Artyku³ przegl¹dowy Review
W ostatnich 20 latach nast¹pi³ szybki rozwój no-wych technik in¿ynierii genetycznej, pozwalaj¹cych na wytwarzanie rolin genetycznie modyfikowanych (GM). Zawieraj¹ one obcy gatunkowo fragment infor-macji genetycznej (tzw. transgen), wprowadzaj¹cy po¿¹dane cechy do genotypu danej roliny. Pocz¹t-kowo celem modyfikacji genetycznych by³o uzyska-nie rolin odpornych na herbicydy, szkodliwe owady, mikroorganizmy chorobotwórcze i niekorzystne wa-runki rodowiskowe lub charakteryzuj¹cych siê prze-d³u¿on¹ trwa³oci¹, ale bez istotnych zmian sk³adu chemicznego (tzw. transgeneza pierwszej generacji). W kolejnym etapie prac modyfikowano sk³ad chemicz-ny rolin celem poprawy ich wartoci od¿ywczej, np. poprzez zwiêkszenie udzia³u takich sk³adników, jak: niektóre aminokwasy, wielonienasycone kwasy t³usz-czowe, sk³adniki mineralne czy witaminy (transgene-za drugiej generacji). Trwaj¹ tak¿e prace badawcze nad uzyskaniem rolin wzbogaconych w obce substancje chemiczne o w³aciwociach leczniczych, tzw. farma-ceutyki, np. przeciwcia³a i szczepionki (transgeneza trzeciej generacji).
W latach 1996-2007 nast¹pi³ znaczny wzrost wia-towego area³u upraw genetycznie modyfikowanych. Wed³ug raportu agencji ISAAA (International Service for the Acquisition of Agri-biotech Application) w 2007 r. area³ upraw rolin GM wynosi³ 114,3 mln ha, co oznacza wzrost o 12% w stosunku do 2006 r. Naj-wiêkszym producentem rolin GM pozostaj¹ Stany Zjednoczone (57,7 mln ha), natomiast, wed³ug
wspom-nianego raportu, Polska jest jednym z dwóch krajów, które w ubieg³ym roku do³¹czy³y do pañstw posiada-j¹cych takie uprawy. W ca³ej Unii Europejskiej po-wierzchnia upraw rolin GM wynosi³a oko³o 110 tys. ha. W skali ogólnowiatowej sporód rolin GM najwiêk-sz¹ powierzchniê upraw zajmowa³a w ubieg³ym roku soja (58,6 mln ha), nastêpnie kukurydza (35,2 mln ha), bawe³na (15,0 mln ha) i rzepak (5,5 mln ha). W przy-padku soi odsetek upraw GM wynosi³ 64%, kukury-dzy 24%, bawe³ny 43% i rzepaku 20%.
Na rynku paszowym Unii Europejskiej dopuszczo-ne do obrotu s¹ odmiany GM takich rolin, jak: soja, kukurydza, bawe³na i rzepak. Surowce wyprodukowa-ne z tych rolin stanowi¹ procentowo znacz¹cy sk³ad-nik mieszanek paszowych dla zwierz¹t gospodarskich. Warunkiem rejestracji roliny GM jako surowca paszowego jest dok³adna analiza sk³adu chemicznego i jego porównanie z odmianami rodzicielskimi (okre-lenie tzw. równowa¿noci sk³adnikowej obu linii substantial equivalence) oraz zbadanie skutków sto-sowania surowca GM w ¿ywieniu zwierz¹t (w do-wiadczeniach in vivo). Badania na zwierzêtach obej-muj¹ ocenê wp³ywu paszy GM na produkcyjnoæ i stan zdrowia oraz strawnoæ sk³adników pokarmowych. Ich celem jest tak¿e ocena mo¿liwoci odk³adania siê trans-genicznego DNA i bia³ka bêd¹cego produktem jego ekspresji w tkankach zwierz¹t oraz okrelenie stopnia rozk³adu transgenu w poszczególnych odcinkach prze-wodu pokarmowego (w celu wykluczenia mo¿liwoci wydalania transgenicznego DNA do rodowiska). Bada
Roliny genetycznie modyfikowane
w ¿ywieniu drobiu
SYLWESTER WI¥TKIEWICZ, JERZY KORELESKI
Dzia³ ¯ywienia Zwierz¹t i Paszoznawstwa Instytutu Zootechniki Pañstwowego Instytutu Badawczego, ul. Krakowska 1, 32-083 Balice
wi¹tkiewicz S., Koreleski J.
