Krajowy rynek rzepaku w sezonie 2011/12

(1)

Ewa Rosiak

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie

Adres do korespondencji: Ewa.Rosiak@ierigz.waw.pl DOI: 10.5604/12338273.1058460

Krajowy rynek rzepaku w sezonie 2011/12

Domestic oilseed market in the season of 2011/12

Słowa kluczowe: rzepak, podaż, popyt, ceny, eksport, import Streszczenie

Zbiory rzepaku w Polsce w 2011 r. obniżyły się. Na krajowym i europejskim rynku wystąpiła duża przewaga popytu nad podażą rzepaku i w ślad za tym jego ceny znacząco wzrosły. W celu uzupełnienia krajowej podaży znacznie wzrósł import rzepaku, a jego eksport zmalał. W tej sytuacji krajowy przerób rzepaku w sezonie 2011/12 zmalał niewiele, ale był istotnie niższy w porównaniu z rekordowo wysokim w sezonie 2009/10. Wyniki handlu zagranicznego surowcami i produktami z roślin oleistych w sezonie 2011/12 pogorszyły się. Wzrosło ujemne saldo handlu tymi produktami. O dalszym rozwoju produkcji rzepaku i branży olejarskiej zadecyduje przede wszystkim rozwój produkcji biopaliw.

Key words: rapeseed, supply, demand, prices, exports, imports Abstract

Rapeseed crops in Poland decreased in 2011. The domestic and European market showed a significant prevalence of the demand over the supply of rapeseed, as a result of which its prices grew considerably. In order to supplement the domestic supply, the imports of rapeseed grew sharply, while its exports were considerably lower. Under these circumstances, the domestic rapeseed processing in the season of 2011/2012 dropped only slightly, though it was considerably lower than in the record season of 2009/2010. The results achieved in the foreign trade in oil raw materials and products in the 2011/2012 season worsened. The negative balance of trade in those products increased. Any further growth in rapeseed production, and in the oil industry, will mostly depend on the development in bio-fuels production.

Dalszy spadek zbiorów

Wejście Polski do Unii Europejskiej oraz polityka Unii w zakresie biopaliw i energii odnawialnej dały silny impuls dla rozwoju uprawy i przetwórstwa rzepaku. Produkcja rzepaku stała się najszybciej rozwijającym się działem produkcji roślin-nej. W latach 2004–2009 rozwijała się w tempie prawie 26% rocznie w wyniku dynamicznego wzrost areału uprawy rzepaku, a także znaczącej poprawy jego plonowania. W tym czasie zbiory wyniosły średnio 1,9 mln ton i były wyższe od przeciętnych z poprzedniego sześciolecia o ponad 90%; zwiększyły się z poniżej 1 mln ton w dwóch ostatnich latach przed akcesją do 1,6 mln ton średnio w latach 2004–2006, ponad 2,1 mln ton w latach 2007–2008 i prawie 2,5 mln ton w 2009 roku.

(2)

Po rekordowo wysokich zbiorach w 2009 r., w 2010 r. produkcja rzepaku w Polsce obniżyła się do 2,2 mln ton. Dalszy jej spadek nastąpił w 2011 r., z powodu niekorzystnych warunków pogodowych w okresie wegetacji rzepaku i w ślad za tym spadku areału uprawy i plonów.

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 50 60 70 80 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 Lata tys . ha 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 %

Powierzchnia zasiewów rzepaku Udział rzepaku w pow. zasiewów ogółem

Rys. 1. Powierzchnia zasiewów rzepaku (w tys. ha) i udział rzepaku w powierzchni zasiewów ogółem (w %) — Rapeseed sown area (in thousands ha) and share in total sown area (in %) Źródło: dane GUS — Source: Central Statistical Office data

Uprawą rzepaku w 2011 r. zajmowało się 92,5 tys. gospodarstw rolnych, tj. 6,7% ogólnej liczby gospodarstw posiadających zasiewy. Ich liczba zwiększyła się o 6,8 tys. w porównaniu z 2010 r. Średnia powierzchnia zasiewów rzepaku w gospodarstwach prowadzących jego uprawę zmalała do 8,97 ha, z 11,04 ha w 2010 roku.

