Katedra Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie jako ośrodek krakowskiej szkoły rachunkowości

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 861. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2011. Jerzy Kuchmacz Katedra Rachunkowości. Jacek Barburski Katedra Rachunkowości. Katedra Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie jako ośrodek krakowskiej szkoły rachunkowości 1. Powstanie i rozwój Katedry Rachunkowości* Katedra Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie wywodzi się z utworzonej w roku 1925 Katedry Księgowości. W okresie istnienia obecnego Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie liczne reorganizacje, które znalazły wyraz m.in. w zmianach jego struktury i nazwy, powodowały odpowiednie zmiany przejawiające się w komórce powołanej do prowadzenia procesu naukowo-dydaktycznego w zakresie rachunkowości. Potrzeby życia gospodarczego, a także tendencje do rozszerzania bądź zawężania zakresu przedmiotowego omawianych dyscyplin kształtowały zakres problematyki, która była przedmiotem nauczania i prac naukowo-badawczych początkowo Katedry Księgowości, następnie Katedry Rachunkowości, Zakładu Rachunkowości Przedsiębiorstw i ponownie Katedry Rachunkowości. Katedrą Księgowości działającą w Wyższym Studium Handlowym i Katedrą Rachunkowości działającą w Akademii Handlowej kierował w latach 1925–1949 prof. dr Albin Żabiński, który prowadził wykłady z księgowości i arytmetyki handlowej. Wykłady z analizy bilansu prowadził prof. dr Tomasz Lulek (profesor * Ten fragment przygotowano na podstawie: [Burzym 2001; Burzym 1997, s. 160–174]..

(2) 158. Jerzy Kuchmacz, Jacek Barburski. UJ i jednocześnie kierownik Zakładu Ekonomii WSH). Reorganizacji Uczelni dokonanej w 1938 r. i przemianowaniu jej na Akademię Handlową towarzyszyła zmiana nazwy Katedry Księgowości na Katedrę Rachunkowości. Nazwa ta utrzymała się do 1969 r. W 1949 r. kierownikiem Katedry został zastępca profesora mgr Kazimierz Sowa, a w 1952 r. prof. dr Stefan Górniak. Liczba pracowników Katedry Rachunkowości wzrosła w 1960 r. do 15 osób, przy stosunkowo dużej płynności kadr. Oprócz wykładów prowadzono w coraz szerszym zakresie inne formy zajęć dydaktycznych, tj. seminaria, proseminaria oraz ćwiczenia. W miejsce wykładów z księgowości wprowadzono obok wykładu teoretycznych podstaw rachunkowości wykład rachunkowości ujętej branżowo (przemysłowej, handlowej itp.). Ponadto pracownicy Katedry prowadzili przez szereg lat zajęcia dydaktyczne z analizy działalności gospodarczej. Od 1960 r. liczba pracowników Katedry Rachunkowości sukcesywnie się zmniejszała i spadła w roku 1968 do 6 osób, po czym coraz wyraźniej zaczęła następować tendencja wzrostowa, dzięki czemu liczebność zespołu osiągnęła na początku 1975 r. stan najwyższy, tj. 17 osób. W początkowym okresie (do roku 1954) Katedra Rachunkowości była organizacyjnie związana z Wydziałem Finansów, a po jego likwidacji, w toku kolejnej reorganizacji Uczelni, została włączona do Wydziału Handlu. Nastąpił wówczas podział Katedry na dwa zakłady: Rachunkowości Handlu, którym kierował prof. dr S. Górniak, oraz Rachunkowości Przemysłu, kierowany przez starszego wykładowcę mgr. Czesława Krogulskiego. W 1962 r. utworzony został trzeci zakład – Organizacji i Techniki Rachunkowości, którego kierownikiem został doc. dr K. Sowa. 1 września 1960 r. Katedra weszła w skład Wydziału Produkcji i Obrotu Towarowego utworzonego z połączenia dwóch istniejących wydziałów Uczelni. W roku 1969 po kolejnej reorganizacji Uczelni, wprowadzającej formę instytutową, zakłady tworzące Katedrę Rachunkowości weszły do Instytutu Metod Rachunku Ekonomicznego, przyjmując nazwy odpowiadające zakresowi nauczania przedmiotów, a mianowicie: – Zakład Teorii Rachunkowości – kierownik prof. dr S. Górniak do 1970 r., – Zakład Rachunkowości Przedsiębiorstw – kierownik doc. dr hab. Elżbieta Burzym, – Pracownia Zmechanizowanej Rachunkowości – kierownik prof. dr K. Sowa do 1972 r. Po przejściu prof. dr. S. Górniaka na emeryturę w 1970 r. Zakład Teorii Rachunkowości został włączony do Zakładu Rachunkowości Przedsiębiorstw kierowanego przez doc. dr hab. E. Burzym. Powierzono jej także opiekę nad Pracownią Zmechanizowanej Rachunkowości. W roku 1972 w miejsce tej pracowni powołano Zakład Organizacji Przetwarzania Danych. Jego kierowni-.