Genetically modified plants in poultry nutrition
Summary
The results of studies on the effect of the use of genetically modified (GM) feedstuffs in poultry nutrition were discussed in the article. The herbicide tolerant soybean and insect resistant maize (Bt) are the most often used as feedstuffs GM plants. In the experiments on poultry and other livestock species the influence of GM feedstuffs on production parameters and the possibility of transfer of transgenic DNA and genetically modified protein to animal tissues have been studied. Results of these experiments indicate that feedstuffs produced from GM plants had no negative effect on performance and exclude the possibility of the presence of biologically active fragments of transgenic DNA in tissues.
siê równie¿ mo¿liwoæ szkodliwego dzia³ania zmo-dyfikowanego bia³ka surowców GMO na organizm zwierzêcy, uwzglêdniaj¹c jego ewentualn¹ alergen-noæ, mutagennoæ i teratogennoæ. Wyniki tych ba-dañ, prowadzonych w specjalistycznych laboratoriach, by³y w czêci publikowane w czasopismach nauko-wych. Wskazuj¹ one najczêciej na brak negatywne-go oddzia³ywania surowców paszowych GM na pro-dukcyjnoæ i stan zdrowia zwierz¹t, strawnoæ sk³ad-ników pokarmowych oraz wykluczaj¹ przechodzenie transgenicznego DNA i modyfikowanego bia³ka do miêsa, mleka i jaj.
Pomimo wykonania licznych, precyzyjnych badañ zagadnienie stosowania pasz pochodz¹cych z gene-tycznie modyfikowanych rolin uprawnych w ¿ywie-niu zwierz¹t wzbudza, równie¿ w naszym kraju, wiele kontrowersji. Obawy budzi przede wszystkim mo¿-liwoæ wp³ywu rolin GM na rodowisko naturalne i zapewnienie bezpieczeñstwa ¿ywnoci. Nie bez zna-czenia s¹ równie¿ kwestie polityczne, etyczne i reli-gijne, a tak¿e ekonomiczne, np. obawy przed opano-waniem rynku przez du¿e, g³ównie amerykañskie, kon-cerny biotechnologiczne.
W¹tpliwoci dotycz¹ce rodowiska s¹ zwi¹zane g³ównie z upraw¹ rolin GM, a w mniejszym stopniu z ich póniejszym przerobem i stosowaniem w formie pasz. Dotycz¹ one mo¿liwoci toksycznego oddzia³y-wania modyfikowanego bia³ka na niektóre owady oraz ewentualnego transferu transgenicznego DNA do in-nych organizmów i jego rozprzestrzeniania siê w ro-dowisku naturalnym. Obawy dotycz¹ce bezpieczeñ-stwa ¿ywnoci zwi¹zane s¹ natomiast z ewentualnym wp³ywem zmodyfikowanego DNA i bia³ka na uk³ad immunologiczny oraz inne tkanki organizmu zwierz¹t i ludzi oraz teoretyczn¹ mo¿liwoci¹ powstawania an-tybiotykoodpornoci u patogennych mikroorganizmów w wyniku przeniesienia genów odpornoci na anty-biotyki z rolin GM na bakterie. W¹tpliwoci wzbudza równie¿ mo¿liwoæ wch³aniania, a tym samym obec-noci transgenicznego DNA i bia³ka w tkankach oraz produktach spo¿ywczych pochodzenia zwierzêcego.
Drób, a zw³aszcza kurczêta brojlery, stanowi¹ gru-pê zwierz¹t szczególnie wra¿liw¹ na jakoæ i wartoæ pokarmow¹ paszy oraz zawartoæ w niej substancji szkodliwych, dlatego te¿ s¹ dobrym materia³em do badañ nad modyfikowanymi paszami.
Celem artyku³u jest przedstawienie wyników do-wiadczeñ nad stosowaniem surowców GM w ¿ywie-niu drobiu, ze szczególnym uwzglêdnieniem poeks-trakcyjnej ruty sojowej i ziarna kukurydzy. Oddzia-³ywanie genetycznie modyfikowanych rolin upraw-nych na ekosystem stanowi odrêbne zagadnienie, któ-re nie jest omawiane w niniejszym artykule.