Całkowita powierzchnia uprawy rzepaku w 2011 r. wyniosła 830,1 tys. ha i była o 12,3% mniejsza niż w roku poprzednim. Areał uprawy rzepaku ozimego zmalał do 777,4 tys. ha (o 15,3%), a rzepaku jarego wzrósł do 52,7 tys. ha (o 85,1%). W całkowitym areale uprawy rzepaku, rzepak ozimy stanowił 93,6%, a jary 6,4% (w 2010 r. odpowiednio 97,0% i 3,0%).

W ogólnej strukturze zasiewów udział rzepaku obniżył się do 7,8% (z 9,1% w 2010 r.). Największym udziałem rzepaku w całkowitej powierzchni zasiewów charakteryzowały się województwa: opolskie (18,8%) i dolnośląskie (17,5%), a najmniejszym: małopolskie, podlaskie (po 1,2%) i świętokrzyskie (1,6%).

(3)

Spadek powierzchni uprawy rzepaku nastąpił w większości województw. Jej niewielki wzrost miał miejsce tylko w trzech województwach: w lubuskim, podkarpackim i mazowieckim. Drastycznie, bo aż o 46,6 tys. ha (o 40,0%) zmalał areał uprawy w województwie zachodniopomorskim, w wyniku bardzo dużych strat zimowych w zasiewach rzepaku ozimego.

Najwięcej rzepaku uprawiano w województwach: wielkopolskim (127,5 tys. ha), dolnośląskim (125,3 tys. ha) i kujawsko-pomorskim (104,9 tys. ha), a najmniej: w małopolskim (3,9 tys. ha), świętokrzyskim (5,3 tys. ha) i podlaskim (7,0 tys. ha).

Średnie plony rzepaku obniżyły się w 2011 r. do 22,4 dt/ha (o 5,1% w porównaniu z rokiem poprzednim). Plony rzepaku ozimego zmalały do 22,8 dt/ha (o 4,2%), a rzepaku jarego wzrosły do 15,3 dt/ha (o 14,4%).

Spadek plonów rzepaku nastąpił w sześciu województwach: lubuskim, śląskim, wielkopolskim, łódzkim, kujawsko-pomorskim i zachodniopomorskim (od 12,6 do 33,1%). W pozostałych województwach plony wzrosły, w tym naj-bardziej zwiększyły się w województwie dolnośląskim (o 40,0%), po ich dużym spadku w roku poprzednim.

Plony rzepaku przekraczające średnią krajową uzyskano w siedmiu woje-wództwach: pomorskim, lubelskim, śląskim, małopolskim, dolnośląskim, podlaskim i opolskim. Najwyższe były w województwie opolskim (29,1 dt/ha), a najniższe – w zachodniopomorskim (17,2 dt/ha). W województwie opolskim najwyżej plonował zarówno rzepak ozimy, jak i jary. Z kolei w województwie zachodniopomorskim plony rzepaku ozimego i jarego były najniższe w kraju.

W wyniku spadku areału uprawy i plonów, zbiory rzepaku obniżyły się w 2011 r. do 1861,8 tys. ton (o 16,5% w porównaniu z rokiem poprzednim). Zbiory rzepaku ozimego zmalały do 1769,3 tys. ton (o 19,0%), a rzepaku jarego wzrosły do 92,5 tys. ton (ponad dwukrotnie). Udział rzepaku jarego w krajowej produkcji rzepaku zwiększył się do 5,0%, z 2,0% w 2010 r.

Spadek zbiorów rzepaku nastąpił w większości województw, z wyjątkiem: podkarpackiego, śląskiego, opolskiego, dolnośląskiego i mazowieckiego, w których były one większe niż przed rokiem (od 6,5% do 26,0%). Najbardziej zmalały zbiory w województwie zachodniopomorskim (o 59,8%), a najmniej w lubelskim (o 0,7%). Największe zbiory rzepaku uzyskano w województwach: dolnośląskim (325,2 tys. ton), wielkopolskim (257,5 tys. ton), opolskim (253,3 tys. ton) i kujawsko-pomorskim (202,4 tys. ton), a najmniejsze: w małopolskim (10,0 tys. ton) i święto-krzyskim (10,9 tys. ton).