(3) Katedra Rachunkowości Uniwersytetu…. 159. kiem została doc. dr hab. Krystyna Rajzer. W roku 1982 zakład ten został zlikwidowany, głównie z przyczyn kadrowych. W 1986 r. nastąpiła kolejna reorganizacja, a mianowicie z Instytutu Metod Rachunku Ekonomicznego wyodrębnił się Instytut Rachunkowości. Jego kierownikiem została prof. dr hab. E. Burzym. W skład Instytutu wchodziły następujące zakłady: – Zakład Teorii Rachunkowości – kierownik doc. dr Mieczysław Kawa (do 1987 r.), – Zakład Rachunkowości Przedsiębiorstw – kierownik prof. dr hab. E. Burzym, – Zakład Kontroli i Analizy Działalności Gospodarczej – kierownik doc. dr hab. Stanisława Surdykowska. Po jej przejściu w 1990 r. na urlop naukowy kierownikiem Zakładu została prof. dr hab. K. Rajzer. W roku 1992 nastąpiła kolejna reorganizacja Uczelni, powodująca likwidację instytutów i wprowadzająca dawną formę katedr. Powstała ponownie Katedra Rachunkowości. Jej kierownikiem została prof. dr hab. E. Burzym. Katedra Rachunkowości składała się z dotychczasowych zakładów, przy czym kierownikiem Zakładu Teorii Rachunkowości została prof. dr hab. E. Burzym, kierownikiem Zakładu Rachunkowości Przedsiębiorstw został doc. dr hab. Mieczysław Dobija, a kierownikiem Zakładu Kontroli i Analizy Działalności Gospodarczej została prof. dr hab. K. Rajzer. Od roku 1993 funkcję kierownika Katedry Rachunkowości sprawuje prof. dr hab. M. Dobija. W roku 1996 z grona pracowników Katedry Rachunkowości wyodrębniła się grupa stanowiąca aktualnie trzon Katedry Rachunkowości Finansowej, funkcjonującej na Wydziale Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2. Działalność naukowo-badawcza w Katedrze Rachunkowości przed rokiem 1989* Działalność naukowo-badawcza pracowników Katedry przed rokiem 1989 wiązała się głównie z ubieganiem się o stopnie naukowe (rozprawy doktorskie i habilitacyjne). Zaowocowała ona następnie szeregiem referatów na konferencje krajowe i międzynarodowe oraz artykułów. Wyniki prac naukowo-badawczych pracowników Katedry przed 1989 r. przyjęły postać publikacji oraz opracowań niepublikowanych i można je zaliczyć do różnych, powiązanych ze sobą grup tematycznych. Do pierwszej grupy tematycznej z dziedziny teorii rachunkowości należą publikowane i niepublikowane opracowania prof. E. Burzym obejmujące zwłaszcza: * Opracowano na podstawie [Burzym 1997, s. 160–174]..

