Krzysztof Hetman
"Polityka regionalna Unii
Europejskiej i regiony w państwach
członkowskich", Irena Pietrzyk,
Warszawa 2004 : [recenzja]
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia 13,
150-152
nym n a ziem iach polskich, rozum ieli doskonale, że ugrupow anie dążące do reprezentacji interesów ogólnonarodow ych i przejęcia w ładzy w przyszłym niepodległym państw ie nie m oże być antykatolickie. K ato licy zm postrzegano ja k o środek m ający p rzyczynić się do rozszerzania w pływ ów i um ocnienia pozycji politycznej, środek, który należało w ykorzys tać przed e w sz y stk im ze w zg lę d u n a je g o społeczne znaczenie.
W ydaje się, że p ra c a p rete n d u je do m ia n a kontro w ersy jn ej i p olem icznej. M o ż n a zau w aży ć, że A u to r k o n se k w e n tn ie o d rz u c a sta n d ard y p re fe ro w a n e p rz e z śro d o w isk a a k a d em ick ie. P rz e ja w ia się to nie ty lk o w k w e stio n o w a n iu p o d sta w o w y c h u sta le ń badaczy m yśli politycznej - p o d w aż a min. tezy w y b itn y ch znaw ców d ziejów i m yśli politycznej o b o zu narodow odem okratycznego - ale też w nieko n w en cjo n aln y m i ja k się w y d aje ch a o ty c z n y m u k ła d zie pracy. R o z d ziały nie zo stały p o n u m e ro w a n e, b ra k u je w stęp u oraz zakończenia, nazw y p o szczeg ó ln y ch rozdziałów zaś b rz m ią d la czytelnika dość zagadkow o. W n iektórych m iejscach brakuje n iezbędnych odnośników . D ociekliw y cz y te ln ik m oże te ż o d n aleź ć b łę d n ie sp o rzą d zo n e p rzypisy.
N iezależnie od ty c h u w ag je s t to k siążka potrzebna. Pom im o braków stanow i pew ien w k ład do b a d a ń n ad p o lsk ą m y ślą p olityczną. M o ż n a b o w ie m zgodzić się z autorem , że w polskiej historiografii pro b lem aty k a genezy n acjonalizm u w yraźnie ustępuje m iejsca b a d a n io m n ad ro z w in ię tą d o k try n ą narodow ą. O b ó z n arodow y d o cz ek a ł się w p raw d zie znaczącej liczby interesujących publikacji, lecz ciągle brakuje o pracow ań pośw ięconych w yłącznie tej problem atyce.
R easum ując, dodać należy, że w p raw d zie k sią ż k a nie w y czerp u je cało ści tej bogatej i złożonej problem atyki, lecz m oże stanow ić pew nego rodzaju p rzyczynek do dalszych badań, źródło skłaniające do refleksji i przem yśleń. W ydaje się, że je s t to pozycja, która ja k w ydaje się, nie je s t lekturą zbyt łatw ą, przeznaczona dla czytelnika obeznanego z dotych cz a so w ą lite ra tu rą n a u k o w ą p o św ię c o n ą m yśli polity czn ej N arodow ej D em okracji.
K sią żk a została o p arta n a dość obszernym , choć m oże zb y t je d n o stro n n y m m ateriale źródłow ym . P ublikację uzupełniają: streszczenie w ję z y k u angielskim , bibliografia, indeks n azw isk oraz d w a now ato rsk ie schem aty m ające o b jaśniać: rozw ój d o k tryny polsk ieg o n a c jo n a liz m u i p o g lą d y J. L. P o p ław sk ie g o .
A n e ta D aw idow icz
I r e n a P i e t r z y k , P o l i t y k a r e g i o n a l n a U n ii E u r o p e j s k i e j i r e g io n y w p a ń s t w a c h
c z ło n k o w s k ic h , W y d a w n ic t w o N a u k o w e P W N , W a r s z a w a 2 0 0 4 , s. 3 2 5
C hociaż U n ia E u ro p e jsk a należy do najbardziej za m o ż n y ch regionów św iata, nie w szyscy je j m ieszkańcy w jednakow ej m ierze k o rzy stają z tej zam ożności, w w ym iarze ekonom icznym i społecznym . W k aż d y m z państw czło n k o w sk ich W spólnoty m iedzy re g io n a m i is tn ie ją d y sp ro p o rc je w p o z io m ie ro z w o ju o ra z sta n d a rd z ie życia. P o d w zględem w ielkości PK B n a głow ę m ieszkańca różnice m iedzy regionam i najbogatszym i i n ajb ied n iejszy m i są p o n ad cztero k ro tn e. F a k t te n m a n egatyw ny w pły w n a rozw ój gospodarczy i społeczny całej U nii E uropejskiej i oznacza, że regiony najbiedniejsze nie od n o sz ą ta k ich sam ych k orzyści i nie m a ją ta k ic h sam ych szans p o w o d ze n ia n a ryn k ach św iatow ych ja k regiony zam ożniejsze.
