Strategia rozwoju transportu w województwie Śląskim na lata 2015-2030

Pełen tekst

(1)PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 97. Transport. 2013. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki Politechnika lska, Wydzia Transportu. STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU W WOJEWÓDZTWIE LSKIM NA LATA 2015 - 2030 Rkopis dostarczono, marzec 2013. Streszczenie: Artyku jest powicony analizie metodologii wykorzystanej przy wyborze strategii rozwoju dla województwa lskiego, które ze wzgldu na sw struktur gospodarcz, spoeczn i urbanistyczn stanie si w najbliszych latach wielk metropoli, w której problemy transportowe bd decydowa o rozwoju tego regionu. Proces formuowania strategii województwa obejmuje analiz otoczenia i warunków jego rozwoju, polegajc na ocenie wewntrznych i zewntrznych moliwoci oraz okreleniu jego mocnych i sabych stron. Sowa kluczowe: zarzdzanie, strategia, prognozowanie, zrównowaony rozwój, aglomeracja. 1. WSTP Planowanie rozwoju jest jednym z kluczowych zada, jakie ustawowo zostay przypisane samorzdom terytorialnym. W takim planie opracowuje si strategi, stanowic zapis wiadomych wyborów spoecznoci regionu, zorientowanych na rozwizanie gównych problemów i utrzymanie danego obszaru na ciece trwaego i zrównowaonego rozwoju oraz podnoszenie jego konkurencyjnoci. Zrównowaony rozwój transportu zosta zdefiniowany, jako „rozwój, odpowiadajcy potrzebom dnia dzisiejszego, który nie ogranicza zdolnoci transportowych przyszych pokole do zaspokajania ich potrzeb w zakresie mobilnoci” [1]. Wybór strategii rozwoju transportu dla województwa lskiego, w którym centralnie pooona Konurbacja Górnolska, ze wzgldu na sw struktur gospodarcz, spoeczn i urbanistyczn stanie si w najbliszych latach Metropoli? Silesia, bdzie kluczowy dla rozwoju caego województwa (rys.1). Jako konurbacj uwaa si zespó ssiadujcych miast lub osiedli o równorzdnym znaczeniu (zwykle na terenach uprzemysowionych) bez.

(2) 364. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki. wyra nego centralnego orodka, tworzcych ukad osadniczy o wspólnej sieci komunikacyjnej lub wspólnych urzdzeniach miejskich. Natomiast metropolia to due skupisko miejskie, gówne miasto (lub kilka miast ssiadujcych), silnie oddziaujce, pod wzgldem gospodarczym i kulturalnym, na znaczne obszary w swym otoczeniu. Z tych wzgldów Konurbacja Górnolska w duej mierze pod wzgldem geograficznym i gospodarczym wykazuje wic podobiestwo do Metropoli Silesia. Wiele konurbacji miejskich w Unii Europejskiej stano w obliczu problemów zwizanych z mobilnoci zgodn z zasadami zrównowaonego rozwoju, takimi jak wysokie natenie ruchu drogowego i zatory komunikacyjne, szkodliwe emisje i brak równowagi rozwojowej prowadzcy do wykluczenia spoecznego i wpywajcy niekorzystnie na wzrost gospodarczy. Transport miejski na ich terenie jest czsto sabym ogniwem caego acucha przewozu osób i towarów (problem „last mile” czyli transportu na jego ostatnim odcinku oraz konieczno dysponowania wydajnymi wzami intermodalnymi, które znajduj si najczciej na obszarach miejskich lub ich obrzeach). Mobilno obywateli jest niezwykle wana dla gospodarki, rynku wewntrznego oraz dla jakoci ycia obywateli, którzy mog swobodnie podróowa . Rozwój transportu zbiorowego (mobilnoci) na danym terenie umoliwia bowiem jego wzrost gospodarczy i tworzenie tam nowych miejsc pracy.. Rys.1. Lokalizacja Metropolii Silesia na tle systemu transportowego województwa lskiego (ródo: Opracowanie wasne na podstawie: http://www.gzm.org.pl[13]).