Nasiona soi i produkty pochodne
Poekstrakcyjna ruta sojowa jest podstawowym ród³em bia³ka w ¿ywieniu zwierz¹t gospodarskich. Soja GM zaczê³a byæ uprawiana na komercyjn¹ skalê
w 1996 r., a ju¿ w 2001 r. oko³o 70% soi uprawianej w Stanach Zjednoczonych stanowi³a transgeniczna li-nia Roundup Ready (12). Soja ta posiada wbudowany do genomu gen pochodz¹cy z bakterii Agrobacterium sp. szczepu CP4. Produktem ekspresji tego transgenu jest enzym EPSPS powoduj¹cy tolerancjê roliny wzglêdem herbicydu zawieraj¹cego w swoim sk³adzie glifosat. Ju¿ pierwsze badania wykaza³y, ¿e opisana modyfikacja nie wp³ynê³a na wartoæ ¿ywieniow¹ nasion soi, gdy¿ w stosunku do konwencjonalnych odpowiedników nie stwierdzono zmiany zawartoci w nasionach sk³adników pokarmowych i substancji antyod¿ywczych, takich jak lektyny i inhibitory tryp-syny (25). Opisywana linia (MON 40-3-2) jest jedyn¹ sporód modyfikowanych odmian soi, której nasiona i produkty pochodne dopuszczono do obrotu w Unii Europejskiej (nie mo¿na jednak jej uprawiaæ). W ba-daniach przeprowadzonych w 2005 roku wykazano, ¿e oko³o 98% poekstrakcyjnej ruty sojowej dostêp-nej na krajowym rynku paszowym zosta³o wyprodu-kowanych z nasion GM (30).
Pierwsze wyniki badañ nad stosowaniem ruty so-jowej pochodz¹cej z rolin GM w ¿ywieniu drobiu opublikowano ju¿ 1996 r. (14). Poekstrakcyjn¹ rutê z nasion linii transgenicznej (Roundup Ready) lub izo-genicznej soi wprowadzono w iloci oko³o 30% do mieszanek paszowych dla kurcz¹t brojlerów. W okre-sie do 42. dnia ¿ycia nie odnotowano wp³ywu stoso-wanej linii soi na przyrost masy cia³a, pobranie i wy-korzystanie paszy, liczbê padniêæ oraz zawartoæ miê-ni piersiowych i t³uszczu w tuszce. Wed³ug autorów, otrzymane wyniki wskazuj¹ na równowartoæ ¿ywie-niow¹ ruty sojowej GM w stosunku do jej linii rodzi-cielskiej. W dowiadczeniu na szczurach cytowani autorzy nie odnotowali wp³ywu soi GM na masê ta-kich narz¹dów wewnêtrznych, jak nerki i j¹dra (14).
Edwards i wsp. (9) stosowali w ¿ywieniu brojlerów poekstrakcyjne ruty sojowe wyprodukowane z nasion trzech linii rolin genetycznie modyfikowanych w kie-runku zwiêkszenia poziomu bia³ka (transgeneza II ge-neracji). Badane ruty zawiera³y od 52,5% do 62,7% bia³ka, podczas gdy kontrolna ruta konwencjonalna 47,5%. Wyniki oznaczenia bilansowego wykaza³y, ¿e badane ruty GM charakteryzuj¹ siê wysok¹ za-wartoci¹ dostêpnych aminokwasów i energii meta-bolicznej.
Rezultaty kolejnych badañ wykaza³y, ¿e ruta sojo-wa modyfikosojo-wana w kierunku odpornoci na niektóre gatunki szkodliwych owadów (z genem Bt koduj¹cym bia³ko Cry1Ac) ma podobn¹ do soi tradycyjnej war-toæ pokarmow¹, a jej stosowanie nie wp³ywa³o na wskaniki produkcyjne brojlerów, wydajnoæ rzen¹ oraz zawartoæ suchej masy, bia³ka i t³uszczu w miê-niach piersiowych (19). Okrelaj¹c w ostatnio wyko-nanych badaniach na kurczêtach przydatnoæ paszo-w¹ ruty sojowej GM odpornej na herbicydy (Opti-mum GAT, DP-356043-5) uzyskano podobne jak w przypadku odmian tradycyjnych wyniki
produkcyj-ne i poubojowe oraz wzglêdn¹ masê produkcyj-nerki i w¹troby (22). Zbli¿one rezultaty otrzymali Taylor i wsp. (32) testuj¹c w ¿ywieniu brojlerów poekstrakcyjn¹ rutê so-jow¹ produkowan¹ z nasion soi nowej linii GM, od-pornej na glifosat (MON 89788).