(4) 160. Jerzy Kuchmacz, Jacek Barburski. definicje i klasyfikacje podstawowych wielkości ekonomicznych, będących przedmiotem pomiaru w rachunkowości, jak też odpowiednie reguły metodologiczne pomiaru tych wielkości i występujących między nimi relacji w zakresie całokształtu wartościowo wymiernej działalności gospodarczej podmiotu i jego powiązań z otoczeniem zewnętrznym, a także definicje i ogólny teoretyczny model zintegrowanego, elastycznego, wielofunkcyjnego systemu rachunkowości. Zostały one przyjęte jako punkt wyjścia do rozważań zawartych w większości rozpraw doktorskich i habilitacyjnych pracowników Katedry, a także za podstawę kształtowania treści akademickiego kształcenia w zakresie rachunkowości, co określone zostało przez inne ośrodki akademickie w Polsce mianem szkoły krakowskiej. Krakowska szkoła rachunkowości była wówczas zorientowana na obrachunek mikroekonomiczny (a zatem pomiar przebiegu i rezultatów procesów realnych) będący podstawą racjonalności działań podmiotu gospodarczego. U podstaw takiego ukierunkowania badań (w warunkach scentralizowanego zarządzania gospodarką) leżało przekonanie, że między racjonalnością makro- a mikroekonomiczną występują dwukierunkowe zależności. Badania te były zatem wyrazem dążenia do przywrócenia właściwej rangi prawidłowej rachunkowości i wyposażenia jej w walory aktywnego instrumentu decyzyjnego. Drugi kierunek badań, dotyczący zwiększenia wartości poznawczej rachunku kosztów i jego użyteczności w realizacji funkcji kontrolno-decyzyjnej, przejawiał się w licznych opracowaniach pracowników Katedry. Wymienić tu należy zwłaszcza te opracowania, które znacznie wyprzedziły rozwijane w krajach zachodnich koncepcje budowy: rachunku kosztów jakości (dr Bronisław Micherda) oraz rachunku kosztów ochrony i restytucji środowiska naturalnego (dr Marta Stępień). Do tego kierunku należą także badania, których celem było dostosowanie do polskich warunków zachodnich koncepcji rachunku kosztów pracy i odpowiednie analityczne rozwinięcie tego rachunku (doc. S. Surdykowska, dr J. Lelito). Do trzeciego kierunku zaliczyć można zapoczątkowane rozprawami doktorskimi dr. A. Bizonia i dr H. Soczówki badania zorientowane na różne rodzaje ryzyka gospodarczego oraz na potrzebę i możliwości jego pomiaru i oceny na podstawie sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw. Czwarty kierunek reprezentują prowadzone przez wiele lat badania w dziedzinie metodologii analizy finansowej (prof. E. Burzym, dr B. Micherda) oraz szerszego zastosowania metod statystycznych i matematycznych w rachunkowości (prof. K. Rajzer, prof. M. Dobija)..

(5) Katedra Rachunkowości Uniwersytetu…. 161. 3. Działalność naukowa w Katedrze Rachunkowości na przełomie XX i XXI wieku Teoria kapitału, zasada dualizmu, teoria stopy procentowej i teoria pieniądza były zagadnieniami ekonomicznymi, wokół których koncentrowały się wysiłki poznawcze pracowników Katedry Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie od końca lat 80. minionego wieku. Wtedy bowiem zainicjowano kierowane przez prof. dr. hab. M. Dobiję badania, których rezultaty stanowią współcześnie zasadniczą część dorobku naukowego krakowskiej szkoły rachunkowości. Pojawiło się wówczas w Polsce szczególne zainteresowanie problematyką stopy procentowej jako podstawowej wielkości ekonomicznej występującej w sterowaniu procesami gospodarczymi w skali makro- oraz mikroekonomicznej. W ustabilizowanych gospodarkach wysoko rozwiniętych krajów tzw. polityka stóp procentowych była wówczas dość powszechnie akceptowana jako skuteczne narzędzie rozwiązywania wielu problemów ekonomicznych i społecznych. Już wtedy dostrzegano jednak braki naukowych podstaw tej polityki. W krajach o zrównoważonej, wysoko rozwiniętej gospodarce odpowiedzialni obywatele oczekują, że w wymianie gospodarczej, w ktorej uczestniczą, otrzymają sprawiedliwą, rozumnie określoną rekompensatę za pracę. Godziwe zyski, płace i ceny kształtowane na dobrze zorganizowanych rynkach, m.in. jako efekt prowadzonej w tych krajach polityki stóp procentowych, stają się środkami realizacji oczekiwań obywateli. Pomimo zauważanych przez badaczy niedostatków teorii w tym względzie społeczeństwa dostrzegały i uznawały, że funkcjonujący system zarządzania gospodarką zapewnia zadowalający je system alokacji zasobów oraz wytwarzania i dystrybucji dóbr. Gospodarkę Polski charakteryzowały jednak wówczas stany i procesy zupełnie odmienne od tych, które wyróżniały gospodarki krajów rozwiniętych. Zainicjowano wtedy zjawiska nazwane później transformacją społeczno-ekonomiczną. Bezkrytyczne stosowanie w gospodarce polskiej założeń i narzędzi sprawdzonej w zupełnie innych warunkach polityki stopy procentowej zainspirowało pracowników Katedry Rachunkowości do podjęcia badań nad tą wielkością ekonomiczną jako problemem decyzyjnym oraz poznawczym. O rozmiarach stopy procentowej rozstrzygali bowiem politycy, a podejmowane decyzje znajdowały uzasadnienie jedynie w wyznawanych przez nich doktrynach. W skrajnych przypadkach dobitnym wyrazem głoszonych przez polityków doktryn było rozpowszechniane bez zażenowania hasło, że „pierwszy milion trzeba ukraść”. Odbywało się to przy swego rodzaju przyzwoleniu ze strony władzy i pozwalało szybko bogacić się nielicznym grupom obywateli kosztem innych, których interesy były pomijane przez polityków. Odwoływanie się do dalekich od ideału teorii sprawdzających się nieźle w zupełnie innych warunkach nie mogło stanowić przekonywającego.