(3) Strategia rozwoju transportu w województwie lskim na lata 2015 - 2030. 365. Plan rozwoju strategicznego nie moe ogranicza si wycznie do transportu zbiorowego, bez zuboenia jego wyników, bowiem transport zbiorowy jest tylko czci systemu transportowego regionu lub konurbacji, a przemieszczenia mieszkaców dokonywane s tam równie transportem indywidualnym oraz pieszo. Istotnym zagadnieniem jest take transport adunków, który zwaszcza w konurbacjach miejskich wpywa na ksztat planu rozwoju strategicznego. Plan rozwoju strategicznego transportu dla danego województwa (regionu) powinien by zgodny z ogólnymi zaoeniami Polityki Transportowej Pastwa na lata 2006-2025 [2]. Tworzc w planie warunki do realizacji prawa mobilnoci naley mie na uwadze wykorzystanie rónych podsystemów transportowych. Celowe jest elastyczne podejcie i odrzucenie schematycznego mylenia polegajcego na stawianiu samochodów osobowych, czy szerzej trakcji spalinowej, w opozycji lub jednoznacznie negatywnym wietle wzgldem transportu zbiorowego, czy te bezemisyjnych sposobów przemieszcze (np. rowerami). Traktujc strategi rozwoju, jako narzdzie w programowaniu obecnego i perspektywicznego rozwoju systemu transportowego województwa lskiego, naley okreli w niej zasady ksztatowania rozwoju tego obszaru, odnoszc si do wszystkich najwaniejszych podsystemów funkcjonalnych i gaziowych (podzia modalny, transport zbiorowy, transport adunków, ukady drogowo-uliczny i kolejowy, infrastruktura parkingowa, strefy ruchu uspokojonego i pieszego oraz sie dróg rowerowych). Dokonujc analizy realnej (realizowanej) polityki transportowej regionu oraz przygotowanie zaoe aktywnej polityki w zakresie transportu naley oprze si na klasycznym ukadzie rozróniajcym w zakresie polityki transportowej nastpujce problemy (obszary formuowania celów) [5]: dostpno zewntrzna, dostpno wewntrzna, rozwój potencjau logistycznego miasta lub regionu, ograniczenie negatywnych efektów rozwoju transportu. Najwaniejsze elementy strategii rozwoju transportu w województwie lskim na lata 2015 – 2030 to okrelenie polityki w zakresie: rozwoju sektora TSL (transport-spedycja-logistyka), transportu drogowego, transportu kolejowego, transportu lotniczego.. 2. STRATEGIA ROZWOJU SEKTORA TSL W strukturze przestrzennej województwa lskiego Metropolia Silesia stanowi wzow cz Konurbacji Górnolskiej (rys.1). Konurbacja Górnolska to gówna cz obszaru metropolitalnego, jednego z czterech subregionów województwa lskiego, tj.: Podregionu Czstochowskiego (na pónocy), Podregionu Bielsko-Bialskiego (na poudniu) oraz Podregionu Rybnickiego (na zachodzie) (rys.2)..

(4) 366. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki. Województwo lskie usytuowane jest w miejscu wzowym dwóch gównych korytarzy (III – go oraz IV – go) komunikacyjnych w Europie rodkowej, co ma ogromny wpyw na rozwój tego obszaru jako bazy logistycznej oraz produkcyjnej o wymiarze midzynarodowym. Ocena atrakcyjnoci inwestycyjnej dokonana przez Instytut Bada nad Gospodark Rynkow (IBnGR) sytuuje województwo lskie (w duej mierze dziki Metropolii Silesia) niezmiennie od 2005 roku na najwyszej pozycji wród innych regionów. Pozycja regionu lskiego jako lidera wród reszty regionów jest efektem przede wszystkim bardzo dobrej sytuacji w czterech aspektach atrakcyjnoci inwestycyjnej: zasobach i kosztach pracy, rynku zbytu, infrastruktury gospodarczej i spoecznej, przecitnej sytuacji w zakresie dostpnoci komunikacyjnej i aktywnoci wobec inwestorów. Sektor TSL w województwie lskim obejmuje caoksztat transportowej dziaalnoci gospodarczej, prowadzonej na terenie województwa, zwizanej w zasadzie z przestrzennym przepywem osób i dóbr materialnych. O znaczeniu sektora TSL na danym terenie decyduje liczba funkcjonujcych podmiotów gospodarczych, liczba pracujcych osób w tym sektorze oraz zdolno do konkurowania w ramach zliberalizowanego rynku Unii Europejskiej. W okresie transformacji gospodarczej i integracji z Uni Europejsk, w województwie lskim wzrosa liczba podmiotów deklarujcych prowadzenie gospodarczej dziaalnoci w sferze transportu (GUS nie podaje cisych informacji w tym zakresie). Najwicej podmiotów deklaruje prowadzenie dziaalnoci w zakresie przewozów transportem drogowym [11].. Rys. 2. Podzia województwa lskiego na 4 subregiony. (ródo: http://www.slaskie.pl/pow/pow_1.htm [12]).