Wa¿nym fragmentem badañ dotycz¹cych stosowa-nia genetycznie modyfikowanych surowców paszo-wych w ¿ywieniu zwierz¹t jest okrelenie (wyklucze-nie) obecnoci transgenicznego DNA i bia³ka bêd¹ce-go produktem jebêd¹ce-go ekspresji w tkankach oraz produk-tach zwierzêcych. Deaville i Maddison (8) wykryli transgeniczny DNA w treci pokarmowej ¿o³¹dka kur-cz¹t ¿ywionych pasz¹ z udzia³em poekstrakcyjnej ruty sojowej zawieraj¹cej transgen CP4EPSPS (Roundup Ready), natomiast wykazali jego brak w dalszych od-cinkach przewodu pokarmowego oraz we krwi i in-nych tkankach. Ash i wsp. (3), stosuj¹c podobn¹ rutê sojow¹ GM, stwierdzili, ¿e zmodyfikowane bia³ko CP4 EPSPS jest w pe³ni trawione w przewodzie pokarmo-wym kur i wykluczyli jego obecnoæ w jajach, w¹tro-bie i odchodach. Nale¿y zaznaczyæ, ¿e transgeniczne DNA i bia³ko bêd¹ce produktem jego ekspresji s¹ zbu-dowane i trawione w taki sam sposób, jak DNA i bia³-ko naturalnie wystêpuj¹ce w rolinach, paszach oraz ¿ywnoci. Potwierdzeniem s¹ wyniki badañ klinicz-nych, w których ochotnicy, zdrowi lub z wykonan¹ ileo-stomi¹, otrzymywali sojê GM, zawieraj¹c¹ transgen EPSPS (24). U osób po ileostomii, w treci jelita cien-kiego oznaczano minimalne iloci transgenicznego DNA maksymalnie by³o to 3,7% (w stosunku do ilo-ci pobranego transgenu), natomiast w przypadku osób zdrowych stwierdzono jego pe³n¹ degradacjê w cza-sie przejcia przez przewód pokarmowy.
W wietle przedstawionych danych nieco zaskaku-j¹ce wyniki otrzymali Agodi i wsp. (2), badaj¹c 60 próbek mleka, pochodz¹cych z ró¿nych rejonów W³och. Stosuj¹c wyj¹tkowo czu³e metody analitycz-ne, stwierdzili oni obecnoæ fragmentów transgenicz-nego DNA soi w 11,7% próbek oraz kukurydzy w 25% próbek mleka. By³y to jednak bardzo ma³e, nie-aktywne biologicznie fragmenty; w przypadku trans-genu EPSPS (soja) 146 par zasad, natomiast cry1 (ku-kurydza) 106 par zasad, podczas gdy pe³na d³ugoæ tych transgenów wynosi, odpowiednio, 3500 i 1800 par zasad. Co ciekawe, fragmenty transgenów by³y wy-krywane równie¿ w mleku pochodz¹cym z produkcji ekologicznej, gdzie nie stosuje siê surowców paszo-wych GM. Transgeniczne DNA nie musia³o zatem pochodziæ z paszy, ale mog³o zostaæ przeniesione ze róde³ naturalnych poprzez zanieczyszczenie mleka bakteriami, w których geny te wystêpuj¹ (Agrobacte-rium sp. i Bacillus thuringiensis).
Ziarno kukurydzy
Innym gatunkiem, w uprawie którego linie GM od-grywaj¹ du¿¹ rolê, jest kukurydza. Najwa¿niejsz¹ mo-dyfikacj¹ genetyczn¹ kukurydzy jest wprowadzenie transgenu pochodz¹cego z bakterii Bacillus
thuringien-sis (tzw. gen Bt), odpowiedzialnego za syntezê spe-cyficznego bia³ka Cry (np. Cry1Ab). Bia³ko to ma w³aciwoci toksyczne dla larw owada omacnicy pro-sowianki (Purausta nubilalis, rz¹d Lepidoptera), chro-ni¹c uprawy kukurydzy przed atakiem tego szkodni-ka. Omacnica prosowianka coraz powszechniej wy-stêpuje w Polsce, co mo¿e stanowiæ argument za przy-datnoci¹ tego rodzaju modyfikacji w krajowej upra-wie kukurydzy.
Wyniki wielu badañ wskazuj¹, ¿e sk³ad chemiczny ziarniaka kukurydzy Bt jest zbli¿ony do linii rodzi-cielskiej (1, 4, 5, 28). Stwierdzono tak¿e, ¿e ze wzglê-du na brak uszkodzeñ kolb przez szkodniki, ziarno kukurydzy Bt charakteryzuje siê zazwyczaj istotnie mniejsz¹ od linii konwencjonalnych zawartoci¹ my-kotoksyn produkowanych przez Fusarium (23, 31). Innym rodzajem genetycznej modyfikacji kukurydzy jest jej uodpornienie na substancje czynne niektórych herbicydów (glifosat, glufosynat amonu).