(6) 162. Jerzy Kuchmacz, Jacek Barburski. uzasadnienia stosowanych rozwiązań. Można przy tym wykazać, że rezultaty badań teoretycznych realizowanych wówczas w Katedrze, wsparte pierwszymi, skromnymi jeszcze, a w przyszłości znacząco rozwiniętymi wynikami badań dotyczących stopy zwrotu z kapitału osiąganej w gospodarce, wyraźnie przeczyły słuszności decyzji podejmowanych w myśl głoszonych doktryn [Cieślak 2007; Kuchmacz 1996; 2004; Kurek 2007]. Badania nad stopą procentową, jako wyrazem i miarą tempa pomnażania kapitału, ukierunkowały wysiłki poznawcze w Katedrze Rachunkowości na wyjaśnienie istoty kapitału. Efektem badań nad naturą kapitału stały się nowe modele opisu jego stanów oraz przyrostów. Ogólny model kapitału zawiera przy tym wyjaśnienie struktury stopy procentowej. Co istotne, prowadząc badania nad kapitałem oraz strukturą stopy procentowej, odkryto ponownie istotę pieniądza. Wydaje się, że przełomowym momentem w badaniach prowadzonych w Katedrze Rachunkowości było postawienie problemu badawczego, który wyraża pytanie: dlaczego kapitał może wzrastać? Od starożytności aż po czasy współczesne dostrzega się bowiem paradygmat myśli ekonomicznej, zgodnie z którym kapitał powinien się pomnażać. W znalezieniu odpowiedzi na pytanie o przyczyny wzrostu kapitału niezwykle pomocne okazały się wyniki badań prowadzonych przez historyków starożytności. Pozwalają one stwierdzić, że ówczesna gospodarka (podobnie jak ma to miejsce obecnie) oparta była na pracy. Posiłkując się źródłami historycznymi, można ponadto uzasadnić, że ówcześni przedsiębiorcy i księgowi opisywali pracę według podobnych zasad, jakie kilka tysięcy lat później, w XIX w. naszej ery, zastosowano do elementarnych opisów pracy w naukach fizycznych. Poczynienie tego spostrzeżenia skłoniło do wykorzystania analogii fizycznych do opisu pracy we współczesnej gospodarce. W gospodarce, podobnie jak w fizyce, do wykonania pracy niezbędna jest energia. Wykorzystanie analogii fizycznych do opisu pracy człowieka pozwala postrzegać ją jako sposób przekazywania energii pracownika do obiektu pracy. O transferze energii do obiektu pracy można także mówić w sytuacji wykorzystywania przez człowieka w trakcie wykonywania określonej pracy nieprzypadkowo dobranych aktywów. Aktywa stanowią bowiem ucieleśnienie skoncentrowanej w wyniku ludzkiej pracy energii. Rezultatem opisanego postrzegania gospodarki jest ponadto doniosłe stwierdzenie, że nauki ekonomiczne to nauki o przepływach energii w procesach pracy i wymiany. Efektem zastosowania wymienionych analogii i ich ekonomicznej interpretacji stała się definicja kapitału. Dla potrzeb kolejnych dociekań przyjęto, że kapitał w ekonomii jest tym, czym energia w fizyce, jest mianowicie zdolnością do wykonania pracy. W konsekwencji przyjęcia tej definicji podstawą wszelkich teoretycznych opisów, w szczególności dotyczących kapitału, struktury stopy procentowej oraz natury pieniądza, stała się odtąd w Katedrze Rachunkowości termodynamika.