(5) Strategia rozwoju transportu w województwie lskim na lata 2015 - 2030. 367. Ranking firm TSL w województwie lskim na tle firm ogólnopolskich (i midzynarodowych) za rok 2010, wybranych ze 102 najwikszych firm Polski przedstawiono w tablicy 1 [14]. W rankingu tym nie ujto midzynarodowych firm logistycznych i kurierskich dziaajcych na lsku. Tablica 1 Ranking firm TSL w województwie lskim wg wielko ci przychodów ze sprzeda y za rok 2010. Lp. Miejsce w rankingu ogólnopolskim. Nazwa firmy (grupa). 1 2. 12 17. JAS - FBG SA. DELTA-TRANS. 3 4. 20 89. CEVA LOGISTICS P.S.T. POLBODTRANS Sp. z o.o.. Pochodzenie kapitau. polski mieszany, 20% Niemcy 100% Wochy polski. Przychody ze sprzeda y podstawowej TSL [mln z]. Zatrudnienie w roku 2010. 342,5. 790. 296,5 214,8 13,00. 1543 985 39. (ródo: opracowanie wasne). Celem gównym dla rozwoju brany TSL w województwie lskim na lata 2015 do 2030 jest zwikszenie dostpnoci transportowej województwa, poprawa bezpieczestwa uczestników ruchu i efektywnoci sektora transportowego poprzez stworzenie spójnego, zrównowaonego i przyjaznego uytkownikowi systemu transportowego w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim. Celami szczegóowymi zapewniajcymi rozwój sektora TSL na te lata s: ograniczenie negatywnego wpywu transportu na rodowisko naturalne, poprawa obsugi transportowej ludnoci województwa, budowa i modernizacja infrastruktury transportowej, wdraanie intermodalnoci w transporcie. Prognozy i trendy rozwojowe na lata przysze w brany TSL w województwie lskim bd si ksztatoway podobnie, tak jak dla caej Polski z tym, e naley w nich uwzgldni specyfik gospodarczo-spoeczn tego regionu wraz z prognozami demograficznymi. Prognoza zmiany liczby ludnoci w województwie lskim na najblisze 25 lat, jest mao optymistyczna. Jeli prognozy te si sprawdz, w 2030 roku województwo lskie bdzie liczyo niespena 4 mln mieszkaców, co niewtpliwie osabi popyt na usugi transportowe w zakresie TSL. Prognozy i trendy dugoterminowe (do roku 2030), które ksztatowa bd rozwój brany TSL w Polsce i w województwie lskim mona sformuowa nastpujco [2, 3, 4, 6]: Nastpi dalszy wzrost sektora transportu i nacisk na wspieranie mobilnoci spoeczestwa przy jednoczesnych naciskach na obnienie emisji do 60 %. Powstan nowe rodki transportu, pozwalajce na transport wikszej liczby towarów i pasaerów za pomoc wydajnych zindywidualizowanych pojazdów lub kombinacji takich rodków..

(6) 368. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki. Kolej nie bdzie postrzegana jako nieatrakcyjny rodek transportu, w szczególnoci jeli chodzi o transport towarów. Poczynione bd znaczne inwestycje pozwalajce na rozszerzenie lub unowoczenienie przepustowoci sieci kolejowej. Zastosowane bd mniejsze, lejsze i bardziej wyspecjalizowane pojazdy pasaerskie. Do duych flot autobusów miejskich, taksówek i samochodów dostawczych wprowadzone zostan alternatywne napdy (w tym elektryczny) i paliwa. Wniesie to znaczcy wkad w ograniczanie intensywnoci emisji CO2 w transporcie miejskim. Zastosowane zostan powszechnie inteligentne systemy transportowe, które przyczyni si do sprawnego zarzdzania ruchem w czasie rzeczywistym oraz do ograniczenia czasu dostawy i zatorów na ostatnich odcinkach. Zastosowanie technologii elektrycznych, wodorowych i hybrydowych pozwoli nie tylko na ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, ale równie haasu, co z kolei oznacza, e wikszo transportu towarowego w miastach bdzie odbywa si noc. Takie rozwizanie zagodzi problem zatorów drogowych w godzinach porannego i popoudniowego szczytu ruchu miejskiego. Nastpi zmniejszenie o poow liczby samochodów o napdzie konwencjonalnym w transporcie miejskim oraz osignicie zasadniczo wolnej od emisji CO2 logistyki w duych orodkach miejskich. Ok. 30 % drogowego transportu towarów na odlegociach wikszych ni 300 km zostanie przeniesiona na inne rodki transportu, np. kolej lub transport wodny. Stworzona zostanie w peni funkcjonalna multimodalna sie bazowa TEN-T, jak równie powstanie odpowiednia sie usug informacyjnych.. 3. STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU DROGOWEGO Obszar lska w stosunku do reszty kraju posiada dosy dobrze rozwinit infrastruktur komunikacyjn. Przecina go ponad 21 tys. km dróg publicznych o twardej nawierzchni (8% dróg krajowych), z tego 2,6% stanowi drogi dwujezdniowe, co daje najwyszy wska nik gstoci w kraju 161,9 km/100 km2, przy redniej krajowej wynoszcej 79,6 km/100 km2 [7]. Podstawowe uchybienia w lskim systemie transportu drogowego to [10]: nieprzystosowanie ukadu drogowego do wystpujcych w województwie najwikszych w kraju nate ruchu koowego – zwaszcza w obszarze Konurbacji Górnolskiej oraz zy lub niezadowalajcy stan techniczny ukadu drogowego, brak czytelnych rozwiza dotyczcych przebiegu ruchu tranzytowego przez tereny zurbanizowane, w tym szczególnie w obszarach konurbacji, opó nienia w budowie sprawnych pocze drogowych transgranicznych polsko – czeskich i polsko – sowackich, midzynarodowych i krajowych. Na terenie województwa lskiego realizowana jest obecnie budowa odcinków drogi ekspresowej S-69 i odcinków autostrady A-1 (rys.3). Na autostradzie A-1 zakoczono w roku 2012 inwestycje na odcinkach: Pyrzowice – Piekary lskie – odcinek o dugoci 16 km. Koszt realizacji inwestycji to 1,8 mld z..