Wyniki pierwszych badañ dotycz¹cych stosowania kukurydzy Bt w ¿ywieniu drobiu opublikowano ju¿ w 1998 r. (7). Stosuj¹c mieszanki paszowe zawieraj¹-ce oko³o 60% transgenicznego lub izogenicznego ziar-na kukurydzy nie stwierdzono negatywnego wp³ywu linii GM na przyrost masy cia³a brojlerów, wykorzy-stanie paszy, liczbê padniêæ oraz wyniki analizy rze-nej. W kolejnych dowiadczeniach na kurczêtach ¿y-wionych mieszank¹ z udzia³em ruty kukurydzianej GM (Bt) lub jej konwencjonalnego odpowiednika, Brake i wsp. (5) oraz Rossi i wsp. (28) nie obserwo-wali ró¿nic w przyrostach masy cia³a, pobraniu i wy-korzystaniu paszy oraz jakoci tuszek. Wykazano przy tym, ¿e transgeniczny DNA jest obecny tylko w prób-kach pochodz¹cych z pocz¹tkowego odcinka prze-wodu pokarmowego, tj. w treci wola i ¿o³¹dka (28). W badaniach Pivy i wsp. (26) stwierdzono natomiast, ¿e kurczêta ¿ywione mieszank¹ paszow¹ zawieraj¹c¹ kukurydzê Bt charakteryzuj¹ siê istotnie wiêksz¹ koñ-cow¹ mas¹ cia³a ni¿ w przypadku kukurydzy izoge-nicznej, co autorzy t³umaczyli ni¿sz¹ o 72% zawar-toci¹ fumonizyny B1 w ziarnach linii GM.
W dowiadczeniu na brojlerach okrelano równie¿ efektywnoæ ziarna kukurydzy zawieraj¹cej bia³ko VIP3A, tj. modyfikowanej w kierunku odpornoci na kilka gatunków szkodliwych owadów z rzêdu Lepi-doptera (6). W porównaniu z lini¹ izogeniczn¹ zasto-sowanie tej kukurydzy nie mia³o ¿adnego negatyw-nego wp³ywu na przyrost masy cia³a, wykorzystanie paszy, liczbê padniêæ, wyniki analizy rzenej oraz poziom glukozy, bia³ka ogólnego, albumin, globulin, fosforu i wapnia w surowicy krwi. Taylor i wsp. (33), stosuj¹c mieszanki paszowe z udzia³em oko³o 60% ziarna kukurydzy modyfikowanej w kierunku odpor-noci na owady oraz w kierunku tolerancji na glifosat (MON89034 x NK603) lub z udzia³em kilku odmian kukurydzy konwencjonalnej, nie odnotowali ró¿nic we wskanikach produkcyjnych, wynikach analizy rze-nej oraz sk³adzie chemicznym miêni piersiowych
i udowych. Podobnie wprowadzenie do mieszanki pa-szowej kukurydzy linii GA21 (z genem odpornoci na glifosat) nie mia³o wp³ywu na uzyskane wyniki od-chowu kurcz¹t (29).
W ostatnio wykonanych badaniach (21) otrzymano dobre rezultaty produkcyjne i wyniki analizy rzenej u kurcz¹t ¿ywionych mieszankami z udzia³em ziarna kukurydzy modyfikowanego w kierunku wysokiej za-wartoci lizyny (LY038 i LY038 x MON 810). Zawar-toæ lizyny w badanym ziarnie wynosi³a 0,35-0,37% i by³a znacznie wiêksza ni¿ w ziarnie odmiany kon-wencjonalnej. Wzbogacenie kukurydzy w ten egzo-genny aminokwas mo¿e zmniejszyæ jego niedobór w mieszankach paszowych dla drobiu oraz trzody chlewnej i wykluczyæ lub ograniczyæ koniecznoæ sto-sowania dodatku krystalicznej lizyny.
W badaniach na kurach nienych nie stwierdzono negatywnego wp³ywu ziarna kukurydzy Bt (z genem Cry9C z bakterii Bacillus thuringensis) na produkcyj-noæ, masê i jakoæ jaj oraz parametry reprodukcyjne (27). Podobnie Aeschbacher i wsp. (1), ¿ywi¹c nioski mieszank¹ paszow¹ zawieraj¹c¹ kukurydzê Bt176 lub jej niemodyfikowany odpowiednik, nie odnotowali ró¿nic w produkcyjnoci, sk³adzie chemicznym jaj oraz zawartoci energii metabolicznej i wykorzystaniu bia³-ka mieszanki. Aurlich i wsp. (4) równie¿ nie wybia³-kazali ró¿nic w strawnoci sk³adników pokarmowych oraz wartoci energetycznej dla drobiu kukurydzy Bt i jej izogenicznego odpowiednika. W ostatnio przeprowa-dzonych badaniach na kurach nienych nie stwierdzo-no wp³ywu stosowania ziarna kukurydzy modyfiko-wanej jednoczenie w kierunku odpornoci na szkod-liwe owady i glufosynat amonu (linia DAS-59122-7) na wskaniki produkcyjne i jakoæ jaj (17).