A by u p o rać się z ty m i p roblem am i, k raje czło n k o w sk ie U E re a liz u ją narodow e program y pom ocy regionalnej, w k tó ry ch inw estycje p odejm ow ane w sektorze p ry w a t nym w reg io n ach b ie d n iejszy c h o trzy m u ją w sparcie finansow e ze środków publicznych, w ce lu p o b u d z a n ia d ziała ln o śc i g o sp o d a rc ze j. Je d n ak ż e ró żn ice istn iejące w U n ii Europejskiej są tak znaczne, iż same kraje członkow skie w ystąpiły z inicjatyw ą w spólnego w sp ieran ia rozw oju regionów biedniejszych, któ re nie k o rzy sta ją z sukcesu g o sp o d a r czego będącego udziałem regionów bogatszych. Zm niejszenie istniejących różnic - dzięki E uropejskiej P olityce R egionalnej - stanow i fundam entalny cel W spólnoty E uropejskiej, gdyż je d y n ie w te n sposób w szystkie regiony i ic h m ieszkańcy b ę d ą m ogli w pełni w y k o rz y sta ć za le ty je d n o lite g o ry n k u o raz u n ii g o sp o d arczej i w alu to w ej.
W tej sytuacji n a szczeg ó ln ą uw agę zasługuje pu b lik acja au to rstw a Ireny P ietrzy k zatytułow ana P olityka regionalna Unii E uropejskiej. Z asadniczym celem publikacji było dostarczenie w yczerpującej w iedzy na tem at w spólnotow ej polityki regionalnej i regionów w U n ii E u ro p e jsk ie j w m o m e n c ie , k ie d y P o ls k a p rz y g o to w y w a ła się do k o rz y s ta n ia z europejskiej pom ocy strukturalnej. Form y tej pom ocy stanow ią w chw ili obecnej główne in stru m e n ty w sp a rc ia d la n asz e g o k ra ju w ce lu re a liz a c ji p o lity k h o ry z o n ta ln y c h z a w a rty c h w N a ro d o w y m P la n ie R o z w o ju .
K s ią ż k a s k ła d a się z d w ó c h c z ę ś c i, z k tó r y c h p ie rw s z a p o ś w ię c o n a j e s t h is to r ii i za sa d o m europejskiej p o lity k i regionalnej, d o p ro w a d zo n y m do o sta tn ic h reg u la cji praw nych, obejm ujących lata 2000-2006. C zęść d ruga natom iast, traktuje o regionalizacji i statusie reg io n ó w w p a ń stw a c h c z ło n k o w sk ic h U n ii E u ro p ejsk iej, o rg an izacjach p rzed staw icielsk ich regionów eu ro p ejsk ich oraz o p ro b lem ach zew nętrznej w spółpracy w ład z terytorialnych.
T aki u k ła d treści p o zw ala n a całościow e ujęcie kw estii p o lityki regionalnej U nii E u ro p e jsk iej o raz daje m o ż liw o ść p o g łę b ie n ia w ied z y cz y te ln ik a n a w w . tem at.
Część pierw sza składa się z trzech rozdziałów. Pierw szy z nich o m aw ia cele i narzędzia p o lity k i re g io n a ln e j w z m ie n ia ją c y c h się w a ru n k a c h ro z w o ju la t s ie d e m d z ie s ią ty c h i osiem dziesiątych w krajach Europy Zachodniej. A utorka przedstaw ia w ieloaspektow o ść rozw oju regionalnego oraz najbardziej w yraziste p rzykłady ew olucji tejże polityki. D opełnieniem je s t om ów ienie funkcji państw i kierunków ic h działań w zakresie polityki regionalnej.
N astępnie p rzed staw ia problem atykę zw ią za n ą z ro zw o jem lo k aln y m ja k o sposobem generow ania dynam iki rozw oju poprzez kom pleksow e pojm ow anie w ielu je g o aspektów tak ich jak : ekonom ia, kultura, polityka, czy spraw y zw iązane ze sferą społeczną. K siążka za p o z n a je n as ta k ż e z n a jw a ż n ie jsz y m i cz y n n ik a m i w p ły w a ją c y m i n a p o w o d z e n ie ro z w o ju lo k a ln e g o . S z c z e g ó ln ą u w a g ę a u to rk a z w r a c a n a p r o b le m a ty k ę z w ią z a n ą z M ały m i i Ś rednim i P rz ed się b io rca m i (M ŚP ), ja k o p o d sta w ą ro zw o ju lokalnego. P rzed staw ia w y n ik i ró żn y c h badań, p o kazując ja k klu czo w y m elem entem w kontekście rozw oju lokalnego w w iększości krajów Europy zachodniej stał się rozwój M ŚP. T a część zaw iera ch arak tery sty k ę d ziała ln o śc i M Ś P oraz zw rac a uw agę n a różne podejście poszczególnych państw do kw estii zw iązanych z ich stym ulow aniem w kierunku rozwoju.