(7) Strategia rozwoju transportu w województwie lskim na lata 2015 - 2030. 369. Piekary lskie – Zabrze Maciejów – odcinek o dugoci 20 km. Koszt realizacji inwestycji to 1,2 mld z. wierklany – Gorzyczki – odcinek o dugoci 18 km. Prace budowlane przerwano w grudniu 2009 roku ze wzgldu na nie wywizanie si wykonawcy z zapisów kontraktu. Zakoczenie robót i ostateczne oddanie inwestycji do ruchu (estakada ok. 5 km w gminie Mszana) planowane jest na lato 2013 roku. Obecnie przystpiono do realizacji odcinka autostrady A1 Pyrzowice – Czstochowa (cznie z obwodnic Czstochowy), który planuje si zakoczy w roku 2014.. AUTOSTRADY i DROGI EKSPRESOWE - stan przygotowania odcinki w eksploatacji odcinki w realizacji odcinki w przetargu odcinki na etapie przygotowania Obwodnice miast i miejscowoci oddane do uytku w budowie w przetargu obwodnice miast ujte w Programie BDK na lata 2011 - 2015. Rys. 3. Drogi ekspresowe i autostrady w województwie lskim (stan na 01.10.2012) (ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad). Na drodze ekspresowej S-69 realizowane s prace budowlane na dwóch odcinkach (rys.3):.

(8) 370. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki. • Pónocno-Wschodnia Obwodnica Bielska Biaej – odcinek o dugoci 12 km. Koszt realizacji inwestycji to 1,2 mld z. • Bielsko Biaa (wze Mikuszowice) – ywiec - odcinek o dugoci 15 km. Koszt realizacji inwestycji to 788 mln z. Zakoczenie robót i oddanie inwestycji do ruchu planowane na lato 2013 roku. Na rysunku 4 przedstawiono w ukadzie funkcjonalnym poczenia drogowe pomidzy sub-regionami województwa lskiego oraz pomidzy województwem lskim a województwami ociennymi na poziomie dróg midzynarodowych, krajowych i wojewódzkich. Poczenia te przedstawiono na kanwie uwzgldniajcej przebieg korytarzy transportowych paneuropejskich w województwie lskim.. Rys. 4. Poczenia drogowe pomidzy subregionami województwa lskiego oraz województwem lskim a województwami ociennymi - poczenia funkcjonalne na poziomie dróg midzynarodowych, krajowych i wojewódzkich na tle przebiegu korytarzy transportowych paneuropejskich w województwie [7]. Z rysunków 3 i 4 widoczny jest fakt ogniskowania si procesów transportowych w obrbie IV korytarza transeuropejskiego w ukadzie równolenikowym na maym obszarze..