W 10-pokoleniowych badaniach na przepiórkach japoñskich porównano efektywnoæ ¿ywieniow¹ ku-kurydzy odmiany transgenicznej (Bt 176) i konwen-cjonalnej (13). Stosowanie kukurydzy Bt 176 nie wp³y-wa³o na zdrowotnoæ, masê narz¹dów wewnêtrznych, wydajnoæ nien¹, pobranie i wykorzystanie paszy, wylêgowoæ jaj oraz jakoæ miêsa i jaj. Nie wykazano obecnoci transgenu w tkankach zwierz¹t (miênie, w¹-troba, ledziona, ¿o³¹dek, nerki, serce) i jajach. Ten sam zespó³ autorów w 4-pokoleniowym dowiadcze-niu na kurach nienych nie wykaza³ negatywnego wp³y-wu kukurydzy Bt na pobranie paszy, nienoæ, wyko-rzystanie paszy i wylêgowoæ jaj (15).
W badaniach Einspaniera i wsp. (10) oraz Aeschba-chera i wsp. (1) odnotowano obecnoæ niewielkich fragmentów DNA chloroplastów kukurydzy (nietrans-genicznego) w takich tkankach kurcz¹t, jak: krew, miênie, w¹troba i ledziona, wykazuj¹c w ten spo-sób, ¿e krótkie odcinki DNA mog¹ byæ wch³aniane z przewodu pokarmowego ptaków. Stosuj¹c kukury-dzê GM (Bt) cytowani autorzy nie wykryli jednak ¿ad-nych fragmentów transgenu w tkankach. Jennings i wsp. (18) równie¿ nie wykryli transgenicznego DNA ani bia³ka bêd¹cego produktem jego ekspresji (Cry1Ab)
w miêniach piersiowych kurcz¹t ¿ywionych z udzia-³em 55-60% modyfikowanej kukurydzy (MON 810), dowodz¹c, ¿e s¹ one ca³kowicie trawione w jelitach ptaków.
Inne surowce paszowe
W dowiadczeniu na kurczêtach rzenych (34) oce-niano efektywnoæ ¿ywieniow¹ poekstrakcyjnej ruty z nasion rzepaku zawieraj¹cych transgeniczny gen odpornoci na glifosat (Roundup Ready, RT 73). Stosowano mieszanki paszowe zawieraj¹ce 20-25% badanej ruty. Porównuj¹c ze rut¹ rzepakow¹ nie-modyfikowan¹, nie stwierdzono wp³ywu ruty GM na wskaniki produkcyjne, liczbê padniêæ i wyniki anali-zy rzenej. Kan i Hartnell (20), stosuj¹c modyfikowa-ne ziarno pszenicy (Roundup Ready, MON 71800), w iloci oko³o 40% mieszanki, wykazali, ¿e w porów-naniu z pszenic¹ konwencjonaln¹ nie wp³ywa ona na przyrost masy cia³a kurcz¹t, wykorzystanie paszy, wydajnoæ rzen¹ oraz masê i sk³ad chemiczny miê-ni piersiowych.
Humprey i wsp. (16) wprowadzili do mieszanki pa-szowej dla brojlerów ziarno dwóch odmian ry¿u GM, zawieraj¹cych geny koduj¹ce substancjê o dzia³aniu bakteriobójczym laktoferrynê lub lizozym. Oprócz wskaników produkcyjnych w dowiadczeniu badano parametry histologiczne jelit. Wed³ug autorów pracy, uzyskane wyniki mog¹ wskazywaæ na mo¿liwoæ sto-sowania testowanych linii ry¿u GM jako zamienników antybiotyków paszowych. W ostatnim czasie przepro-wadzono badania nad ry¿em GM, charakteryzuj¹cym siê podwy¿szon¹ o oko³o 50% zawartoci¹ tryptofanu (31). Wyniki produkcyjne uzyskane u kurcz¹t przy sto-sowaniu mieszanki paszowej z udzia³em 55% mody-fikowanego ry¿u wykaza³y, ¿e mo¿e on stanowiæ efek-tywne ród³o tryptofanu w ¿ywieniu drobiu.
