Janina Nijakowska
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze:
oddział w Opolu
Biuletyn Polonistyczny 23/1-2 (75-76), 257-260
Na szczególn ą uwagę zasługują zam ieszczane w "Kw artalniku Opol skim" - sukcesyw nie od 1973 r . - "M ateriały do słownika folklorystów śląsk ich " .
OTPN posiada w swoich zbiorach bibliotecznych wiele cennych k s ią żek i czaso p ism , pochodzących z wymiany z towarzystwami i instytucjam i naukowymi krajowymi i zagranicznym i.
W z a k re sie wymiany wydawnictw Wydział II OTPN w spółpracuje m .in.' z Wydziałem Filozoficznym Uniw ersytetu J .E . Purkyniego w B rn ie , Akademią Nauk Z SR R w M oskwie, Akademią Nauk U SRR w Kijow ie, In stytutem Slaw istycznym Niem ieckiej Akademii Nauk w Berlinie (NRD) , Instytutem Studiów Slaw istycznych w P ary żu , Akademią Nauk i Um iejęt ności - Oddział w S a ra je w ie , uniwersytetam i w S o fii, T uluzie, M ontrea lu, Wiedniu 'placówkami słowianoznawczymi) ,
Dr Zdzisław P iase c k i
POLSKIE TOWARZYSTWO LUDOZNAWCZE
Oddział w Opolu
P olskie Tow arzystwo Ludoznawcze w Opolu skupia w swych s z e r e gach zarówno p ro fe sjo n alistó w , jak entuzjastów kultury ludowej. Dlatego też - obok etnografów , polonistów , folklorystów , dialektologów , muzyko logów - d z ia łają w nim przed staw iciele innych zawodów; praw nicy, u rz ę d n icy , bankowcy, młodzież studencka. Poważną grupę stanowią oczyw iście n au czy ciele, reprezen tujący różne sp e c ja ln o śc i. Dzięki temu tematyka zebrań naukowych Tow arzystw a je st dość zróżnicow ana, a d y sk u sje, któ re się na nich odbyw ają, owocują ciekawymi wnioskami.
Wielu członków O polskiego Oddziału P olskiego Tow arzystw a Ludo znawczego je s t bezpośrednio zaangażowanych w prace zespołu badaw cze go, którym kieru je p ro f. Dorota Sim onides. Od r . 1976 przygotow ują oni m onografię folklorystyczną Ś lą sk a , która pow staje w ramach p ro b le mu węzłowego nr 1 1 .1 : "P o lsk a kultura narodow a, je j tradycje i r o z
258
-w ój", a której celem je s t uch-wycenie głó-wnych przem ian -w śląsk im fol klorze o ra z ustalenie jego w spółczesnego o b razu . Stąd poszukiw anie w terenie nowego m ateriału folklorystycznego dla skonfrontow ania go z zapisam i archiwalnymi. W r . 1978 zakończono zbieran ie m ateriału do obrzędow ości rodzinnej (ze szczególnym uwzględnieniem p ogran icza
śląsk o-m oraw skiego) i obrzędow ości d o ro czn ej, opracowano system aty kę demonologii i w ierzeń ludowych, przeanalizow ano przem iany w te a trze ludowym o ra z w podaniach historycznych i nazew niczych. Ponadto opracowano ch arak terystyk ę zespołów folklorystycznych, re p e rtu aru g a - w ędziarzy ludowych o raz widowisk obrzędowych na Ś lą sk u . W wyniku badań nad teatrem ludowym określono w spółczesne funkcje teatru ama to rsk iego i jego stosunek do kultury m asow ej. Ta r e la c ja szczególn ie in tere su je zespół badaw czy, je j rozpoznanie umożliwia bowiem w szech stronną analizę zjaw isk folklorystycznych we w sp ó łcze sn o ści. Z kolei badania nad prozą folklorystyczną wykazały żywotność tradycyjnych g a tunków folklorystycznych o raz główne p ro c e sy przem ian, jakim one w spółcześnie p od legają.
Zebrany m ateriał posłużył już do przygotow ania kilku p rac te o re tycznych (opublikowanych głównie w "L ite ra tu rz e Ludow ej") , choć wie le zagadnień szczegółow ych wymaga je sz c z e dalszych badań o ra z sta łe go uzupełniania nowo zebranymi m ateriałam i. Badania terenowe będą za tem kontynuowane - aż do momentu zakończenia p rac nad m onografią, co planuje się w I98I roku.
Warto p o d k reślić, iż prowadzenie tego typu p rac sp rzy ja aktyw iza c ji członków P T L , którzy profesjonalnie nie zajm ują się tą problem aty k ą : p oprzez sie ć korespondentów terenowych mogą om rozw ijać zainte reso w an ia kulturą ludową penetrując n a jb liż sz e okolice i zb ierają c ma te ria ły dotyczące wielu różnorodnych zagadnień, za pośrednictwem O środka Dokumentacji i Informacji E tnograficznej otrzymują bowiem
szczegółow e k w estio n ariu sze, opracowane p rzez naukowców.
O polski Oddział P T L nie p o p rzestaje jednak na biernej o b serw acji naukowej zjaw isk folklorystycznych region u, lecz w łącza się czynnie do w szelkich działań mających na celu inicjowanie zjaw isk kulturowych i stw arzanie sy tu ac ji, w których ujawnić się mogą fakty folklorystyczne.
PT L reprezentow ane je s t więc w Kom isji A rtystyczno-E tnografie znej przy Wydziale Kultury U rzędu Wojewódzkiego w Opolu, gdzie opracowu je się obecnie jednolity program rozw oju i popu laryzacji sztuki ludowej oraz folkloru na O p olszczy źn ie; je s t w spółorganizatorem O polskich Dni T w ó rczości Ludowej (reaktywowanych w 1978 r . po 15-letniej p rzerw ie ), które stanow ią przegląd aktualnych dokonań sztuki ludowej w regio n ie.