Przewiduje się, iż mimo wahań spowodowanych niekorzystnymi warunkami pogodowymi, produkcja rzepaku do końca dekady będzie charakteryzowała się trendem wzrostowym, z uwagi na dynamicznie rosnący popyt sektora biopaliw na ten surowiec, co z kolei powinno gwarantować wysoką opłacalność jego produkcji względem zbóż. Pod koniec dekady udział rzepaku w krajowej powierzchni zasiewów może wzrosnąć do ponad 11%, z ponad 7% w ostatnim pięcioleciu (2007–2011).

(4)

90 91 92 93 94_{95 96 97 98} 99 00 01 02_{03 04 05 06} 07 08 09 10 _{11 12} Powierzchnia (tys.ha) Zbiory (tys.ton) 0 250 500 750 1000 1250 1500 1750 2000 2250 2500 prognoza

Rys. 2. Powierzchnia zasiewów (w tys. ha) i zbiory rzepaku (w tys. ton) — Rapeseed sown

area (in thousands ha) and crops (in thousands tonnes)

Źródło: dane GUS — Source: Central Statistical Office data

Tabela 1 Podstawowe informacje dotyczące rynku rzepaku — Rapeseed market – basic information

Wyszczególnienie

Specification

Jedn.

miary 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

a

Zbiory — Crops tys. ton 1449,8 1651,5 2129,9 2105,8 2496,8 2228,7 1859,5 Powierzchnia — Area tys. ha 550,2 623,9 796,8 771,1 810,0 946,1 830,1 Plony — Yields dt/ha 26,3 26,5 26,7 27,3 30,8 23,6 22,4 Skup — Purchase tys. ton 1358,2 1596,4 2067,5 1905,9 2453,2 1984,5 1323,9 Ceny skupu — Prices zł/t 773,3 934,4 956,6 1267,7 1082,4 1277,6 1839,1

a_{Dane nieostateczne — Incomplete data}

Wzrost przewagi popytu nad podażą

W wyniku kolejnego spadku zbiorów, w sezonie 2011/12 na krajowym rynku pogłębiła się przewaga popytu nad podażą rzepaku.

Krajowa podaż rzepaku (produkcja łącznie z niskimi zapasami początko-wymi) w sezonie 2011/12 obniżyła się do 1870 tys. ton (o 21% w porównaniu z sezonem poprzednim). Dlatego w celu uzupełnienia niedoborów w krajowej

(5)

podaży nastąpił bardzo duży wzrost importu rzepaku (o 47% do 400 tys. ton). Jednocześnie eksport rzepaku znacząco zmalał (o 66% do 130 tys. ton). W tej sytuacji krajowy przerób rzepaku mógł przekroczyć 2 mln ton i być tylko o 5% niższy niż w sezonie poprzednim. Zapasy rzepaku na koniec sezonu pozostały bardzo niskie.

Tabela 2 Bilans nasion rzepaku w latach gospodarczych (w tys. ton) — Rapeseed balance sheet

(in thousand tonnes)

Wyszczególnienie Specification 2005/ 2006 2006/ 2007 2007/ 2008 2008/ 2009 2009/ 2010 2010/ 2011 2011/ 2012a Zapasy początkowe

Stocks at the beginning 100 31 41 1 158 139 11 Zbiory — Crops 1450 1652 2130 2106 2497 2229 1859

Import — Imports 52 122 52 390 317 273 400

Zasoby ogółem — Total supply 1602 1805 2223 2497 2972 2641 2270 Zużycie krajowe — Domestic use 1395 1566 1710 2105 2475 2251 2133 — przerób — crushing 1322 1483 1603 2000 2350 2140 2040

— straty — loses 73 83 107 105 125 111 93

Eksport — Exports 176 198 512 234 358 379 130

Zużycie ogółem — Total use 1571 1764 2222 2339 2833 2630 2263 Zapasy końcowe — Ending stocks 31 41 1 158 139 11 7