(7) Katedra Rachunkowości Uniwersytetu…. 163. [Dobija 2003; 2005; 2006; Dobija, Kurek 2004]. Jak się okazało, wykorzystanie zasad termodynamiki w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o przyczyny wzrostu kapitału przyniosło dobre efekty poznawcze. W rezultacie prowadzonych badań wypracowano m.in. ogólny model kapitału opisujący źródła jego przyrostów. W efekcie ujawniono strukturę stopy procentowej, która, jak wiadomo, stanowi wyraz i miarę wzrostu kapitału. W niniejszym artykule, w syntetycznej formie, ujęto wyniki dociekań w omawianych kwestiach. Druga zasada termodynamiki w formie dostosowanej do rozważań prowadzonych w Katedrze Rachunkowości wskazuje, że każda koncentracja energii podlega spontanicznemu, losowemu rozpraszaniu. Energia nie koncentruje się, lecz rozprasza. Ogólny model kapitału ujawniający naturę tej kategorii ekonomicznej zawiera zatem czynnik wyrażający naturalną stratność kapitału. Rozpraszanie energii, będące immanentną cechą rzeczywistości, w której żyjemy, można powstrzymywać przez dobre zarządzanie. Stąd zmienna zarządzania to kolejny ujęty w ogólnym modelu czynnik opisujący istotę kapitału i jego przyrostów. Inwestując kapitał w prowadzenie działalności gospodarczej, należy się liczyć z jego deprecjacją na skutek naturalnej dyfuzji energii skoncentrowanej w zaangażowanych aktywach. Doceniając wartość dobrego zarządzania w gospodarce, trzeba mieć jednak zawsze na uwadze czynnik ryzyka i niepewności. Rozproszenie energii bywa przecież także skutkiem zaistnienia niesprzyjających zjawisk towarzyszących podejmowanym przedsięwzięciom gospodarczym. Wyniki pomiarów realizowanych od tysiącleci w systemach rachunkowości przedsiębiorstw wskazują jednak, że dominującym zjawiskiem w gospodarce jest wzrost zainwestowanych kapitałów (zdarzają się oczywiście przypadki ubytków wartości kapitałów). Okazuje się zatem, że w wymianie ekonomicznej można osiągnąć wzrost kapitału. Rezultaty prowadzonych w Katedrze badań wskazują przy tym pierwotne źródło wzrostu kapitału. Pomnożenie kapitału w przedsiębiorstwie, stanowiące wyraz przyrostu ucieleśnionej w aktywach przedsiębiorstwa energii, jest możliwe dzięki dopływowi do Ziemi energii Słońca. Bez tego zjawiska, zgodnie z zasadą zachowania energii (pierwsza zasada termodynamiki), nie miałoby miejsca pomnażanie kapitału. Energia Słońca, praca wykonywana w ramach przedsiębiorstwa, będąca transferem tej energii do obiektów pracy, wymiana obiektów pracy, dobre zarządzanie i sprzyjające zjawiska towarzyszące prowadzonej działalności gospodarczej są czynnikami powodującymi wzrost kapitału przedsiębiorstwa. Wśród omawianych czynników wzrostu kapitału wskazano warunek realizacji wymiany produktów pracy. W szerokim, makroekonomicznym ujęciu wymiana dotyczy produktów pracy górnika, stolarza, nauczyciela, pielęgniarki, dyrektora banku, urzędnika itd. Jak wiadomo, wymiana ekonomiczna odbywa się w różnych warunkach. Do transakcji wymiany dochodzi na dobrze zorganizowanych, efektywnych rynkach – wtedy za produkt pracy otrzymuje się jego równowartość – lub.