W dowiadczeniu na kurczêtach porównywano tak¿e wartoæ ¿ywieniow¹ poekstrakcyjnych rut bawe³nia-nych, wyprodukowanych z rolin GM (Bt) lub izoge-nicznych (11). Obie ruty charakteryzowa³y siê zbli-¿on¹ zawartoci¹ gossypolu. Nie odnotowano nega-tywnego oddzia³ywania ruty GM, wprowadzonej do mieszanki paszowej w iloci 10%, na rezultaty pro-dukcyjne w okresie od 1. do 49. dnia ¿ycia, wskaniki wydajnoci rzenej, bilans azotu ani na wybrane wskaniki biochemiczne krwi.
Pimiennictwo
1.Aeschbacher K., Messikommer R., Meile L., Wenk C.: Bt176 corn in poultry nutrition: physiological characteristics and fate of recombinant plant DNA in chickens. Poultry Sci. 2005, 84, 385-394.
2.Agodi A., Barchitta M., Grillo A., Sciacca S.: Detection of genetically modi-fied DNA sequences in milk from the Italian market. Internat. J. Hyg. Envi-ron. Health 2006, 209, 81-88.
3.Ash J., Novak C., Scheideler S. E.: The fate of genetically modified protein from Roundup Ready soybeans in laying hens. J. Appl. Poultry Res. 2003, 12, 242-245.
4.Aurlich K., Bohme H., Daenicke R., Halle I. T., Flachowsky G.: Genetically
modified feeds in animal nutrition. 1st corn: Bacillus thuringiensis (Bt) corn
in poultry, pig and ruminant nutrition. Arch. Anim. Nutr. 2001, 54, 183-195. 5.Brake J., Faust M., Stein J.: Evaluation of transgenic event Bt11 hybrid corn
6.Brake J., Faust M., Stein J.: Evaluation of transgenic hybrid corn (VIP3A) in broiler chickens. Poultry Sci. 2005, 84, 503-512.
7.Brake J., Vlachos D.: Evaluation of transgenic event 176 Bt corn in broiler chickens. Poultry Sci. 1998, 77, 648-653.
8.Deaville E. R., Maddison B. C.: Detection of transgenic and endogenous plant DNA fragments in the blood, tissues, and digesta of broilers. J. Agric. Food Chem. 2005, 53, 10268-10275.
9.Edwards H. M., Douglas M. W., Parsons C. M., Baker D. H.: Protein and energy evaluation of soybean meals processed from genetically modified high--protein soybeans. Poultry Sci. 2000, 79, 525-527.
10.Einspanier R., Klotz A., Krat J., Aulrich K., Poser R., Schwagele F., Jahreis G., Flachowsky G.: The fate of forage plant DNA in farm animals: a collaborative case-study investigating cattle and chicken fed recombinant plant material. Europ. Food Res. Technol. 2001, 212, 129-134.
11.Elangovan A. V., Tyagi P. K., Shrivastav A. K., Tyagi P. K., Mandal A. B.: GMO (Bt-Cry 1Ac gene) cottonseed meal is similar to non-GMO low free gossypol cottonseed meal for growth performance of broiler chickens. Anim. Feed Sci. Technol. 2006, 129, 252-263.
12.Faust M. A.: New feeds from genetically modified plants: The U.S. approach to safety for animals and the food chain. Livest. Prod. Sci. 2002, 74, 239--254.
13.Flachowsky G., Halle I., Aulrich K.: Long term feeding of Bt-corn a ten--generation study with quails. Arch. Anim. Nutr. 2005, 59, 449-451. 14.Hammond B. G., Vicini J. L., Hartnell G. F., Naylor M. W., Knight C. D.,
Robinson E. H., Fuchs R. L., Padgette S. R.: The feeding value of soybeans fed to rats, chickens, catfish and dairy cattle is not altered by genetic incor-poration of glyphosate tolerance. J. Nutr. 1996, 126, 717-727.
15.Halle I., Aulrich K., Flachowsky G.: Four generations feeding of GMO-corn to laying hens. Proc. Soc. Nutr. Physiol. 2006, 15, 114 (abstrakt).
16.Humphrey B. D., Huang N., Klasing K. C.: Rice expressing lactoferrin and lysozyme has antibiotic-like properties when fed to chicks. J. Nutr. 2002, 132, 1214-1218.
17.Jacobs C. M., Utterback P. L., Parsons C. M., Rice D., Smith B., Hinds M., Liebergesell M., Sauber T.: Performance of laying lens fed diets containing DAS-59122-7 maize grain compared with diets containing nontransgenic maize grain. Poultry Sci. 2008, 87, 475-479.
18.Jennings J. C., Albee D. L., Kolwyck D. C., Surber J. D., Taylor M. L., Hartnell G. F., Lirette R. P., Glenn K. C.: Attemps to detect transgenic and endogenous plant DNA and transgenic protein in muscle from broilers fed YieldGard corn borer corn. Poultry Sci. 2003, 82, 371-380.