(9) Strategia rozwoju transportu w województwie lskim na lata 2015 - 2030. 371. Powodowa to moe w przyszoci konieczno rozwoju substytucyjnej drogi na poziomie funkcjonalnym dróg midzynarodowych i krajowych. Oznacza to, e istniejce w chwili obecnej tendencje rozkadu ruchu (istniejcy szkielet tranzytowy w ukadzie wschódzachód A4, DTS), przy braku dróg w tej klasie w ukadzie pónoc-poudnie, zostan w przyszoci odwrócone. Jest to zjawisko szczególnie niebezpieczne przy realnej moliwoci odwrócenia tendencji w rozkadzie ruchu tranzytowego na obszarze województwa lskiego (wzrost tranzytów pónoc - poudnie). Zwraca uwag w tym kontekcie take izolacja komunikacyjna i przestrzenna subregionów pónocnego i poudniowego. W tym pierwszym przypadku sytuacja taka bdzie mie miejsce prawdopodobnie do czasu oddania do eksploatacji autostrady A1 na odcinku pónocnym od Pyrzowic (rys.3). Priorytety i cele rozwoju transportu drogowego zostay uwzgldnione w dokumentach programowych województwa lskiego np. w Strategii Rozwoju Województwa lskiego „lskie 2020”[6]. Strategia ta odnosi si do aktualnych trendów wynikajcych z polityki transportowej Unii Europejskiej. Dokument ten wychodzi naprzeciw takim wyzwaniom wspóczesnoci, jak: sprostanie wymogom konkurencyjnoci gospodarki wiatowej, uwzgldnienie trendów demograficznych, denie do poprawy spójnoci spoecznej, dostosowanie systemu transportowego do malejcej dostpnoci paliw pynnych na wiecie. Znaczna cz strategicznych celów rozwoju transportu w województwie lskim zostanie zrealizowana w horyzoncie czasowym duszym ni 2020 rok, co wymaga dokadnej charakterystyki najwaniejszych dziaa koniecznych do wykonania w perspektywie do 2030 roku. Infrastruktura transportu na terenie województwa lskiego w momencie oddania do eksploatacji inwestycji koczonych w latach 2011-2014 bdzie stanowia dostateczny potencja do obsugi ruchu tranzytowego i lokalnego. W perspektywie najbliszych lat naley przewidywa konsolidacje terenów aglomeracyjnych oraz wzrost ruchliwoci mieszkaców regionu. Trendy te spowoduj prawdopodobnie konieczno uzupenienia planowanego w tej chwili modelu ukadu komunikacyjnego województwa lskiego. Problemem nadal pozostaje zy stan techniczny infrastruktury liniowej i punktowej transportu. 20% dróg w województwie lskim wymaga natychmiastowego remontu. Tak wic inwestycje w transport drogowy niewtpliwie generuj efekty popytowe w postaci zapotrzebowania na prac, rónego rodzaju surowce, póprodukty, maszyny, technologie czy usugi, ale nie naley tego przecenia . Inwestowanie w transporcie drogowym niewtpliwie take pomaga zrealizowa wizj rozwoju województwa lskiego, która skupia si przede wszystkim na poprawie wizerunku oraz uczynieniu z regionu jednego z centrów cywilizacyjnych Polski i Europy. Rozwój transportu drogowego w województwie lskim powinien zapewni równomierny rozwój województwa, przebiegajcy w czterech paszczyznach: 1. spoecznej (edukacja, kultura, integracja spoeczna, aktywizacja zasobów ludzkich), 2. gospodarczej (restrukturyzacja, innowacyjno i rozwój gospodarki), 3. rodowiskowej (ochrona i ksztatowanie rodowiska i przestrzeni), 4. infra-technicznej (rozwój transportu, komunikacji i przepywu informacji). Zgodnie z t wizj, przyjazny dla spoeczestwa i biznesu system transportowy bdzie sprzyja procesom rozwojowym i innowacyjnym. Opierajc si na nowoczesnych technologiach, bdzie jednoczenie tworzy znaczcy rynek pracy, obejmujcy brane transportowe, spedycyjne i logistyczne w województwie..

(10) 372. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki. 4. STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU SZYNOWEGO Gównymi problemami w zakresie rozwoju transportu szynowego na lsku s: • zy lub niezadowalajcy stan techniczny systemu i niskie parametry sieci kolejowej, • spadek przewozów wykonywanych kolej (niewykorzystywanie zdolnoci przewozowych), • likwidacja linii ze wzgldów ekonomicznych, • nieprzystosowanie do duych prdkoci. Cakowita dugo linii kolejowych eksploatowanych na terenie lska jest najwiksza w Polsce. Skada si na ni ponad 2,1 tys. km linii normalnotorowych, krótki odcinek najduszej w Polsce linii szerokotorowej oraz kilka odcinków linii wskotorowych. Prawie 82% sieci kolejowej jest zelektryfikowane, a niewiele ponad poowa wszystkich linii to linie dwu i wicej torowe. Równie pod wzgldem gstoci sieci kolejowej obszar województwa lskiego jest zdecydowanym liderem w kraju. Gsto sieci kolejowej w regionie wynosi 17,4 km/100 km2 i jest prawie dwukrotnie wyszy od wska nika gstoci przypadajcego na drugie pod tym wzgldem województwo w kraju – opolskie (9,2 km/100 km2) [9]. Obok niewtpliwych atutów sieci kolejowej w regionie, jakimi s jej gsto i rozmieszczenie, naley zwróci uwag na jej bardzo zy stan techniczny. W caoci sieci kolejowej bdcej w administrowaniu PKP PLK S.A., a 45,9% linii ma niezadowalajcy stan techniczny. Do linii kolejowych znaczenia pastwowego zaliczane s wszystkie linie ukadu midzynarodowego, objtego umowami AGC i AGTC oraz linie majce dla kraju podstawowe znaczenie gospodarcze, spoeczne i obronne [10] (rys.5). Wród linii normalnotorowych na szczególn uwag zasuguje Centralna Magistrala Kolejowa (CMK), bdca czci midzynarodowego korytarza transportowego CE 65, objtego umowami AGC i AGTC. Jest to linia kolejowa o dugoci 223,8 km czca Grodzisk Mazowiecki z Zawierciem i umoliwiajca szybkie poczenie Warszawy z Katowicami i Krakowem (poprzez odgazienie w Psarach w woj. witokrzyskim). Ta oddana do uytku w 1977 roku linia obecnie jest modernizowana, dziki czemu w 2014 roku moliwe bdzie poruszanie si po niej pocigów z prdkoci maksymaln 220 km/h (obecnie ok. 160 km/h) [7]. Oprócz linii magistralnych i pierwszorzdnych, w ukadzie sieci kolejowej województwa znajduje si linia szerokotorowa (o rozstawie szyn 1520 mm), niezelektryfikowana Linia Hutnicza Szerokotorowa (LHS). Jest to najdalej na zachód wysunita linia kolejowa szerokotorowa w Europie. czna dugo linii to ok. 394,65 km, z czego na terenie województwa lskiego funkcjonuje odcinek ok. 2,2 km (co stanowi ok. 0,6% caej dugoci tej linii), wraz z terminalem przeadunkowym Sawków. Linia ta poprzez ukraiski system kolejowy posiada bezporedni dostp do Kolei Transsyberyjskiej. Stwarza to moliwo poczenia nie tylko z kolejowym systemem Ukrainy, a take Rosji oraz realizacji przewozów paneuropejskim korytarzem transportu ldowego (intermodalnego) Europa - Azja..