(8) 164. Jerzy Kuchmacz, Jacek Barburski. w warunkach wymiany nieekwiwalentnej. Wyniki różnorodnych badań pokazują przy tym, że na dobrze zorganizowanych rynkach, gdzie w efekcie dobrego zarządzania doprowadzono do osiągnięcia najpełniejszego w danych warunkach ograniczenia ryzyka, przyrost kapitałów, będący m.in. rezultatem dokonywanej na tych rynkach wymiany dóbr, wynosi około 8% rocznie. Ta możliwość (ale nie pewność) osiągnięcia pomnożenia kapitału przez zaangażowanie go w działalności gospodarczej, której zawsze towarzyszy ryzyko i niepewność, jest kolejnym czynnikiem ogólnego modelu kapitału i jego przyrostu. Czynnik ten, zważywszy na jego charakter, nazywany jest premią za ryzyko. W świetle poczynionych w Katedrze Rachunkowości ustaleń ujawniły się także błędy teorii, według których w strukturze stopy procentowej należy uwzględniać inflację. Błędy te mają swoje źródło w niepoprawnym rozumieniu istoty pieniądza. Warunkiem ich eliminacji jest respektowanie we wszelkich opisach teoretycznych w tej dziedzinie funkcjonującego już od starożytności określenia pieniądza, zgodnie z którym jest to należność za wykonaną pracę. Pomijanie tej prawdy w rozważaniach ekonomicznych lub ignorancja w zarządzaniu gospodarką prowadzi m.in. do inflacji. Nie rozumiejąc, czym jest pieniądz, dopuszcza się w gospodarce do nieuzasadnionej kreacji pieniądza przez powstawanie należności za pracę niezgodnej z wartością tejże pracy. Strumień pieniądza (należności za pracę) nie znajduje wtedy pokrycia w wartości strumienia dóbr. Próbując następnie zniwelować to niedopasowanie, koryguje się (podnosi) stopy procentowe o czynnik wywołanej wcześniej inflacji. Oznacza to oddziaływanie na skutki, a nie na przyczyny zjawiska, do którego najpierw doprowadzono, nie rozumiejąc, czym jest pieniądz, i dopuszczając do wpływu tej niewiedzy na decyzje podejmowane w gospodarce. Osobny kierunek prowadzonych w Katedrze Rachunkowości badań, dotyczący zwiększenia wartości poznawczej sprawozdań finansowych przedsiębiorstw i ich użyteczności w realizacji funkcji kontrolno-decyzyjnej, uwidocznił się w kilkudziesięciu opracowaniach prof. dr. hab. Dariusza Wędzkiego. Zainteresowania naukowe prof. D. Wędzkiego koncentrują się wokół metod tworzenia jednoznacznej i wiarygodnej oceny sytuacji finansowej na podstawie wskaźników, przeciwstawiając się powszechnej, choć w jego przekonaniu błędnej opinii, że „wskaźniki można różnie interpretować”. Do wskazanego kierunku badawczego nawiązują także prace prowadzone przez dr. Piotra Wójtowicza oraz dr. Bartosza Kurka. W swoich opracowaniach dr P. Wójtowicz zajmuje się badaniem wiarygodności sprawozdań finansowych oraz problematyką kształtowania wyniku finansowego (earnings management), jego istotą i konsekwencjami dla podmiotów gospodarczych, a zwłaszcza tych, które funkcjonują w warunkach polskich..

(9) Katedra Rachunkowości Uniwersytetu…. 165. Z kolei zainteresowania dr. B. Kurka skupiają się na zagadnieniach sprawozdawczości finansowej oraz analizy sprawozdań finansowych spółek rynków kapitałowych Polski i USA, a ponadto na estymacji premii za ryzyko na tych rynkach. W swoich publikacjach rozpatruje on współczesne teorie kapitału, a także podejmuje problematykę roli rachunkowości dla celów decyzyjnych, krótko- i długoterminowych. Ponadto w Katedrze Rachunkowości prowadzone są badania w innych kierunkach, do których należą m.in.: teoria instrumentów finansowych (dr Paweł Bielawski), teoria kursów walutowych (dr Marcin Jędrzejczyk), teoria płacy i kapitału ludzkiego (mgr Wojciech Kozioł). 4. Podsumowanie Powstanie Katedry Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie przypada na rok 1925. Od początku jej istnienia miało miejsce wiele istotnych przeobrażeń organizacyjnych związanych zarówno ze zmianami struktury Katedry (tworzenie różnych zakładów), jak i reorganizacją samej Uczelni. Działalność Katedry Rachunkowości zawsze charakteryzowała się dużą aktywnością dydaktyczną oraz naukowo-badawczą. Pracownicy Katedry wykształcili rzesze absolwentów, a także, co istotne, prowadzili prace naukowo-badawcze, których efektem były wystąpienia na znaczących konferencjach krajowych oraz międzynarodowych oraz publikacje. Do głównych kierunków badawczych realizowanych przez pracowników Katedry Rachunkowości w ostatnich latach należy zaliczyć: teorię rachunkowości, rachunek kosztów i jego użyteczność w realizacji funkcji kontrolno-decyzyjnej, rodzaje ryzyka gospodarczego i możliwości jego pomiaru oraz oceny na podstawie sprawozdawczości finansowej, metodologię analizy finansowej, zastosowanie metod statystycznych i matematycznych w rachunkowości. Obecne badania koncentrują się na teorii kapitału, zasadzie dualizmu w rachunkowości, teorii stopy procentowej, teorii pieniądza, ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstw na podstawie wskaźników ekonomiczno-finansowych, badaniu wiarygodności sprawozdań finansowych, roli rachunkowości dla celów decyzyjnych krótko- i długoterminowych, teorii instrumentów finansowych, teorii kursów walutowych, teorii płacy, kapitału ludzkiego i intelektualnego oraz sposobach ich pomiaru, teorii wzrostu kapitału..