R ozd ział u zu p e łn ia inform acja d o tycząca m ożliw ych m odeli dynam iki ro zw oju re g io n a ln e g o o ra z z m ia n a p o d e jśc ia do ro z w o ju re g io n a ln e g o i z w ią z a n a z ty m reo rien tac ja p o lity k i regionalnej.
R ozd ział drugi zarysow uje p rzeb ieg procesów integ racy jn y ch oraz opisuje ew olucję p o lity k i stru k tu raln ej W sp ó ln o ty . N ależy p o d k reślić, że o p isa n a g e n e z a w sp ó ln o to w ej
p o lity k i regionalnej oraz je j poszczególne etapy, reform y fu n k cjo n o w an ia zostały przedstaw ione bardzo szczegółow o i w m ożliw ie w yczerpujący sposób. N a szczególną u w ag ę za słu g u je fak t, że je d e n p o d ro z d z ia ł z o stał p o św ię co n y ty lk o i w y łąc zn ie E u ro p e jsk iem u F u n d u szo w i R o z w o ju R egionalnego. U tw o rz en ie tego in stru m en tu finansow ego łączy się z narodzinam i aktywnej europejskiej polityki regionalnej. Z w róce nie szczególnej uw agi n a te n F undusz oraz przedstaw ienie historii pow stania i późniejszej ew olucji oraz zakresu w sparcia obszarów tegoż instrum entu polityki regionalnej św iadczy o ra n d z e , j a k ą au to rk a , słu szn ie , p rz y k ła d a do d z ia ła ln o śc i te g o fu n d u szu .
T re śc ią ro zd z iału trze cie g o s ą zasady eu ropejskiej p o lity k i regionalnej.
W zw iązku z tym , że od egzekw ow ania zasad zależy efektyw ność i skuteczność w sp ó ln o to w y c h d ziała ń n a rze cz spójności sp o łeczn o -g o sp d arczej, au to rk a słusznie p ośw ięciła cały rozdział tej problem atyce. K w estia ta została bardzo dokładnie i w przej rzysty sposób opisana, od n o sząc się po k o le i do za sa d g eneralnych, za sa d o rg an izacji p o lity k i regionalnej, fin an so w a n ia p o lity k i ro zw o ju reg io n aln eg o , aż do za sa d oceny rea liza cji program ów .
D ru g a część k siążk i składa się z d w ó ch rozdziałów , któ re p o św ięcone zostały p rze d staw ie n iu zró ż n ico w an ia statusu reg io n ó w w p a ń stw a c h c z ło n k o w sk ic h oraz ic h p o z y c ji n a fo ru m U n ii E u ro p e jsk ie j i R a d y E u ro p y .
Pierw szy rozdział drugiej części w bardzo przejrzysty sposób przedstaw ia charakterys tykę regionów w ch o d z ąc y ch w skład państw federalnych, regio n aln y ch i u n itarn y ch fu n k c jo n u ją c y c h w U n ii E uropejskiej.
N a to m ia st o sta tn i ro zd z iał o m aw ianej p u b lik a c ji oraz zam y k ający część d ru g ą prezentuje organy przedstaw icielskie regionów w Europie. Przedstaw iono w nim historię p ow stania, zasady fu n k cjo n o w an ia oraz skład organów przedstaw icielskich, a także, co b ard z o cenne, inne działające „pozatraktatow e" organizacje społeczności terytorialnych.
N ależy podkreślić, że w yszczególnione zagadnienia opisano przejrzyście i precyzyjnie. P o n a d to w a rto ść p u b lik a c ji p o d n o si b a rd z o b o g a ta b ib lio g ra fia .
W prezentow anej pracy w ykorzystano przede w szy stk im opraco w an ia autorów francuskojęzycznych oraz publikacje w spólnotow e. O m aw ianą publikację należy uznać za w arto śc io w ą i interesującą, a p rzede w szystkim p rzyczy n iającą się do pogłębienia w iedzy o polityce regionalnej U nii E uropejskiej i pozycji regionów w pań stw ach członkow skich.
K r z y s z to f H etm a n
J e r z y P o m ia n o w s k i, N a w sch ó d o d Zachodu. J a k b y ć z R osją?, W a r s z a w a 2 0 0 4 , s. 3 7 5
K siążka Jerzego Pom ianow skiego N a w sch ó d o d Zachodu. J a k być z R osją? zasługuje n a uw agę z w ielu pow odów . Z eb ran e w niej artykuły, analizy i szkice p o c h o d z ą z lat 1996-2004, są w ięc efek tem najśw ieższych p rzem y śleń w ytraw nego znaw cy skom plikow anej problem atyki stosunków polsko-rosyjskich. B yły drukow ane n a łam ach m.in. „R zeczpospolitej", „G azety W yborczej", „T ygodnika P ow szechnego", „P olityki", „Ż y cia", paryskiej „K ultury" oraz czasopism obcojęzycznych. W przedm ow ie zatytułow anej