Duży wzrost cen

Napięte relacje podażowo/popytowe na krajowym i europejskim rynku przy-czyniły się do dużego wzrostu cen rzepaku w 2011 r. Wzrostowi cen rzepaku na rynku krajowym sprzyjało także osłabienie złotego względem innych walut, z uwagi na to iż najwięksi krajowi odbiorcy rzepaku (kluczowe zakłady przemysłu tłuszczo-wego) wyznaczają minimalną cenę skupu rzepaku w oparciu o zmieniające się notowania cen tego surowca na paryskiej giełdzie Matif (pomniejszone o kilka-naście euro) i aktualny kurs złotego względem euro.

W 2011 r. skupiono 1323,9 tys. ton rzepaku (o 33,3% mniej niż w 2010 r.), z tego 46,2 tys. ton skupiono w I półroczu ze starych zbiorów i 1277,3 tys. ton w II półroczu z nowych zbiorów. Przeciętna cena skupu (1839,1 zł/tonę) była o 44,0% wyższa niż w roku poprzednim. Nastąpiła poprawa relacji cen rzepak :

(6)

pszenica, co spowodowało wzrost zasiewów rzepaku ozimego pod zbiory w 2012 r. W sierpniu, tj. w okresie podejmowania decyzji produkcyjnych o zasiewach rzepaku, relacja ta kształtowała się na poziomie 2,46 : 1, wobec 1,96 : 1 przed rokiem i 1,38 : 1 przed dwoma latami.

Przewiduje się, iż rosnąca na świecie konkurencja o surowce rolne, w tym surowce oleiste, pomiędzy sektorem spożywczym i biopaliwowym, będzie przy-czyniała się do utrzymywania ich cen na wysokim poziomie. Na zahamowanie wzrostu cen surowców rolnych w najbliższych latach może głównie wpłynąć duże prawdopodobieństwo pogłębienia się światowego kryzysu gospodarczego.

Tabela 3 Ceny skupu rzepaku i pszenicy (w zł/t) — Prices of industrial rapeseed and wheat (in zl/t)

Wyszczególnienie Specification 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 a Rzepak przemysłowy Industrial rapeseed 773,3 934,4 958,6 1267,7 1082,4 1277,6 1839,1 Pszenica — Wheat 366,9 447,6 699,6 642,4 482,6 599,3 821,1

Relacje cen rzepak : pszenica — Ratio of prices of rapeseed to wheat

VII 2,05 2,31 1,72 1,85 1,94 2,30 2,07

VIII 2,26 2,13 1,41 2,18 2,38 1,96 2,46

IX 2,27 1,90 1,26 2,42 2,33 1,89 2,45

III kwartał — III quarter 2,19 2,04 1,34 2,21 2,22 1,94 2,38 rok — year 2,11 2,09 1,37 1,97 2,24 2,13 2,24

Dalszy spadek produkcji olejów roślinnych, wzrost produkcji margaryn

Dynamiczny rozwój produkcji oleju rzepakowego, który nastąpił po integracji Polski z Unią Europejską, w latach 2010–2011 został zahamowany z powodu dużego spadku zbiorów rzepaku w tym czasie. Szacuje się, że przemysł tłuszczowy w 2011 r. wyprodukował 790 tys. ton oleju rzepakowego surowego (o ponad 3% mniej niż w roku poprzednim i o ponad 10% mniej niż przed dwoma latami), z tego 610 tys. ton poddał rafinacji (o 1% mniej niż przed rokiem). Zwiększył natomiast produkcję margaryn (wzrost o 5% do 410 tys. ton), ze względu na utrzymujący się wysoki popyt eksportowy na tę grupę produktów.

W 2011 r. nastąpiło dalsze wyraźnie pogorszenie wyników finansowych przemysłu tłuszczowego. Sektor nie generował zysków (rentowność brutto i netto wyniosła odpowiednio -0,23 i -0,51). Wskaźnik bieżącej płynności finansowej

(7)

zmalał (z 1,38 do 1,07) i ukształtował się poniżej średniej dla całej branży spożywczej (1,37). Wzrosły jednak znacząco nakłady inwestycyjne (o 80% do 137 mln zł) i stopa inwestowania (z 0,75 do 1,24).

