100, przy czym lbazalty 0 wspolczynniku si blimm s'krajnej mniejszej warieSci granicznej
odzna-,czaj~ si~ [epsZll llejnoScifl i !Sik!lonnoScill do latwej kTy-stalizacji, a wi~c predystynowane slil raczej do wyro-bu przedm~otOw cienkicil. ib8JZalty .za5 0 wBlPolozyn-niku si bHskim warto8ci 100,' ze wzgl~u na mallil zdolnose do krystalizacji, lpowinny nadawae si~ do wyrobu przedmiotaw gruboSciennych.·
Zm.i:any procesu technologicznego mog~ oczywiScie rozszenye zakres skal nadajlilcych si~ do wyrobu skaliwll, niniejsze rozwa:!:ania doty;cZll jednak
wy-l~znie przydatnosci pebrurglcznej bazalt6w przera-bianych na ·skaliwo metodfl 'llajlprostSZl:l, pole,gajlilcli
m.
in. na wlewaniu la-wy do form ziemnyoh i dla .tej technoilogii zakres stosowalnoSci iblllzaltilw jest .ograniczony powyrie'j przytoczonymi s:krajnymi war-toAclaml . parametrow Niggliego si.Reasumuj~c, z krajowych surowcow bazaltowych za nadaj~e si~ do cel6w odle-wniczych naleiy uznae na9tltl)ujl>}Ce skaly:
1) bazalt oliwinowy z LeAnej, 2) bazalt oliwinowy z Targowlcy, 3) bazalt oliwinowy z Pielgrzymki,
4) bazalt oliwinowy z Mikolajowic (obecnie uzywa-ny do produkcji skaliwa),
5) bazalt oliwinowy ze Strzegomia. .
Z wyj~tkiem bazaltu ze Strzegomia wymienione wyiej skaly tpochodZll z kamieniolom.6w eksploatowa-nych na skal~ przemyslowlil. Stosowanie surowca z Pielgrzymki jest ograniczone duz~ niejednorodnoscill zroza, natomiast skaly z Targowlcy ~ lstnieniem
spo-SUMMARY
Valuable mechanicaJ. ;properties of natural basa·It are responsilbile for a !fact that this rock has l·on.g ago been ·used as 'l'08.d material of high quality. The 81Ppli-,caUOID, of basalt
ana
lar.ger 5caJ.e was not possible, mainly due to certain difficulties related to ~ts d<rBS-lSi:ng in ·Obtaining more cOIlllPlicated form·s. A product of any form can be ·Obtained only by its melting and -casting.The aTU-cle presents a review of d·omestie basaUs. In iPoland, ,basalts occur mainly in the Lower Siil.esian area. Systema·tic petrographical examinatiOOls of the Silesian ·basalbs aHowed us to distinguish the follo-wing 4 types: a - plagioc'lase, b - nepheline. c -pil.agioclase-nepheline and d - pyroxene varieties.
About Ni Ibasalt quaTries do work in the Lower Silesia and Opole Silesia areas,characterized by rich Il"eserves of rooky materiab. The ba.salts discussed' in the ·present paper are classified on the basis of iNig..; gli's parameter "si", and this allows us
to
determine their petrurgical usability.278
ry.ch partii zwietrzalych. Lam w LeSnej, a: ktOrego dostarczano :.!likalE; do Iprodwkcjd sk.aJ.iwa :przez 10 lat zostal w 1965 r. wyczerpany~ a zaSoby kamieniolomu w Mikolajowicach nie naleZlil do 'zbyt· bogatych. W tej sytuacji dalsze poszuk1wania odpowiedniego su-row·ca petrurgicznego Slil cililgle aktualne.
Do zlo:i bazaltu oliwinowego 0 wielikich zas()bach, stanowiqcych rezerw~ dla ozynnych zakla.d6w, a wi~c
takkh, z kt6rych eksploatacjfl moma liozye si~ w przyszleSci, naleZ~:
1) Gra.bieszyce (rezerwa dla 'Zakladu w LeAnej), 2) Wzgorze Lisciaste 2 (rezerwa dla zakladu w Za-r~bie),
3) G6ra Trupieil. (rezerwa dla za:kladu w Krze-niowie),
4) Bukowa Gora I vel Bukowiec (rezerwa dla za-kladu w Ksi~ginkach).