(10) 166. Jerzy Kuchmacz, Jacek Barburski. Aneks Wykaz pracowników naukowo-dydaktycznych Katedry Księgowości oraz Katedry Rachunkowości Wykaz obejmuje pracowników zatrudnionych w latach 1925–2008. Każda osoba ujęta jest w wykazie tylko jeden raz niezależnie od rozwiązania organizacyjnego. W wykazie podano tytuły i stopnie naukowe: w roku kończącym dane rozwiązanie organizacyjne, w roku, w którym dana osoba zakończyła pracę na Uczelni oraz aktualne w roku 2008. Wyższe Studium Handlowe, Katedra Księgowości (od 1925 r. do 1937 r.). Dobruchowski Stefan Marian, asyst. Lulek Tomasz, dr, prof. Sowa Władysław, asyst. Żabiński Albin, dr, prof. Akademia Handlowa, Katedra Rachunkowości (od 1938 r. do 1949 r.). Albiński Tadeusz, asyst. Błaszkiewicz Augustyn, mgr, asyst. Bogdanowicz Maria, mgr, asyst. Burzym Elżbieta, dr hab., prof. Głowaczewski Czesław, asyst. Gostyński Władysław, asyst. Graca Andrzej, mgr, asyst. Heczko Katarzyna, asyst. Kogut Władysław, asyst. Krogulski Czesław, mgr, st. wykł. Kućka Roman, asyst. Majewski Aleksander, asyst. Mazur Jadwiga, mgr, asyst. Pemper Mieczysław, mgr, asyst. Rajzer Katarzyna, dr hab., prof. Sikorski Roman, asyst. Sowa Kazimierz, dr, prof., Stoch Stanisław, mgr, asyst. Tomczak Alojzy, asyst. Trytko Mieczysław, asyst. Walczyńska Urszula, asyst. Wyszyński Zbigniew, st. asyst..

(11) Katedra Rachunkowości Uniwersytetu… Wyższa Szkoła Ekonomiczna (od 1950 r. do 1973 r.) Akademia Ekonomiczna (od 1974 r. do 2007 r.) Uniwersytet Ekonomiczny (od 2007 r.), Katedra Rachunkowości (Zakład Rachunkowości). Barburski Jacek, dr, adiunkt Bielawski Paweł, dr, adiunkt Bizoń Antoni, dr, adiunkt Broda-Poer Halina, mgr, st. asyst. Chrapusta-Szczepankiewicz Urszula, mgr, asyst. Dębska-Rup Anna, dr, st. wykł. Dobija Mieczysław, dr hab., prof. Dobija Dorota, dr hab., prof. Dworak Marek, mgr, asyst. Działowski Jan, mgr, asyst. Dziuba-Burczyk Alicja, dr, st. wykł. Fijak Bogumił, mgr, asyst. Fróg Andrzej, mgr, asyst. Gaik Franciszek, dr, adiunkt Górowski Ireneusz, dr, adiunkt Górniak Stefan, dr, prof. Hołda Artur, dr hab., prof. Jaklik Andrzej, dr, adiunkt Jędrzejczyk Marcin, dr, adiunkt Kawa Mieczysław, dr, doc. Kluska Katarzyna, mgr, asyst. Kozioł Wojciech, mgr, asyst. Krupa Marian, asyst. Krzywda Danuta, dr, adiunkt, Kuchmacz Jerzy, dr, st. wykładowca Kurek Bartosz, dr, adiunkt Kurek Helena, dr, st. wykł. Litwa Anna, dr, st. wykł. Markowska-Bochenek Dorota, mgr, asyst. Micherda Bronisław, dr hab., prof. Molo Marian, mgr, st. asyst. Osikowicz Marcin, dr, adiunkt Płaszewski Stanisław, mgr, asyst. Pogodzińska-Mizdrak Elżbieta, dr, adiunkt Kulis Irena, mgr, st. asyst. Sadowska Stanisława, dr, adiunkt Samitowski Wiesław, dr, adiunkt Serwan Anna, mgr, adiunkt Serwan Ireneusz, mgr, wykł. Słaby Krystyna, mgr, asyst.. 167.