19.Kan C. A., Hartnell G. F.: Evaluation of broiler performance when fed insect-protected, control, or commercial varieties of dehulled soybean meal. Poultry Sci. 2004, 83, 2029-2038.
20.Kan C. A., Hartnell G. F.: Evaluation of broiler performance when fed Roundup-Ready wheat (Event MON 71800), control, and commercial wheat varieties. Poultry Sci. 2004, 83, 1325-1334.
21.Lucas D. M., Taylor M. L., Hartnell G. F., Nemeth M. A., Glenn K. C., Davis S. W.: Broiler performance and carcass characteristics when fed diets containing lysine maize (LY038 or LY038 x MON 810), control, or conven-tional reference maize. Poultry Sci. 2007, 86, 2152-2161.
22.McNaughton J., Roberts M., Smith B., Rice D., Hinds M., Schmidt J., Locke M., Brink K., Bryant A., Rood T., Layton R., Lamb I., Delaney B.: Comparison of broiler performance when fed diets containing event DP--356043-5 (Optimum GAT), nontransgenic near isoline control, or commer-cial reference soybean meal, hulls, and oil. Poultry Sci. 2007, 86, 2569-2581. 23.Munkvold P., Hellmich R. L., Rice K. L. G.: Comparison of fumonisin concentration in kernels of transgenic Bt maize hybrids and nontransgenic hybrids. Plant Dis. 83, 130-138.
24.Netherwood T., Martin-Orue S. M., ODonnell A. G., Gockling S., Graham J., Mathers J. C., Gilbert H. J.: Assessing the survival of transgenic plant DNA in the human gastrointestinal tract. Nat. Biotechnol. 2004, 22, 204-209. 25.Padgette S. R., Taylor N. B., Nida D. L., Bailey M. R., MacDonald J.,
Holden L. R., Fuchs R. L.: The composition of glyphosate-tolerant soybean seeds is equivalent to that of conventional soybeans J. Nutr. 1996, 126, 702--716.
26.Piva G., Morlacchini M., Pietri A., Rossi F., Grandini A.: Growth perfor-mance of broilers fed insect protected (MON810) or near isogenic control corn. Poultry Sci. 2001, 80 (Supl. 1), 320 (abstrakt).
27.Rasmussen M. A., Cutler S. A., Wilhelms K., Scanes C. G.: Effects of Bt (Bacillus thuringensis) corn on reproductive performance in adult laying hens. Internat. J. Poultry Sci. 2007, 6, 169-171.
28.Rossi F., Morlacchini M., Fusconi G., Pietri A., Mazza R., Piva G.: Effect of Bt corn on broiler growth performance and fate of feed-derived DNA in digestive tract. Poultry Sci. 2005, 84, 1022-1033.
29.Sidhu R. S., Hammond B. G., Fuchs R. L., Mutz J. N., Holden L. R., George B., Olson T.: Glyphosate-tolerant corn: the composition and feeding value of grain from glyphosate-tolerant corn is equivalent to that of conventional corn (Zea mays L.). J. Agric. Food Chem. 2000, 48, 2305-2312.
30.Sieradzki Z., Walczak M., Kwiatek K.: Occurrence of genetically modified maize and soybean in animal feedingstuffs. Bull. Vet. Inst. Pulawy 2006, 52, 567-570.
31.Takada R., Otsuka M.: Effects of feeding high tryptophan GM-rice on growth performance of chickens. Internat. J. Poultry Sci. 2007, 6, 524-526. 32.Taylor M., Hartnell G., Lucas D., Davis S., Nemeth M.: Comparison of
broiler performance and carcass parameters when fed diets containing soybean meal produced from glyphasate-tolerant (MON 89788), control, or conventional reference soybeans. Poultry Sci. 2007, 86, 2608-2614. 33.Taylor M., Lucas D., Nemeth M., Davis S., Hartnell G.: Comparison of
broiler performance and carcass parameters when fed diets containing com-bined trait insect-protected and glyphosate-tolerant corn (MON 89034 x NK603), control, or conventional reference corn. Poultry Sci. 2007, 86, 1988-1994.
34.Taylor M. L., Stanisiewski E. P., Riordan G., Nemeth M. A., George B., Hart-nell G. F.: Comparison of broiler performance when fed diets containing Roundup Ready (Event RT73) nontransgenic control, or commercial canola meal. Poultry Sci. 2004, 83, 456-461.
Adres autora: doc. dr hab. Sylwester wi¹tkiewicz, ul. Krakowska 1, 32-083 Balice; e-mail: sylwester.swiatkiewicz@izoo.krakow.pl