Tabela 4 Produkcja tłuszczów roślinnych (w tys. ton) — Production of vegetable fats (in thousand

tonnes)

Wyszczególnienie

Specification 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

a

Olej rzepakowy surowy

Crude rapeseed oil 520,1 600,4 633,1 713,0 882,6 817,5 790,0

Oleje rafinowane ogółem

Total refined vegetable oils 427,4 452,1 502,6 640,8 665,3 631,4 628,0

z tego: — of which:

Olej rzepakowy — Rapeseed oil 386,5 378,1 444,4 605,9 633,5 617,6 610,0 Olej sojowy — Soybean oil 15,1 21,4 9,2 15,5 9,5 0,3 4,0 Olej słonecznikowy — Sunflower

seed oil 25,8 52,6 49,0 19,4 22,3 13,5 14,0

Margaryny — Margarine 347,8 345,4 345,1 341,2 363,0 389,8 410,0

Duży wzrost cen detalicznych tłuszczów roślinnych

Ceny detaliczne tłuszczów roślinnych w 2011 r. dynamicznie rosły, z uwagi na bardzo duży wzrost cen surowców dla przemysłu tłuszczowego (krajowego rzepaku oraz olejów z importu). Niewielki ich spadek miał miejsce tylko w grud-niu. Średnioroczny wzrostu cen tłuszczów roślinnych (7,3%) był znacznie większy niż przed rokiem (0,6%) i przekroczył wzrost cen całej żywności łącznie z na-pojami bezalkoholowymi (5,4%). W grupie tłuszczów roślinnych bardziej podro-żały oleje roślinne (9,0%) niż margaryny (6,9%).

Niewielki wzrost spożycia tłuszczów roślinnych

Szacuje się, iż konsumpcja tłuszczów roślinnych według bilansów w 2011 r. wyniosła 21,9 kg w przeliczeniu na 1 mieszkańca i była o 1,9% wyższa niż w roku poprzednim. Przy stabilizacji bezpośredniego spożycia tłuszczów roślinnych w gospodarstwach domowych nastąpił dalszy wzrost ich zużycia w przemyśle spożywczym i gastronomii. Podobnych tendencji można oczekiwać w następnych latach (tab. 6).

(8)

Tabela 5 Wskaźniki cen detalicznych (w %) — Retail price indices (in %)

Wyszczególnienie

Specification 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

a

Towary i usługi konsumpcyjne

Consumer goods and services 102,1 101,0 102,5 104,2 103,5 102,6 104,3

Żywność i napoje bezalkoholowe

Food and non-alcoholic beverages 102,1 100,6 104,9 106,1 104,1 102,7 105,4

Tłuszcze ogółem — Total fats 102,2 97,6 104,6 110,5 101,8 105,5 107,6 Tłuszcze zwierzęce — Animal fats 104,4 95,6 106,0 106,1 100,8 111,5 108,0 masło — butter 103,1 97,1 107,9 104,5 96,9 115,0 108,3 tłuszcze zwierzęce surowe i topione

rough and melted animal fats 110,1 89,1 97,7 114,6 119,2 96,0 106,3

Tłuszcze roślinne — Vegetable fats 100,0 99,6 103,2 114,7 102,6 100,6 107,3 margaryna i inne tłuszcze roślinne

margarine and other vegetable fats 100,5 99,5 103,8 111,8 101,6 102,8 106,9

oleje roślinne — vegetable oils 98,8 98,9 102,4 120,5 104,2 97,8 109,0

Tabela 6 Spożycie tłuszczów w kg na 1 mieszkańca — Consumption of fats in kg per capita