(11) Strategia rozwoju transportu w województwie lskim na lata 2015 - 2030. 373. Rys. 5. Model transportu kolejowego w województwie lskim [10]. Strategia rozwoju transportu szynowego w województwie lskim w perspektywie krótkookresowej (do roku 2030) oraz dugookresowej (do 2050 roku), powinna obejmowa dziaania: x rozwój sieci kolei duych prdkoci na osiach transportowych: pónoc – poudnie (CMK) oraz zachód – wschód (Berlin – Wrocaw – Katowice – Kraków – Lwów), x budowa systemu transportu aglomeracyjnego, nastawionego na poczenie gównych miast Konurbacji Górnolskiej z lotniskiem MPL Katowice – Pyrzowice, x w transporcie pasaerskim o zasigu aglomeracyjnym i regionalnym wspieranie konkurencji pomidzy przewo nikami (Przewozy Regionalne, Intercity, itp.), x utworzenie spójnego systemu transportu szynowego do obsugi przewozów towarowych w oparciu o linie: obwodowe (obwodnica wewntrzna GOP), wylotowe (magi-.

(12) 374. x. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki. strala wglowa w kierunku na Gdyni), zintegrowane z terminalami intermodalnymi (Gliwice – Sonica, Dbrowa Górnicza) oraz portem eglugi ródldowej (Gliwice Port), rozwój transportu pasaerskiego (publicznego) w na bazie systemu aglomeracyjnego oraz regionalnego województwa, wspólnie z pozostaymi systemami transportowymi (tramwajowy, autobusowy, indywidualny) na dworcach zintegrowanych.. Rys. 6. Zasig dziaania transportu tramwajowego organizowanego przez KZK GOP [10]. W 2011 roku dugo sieci tramwajowej w województwie lskim wynosia 312 kilometrów, w tym 89,2 km (29% ogóu linii tramwajowych) stanowiy odcinki jednotorowe, a 222,8 km (71%) odcinki dwutorowe, co stanowio ponad 15% dugoci sieci tramwajowej w Polsce. Sie tramwajowa regionu skada si z dwóch integralnych czci, tj. sieci w Konurbacji Górnolskiej oraz sieci w Czstochowie. Sie tramwajowa w Konurbacji Górnolskiej jest najwiksz sieci tramwajow w Polsce, ale stanowi zlepek systemów transportowych uksztatowanych jeszcze przed I wojn wiatow (rys.6). Sie tramwajowa w województwie lskim wykazuje cechy strukturalnego zuycia, cho z braku szczegóowych bada nie ma moliwoci precyzyjnego okrelenia stopnia tego zuycia (oszacowano je na ponad 85%) [15]. Struktura przestrzenna sieci tramwajowej jest nierównomierna, ponadto wykazuje rozdzielenie dwóch podsystemów – wschodniego i zachodniego, o sabym powizaniu. System zasilania trakcyjnego charakteryzuje si niskim poziomem niezawodnoci (odpornoci na przecienia) i brakiem rezerw na zwikszenie ruchu..