(12) 168. Jerzy Kuchmacz, Jacek Barburski. Soczówka Halina, dr, adiunkt Stańdo-Górowska Halina, mgr, asyst. Stępień Marta, dr, adiunkt Studnicki Krzysztof, dr, st. asyst. Sumek-Brandys Barbara, mgr, asyst. Surdykowska Stanisława, dr hab., prof. Szczepanik Zdzisław, dr hab., prof. Szpakowska Irena, mgr asyst. Szymczyk-Madej Katarzyna, dr, adiunkt Świechowska Aneta, mgr, asyst. Tabeau Tadeusz, dr, doc. Toborek-Mazur Joanna, dr, adiunkt Wędzki Dariusz, dr hab., prof. Woda Wiktoria, mgr, asyst. Wójtowicz Piotr, dr, adiunkt Wydymus Zofia, mgr, st. asyst. Zielińska Helena, dr, st. wykł. Zych Adam, mgr, asyst. Żwirski Mieczysław, mgr, asyst. Wykaz osób, które prowadziły zajęcia zlecone. Bożyczko Franciszek, mgr, 1960–1961 Budzyn Tadeusz, mgr, 1962–1963 Fundament Henryk, mgr, 1962–1963 Jarzembowski Adam, mgr, 1961–1964 Łoś Franciszek, mgr, 1960–1961 Rajchel Henryk, mgr, 1961–1962 Stoch Stanisław, mgr, 1961–1963 Zawada Marian, mgr, 1956–1957 Literatura Burzym E. [1997], Instytut Rachunkowości [w:] Akademia Ekonomiczna w Krakowie w okresie organizacji instytutowej 1969–1992, red. J.M. Małecki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków. Burzym E. [2001], Zarys historii Katedry Rachunkowości Akademii Ekonomicznej w Krakowie, maszynopis. Cieślak I. [2007], Rachunek kapitału ludzkiego jako podstawa zarządzania kosztami pracy, praca doktorska, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa. Dobija M. [2003], Ewolucja koncepcji rachunkowości, kapitału i pieniądza [w:] Historia, współczesność i perspektywy rachunkowości w Polsce, red. S. Sojak, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń..

(13) Katedra Rachunkowości Uniwersytetu…. 169. Dobija M. [2005], Teoria rachunkowości w zarysie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków. Dobija M. [2006], Zasada dualizmu jako podstawowy paradygmat rachunkowości i ekonomii, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, nr 35 (91), Warszawa. Dobija M., Kurek B. [2004], The Nature of Capital and the Money – Goods Economy in a Contemporary Energetics Approach, http://ssrn.com/abstract=893502 (January 12). Kuchmacz J. [1996], Badanie stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału w warunkach efektywnego rynku, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków, nr 467. Kuchmacz J. [2004], Investing the Changes in the Rate of Return in the Contects of Efficient Market, referat na Międzynarodowej Konferencji Naukowej nt. General Accounting Theory, Jabłonna 24–26 czerwca. Kurek B. [2007], Hipoteza deterministycznej premii za ryzyko, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków. The Department of Accounting at the Cracow University of Economics as the Seat of the “Cracow School of Accounting” This article outlines the history of the founding and development of the Department of Accounting (Rachunkowość) at the Cracow University of Economics, which grew out of the Department of Accountancy (Księgowość) that had been founded in 1925. The authors present the key moments of reorganisation and their consequences, which were to be found in changes in the department’s structure and name. They discuss the main problems that are the object of teaching and academic research in this department of the Cracow University of Economics. The authors briefly characterise the economic issues that have been the focus of the department’s efforts since the late 1980s. It was then that Professor Mieczysław Dobija initiated a research programme whose results today constitute a significant part of the output of the “Cracow School of Accounting”..

(14)