W tym ostatnim przypadku obak odmian nefelino-wyeh znaleziono bazalty oliwinowe. Zawarto§e SiO~
()bliczona na podstawie C'Zterech analiz wynosi 43,3f1Oio wag. (3). Skaly z wyzej wymieniony;ch zloz powinny bye 'pr.zeznaczone do odIalszy.ch ,badan pod 'Wzgl~dem
ich uzytecznoSci do cel6w odlewniczych.
2 POkrywy lawowe w Lesl.e Lubansklm (w.zgocze LlScla-'lite, BuIk{)wa G6>ra) zalega.;J1l na przestrzenl PBrU ·k.llometr6w kwadratowych 1 m1erzll lPonad 25 lID gr·uboiicl (5).
LITERATURA
1. Bur r i C. - petrochemische Berechnungsmetho-den auf Aquivalenter Grundlage. Bazylea i Stutt-gal"t 1959.
2. K o.p e c k y L., V old
a
n J. - Krystallzace ta-venych hornin. Praga 1959.3. Pr a c a zbiorowa pod red. A. Laszkiewioza - Ka-talog analiz ehemicznych skal i mineralow Polsiki, C'Z. 11. Pra-ce IG. t. XXVI. 1961. .
4. S a m u j I} 0 J. - iPr.z. teclm. -1953, 'IlT 74, 479. 5. S m u I i k 0 w ski K., T e i s s e y r eH., 0 b e r c J.,
J a h n A. - Geologia Regionalna Polski, Sudety 1I1/2. iKrakaw 1960.
6. S z a r r asS. - Zeszyty Nauk. Polit. Warsz. Chc-mia, 1954, nr 1.
7. Wojno T., Pentlakowa Z. - Materialy nie-publikowane.
PE310ME
BnaroAaP.Il OBOHM BhlOOKHM. iMeXa1Df<ieC'KHK Ka-rrec'llB'aM: 6a3QJIhlm.1 H3!ZtaBHa npe~TaBJrSJ1K nepBOCOPT-HhIA ~opo:lK'HhIA MaTepKaJI. O~aIro HC'lIOJIh3OBaJHKe 6aSa.Jlh'l'OB ;O;JIS 1I0JIIYTleImH MaTePKaJIOB 60JIee CJIOlK-HOO: cPoPMhI 6hIJIO orpaHH'laHIO 'l1PY;D;BOCTh1O o6paOcrrIm. H3,Ite.JI'HH IDPOJ'l3BOJIbHoA <pOPl'hI MOlK>HO DOJIy<:IKTh
e~TBeH!HO IIl'YTeM paooJraBJIeHHJI 1Il0po;o;hI H JrWl'hH B COOTBeTCTBYJOll{Jre c;PoPMhI.
B CTaThe P;aeTCH o63op 6asaJIhTOB,
parcn.poc'I'paHea-HhIX lHa TelPPH'N>PHH IIWIhJIDr, rJIa'BHhlM oOpa3OM B
HWKHeA. CHJIE!3HH. Ha OC'H0BaHH'K zreTPO.l1P8.qmqeclmX . ;o;amn.lX BM,Jl;'eJIHlOTCH 4 'l'KIla 6asaJIh'l'OB: a) IIJJ:al'HOKJIa-SOBhIe, 6) Be<Pe.JJKHOIBhIe, 12) n.Jl8llHoKJla.3-.Heq,emmo-BhIe, r) OHpOKeeHOBblle 6a:3aJIhThI.
Ha 'l'eppH'l'OPKK HHlK'HeA CHJIe:um: H OrroJIhCKOit CKJIe3H'H HKee'.l'CH O'KOJIO 15 ,lteAcTBYJO~HX KaphepOB
no ~hE'le 6aSa.JlhTOB, p8OIIOJIaralO~ ,Jl;OBOJIhH.'O
ttpyn-HhIMH 3aIIlacaMH. PaC!C'M8TpJ1'BIM!Mhle 6a:m.JIhThI 6hlJIH
ltJl8.oCCmP~poBaHhI Ha OCHOBamD:! SeJIH'lHHhl napa-MeTpa HDI"l'JIH ,~si", TIro ;o;aJIQ BO:JMI()lKlHOCTh onpe-;o;eJlJ!ITh xx :IIeTPY'P1'H'recKY1O npHrO;O;H'OCTI>.