Wyszczególnienie

Specification 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

a

Tłuszcze ogółem — Total fats 30,5 30,4 31,1 31,5 31,8 32,2 32,2 Tłuszcze zwierzęce — Animal fats 10,8 10,4 10,7 10,7 10,7 10,7 10,3

masło — butter 4,2 4,3 4,2 4,3 4,7 4,4 4,2

tłuszcze zwierzęce surowe i topione

rough and melted animal fats 6,6 6,1 6,5 6,4 6,0 6,3 6,1

Tłuszcze roślinne — Vegetable fatsb

19,7 20,0 20,4 20,8 21,1 21,5 21,9 Udział tłuszczów roślinnych

w spożyciu tłuszczów ogółem (%)

Vegetable fats/Total fats (%)

64,6 65,8 65,6 66,6 66,7 66,8 68,0

a_{Dane nieostateczne — Incomplete data} b_{Szacunek własny — Authors estimates}

(9)

Pogorszenie wyników handlu zagranicznego surowcami

i produktami oleistymi

Wyniki handlu zagranicznego oleistymi w 2011 r. pogorszyły się. Wzrósł znacząco import surowców i produktów oleistych, a ich eksport zmalał w wyniku spadku produkcji i przetwórstwa rzepaku. Większy był tylko wywóz margaryn. Transakcje handlowe odbywały się po bardzo wysokich cenach, co dodatkowo powiększało różnicę między wartością importu a eksportu.

Ujemne saldo handlu zagranicznego surowcami i produktami oleistych w 2011 r. wyniosło 1150 mln EUR i było aż o 59% większe niż w 2010 roku. Wydatki na import oleistych (1649 mln EUR) zwiększyły się o 31%, a wpływy z ich eksportu (499 mln EUR) zmalały o 7%.

Tabela 7 Eksport surowców i produktów oleistych — Export of oilseeds

Wyszczególnienie

Specification 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

a

tys. ton — thousand tonnes

Nasiona oleiste — Oilseeds 199,9 161,5 531,2 261,9 325,2 421,9 145,2 w tym: rzepak — of which: rapeseed 190,2 150,9 521,3 252,9 316,1 413,1 133,1 Oleje roślinne — Vegetable oils 117,3 198,1 262,8 186,9 210,0 247,1 177,8 w tym: rzepakowy — of which:

rapeseed oil

113,3 185,8 250,7 164,4 182,9 231,5 162,2

Margaryna — Margarine 34,5 40,7 63,6 84,6 88,9 118,4 129,2 Śruty oleiste — Oilmeals 326,9 401,0 431,1 520,4 610,5 669,2 488,9 w tym: rzepakowa — of which:

rapeseed meal

326,0 393,0 397,5 482,3 551,3 627,2 423,9

mln EUR — mln EUR

Nasiona oleiste — Oilseeds 43,9 44,0 141,8 108,5 97,0 138,0 69,4 Oleje roślinne — Vegetable oils 68,4 128,1 175,0 182,0 149,3 183,3 184,1 Margaryna — Margarine 26,7 35,4 57,1 98,0 88,5 111,3 143,0 Śruty oleiste — Oilmeals 33,0 41,5 55,9 87,9 97,3 105,6 102,5 Razem — Total 172,0 248,9 429,7 476,5 432,1 538,2 499,0

(10)

W 2011 r. wywieziono: 133 tys. ton rzepaku (o 68% mniej niż w 2010 r.), 162 tys. ton oleju rzepakowego (o 30% mniej), 424 tys. ton śruty rzepakowej (o 32% mniej) i 129 tys. ton margaryn (o 9% więcej). Przywieziono: 2940 tys. ton śrut oleistych (o 11% więcej niż w 2010 r.), 510 tys. ton olejów roślinnych (o 33% więcej), w tym 84 tys. ton oleju rzepakowego (ponad dwukrotnie więcej), 548 tys. ton nasion oleistych (o 49% więcej), w tym 409 tys. ton rzepaku (o 71% więcej) oraz 74 tys. ton margaryn (o 11% więcej).

W strukturze geograficznej handlu zagranicznego surowcami i produktami oleistych nie odnotowano znaczących zmian. Największym odbiorcą polskiego rzepaku i produktów jego przetwórstwa, tj. oleju i śruty rzepakowej, a także margaryn pozostały kraje UE-27, w tym przede wszystkim Niemcy. Kraje UE-27 pozostały też dla Polski największym rynkiem zakupu margaryn oraz dużym rynkiem zakupu olejów roślinnych i nasion oleistych. Zakupu śrut oleistych Polska dokonała, tak jak w ostatnich latach, głównie w krajach trzecich, w tym przede wszystkim w Argentynie.