(13) Strategia rozwoju transportu w województwie lskim na lata 2015 - 2030. 375. 5. STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU LOTNICZEGO Wan funkcj transportow w województwie lskim, w relacjach krajowych i midzynarodowych w zakresie przewozów pasaerskich i towarowych spenia Midzynarodowy Port Lotniczy „Katowice” w Pyrzowicach, który zaliczony zosta do portów gównych. MPL Katowice- Pyrzowice dostosowany jest do przyjmowania wszystkich typów samolotów redniego i dalekiego zasigu - poziom I, posiada najkorzystniejsze w kraju warunki meteorologiczne (pas startowy znajduje si na wysokoci 303 m n.p.m., dziki czemu niesprzyjajce operacjom lotniczym warunki meteorologiczne wystpuj bardzo rzadko) i przestrzenne dla rozbudowy, a nawet do uzyskania parametrów lotniska midzykontynentalnego. Wykorzystanie tych sprzyjajcych warunków wymaga jednak poprawy dostpnoci komunikacyjnej MPL „Katowice” z konurbacj górnolsk i pozostaych aglomeracji wojewódzkich, poprzez sprawne systemy szybkiego transportu drogowego i szynowego (autostrady/drogi szybkiego ruchu/ kolej). Midzynarodowy Port Lotniczy Katowice – Pyrzowice obsuguje najbardziej uprzemysowiony region w Polsce, jeden z najbardziej zurbanizowanych obszarów w Europie. Zlokalizowany jest 34 kilometry na pónoc od centrum Katowic, a strefa oddziaywania obejmuje okoo 11 milionów mieszkaców (rys.7).. Rys. 7. Pooenie MPL Katowice-Pyrzowice i jego strefy oddziaywania [16]. Katowickie lotnisko posiada obecnie dwa terminale pasaerskie o cznej przepustowoci 3,6 miliona pasaerów rocznie. Wedug prognoz opracowanych dla portu lotniczego w Pyrzowicach na najblisze 20 lat, liczba osób korzystajcych z lotniska oraz liczba operacji lotniczych bd wzrastay dynamicznie. Prognozy obsugi pasaerów portu lotniczego w scenariuszu neutralnym, zakadaj, e w 2015 roku zostanie odprawiony 5-milionowy pa-.

(14) 376. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki. saer (rys.8). Jest to istotna informacja ze wzgldu na konieczno rozbudowy do tego czasu terminala obsugi pasaerów oraz posiadania dwóch niezalenych systemów dojazdowych prowadzcych do i z lotniska.. Rys. 8. Prognozy ruchu pasaerskiego w MPL Katowice do roku 2032 [16]. Midzynarodowy Port Lotniczy Katowice jest jednym z 8 polskich lotnisk nalecych do sieci TENǦT, std MPL musi mie na wzgldzie priorytety UE odnoszce si do lotnisk, a mianowicie [16]: • zintegrowanie transportu kolejowego i lotniczego, w szczególnoci poprzez poczenie linii kolejowych z lotniskiem, • optymalizacja przepustowoci i wydajnoci infrastruktury oraz promocja intermodalnoci i bezpieczestwa, • budowa terminali intermodalnych i rozwój dostpu do nich, • bezpieczestwo i ochrona rodowiska, • poprawa jakoci usug. Obecnie realizowane s na lotnisku inwestycje zaplanowane w ramach I etapu rozbudowy, które w znacznej mierze bd finansowane w ramach unijnego Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko. W ramach rozbudowy MPL Pyrzowice realizuje si dwa kluczowe zadania – budowa nowej drogi startowej oraz rozbudowa pyt postojowych. Nowa pyta postojowa bdzie liczy okoo 110 tys. m2. Znajdzie si na niej 10 stanowisk dla samolotów kodu C (np. Airbus 320) i 3 dla samolotów kodu D (Boeing 757) lub alternatywnie 7 dla samolotów kodu C i 5 dla samolotów kodu D. Drugim niezwykle istotnym zadaniem dla funkcjonowania i rozwoju MPL KatowicePyrzowice jest budowa nowej drogi startowej z niezbdn infrastruktur. Jest to najwiksza ze wzgldu na skal robót budowlanych, a co za tym idzie kosztów, inwestycja w historii MPL Pyrzowice. Nowa droga startowa lotniska ma liczy 3200 metrów dugoci i 45 metrów szerokoci (oraz dodatkowo symetryczne pobocza po 7,5 m kade) z moliwoci jej przeduenia o 400 metrów. W dalszej przyszoci w zwizku z prognozowanym wzrostem ruchu pasaerskiego w ramach drugiego etapu rozbudowy infrastruktury MPL Pyrzowice planowane jest oddanie do uytku rozbudowanego terminalu pasaerskiego (ok..