W ram ach Dni w 1978 r . ro zstrzy g n ięty zo stał konkurs na p o e zję i p ro zę ludową, konkurs g aw ę d zia rsk i, konkurs zespołów folklorystycznych i inne. Ponadto Opolski O ddział P T L je st członkiem prawnym O polskie go T ow arzystw a Kulturalno-O św iatow ego, dzięki czemu bezpośrednio u czestn iczy w rozw oju społecznego ruchu regionalnego, podejmując r ó ż ne d ziałan ia zm ierzające do popu laryzacji zagadnień związanych z kultu rą ludową (konkursy d la młodzieży szk oln ej, opieka nad h arcerskim i klubami etnograficznym i i młodzieżowymi kołami miłośników region u, przegląd y zespołów region aln ych ). Tow arzystw o w spółpracuje również aktywnie z Muzeum Wsi O polskiej oraz z Instytutem K ształcen ia N auczy cie li i Badań Oświatowych.
Skromne fundusze nie pozw alają na prowadzenie sam odzielnej d ziałal ności w ydaw niczej. Z r a c ji wspomnianych powiązań Oddział T ow arzystw a ma jednak m ożliw ość inspirow ania lub współopracowywania in teresu jących go tytułów. W ten sposób wydano (za pośrednictwem OTK-O) dwa tomy gawęd ra cib o rsk ic h Brunona S trzałk i p t. "Godki i bojki •śląsk ie";
w opracowaniu redakcyjnym znajduje się album pt. "Hafty op o lsk ie" oraz tom gawęd i pieśni ludowych,związanych tematycznie z powstaniami ś lą
skimi.
Poważną pozycję w d ziałaln o ści popu laryzatorsk iej Tow arzystw a stano wi system atycznie prow adzona ak cja odczytowa. Tematyka odczytów do tyczy przede w szystkim zagadnień folkloru ślą sk ie g o , jego dziew iętnasto w iecznego i w spółczesnego o b razu , m ie jsca w kulturze ogólnopolskiej o raz ro li w kształtow aniu świadom ości narodow ej. Podejmowane są rów nież tematy b a rd zie j szczegółow e, prezentu jące np. w ierzen ia ludowe na
Ś lą sk u i obyczajow ość doro czn ą, ziołolecznictw o i zam aw iania, anegdo tę i opow ieść wspomnieniową, sztukę gaw ęd ziarsk ą kultywowaną na Ś lą sku (co połączone je s t cz ę sto z występami gaw ędziarza) i rozw ój ślą sk ie j
260
p ie ś n i ludowej o r a z problem atykę folkloru d z i e c i ę c e g o . N a jw ię c e j p r e l e k c ji m ają na swym kon cie: p r o f. D orota Sim o n id es, k tó r a w y g ł a s z a o d c z y ty również w innych reg io n ach k ra ju i z a g r a n i c ą ; muzykolog d r P i o t r Ś w ie r c o r a z zm arły w tym roku d r C z e sła w Kurek.
Z b io ry biblioteczne Oddziału nie są zbyt bogate (obejm ują wyłącznie wydawnictwa ZG P T L i pozy cje reg io n aln ej , jednak z r a c j i ś c i s ł e j w sp ó ł p r a c y z Zakładem F o lk lo ry sty k i Instytutu Filo lo gii P o l s k i e j WSP w Opo lu członkowie P T L mogą k o r z y s t a ć z k się g o z b io r u tej placów ki.
Dr Janina N ijakow sk a
Z DZIAŁALNOŚCI KOMISJI HISTORYCZNOLITERACKIEJ TOWARZYSTWA NAUKOWEGO W RZESZOWIE
(od r . 1972)
l . K o m isja H is to r y c z n o lit e r a c k a , s k u p ia ją c a w zn acznej c z ę ś c i p r a cowników śro d o w isk a naukowego R z e sz o w a ( W S P ) , śro d o w isk a n a u c z y c i e l s k i e g o i d z ia ła c z y kulturalnych, lic z y obecnie 20 członków, a p r a c a je j kon cen trow ała s ię głównie wokół trz e ch podstawowych d zied z in : n a u k o w o -b a d a w c z e j, wydawniczej i p o p u la r y z a t o r s k i e j.
W d z i a ła ln o ś c i naukowej K om isja podejmowała rów nolegle zarówno problem atykę d o ty c z ą cą tra d y c ji l ite ra ck ic h P o ls k i południowo-wschodniej
( t e r e n województw: r z e s z o w s k i e g o , k r o ś n ie ń s k i e g o , p rz e m y sk ie g o i t a r n o b r z e s k i e g o ) , jak w y k r a c z a ją c ą p o za teren region u , a d o ty c z ą cą spraw o g ó ln o p o lsk ich . O p ró cz badań indywidualnych prowadzonych p r z e z p o s z czegó ln y c h członków realizow a n e były także - c z ę s t o p r z y w spółudziale członków innych k o m isji, głównie Językoznaw czej i H isto ry cz n ej - badania kompleksowe nad zespołem pokrewnych problemów'. Wyniki badań p r e z e n towane były na s e s ja c h naukowych i publikowane w wydawnictwach p o se -
syjn ych , w m onograficznych p r a c a c h zbiorowych i indywidualnych o r a z w redagow anych p r z e z Wydział Nauk Humanistycznych i S połecznych T o w a rz y stw a z e sz y ta c h " P r a c H umanistycznych".