Tabela 8 Import surowców i produktów oleistych — Import of oilseeds

Wyszczególnienie

Specification 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

a

tys. ton — thousand tonnes

Nasiona oleiste — Oilseeds 138,3 237,1 155,4 429,7 474,0 369,0 548,3 w tym: rzepak

of which: rapeseed 38,7 123,5 43,7 315,3 364,6 239,0 408,9

Oleje roślinne — Vegetable oils 290,6 430,2 382,3 421,4 362,2 384,3 509,7 w tym: olej rzepakowy

of which: rapeseed oil 17,6 8,7 15,8 54,2 30,2 39,5 83,7

Margaryna — Margarine 21,9 25,3 32,4 48,6 46,0 66,6 74,0 Śruty oleiste — Oilmeals 1976,4 2117,7 2133,4 2008,3 2274,4 2653,2 2939,9

w tym: śruta rzepakowa

of which: rapeseed meal 3,4 10,2 7,5 10,4 9,8 13,7 15,3

mln EUR (mln EUR)

Nasiona oleiste — Oilseeds 70,8 102,6 94,6 230,5 181,8 181,7 314,6 Oleje roślinne — Vegetable oils 165,3 244,6 265,2 399,4 266,6 329,9 518,4 Margaryna — Margarine 18,5 23,2 29,6 51,7 52,3 73,7 99,9 Śruty oleiste — Oilmeals 379,7 387,0 458,4 585,1 582,2 675,6 715,7 Razem — Total 634,3 757,4 847,8 1266,7 1082,9 1260,9 1648,6

(11)

Wnioski

1. Wejście Polski do Unii Europejskiej i polityka Unii w zakresie biopaliw i energii odnawialnej przyczyniła się zarówno do rozwoju produkcji, jak i przetwórstwa, a także handlu rzepakiem i produktami jego przerobu.

2. Zbiory rzepaku w Polsce w 2011 r. obniżyły się. Na krajowym i europejskim rynku wystąpiła duża przewaga popytu nad podażą rzepaku i w ślad za tym jego ceny znacząco wzrosły.

3. Bardzo wysokie ceny skupu w 2011 r. i wydatna poprawa relacji cen rzepak : pszenica przyczyniły się do wzrostu zasiewów rzepaku ozimego.

4. W najbliższych latach czynnikiem decydującym o dalszym rozwoju produkcji rzepaku i branży olejarskiej będzie przede wszystkim wzrost zapotrzebowania rynku krajowego na olej rzepakowy zużywany w produkcji biopaliw.

5. Rosnąca na świecie konkurencja o surowce rolne, w tym surowce oleiste, pomiędzy sektorem spożywczym i biopaliwowym, będzie nadal przyczyniała się do utrzymywania ich cen na wysokim poziomie. Na zahamowanie wzrostu cen surowców rolnych w najbliższych latach może wpłynąć głównie duże prawdopodobieństwo pogłębienia się światowego kryzysu gospodarczego.

Conclusions

1. Poland’s accession to the European Union and the EU policy concerning the production of bio-fuels and renewable energy have contributed to the growth in production processing and trade in rapeseed and its products.

2. Rape crops in Poland decreased in 2011. The domestic and European market showed a significant prevalence of the demand over the supply of rape, as a result of which its prices grew considerably.

3. The very high buying-in prices in 2011 and considerable improvement in the ratio of rapeseed : wheat prices contributed to an increase in the sowing of winter rape.

4. In the next years growing demand for rapeseed oil for biodiesel production will be the major factor determining further growth of rapeseed production and the crushing sector in the country.

5. The increasing competition on the global markets, in terms of agricultural raw materials, including oil seeds, between the food and bio-fuel sector is likely to contribute to keeping their prices at high levels. Only the deepening of the global economic crisis may act as the major factor causing the slowdown in the price growth of agricultural raw materials.