(15) Strategia rozwoju transportu w województwie lskim na lata 2015 - 2030. 377. 2020 roku). Terminal bdzie rozbudowywany w ukadzie liniowym i ma mie konstrukcj moduow, co w przyszoci uatwi jego dalsz rozbudow. Równolegle z budow nowego terminala bd powstawa parkingi wielopoziomowe oraz jednopoziomowe.. 6. PODSUMOWANIE Podsumowaniem strategii rozwoju systemów transportowych województwa lskiego moe by ocena jego silnych i sabych stron (analiza SWOT), które maj i bd mie w bliskiej i dalszej przyszoci wpyw na dalszy jego rozwój. Tablica 2 Analiza SWOT dla strategii rozwoju transportu w województwie lskim Mocne strony x korzystne usytuowanie geograficzne województwa w strefie nadgranicznej, na skrzyowaniu dwóch transeuropejskich korytarzy transportowych: III i IV; x gsta sie infrastruktury transportowej (kolejowej, drogowej i wodnej); x rozwijajcy si Midzynarodowy Port Lotniczy Katowice- Pyrzowice; x duy popyt w regionie na transport adunków (zwaszcza sypkich); x zliberalizowany rynek transportowy i istnienie na nich realnej gry konkurencyjnej.. Sabe strony x zy stan techniczny infrastruktury komunikacyjnej; x niedrono systemu transportowego i niespójno ukadu komunikacyjnego; x cisa zabudowa uniemoliwiajca rozbudow systemu drogowego; x brak pro-rodowiskowych rozwiza agodzcych negatywne skutki fragmentacji ekosystemów przez infrastruktur transportow. x niska pozycja konkurencyjna na rynkach przewo ników lotniczych zwaszcza adunków „cargo”.. Szanse x wczenie regionu w budowane transeuropejskie systemy transportowe i telekomunikacyjne; x bezporednie poczenie szerokotorow lini kolejow z Dalekim Wschodem oraz poczenie województwa poprzez Kana Gliwicki i Odr z systemem ródldowym dróg wodnych Europy; x rosnce zainteresowanie uytkowników dobrej jakoci transportem zbiorowym; x napyw kapitau zagranicznego wzmacniajcego potencja i nowoczesno lskiego transportu.. Zagro enia x wzrost natenia ruchu pojazdów przy braku wydajnego systemu komunikacji; x brak systemowych rozwiza w zakresie finansowania dróg krajowych w miastach na prawach powiatów; x zmniejszenie obrotów towarowych wywoane pezajcym kryzysem gospodarczym; x niedostateczne rodki finansowe na modernizacj istniejcych systemów transportu; x nieskuteczno rodków zmniejszania rodowiskowej uciliwoci transportu; x niemono zahamowania ywioowego rozwoju motoryzacji indywidualnej.. (ródo: opracowanie wasne).

(16) 378. Sylwester Markusik, Bogusaw azarz, Stanisaw Krawiec, Ryszard Janecki. Bibliografia 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.. Raport wiatowej Komisji rodowiska i Rozwoju: Nasza wspólna przyszo>. ONZ 1987. Polityka Transportowa Pastwa 2006-2025. Ministerstwo Infrastruktury. Warszawa 2005. Plan dziaania na rzecz mobilnoci w miastach. Komisja Wspólnot Europejskich. Bruksela 2009. Biaa Ksiga: Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu. KOM (2011) 144. Komisja Europejska. Bruksela 2011. B. azarz, S. Markusik: Zastosowanie metod Foresight do prognozowania rozwoju systemów transportowych na przykadzie Aglomeracji Górnolskiej. Logistyka. Pozna nr 4/2011. Strategia rozwoju transportu do 2020 (z perspektyw do 2030 roku). Ministerstwo Infrastruktury. Warszawa 2011. Strategia Rozwoju Województwa lskiego „lskie 2020”. Sejmik Województwa lskiego. Katowice 2010. Wyniki Narodowego Programu Foresight. Polska 2020. Warszawa 2009. Zrównowaony rozwój Metropolii Silesia. Fundacja Przestrzenie Dialogu we wspópracy z Fundacj im. Friedricha Eberta, Przedstawicielstwo w Polsce, 2010. Projekt Foresight: Priorytetowe technologie. dla zrównowaonego rozwoju województwa lskiego. S. Markusik; Panel nr.6: Transport i infrastruktura transportowa. GIG, Katowice 2008. Transport – Wyniki dziaalnoci w 2010 r. Gówny Urzd Statystyczny. Warszawa 2011. http://www.slaskie.pl/pow/pow_1.htm. http://www.gzm.org.pl. Raport Specjalny. Operator Logistyczny roku 2008. Data Group Consulting. Warszawa 2008. RAPORT – Diagnoza stanu systemu transportowego oraz plan rozwoju transportu zbiorowego w obszarze dziaania KZK GOP. Ernst&Young, Warszawa, 2007. http://www.katowice-airport.com.. DEVELOPMENT STRATEGY OF TRANSPORT IN UPPER SILESIA REGION FOR 2015 – 2030 YEARS Summary: The article has consist analysis of methodology using to choosing development strategy for Upper Silesia Region, that take under consideration economy, social and urban structure will be in close years a large metropolis, where transportation problems will be to determine about development of it region. The formulating process province strategy contain surrounding analysis and development conditions of this region, that are depend on inside and outside possibility opinions and defined it strong and weak sides. Keywords: management, strategy, prognosis, suitable development, agglomeration.

(17)